Yeova Nĩwe “Ũtanu” Witũ

1-2. (a) Andũ aingĩ mewʼaa ata ũmũnthĩ? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

ANDŨ aingĩ ĩũlũ wa nthĩ ũmũnthĩ mekaa kyonthe kĩla matonya nĩ kana methĩwe me atanu. Ĩndĩ o na vailye ũu, mayĩthĩawa na ũtanu wa wʼo. Aingĩ moo mekalaa memakĩĩte na mewʼaa mate ma vata. O na athũkũmi amwe ma Yeova nĩmewʼaa ũu. Na nũndũ twĩkalĩte “mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo,” nĩtwĩsĩ kana tũilea kũkwatwa nĩ maũndũ “momũ.”—2 Tim. 3:1.

² Ĩsomonĩ yĩĩ, nĩtũũneenea maũndũ ala matonya kũtuma twasya ũtanu witũ na kĩla tũtonya kwĩka tũũkwate ĩngĩ. Ĩndĩ mbee, twĩamba kwona nĩ va tũtonya kũkwata ũtanu wa wʼo.

NĨ VA TŨTONYA KŨKWATA ŨTANU WA WʼO?

3. Wũmbi ũtũmanyĩasya kyaũ ĩũlũ wa Yeova? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

³ Mavinda onthe Yeova ekalaa e mũtanu. Na endaa o naitũ twĩthĩwe twĩ atanu. Kwoou ti ũsengyʼo kwona syĩndũ ila woombie syonanasya ũndũ we ne Ngai mũtanu. Kwa ngelekanyʼo, nĩtũtanĩthawʼa nĩ nthĩ yitũ mbanake, malangi maingĩ ala twonaa, nĩtũtanĩaa kwona nyamũ iithaũka, na nĩtũtanĩaa malĩu me kĩvathũkanyʼo me mũyo. Maũndũ asu onthe meonanyʼa kana vate nzika, Ngai nũtwendete na nĩwendaa tũtanĩe thayũ!

Baby elephant: Image © Romi Gamit/Shutterstock; penguin chicks: Vladimir Seliverstov/500px via Getty Images; baby goats: Rita Kochmarjova/stock.adobe.com; two dolphins: georgeclerk/E+ via Getty Images

4. (a) Vatonyeka ata Yeova akekala e mũtanu o na kau nĩwonaa mathĩna ala me ĩũlũ wa nthĩ? (b) Nĩ mũthĩnzĩo wĩva Yeova ũtũnengete? (Savuli 16:11)

⁴ O na kau Yeova nĩ “Ngai mũtanu,” nĩwĩsĩ nesa vyũ mathĩna ala me ĩũlũ wa nthĩ. (1 Tim. 1:11) Ĩndĩ kĩu kĩitumaa aolanga ũtanu wake. Nĩwĩsĩ kana mathĩna ala me kwʼo no ma kavinda, na we mwene nũtwʼĩte mũthenya ũla ũkamamina. Eka ũu, nũtwʼĩte kũmĩĩsya nginya mũthenya ũla ũkavetanga vyũ kĩmako na mathĩna tene na tene. Ĩndĩ yu tũĩ, Yeova nũeleawa maũndũ ala matũkwataa na nĩwendaa kũtũtetheesya. We atũtetheeasya ata? Ũndũ ũmwe wĩkĩte nĩ kũtũnenga mũthĩnzĩo wa ũtanu. (Soma Savuli 16:11.) Ekai twone ũndũ wanengie Mwana wake, Yesũ, mũthĩnzĩo ũsu.

5-6. Nĩkĩ Yesũ wĩthĩawa e mũtanu?

⁵ Katĩ wa wũmbi wʼonthe wa Yeova, Yesũ nĩwe mũtanu vyũ. Nĩkĩ? Nũndũ wa itumi ii ilĩ. (1) “We nĩ mũvwʼano wa Ngai ũtonekaa,” na onanasya nguma ta syake maũndũnĩ onthe. (Aks. 1:15; 1 Tim. 6:15) (2) Ekalanĩtye na Ĩthe wake kwa ĩvinda yĩasa, ũla nĩwe Mwambĩlĩĩlya wa ũtanu wa wʼo.

⁶ Mavinda onthe Yesũ nũtanĩaa kwĩka kĩla Ĩthe wake wendaa eke. (Nth. 8:​30, 31; Yoa. 8:29) Nũndũ wa ũu, Yeova nũtanĩthawʼa na akendeewʼa nĩwe.—Mt. 3:17.

7. Tũtonya kwĩka ata twĩthĩwe na ũtanu wa wʼo?

⁷ O naitũ no tũkwate ũtanu wa wʼo twamũthengeea Yeova, ũla nĩwe Mwambĩlĩĩlya wa ũtanu wa wʼo. O ũndũ twatũmĩa ĩvinda yingangĩ tũyĩmanyĩsya ĩũlũ wa Yeova na tũiatĩĩa ngelekanyʼo yake, ũu nowʼo tũkethĩawa na ũtanu mwingangĩ. O na ĩngĩ, tũkeethĩawa na ũtanu wa wʼo tweeka kwenda kwa Ngai na twamanya kana nĩtũmwendeeasya.a (Sav. 33:12) Ĩndĩ nata ethĩwa mavinda kwa mavinda kana kwa ĩvinda yĩasa twĩthĩĩtwe tũyĩwʼa tũte atanu? Ũu nĩ kwonanyʼa kana Ngai ndendeeawʼa nithyĩ? Aiee! Twĩ andũ me na naĩ, na kwoou mavinda amwe no twĩwʼe woo, tũkemakĩa, kana tũkakwʼa ngoo mũno. Na Yeova nũeleawa kĩu. (Sav. 103:14) Ekai tũneenee maũndũ ala matonya kũtuma twasya ũtanu witũ na kĩla kĩtonya kũtũtetheesya tũũkwate ĩngĩ.

NDŨKETĨKĨLYE KĨNDŨ O NA KĨMWE KĨTUME WASYA ŨTANU WAKU

8. Mathĩna matonya kũtuma twĩwʼa ata?

⁸ Ũndũ wa 1: Mathĩna ala matũkwataa. Nĩwĩthĩwa ũendeee kũũmĩa nũndũ wa kũthĩnwʼa, ũkya, ũwau, ũkũũ, kana mũisyo ta kĩthingitho kya nthĩ? Mathĩna ta asu no matume twasya na mĩtũkĩ ũtanu ũla twĩ nawʼo, na mũno mũno yĩla vate ũndũ twĩka tũkamamina. Nĩkyo kĩtumi Mbivilia yaĩtye kana ‘woo wa ngoo [nũtumaa] veva ũtũlĩka.’ (Nth. 15:​13, BK) Mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Babis, ũla wakwʼĩĩwe nĩ mwana-a-inyia na asyai make kavindanĩ ka myaka ĩna, aĩtye: “Neewʼaa ta nĩ nyioka na ta nde na ũtethyo. Mavinda amwe, neethĩawa na kĩũũyũ kingĩ nũndũ o na kau nĩnendaa kũtũmĩa ĩvinda yingĩ vamwe namo, ndyaakwata mwanya wa kwĩka ũu.” Vate nzika, mathĩna no matũitavĩe mũno nginya tũkatiwa twĩ anou vyũ na tũkwʼĩte ngoo.

9. Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkwate ũtanu witũ ĩngĩ? (Yelemia 29:​4-7, 10)

⁹ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkwate ũtanu witũ ĩngĩ? No tũkwate ũtanu witũ ĩngĩ tweetĩkĩlaa maũndũ o ũndũ mailye na twatũngaa mũvea. Nthĩ ĩno yendaa twone maũndũ maitũ ta maĩle kwĩthĩwa maendeee nesa vyũ nĩ kana twĩthĩwe na ũtanu wa wʼo. Ĩndĩ ũu ti wʼo. Kwa ngelekanyʼo, Yeova atavisye Ayuti ala matavĩtwe makatwawa Mbavilonĩ metĩkĩle maũndũ o ũndũ mailye me nthĩ ĩngĩ na mayĩka kĩla matonya o na kau maũndũ mayaĩ laisi. (Soma Yelemia 29:​4-7, 10.) Twĩĩmanyĩsya kyaũ? Tata kwĩtĩkĩlaa maũndũ maku o ũndũ mailye na ũitũngaa mũvea nũndũ wa maũndũ maseo ala ũtanĩaa thayũnĩ. Lilikana kana Yeova akaũtetheeasya. (Sav. 63:7; 146:5) Mwĩĩtu-a-asa wĩtawa Effie, ũla wakwatie akisitendi na atiwa atatonya kũtembea, aĩtye: “Yeova, andũ makwa ma mũsyĩ, na ana-a-asa na eĩtu-a-asa makwa kĩkundinĩ, nĩmandetheeisye na mandwʼĩĩka mũno. Kwoou noonie neyĩtũka nĩĩthĩwa ndyonanyʼa kana ndi mũvea. Nĩenda kwonanyʼa kana nĩngũmũtũngĩa Yeova na anyanyawa mũvea nũndũ wa ũtethyo woo mwingĩ.”

10. Nĩkĩ tũtonya kwĩthĩwa na ũtanu o na yĩla twĩ na mathĩna?

¹⁰ No tũendeee kwĩthĩwa na ũtanu o na yĩla maũndũ maitũ matanathi ũndũ twĩvangĩĩe, kana yĩla ithyĩ kana andũ maitũ ma mũsyĩ twakwatwa nĩ maũndũ mathũku.b (Sav. 126:5) Nĩkĩ? Nũndũ maũndũ ala matũkwataa ti mo matumaa twĩthĩwa na ũtanu. Vainia wĩtawa Maria aĩtye: “Yĩla wĩ na mathĩna, kwĩthĩwa na ũtanu kũyonanasya kana nũũvũthĩĩsya ũndũ ũkwĩwʼa. Vandũ va ũu, kwonanasya kana ndũlĩtwe nĩ mawatho ma Yeova. Ĩthe witũ no atũtetheesye tũkaendeea kwĩthĩwa na ũtanu o na twakwatwa nĩ kyaũ.” Kwoou lilikana kana o na ethĩwa maũndũ momĩte ata oyu tũĩ, mathĩna ala matũkwataa no ma kavinda na no maelekanwʼe na nyaaĩ sya mũndũ ũtembeete ũtee wa ũkanga. O ũndũ nyaaĩ isu syakũnwa nĩ kĩwʼũ ithelaa vyũ, o mĩtũkĩ Yeova nũkũmina vyũ mathĩna onthe ala matũkwataa.

11. Ngelekanyʼo ya mũtũmwa Vaũlo yĩkwĩkĩa vinya ata?

¹¹ Nao nata yĩla twambĩĩa kũsũanĩa kana tũkwatĩtwe nĩ mathĩna nũndũ Yeova nũekete kwendeewʼa nithyĩ? No tũtetheke twasũanĩa athũkũmi angĩ ma Yeova ala makwatiwe nĩ mathĩna momũ mũno. Kwasũanĩa ngelekanyʼo ya mũtũmwa Vaũlo. Anyuviwe nĩ Yesũ mwene nĩ kana akatavye ũwʼo “andũ ma mbaĩ ingĩ, o na kwa asumbĩ na ana ma Isilaeli.” (Meko 9:15) Mwa kĩu kyaĩ kĩanda kya mwanya ta kĩ! O na vailye ũu, nĩwakwatiwe nĩ mathĩna maingĩ mũno. (2 Ako. 11:​23-27) Ĩndĩ o na kau nĩwakwatiwe nĩ mathĩna asu onthe, mo moonanasya kana Yeova nĩwaekete kwendeewʼa nĩwe? Ti wʼo o na vanini! Kĩvathũkanyʼo na ũu, wũmĩĩsyo wake woonanisye kana Yeova nĩwamũathimĩte. (Alo. 5:​3-5) Yu kwasũanĩa ĩũlũ waku mwene. Nũendeee kũmĩĩsya mathĩna onthe ala maũkwatĩte wĩ mũĩkĩĩku. Kwoou no ũendeee kwĩkala ũte na nzika kana Yeova nĩwendeeawʼa nue.

12. Vatonya kũthi ata yĩla maũndũ maitũ maema kũthi ũndũ twĩĩvangĩte?

¹² Ũndũ wa 2: Yĩla maũndũ maitũ maema kũthi ũndũ twĩĩvangĩte. (Nth. 13:12) Kũmwenda Yeova na kwenda kũmũtũngĩa mũvea nĩkũtũthangaasya twĩthĩwe na mĩvango ya kĩ-veva. Ĩndĩ tweevangĩĩa maũndũ tũtatonya kwĩanĩsya, kĩu no kĩtume tũkwʼa ngoo. (Nth. 17:22) Vainia wĩtawa Holly aĩtye: “Nendaa kũthi Sukulu ya Atavanyʼa ma Ũsumbĩ, nĩthi mũingo ngatetheesye wĩa kwʼo, kana nĩtetheesye wĩa ũla ũendeee mwakonĩ wa Ramapo. Ĩndĩ maũndũ makwa nĩmaalyũkile na weethĩa nditonya kwĩanĩsya mĩvango ĩsu. Nakwie ngoo mũno. Mwa ũũmĩaa ngoo mũno yĩla ũkwenda kwĩanĩsya maũndũ mana na ũyĩthĩa ndũtonya.” Andũ aingĩ mewʼaa oou.

13. Ethĩwa maũndũ maitũ nĩmeũtũsiĩĩa kwĩka maũndũ maingĩ ũndũ tũkwenda, nĩ mĩvango yĩva tũtonya kwĩvangĩĩa twĩsĩ no tũmĩanĩsye?

¹³ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na ũtanu ĩngĩ? Lilikana kana Yeova ndendaa twĩyaĩkye mũio tũtavikya. We ndendaa twĩke maũndũ tũtatonya na ndatwonaa twĩ ma vata aĩ nũndũ ve maũndũ mana tũkwĩanĩsya ũthũkũminĩ wake. O na ĩngĩ, endaa twĩtĩkĩle kana ve maũndũ tũtatonya na tũyĩthĩwa twĩ aĩkĩĩku. (Mika 6:8; 1 Ako. 4:2) Eka ũu, kĩla wonaa kĩ kya vata nĩ ũndũ tũilye nthĩnĩ ĩndĩ ti maũndũ ala twĩanĩasya. Ĩndĩ wʼo nĩ ũndũ wosanĩte na kĩlĩko kwenda twĩanĩsye maũndũ maingĩ kwĩ ũndũ Yeova wendaa?c Ti wʼo o na vanini! Kwoou ethĩwa maũndũ maku nĩmeũkũsiĩĩa kwĩka maũndũ maingangĩ ũthũkũminĩ wa Yeova, tũnga kĩlĩko maũndũnĩ o ala ũtonya kwĩanĩsya. Kwa ngelekanyʼo, wĩona ata ũkethĩwa wĩ ngelekanyʼo nzeo kwa amũika kana ũkatetheeasya ala akũũ? Na wĩona ata ũkethĩwa na mũvango wa kwĩkĩa mũndũ mũna vinya, wĩthĩwe wĩneena nake mwenene, wĩtũmĩa simũ, kana wĩmũtũmĩa mesengyi? Yeova akaũtetheeasya wĩthĩwe na ũtanu o ũendeee kwĩkĩa kĩthito wĩanĩsye mĩvango ĩla ũtonya. Na ndũkolwe kana o mĩtũkĩ, tũkeethĩwa na myanya mingĩ mũno ya kũmũthũkũma Yeova nthĩnĩ wa nthĩ nzaũ kwa nzĩa o na tũtesa kũsũanĩa! Ũla Holly twĩĩ tũnamũweta aminĩĩe na kwasya: “Nĩkalaa nthĩ na ngasũanĩa, ‘Aĩ ngekala tene na tene!’ Nũndũ Yeova akandetheesya, ngeethĩwa ndonya kwĩanĩsya mĩvango yakwa yonthe yĩla Ngai ũkatwʼĩkĩthya maũndũ meũ ĩtunĩ na nthĩ.”

14. Nĩ kyaũ kĩngĩ kĩtonya kũtuma twasya ũtanu witũ?

¹⁴ Ũndũ wa 3: Kwĩka maũndũ twĩtanĩthye. Andũ amwe matũmĩaa isese sya kũea ngewa kwonanyʼa kana kĩla kĩtonya kũtuma twĩthĩwa na ũtanu wa wʼo na twĩkala twĩ eanĩe nĩ kwĩka o maũndũ ala meũtũtanĩthya ithyĩ ene. Andũ mekĩawa vinya meke maũndũ meũmatanĩthya, mathooe kĩla mekwenda, kana mathi kũtembea kũndũ kwĩ kĩvathũkanyʼo nĩ kana makwate ũtanu wa wʼo. Ti ũthũku kũtanĩa maũndũ ta asu. Twĩasya ũu nũndũ Yeova atũmbie twĩ na ũtonyi wa kũtanĩa syĩndũ mbanake. Ĩndĩ andũ aingĩ methĩĩte kana kĩla moonaa ta kĩũmaetee ũtanu kyeekie kũtuma mawasya. Vainia wĩtawa Eva aĩtye, “Yĩla watinda wĩkĩte maũndũ ala meũkũtanĩthya we mwene, ndwĩsaa kwĩanĩwa.” Kwoou kwĩka maũndũ twĩtanĩthye no kũtume tũtiwa twĩmakĩĩte na twĩwʼa twĩ vathei.

15. Ngelekanyʼo ya Mũsumbĩ Solomoni yĩtũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ Nĩ ũndũ wĩva tũtonya kwĩmanyĩsya ngelekanyʼonĩ ya Mũsumbĩ Solomoni ĩũlũ wa ũthũku wa kwĩka maũndũ nĩ kana twĩtanĩthye ithyĩ ene? Nĩwatatie kwĩka maũndũ maingĩ me kĩvathũkanyʼo nĩ kana one ethĩwa no mamũetee ũtanu. Kwa ngelekanyʼo, nĩwaĩsaa malĩu me kĩvathũkanyʼo me mũyo, akethukĩĩsya mbathi, o na akathooa syĩndũ sya mbesa mbingĩ. Ĩndĩ syĩndũ isu syonthe iyaatuma ethĩwa na ũtanu wa wʼo. Esie kwasya: “Itho yĩtikolaa kwona, kana kũtũ kũkakola kwĩwʼa.” (Mũta. 1:​8, BK; 2:​1-11) Woni wa nthĩ ĩno ĩũlũ wa kĩla kĩetae ũtanu wa wʼo ũilye ta mbesa ite sya wʼo. Mbesa ta isu syonekaa syĩ sya lato ĩndĩ iyĩsa kũthooa kĩndũ o na kĩmwe. O ta ũu, syĩndũ ta isu iyĩsa kũtũetee ũtanu wa wʼo.

16. Kwĩyumya kwondũ wa angĩ kũtonya kũtũtetheesya ata tũkwate ũtanu witũ ĩngĩ? (O na ĩngĩ, sisya visa.)

¹⁶ Nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũkwate ũtanu witũ ĩngĩ? Yesũ amanyĩisye kana “kũnengane kwĩ ũtanu mwingĩ kwĩ kwosa.” (Meko 20:35) Mũtumĩa wa kĩkundi wĩtawa Alekos aĩtye: “Nĩkĩaa kĩthito nĩke ala angĩ tũmaũndũ tũtonya kũmatethya. Yĩla neeka ũu, kĩu nĩkĩndetheeasya nĩeke kwĩsũanĩa nyie mwene, na nũndũ wa ũu, nĩnĩthĩawa nĩ mũtanu.” Nĩ maũndũ meva we mwene ũtonya kwĩka ũtetheesye angĩ? Woona mũndũ wĩmakĩĩte, tata ũmwĩkĩe vinya. Nĩvatonyeka ũkethĩwa ũtatonya kũmũminĩa mathĩna ala wĩ namo, ĩndĩ no ũmũkiakisye wamwĩthukĩĩsya nesa wĩ na tei na ĩnee, na wamũlilikanyʼa amwaũĩe Yeova mũio wake. (Sav. 55:22; 68:19) O na ĩngĩ, no ũmũĩkĩĩthye kana Yeova ndamũtiĩte. (Sav. 37:28; Isa. 59:1) Eka ũu, no ũtwʼe kwĩka ũndũ ũũmũtethya ta kũmuĩa lĩu kana kũthi ndembea nake. Ũndũ ũngĩ ũtonya kwĩka nĩ kũmũthokya mũkatavanyʼe ĩmwe nũndũ kĩu no kĩmũvuũũkye. Eka Yeova aũtũmĩe kwĩkĩa angĩ vinya. Yĩla tweekĩa kĩthito tũtetheesye angĩ vandũ va kwĩsũanĩaa ithyĩ ene, kĩu nĩkĩtũeteae ũtanu wa wʼo!—Nth. 11:25.

17. No nginya twĩke ata ethĩwa nĩtũkwenda kwĩthĩwa na ũtanu wa wʼo? (Savuli 43:4)

¹⁷ No tũkwate ũtanu wa wʼo twaendeea kũmũthengeea Ĩthe witũ wa ĩtunĩ. Mbivilia ĩtũĩkĩĩthĩtye kana Yeova nĩwe “ũtanu” witũ, kana kwa ndeto ingĩ, no we ũtonya kũtũtetheesya twĩthĩwe na ũtanu wa wʼo. (Soma Savuli 43:​4, BK.) Kwoou o na twakwatwa nĩ maũndũ meva thayũnĩ, tũyaĩle kwĩthĩwa na kĩũũyũ kana tũkethĩwa na wia. Ekai tũendeee kũmũsũanĩa Yeova, ũla nĩwe Mwambĩlĩĩlya wa ũtanu wa wʼo!—Savuli 144:15.