«Mɔnpɔzʋʋ se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ mɔn-tɔm hʋʋ!»

1, 2. (a) Wɛtʋ ndʋ taa Pɔɔlɩ kaawɛɛ? (b) Pɔɔlɩ pɔzʋʋ se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ yɔ, piyeki se ɖɩpɔzɩ ɖa-tɩ tɔm ndʋ?

ALƖWAATƲ ndʋ Pɔɔlɩ kaawɛ Sezaaree yɔ, sɔɔjanaa kaawɛɛ nɛ pefeŋiɣ ɛ-yɔɔ siŋŋ. Pɩnzɩ 2 pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ mbʋ lɛ, alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ kaawobi Yuudee yɔ, Yuuda mba kaañaɣ pana paa pɩtɩɖɔɔ yɔ tam nabudozo se pakʋʋ-ɩ. (Tʋma 21:27-36; 23:10, 12-15, 27) Halɩ nɛ sɔnɔ e-koyindinaa tɩtalɩtɩ pa-kaɖʋwa, ɛlɛ patɩlɔ nɛ pese. Pɔɔlɩ ɖiɣzinaa se pɩtɩla pakaɣ-ɩ pɩsɩnʋʋ e-koyindinaa cɔlɔ lɛ, eheyi Roma komina ñʋʋdʋ Fɛsɩtuusi se: «Mɔnpɔzʋʋ se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ mɔn-tɔm hʋʋ!»—Tʋma 25:11.

² Pɔɔlɩ kaapɔzʋʋ se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ yɔ, pɩɩlabɩ nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ Yehowa sɔɔlɩm na? Ða mba ɖɩwɛɛ nɛ ɖɩlɩzɩɣ aseɣɖe tete Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ ɩnɛ ɩ-taa yɔ, tɔm ndʋ tɩmʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa. ‘Ɛzɩma Pɔɔlɩ lʋbɩ tɔm kɩbandʋ yɔɔ nɛ eyele se patɩlɩ-tʋ paɣtʋ ɛsɩndaa yɔ,’ sɔnɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ-ɩ yaa we?—Filp. 1:7.

«Mansɩŋ . . . tɔm ɖɩhʋyɛ ɛsɩndaa» (Tʋma Labʋ 25:1-12)

3, 4. (a) Lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ yɔɔ Yuuda mba ñɩnaɣ se powoni Pɔɔlɩ Yeruzalɛm? Nɛ ɛbɛ yabɩ ɛ-ñʋʋ? (b) Sɔnɔ, ɛzɩma Yehowa sɩɣnɩ ɛ-sɛyaa ɛzɩ ɛɛsɩnʋʋ Pɔɔlɩ yɔ?

³ Roma komina ñʋʋdʋ kɩfalʋ Fɛsɩtuusi weyi ɛcɔŋnaɣ Yuudee egeetiye yɔɔ yɔ, ɛpaɣzɩ ɛ-tʋmɩyɛ nɛ pɩla kɩyakɩŋ 3 lɛ, ewolo Yeruzalɛm.a Ɛtalaa lɛ, cɔjɔnaa sɔsaa nɛ Yuuda mba tɛ sɔsaa peheyi-i kɩdɛkɛdɩm mbʋ pamaɣzaɣ se Pɔɔlɩ laba nɛ pakʋyʋʋ ɛ-yɔɔ yɔ. Paanawa se Roma mba kaasɔɔlaa se Fɛsɩtuusi ɛla nɛ laŋhɛzɩyɛ wɛɛ pa nɛ Yuuda mba tɩŋa pɛ-hɛkʋ taa. Pʋyɔɔ petendi-i se eyele nɛ pɔkɔnɩ Pɔɔlɩ Yeruzalɛm nɛ pahʋʋnɩ-ɩ tɔm peeɖe. Ɛlɛ paawɛɛ nɛ pɛkpɛyɩɣ se pakʋ Pɔɔlɩ nʋmɔʋ taa alɩwaatʋ ndʋ pakpakɩɣ-ɩ nɛ Sezaaree se powoni Yeruzalɛm yɔ. Fɛsɩtuusi kizi se ɛɛlakɩ ɛzɩ pɔyɔɔdʋʋ yɔ nɛ eheyi-wɛ se: «Ye ɛlabɩ kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ toovenim taa yɔ, mba pɛkɛ sɔsaa mɩ-hɛkʋ taa yɔ, ma nɛ wɛ ɖitii [Sesaaree] nɛ pakʋyɩ ɛ-yɔɔ.» (Tʋma 25:5) Mbʋ pɩɖɔma nɛ Pɔɔlɩ ɖaɣnɩ tʋlʋʋ.

⁴ Yehowa tɩŋnɩ Yesu yɔɔ nɛ ɛkpazɩ Pɔɔlɩ ɖoŋ tɩlasɩ nzɩ payɩ ɛkataa yɔ sɩ-taa. Tɔzɩ se Yesu kaaheyi-i natʋ natʋyʋ taa se: «Wɛɛ abalɩtʋ!» (Tʋma 23:11) Sɔnɔ ɖɔɖɔ, Ɛsɔ sɛyaa katɩɣ tɩlasɩ nɛ nazɩm sakɩyɛ. Nabʋyʋ taa Yehowa haɣ nʋmɔʋ nɛ tɩlasɩ nasɩyɩ talɩɣ-ɖʋ, ɛlɛ ɛhaɣ-ɖʋ ɖɔɖɔ lɔŋsɩnɖɛ nɛ ɖoŋ se ɖɩɖɔkɩ ɖa-laŋa sɩ-taa. Ða-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se paa ɛzɩmtaa lɛ, ɖɛ-Ɛsɔ sɔɔlɩm tʋ kaɣ-ɖʋ haʋ «ɖoŋ weyi ɩcɛzɩ ɛyʋ ɖoŋ yɔ.»—2 Kɔr. 4:7.

5. Ɛzɩma Fɛsɩtuusi hʋ Pɔɔlɩ tɔm?

⁵ Kɩyakɩŋ nɩɩyɩ wayɩ lɛ, Fɛsɩtuusi tii Sezaaree nɛ «ɛcaɣ tɔm ɖɩhʋyɛ.»b Pɔɔlɩ nɛ mba pakʋyɩ ɛ-yɔɔ yɔ pasɩŋ ɛ-ɛsɩndaa. Polubi cɛtɩm tɔm sakɩyɛ Pɔɔlɩ yɔɔ nɛ pɔyɔɔdɩ, pʋyɔɔ ɛlʋbɩ ɛ-tɩ yɔɔ nɛ ɛtɔ se: «Mantɩyʋsɩnɩ Yuuda mba Paɣtʋ yaa templo yaa Sezaarɩ.» Apostoloo Pɔɔlɩ taala kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ, nɛ pɩɩwɛɛ se peyebi-i. Lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ Fɛsɩtuusi kaɣ kpaɣʋ? Fɛsɩtuusi kaasɔɔlaa se ɛ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Yuuda mba, pʋyɔɔ ɛpɔzɩ Pɔɔlɩ se: «Ŋsɔɔlaa se ŋkpa Yeruzalɛm nɛ pahʋʋnɩ-ŋ tɔm mɛ-ɛsɩndaa tɔm ndʋ tɩ-yɔɔ?» (Tʋma 25:6-9) Pɩtaakɛ lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ. Ye papɩsɩnɩ Pɔɔlɩ Yeruzalɛm yɔ, e-koyindinaa maɣmaɣ kaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ, nɛ pɩtʋʋ fɛyɩ se pakaɣ-ɩ kʋʋ. Mbʋ pɩ-tɔm kaakɩlɩ cɛyʋʋ Fɛsɩtuusi ɛsɩndaa alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa yɔ lɛ se ɛla mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ samaɣ yɔ, pɩtɩkɛ se ɛla mbʋ pɩwɛ siɣsiɣ yɔ. Pɩnzɩ nasɩyɩ pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ mbʋ lɛ, lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɔɖɔ komina ñʋʋdʋ Pɔɔnsɩ Pilaatɩ kaakpaɣ Yesu yɔɔ. (Yoh. 19:12-16) Sɔnɔ ɖɔɖɔ, tɔm hʋyaa nabɛyɛ ɩɩhʋʋ tɔm siɣsiɣ, ɛlɛ pakpakɩɣ lɩmaɣza wena ayeki se pɔ-tɔm ɛkɛdɩnɩ samaɣ yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, tɔm hʋyaa nabɛyɛ ɩkpaɣ lɩmaɣza nɛ pakʋ Ɛsɔ samaɣ tɔm ɖulum yɔ, pɩtɩmʋna se pɩɖɩɣzɩ-ɖʋ.

6, 7. (a) Ɛbɛ yɔɔ Pɔɔlɩ pɔzaa se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ? (b) Nɛ kɩɖaʋ ŋgʋ ɛha sɔnɔ toovenim Krɩstʋ mba?

⁶ Ɛzɩma Fɛsɩtuusi kaasɔɔlaa se ɛ-tɔm ɛkɛdɩnɩ Yuuda mba yɔ, pɩpɩzaɣ se pɩkɔnɩ Pɔɔlɩ sɩm. Pʋyɔɔ Pɔɔlɩ labɩnɩ tʋmɩyɛ wala wena Roma mba paɣtʋ haɣaɣ-ɩ yɔ a-taa lɛɛɖɛ. Eheyi Fɛsɩtuusi se: «Mansɩŋ Sezaarɩ tɔm ɖɩhʋyɛ ɛsɩndaa, ɖenɖe pɩwɛɛ se pahʋʋnɩ-m tɔm yɔ. Mantɩla Yuuda mba kɩdɛkɛdɩm nabʋyʋ, ɛzɩ ña ɖɔɖɔ ŋɖiɣzinuu camɩyɛ yɔ. . . . Mɔnpɔzʋʋ se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ mɔn-tɔm hʋʋ!» Ðoŋ ɖoŋ lɛ ye nɔɔyʋ ɛpɔzaa se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ yɔ, ɛɛpɩzɩɣ nɛ ɛpɩsɩnɩ wayɩ. Pʋyɔɔ Fɛsɩtuusi yɔɔdaa se: «Ŋpɔzaa se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ ñɔ-tɔm hʋʋ yɔ, ŋkaɣ wobu Sezaarɩ cɔlɔ.» (Tʋma 25:10-12) Pɔɔlɩ pɔzʋʋ se tɔm hʋyʋ sɔsɔ nɔɔyʋ ɛɖaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ yɔ, ɛha sɔnɔ Krɩstʋ mba kɩɖaʋ. Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa koyindinaa ‘tɩŋɩɣnɩ paɣtʋ’ yɔɔ se paɖɩɣ pa-tʋma nʋmɔʋ lɛ, Aseɣɖe Tɩnaa tɩŋɩɣnɩ wala wena paɣtʋ haɣ-wɛ yɔ a-yɔɔ nɛ palʋkɩ tɔm kɩbandʋ yɔɔ.c—Keɣ. 94:20.

⁷ Pɔɔlɩ caɣ salaka pɩnzɩ 2 ɖulum, ɛlɛ lɛɛlɛɛyɔ lɛ paha-ɩ waɖɛ se ewolo Roma nɛ ɛlʋ ɛ-tɩ yɔɔ. Ɛlɛ ñʋʋdʋ nɔɔyʋ kaasɔɔlaa se ɛna-ɩ pʋcɔ nɛ pɛɖɛnɩ-ɩ.

«Mantikizi ñam» (Tʋma Labʋ 25:13–26:23)

8, 9. Ɛbɛ yɔɔ Wiyaʋ Agripa wobi Sezaaree?

⁸ Pɔɔlɩ heyi Fɛsɩtuusi se ɛsɔɔlaa se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ nɛ pɩla kɩyakɩŋ nɩɩyɩ lɛ, Wiyaʋ Agripa nɛ e-neu Bereniisi «pɔkɔɔ Sezaaree se pɛsɛɛ» komina ñʋʋdʋ kɩfalʋ Fɛsɩtuusi.d Roma mba alɩwaatʋ taa lɛ, ye palɩzɩ ñʋʋdʋ kɩfalʋ nɔɔyʋ yɔ, ɖoŋ ɖoŋ lɛ ñʋndɩnaa lalaa woki nɛ pɛsɛɣ-ɩ. Wiyaʋ Agripa kaawobu nɛ ɛsɛɛ Fɛsɩtuusi yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɛɛsɔɔlaa se taabalɩyɛ kɩbanɖɛ ɛwɛɛ ɛ nɛ ɩ pɛ-hɛkʋ taa; nɛ taabalɩyɛ nɖɩ ɖɩwazɩ-ɩ pʋwayɩ.—Tʋma 25:13.

⁹ Fɛsɩtuusi heyi Wiyaʋ Agripa Pɔɔlɩ tɔm lɛ, pɩɖɩɣzɩ Agripa siŋŋ nɛ ɛsɔɔlɩ se ɛyɔɔdɩnɩ Pɔɔlɩ. Tɛʋ fema lɛ, ñʋndɩnaa mba, pasʋʋ nɛ pacaɣ tɔm ɖɩhʋyɛ. Ɛlɛ pe-kewiyitu ɖoŋ nɛ pasʋwaɣ nɛ ɛyaa ñɔkɩ ñɔkʋʋ mbʋ yɔ, pɩtɩlɩɩ pʋyʋ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ kaɣ yɔɔdʋʋ yɔ tɩ-ɛsɩndaa.—Tʋma 25:22-27.

10, 11. (a) Ɛzɩma Pɔɔlɩ wɩlaa se ɛñaŋ Agripa? (b) Nɛ tɔm ndʋ ɛkɛdɩ Agripa ɛ-tɩ tɩŋa ɛ-yɔɔ?

¹⁰ Pɔɔlɩ sɛ Wiyaʋ Agripa nɛ ñamtʋ waɖɛ nɖɩ ɛwɛna se ɛlʋ ɛ-tɩ yɔɔ ɛlɛ ɛsɩndaa yɔ ɖɩ-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛnawa se Agripa sɩm Yuuda mba sɔnzɩ tɩŋa nɛ nɔɔhɔnɖɛ nɖɩ ɖɩwɛ pɛ-hɛkʋ taa yɔ camɩyɛ. Pʋwayɩ lɛ, Pɔɔlɩ yɔɔdɩ wezuu ŋgʋ ɛɛcaɣaa nɛ pɩɖɛɛ yɔ kɩ-tɔm. Ɛtɔm se: ‘Maakɛ Farɩsɩ mba kɩjaʋ yɔɔ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-tɔm kɩlɩ kaɖɛ ɖɛ-Ɛsɔ sɛtʋ taa yɔ ɖɩ-taa tʋ.’ (Tʋma 26:5) Pɔɔlɩ taɣaɣ liu ɛzɩ Farɩsɩ mba lalaa yɔ se Mesiya kaɣ kɔm. Lɛɛlɛɛyɔ lɛ, ɛpɩsɩ Krɩstʋ tʋ nɛ ɛwɩlɩɣnɩ abalɩtʋ se Yesu Krɩstʋ kɛnɩ Mesiya weyi paaɖaŋ ɖooo lɔŋ yɔ. Pɔɔlɩ lɩzɩ Agripa pɩ-taa se paawɛɛ nɛ pahʋʋnɩ-ɩ tɔm mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛɛwɛɛ nɛ esusuu se tamaɣ ŋga Ɛsɔ laba yɔ keɖiɣni labʋ. Ye mbʋ, tamaɣ ŋga e-koyindinaa maɣmaɣ tisaɣ kɔ-yɔɔ yɔ, kɔ-yɔɔ pahʋwaɣnɩ-ɩ tɔm. Agripa welisini Pɔɔlɩ nɛ pɩtalɩ peeɖe lɛ, ɛsɔɔlɩ se ɛtɩlɩ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ tasɩ wɛnʋʋ se ɛyɔɔdʋʋ yɔ.e

¹¹ Pɔɔlɩ yɔɔdaɣ ɛzɩma ɛɛnazɩ Krɩstʋ mba nɛ pɩɖɛɛ yɔ pɩ-tɔm lɛ, ɛtɔm se: «Ma lɛ, mamaɣzaɣ kpem se pɩwɛɛ se mantɩŋnɩ nʋmɔŋ tɩŋa yɔɔ nɛ mankaɖɩnɩ Yesu Nazarɛɛtɩ tʋ hɩɖɛ. . . . Man-taa wɩɣaɣnɩ [Krɩstʋ wayɩ tɩŋɩyaa] pɩdɩɩfɛyɩ, pʋyɔɔ lɛ manazɩ-wɛ nɛ halɩ mantalɩ tɛtʋ lɛɛtʋ taa.» (Tʋma 26:9-11) Pɔɔlɩ yɔɔdʋʋ mbʋ yɔ ɛtaaɖɛlɛsɩ niye. Ɛyaa sakɩyɛ kaanawa se ɛɛnazɩ Krɩstʋ mba sɩm yɔɔ sɩm yɔɔ. (Gal. 1:13, 23) Pɩtɩla Agripa pɔzaɣ ɛ-tɩ se: ‘Ye mbʋ ɛbɛ yeba nɛ Pɔɔlɩ pɩsɩ Krɩstʋ tʋ?’

12, 13. (a) Ɛzɩma pɩɖɔma nɛ Pɔɔlɩ pɩsɩ Krɩstʋ tʋ? (b) Yesu heyuu Pɔɔlɩ se «ŋwɛɛ nɛ ŋyakɩ nɩŋgbaŋaɣ ninɖiɣyu ɖaʋ yɔ» pʋ-tɔbʋʋ lɛ suwe?

¹² Tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ pʋwayɩ yɔ tɩsɩnɩ Agripa se ɛnɩɩ pɩ-taa. Ɛyɔɔdaa se: «Cɔjɔnaa sɔsaa ha-m ɖoŋ nɛ paɖʋ-m tʋmɩyɛ nɛ mankʋyɩ nɛ mowoki Damaasɩ; nɛ hayɩ Wiyaʋ, mana habɩyɛ yɔɔ wɩsɩ siɣu alɩwaatʋ taa ñalɩmɩyɛ naɖɩyɛ nɖɩ ɖi-ɖoŋ kɩlɩ wɩsɩ ñalɩmɩyɛ yɔ, ɖɩlɩnɩ ɛsɔdaa nɛ ɖɩñɩlɩsɩ ma nɛ mba ɖɩɖɔŋaɣ nʋmɔʋ yɔ ɖɔ-cɔlɔ kpɛɛɛ. Nɛ ɖa-tɩŋa ɖɩtɔlɩ tataa lɛ, manɩɩ nɔɔ nakɛyɛ kɔyɔɔdʋʋnɩ-m Ebree kʋnʋŋ taa se: “Sɔɔlɩ, Sɔɔlɩ, ɛbɛ yɔɔ ŋwɛɛ nɛ ŋnazɩɣ-m? Ye ŋwɛɛ nɛ ŋyakɩ nɩŋgbaŋaɣ ninɖiɣyu ɖaʋ yɔ, pɩkɔŋnɩ-ŋ kaɖɛ.” Ɛlɛ mɔnpɔzɩ se: “Ña yɔ anɩ, Kɩbaɣlʋ?” Nɛ Kɩbaɣlʋ cosi se: “Ma yɔ Yesu, weyi ŋwɛɛ nɛ ŋnazɩɣ yɔ.”»f—Tʋma 26:12-15.

¹³ Pʋcɔ nɛ maamaaci lakasɩ nzɩ sɩlakɩ lɛ, Pɔɔlɩ kaawɛ ɛzɩ kpɩnɛ nɖɩ ɖɩwɛɛ nɛ ‘ɖɩyakɩ nɩŋgbaŋaɣ ninɖiɣyu ɖaʋ yɔ.’ Ɛzɩ kpɩnɛ yakʋʋ nɩŋgbaŋaɣ ɖaʋ ŋgʋ peɖiyiɣni-ɖɩ yɔ kɩ-nɔɔ ŋga kɛwɛ cʋlʋ cʋlʋ yɔ nɛ ɖɩɖʋʋ ɖɩ-tɩ heŋ falaa yem yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ Pɔɔlɩ kaawɛɛ nɛ ɛɖʋʋ ɛ-tɩ heŋ fezuu taa alɩwaatʋ ndʋ ɛkaɖaɣnɩ Ɛsɔ sɔɔlɩm yɔ. Paa ɛɛwɛnɩ laŋɩyɛ kɩbanɖɛ yɔ, pɩnaɣaɣ kpayɩ kpayɩ se eelebi nʋmɔʋ. Ɛlɛ Ɛsɔ fezi Yesu nɛ ɛlɛ lɩzɩ ɛ-tɩ nɛ ɛwɩlɩ-ɩ Damaasɩ nʋmɔʋ taa lɛ, pɩsɩnɩ-ɩ nɛ ɛpɩsɩ nʋmɔʋ kɩbaŋʋ taa.—Yoh. 16:1, 2.

14, 15. Suwe Pɔɔlɩ yɔɔdɩ lɛɣzɩtʋ ndʋ ɛlabɩ e-wezuu caɣʋ taa yɔ tɩ-yɔɔ?

¹⁴ Pɔɔlɩ lɛɣzɩ e-wezuu caɣʋ kiya. Ɛkɛdɩ Agripa se: «Mantikizi ñam ɛsɔdaa natʋ ndʋ, ɛlɛ kajalaɣ lɛ, mowoni tɔm kɩbandʋ mba paawɛ Damaasɩ yɔ, nɛ pʋwayɩ lɛ mba pɛwɛ Yeruzalɛm yɔ nɛ Yuudee egeetiye kpeekpe taa nɛ ajɛɛ taa ɖɔɖɔ, se pɩwɛɛ se pekpiɖi pa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ nɛ papɩsɩnɩ Ɛsɔ yɔɔ nɛ pala tʋma wena awɩlɩɣ se pekpiɖi pa-kɩwɛɛkɩm yɔɔ yɔ.» (Tʋma 26:19, 20) Pɔɔlɩ kaakpaɣ pɩnzɩ sakɩyɛ nɛ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ nɖɩ. Pee wena pɩlʋlaa? Ɛyaa mba paamʋ tɔm kɩbandʋ ndʋ eesusaa yɔ, paakpiɖi ɛzaɣtʋ ndʋ palakaɣ yɔ tɩ-yɔɔ nɛ peyele tɩ-labʋ nɛ papaɣzɩ Ɛsɔ sɛʋ. Paapɩsɩ tɛtʋ taa piya kɩbanzɩ, pañaŋaɣ paɣtʋ nɛ pasɩɣnɩ lalaa se pala mbʋ nɛ pɩtɩŋa pɩɖɔ camɩyɛ cɔlɩɩɩ.

¹⁵ Pee kɩbana wena Pɔɔlɩ tɔm susuu kaalʋlaa yɔ, a-tɔm taacɛyɩ Yuuda mba ɛsɩndaa. Pɔɔlɩ yɔɔdaa se: «Pʋyɔɔ Yuuda mba kpa-m templo taa nɛ pañɩnɩɣ se pakʋ-m. Ɛlɛ, mehiɣ sɩnʋʋ mbʋ pɩlɩnɩ Ɛsɔ cɔlɔ yɔ; pʋyɔɔ mowobi pɩ-yɔɔ nɛ malɩzɩɣ ɛyaa cikpema nɛ sɔsaa aseɣɖe nɛ pɩkɔɔ pɩtalɩ kɩyakʋ kʋnɛ.»—Tʋma 26:21, 22.

16. Ðiiheyiɣ ñʋndɩnaa ɖe-tisuu tɔm lɛ, ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩnɩ Pɔɔlɩ?

¹⁶ Ða toovenim Krɩstʋ mba, pɩwɛɛ se ‘paa ɛzɩmtaa lɛ, ɖɩɖaŋ kpam nɛ ɖɩlʋ’ ɖe-tisuu yɔɔ. (1 Pɩy. 3:15) Ðiiheyiɣ tɔm hʋyaa nɛ ñʋndɩnaa ɖe-tisuu tɔm lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlabɩnɩ tʋmɩyɛ lɛɣtʋ ndʋ Pɔɔlɩ kaalabɩnɩ tʋmɩyɛ Agripa nɛ Fɛsɩtuusi pɛ-ɛsɩndaa yɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖiheyi-wɛ nɛ ñamtʋ ɛzɩma Bibl taa toovenim tɔm lɛɣzɩ ɖa-maɣmaɣ yaa ɛzɩma tɩlɛɣzɩ mba pewelisiɣni-ɖʋ yɔ pe-wezuu caɣʋ yɔ pɩ-tɔm. Ye ɖɩlabɩ mbʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pitukuni pa-laŋa.

«Ŋyekaɣ se manpɩsɩ Krɩstʋ tʋ» (Tʋma Labʋ 26:24-32)

17. (a) Pɔɔlɩ lʋkaɣ ɛ-tɩ yɔɔ lɛ suwe Fɛsɩtuusi yɔɔdaa? (b) Nɛ ɛzɩma ɛyaa sakɩyɛ lakɩ sɔnɔ ɛzɩ Fɛsɩtuusi yɔ?

¹⁷ Aseɣɖe tɔm ndʋ Pɔɔlɩ kaaheyi Agripa nɛ Fɛsɩtuusi yɔ, tiitukuni-wɛ siŋŋ. Bibl kɛdɩɣ se: «Pɔɔlɩ kaawɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ tɔm ndʋ mbʋ se ɛlʋ ɛ-tɩ yɔɔ lɛ, Fɛsɩtuusi yɔɔdɩ ɖoŋ se: “Pɔɔlɩ, ŋwɛɛ nɛ ŋsʋʋ kpaaŋ! Tɩlɩtʋ sɔsɔtʋ sʋzʋʋ-ŋ kpaaŋ!”» (Tʋma 26:24) Ɛzɩma Fɛsɩtuusi laba yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ ɛyaa sakɩyɛ lakɩ sɔnɔ. Pamaɣzɩɣ se ɛyaa mba pawɩlɩɣ lalaa Bibl taa toovenim tɔm yɔ, pɛkɛ kɩmɛlɛmɩŋ. Ðoŋ ɖoŋ lɛ pɩwɛ ɛjaɖɛ yɔɔ lɔŋsɩnɖaa sɔsaa kaɖɛ se petisi sɩɖaa femtu wɩlɩtʋ yɔɔ.

18. (a) Tɔm ndʋ Pɔɔlɩ cosi Fɛsɩtuusi? (b) Nɛ piyeba nɛ Agripa yɔɔdɩ suwe?

¹⁸ Ɛlɛ Pɔɔlɩ cosi komina ñʋʋdʋ se: «Ðajaa Fɛsɩtuusi, maasʋʋ kpaaŋ, ɛlɛ toovenim tɔm mɛwɛɛ nɛ mɔyɔɔdʋʋ nɛ ma-maɣzɩm wɛ ɖeyi ɖeyi. Toovenim taa lɛ, wiyaʋ weyi menɖiɣni-i yɔɔdɩnʋʋ faaa yɔ, ɛsɩm tɔm ndʋ camɩyɛ . . . Wiyaʋ Agripa, ŋtisiɣ Nayaa yɔɔ? Manawa se ŋtisiɣ.» Ɛlɛ Agripa heyi Pɔɔlɩ se: «Pɩkazɩ pazɩ, ŋyekaɣ se manpɩsɩ Krɩstʋ tʋ.» (Tʋma 26:25-28) Agripa yɔɔdʋʋ tɔm ndʋ yɔ, paa ɛɛtɛm ɛ-taa yaa ɛtaatɛ ɛ-taa yɔ, pɩwɩlɩɣ se tɔm ndʋ Pɔɔlɩ kaayɔɔdaa yɔ tɩɩwɛnɩ ɖoŋ ɛ-yɔɔ kpem.

19. Lɩmaɣza wena Agripa nɛ Fɛsɩtuusi pakpaɣ Pɔɔlɩ yɔɔ?

¹⁹ Peeɖe Agripa nɛ Fɛsɩtuusi pakʋyaa nɛ pɩwɩlɩ se pɛtɛm welisinuu Pɔɔlɩ. «Pɛɖɛɣaɣ lɛ, papaɣzɩ ɖama yɔɔdɩnʋʋ nɛ pɔtɔŋ se: “Abalʋ ɛnɛ, ɛtɩla nabʋyʋ nɛ pɩpɔzɩ se ɛsɩ yaa paɖʋ-ɩ salaka kpasɩ.” Nɛ Agripa heyi Fɛsɩtuusi se: “Ye abalʋ ɛnɛ ɛtaapɔzɩ se Sezaarɩ ɛɖaɣnɩ ɛ-tɔm hʋʋ yɔ, papɩzaɣ se peyebi-i.”» (Tʋma 26:31, 32) Paaɖiɣzinaa se Pɔɔlɩ tɩwɛɛkɩ nabʋyʋ. Pɩtɩla pɛwɛɣnɩ lɩmaɣza kɩbana Krɩstʋ mba yɔɔ lɛɛlɛɛyɔ nɛ pɩkɩlɩ.

20. Pɔɔlɩ susuu tɔm ñʋndɩnaa sɔsaa yɔ, ɛbɛ pɩwazaa?

²⁰ Pɩwɛ ɛzɩ Pɔɔlɩ susuu Agripa nɛ Fɛsɩtuusi tɔm yɔ, pa-taa nɔɔyʋ tɩpɩsɩ Krɩstʋ tʋ yɔ. Ye mbʋ Pɔɔlɩ lʋbʋ ɛ-tɩ yɔɔ pɛ-ɛsɩndaa yɔ ɛzɩ pɩwazɩ nabʋyʋ? Ɛɛɛ, powonuu Pɔɔlɩ «awiya nɛ komina ñʋndɩnaa» ɛsɩndaa Yuudee yɔ piyeba nɛ ɛlɩzɩ aseɣɖe Roma kewiyitu ageeta wena a-taa pɩɩwɛ kaɖɛ se patanɩ tɔm kɩbandʋ yɔ. (Luka 21:12, 13) Mbʋ pɩtalɩ-ɩ yɔ nɛ ɛzɩma ɛɖɔkɩ e-siɣsiɣ wɛtʋ yɔ, pɩkpazɩ e-koobiya ɖoŋ ɖɔɖɔ.—Filp. 1:12-14.

21. Ye ɖɩkatɩɣ tɩlasɩ Kewiyaɣ tɔm susuu taa nɛ ɖɩñakɩ pana nɛ ɖiwoki pɩ-yɔɔ yɔ, pee kɩbana wena pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlʋlɩ?

²¹ Mbʋ ɖɔɖɔ pɩwɛ sɔnɔ. Ye ɖɩkatɩɣ tɩlasɩ yaa pakaɖɩɣnɩ-ɖʋ Kewiyaɣ tɔm susuu taa nɛ ɖɩñakɩ pana nɛ ɖiwoki pɩ-yɔɔ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlʋlɩ pee kɩbana. Pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖɩlɩzɩ aseɣɖe ñʋndɩnaa mba pɩpɩzaɣ se pɩwɛɛ kaɖɛ se tɔm kɩbandʋ ɛtalɩ-wɛ yɔ. Ða-laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ pɩzɩɣ nɛ pɩkpazɩ ɖo-koobiya ɖoŋ nɛ piseɣti-wɛ nɛ palɩzɩ aseɣɖe Ɛsɔ Kewiyaɣ yɔɔ tete nɛ abalɩtʋ.