Tɔm ndʋ ɖa-takayɩsɩ kalɩyaa pɔzʋʋ yɔ
Weyi ɛma Aduwa 30:18, 19 taa tɔm yɔ ɛyɔɔdaa se «nʋmɔʋ ŋgʋ abalʋ kpakɩɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɣ pɛlɛ cɔlɔ yɔ» kɩcɛzɩ ɛ-tɔm taa nɩʋ lɛɣtʋ. Suwe ɛñɩnaɣ yɔɔdʋʋ?
Ɛyaa sakɩyɛ pɔzɩ pa-tɩ se ɛzɩ tɔm ndʋ tɩ-tɔbʋʋ lɛ suwe. Halɩ mba pasɩm tɔm sakɩyɛ Bibl yɔɔ yɔ pɔpɔzɩ pa-tɩ tɔm ndʋ ɖɔɖɔ. Tɔm tʋnɛ pɔyɔɔdɩ masɩ nzɩ sɩ-taa Ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ tɔm ɖɛzʋʋ Bibl taa: «Wondu 3 wɛɛ lɛ, tɩcɛzɩ mɔn-tɔm taa nɩʋ lɛɣtʋ [yaa «tɩwɛ-m piti kpem,» pɩtɛɛ tɔm] nɛ wondu 4 wɛɛ lɛ, maanɩɣ tɩ-tɔbʋʋ: Nʋmɔʋ ŋgʋ kpeluu kpakɩɣ ɛsɔdaa yɔ, nʋmɔʋ ŋgʋ ɖʋm kpakɩɣ kaaʋ yɔɔ yɔ, nʋmɔʋ ŋgʋ mɛlɛ kpakɩɣ teŋgu yɔɔ yɔ, nɛ nʋmɔʋ ŋgʋ abalʋ kpakɩɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɣ pɛlɛ cɔlɔ yɔ.»—Adu. 30:18, 19.
Ðooo lɛ, ɖɩmaɣzaɣ se tɔm loyaɣ «nʋmɔʋ ŋgʋ abalʋ kpakɩɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɣ pɛlɛ cɔlɔ yɔ» kɔyɔɔdʋʋ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ pɩ-tɔm na. Ɛbɛ yɔɔ? Ñʋʋ ŋgʋ, kɩ-taa masɩ lɛɛsɩ yɔɔdʋʋ wondu kɩdɛkɛdɩtʋ ndʋ tɩɩtɔŋ kpa se: «Pɩmaɣ mbʋ» yɔ tɩ-tɔm. (Adu. 30:15, 16) Nɛ kalɩtʋ 20 yɔɔdʋʋ halʋ acɛyɛ tʋ weyi ɛyɔɔdʋʋ se ɛtɩla kɩwɛɛkɩm nabʋyʋ yɔ ɛ-tɔm. Ðɩmaɣzaɣ se ɛzɩ kpeluu kʋyʋʋ ɖooo ɛsɔdaa yɔ, yaa ɛzɩ ɖʋm ɖɔŋʋʋ kaaʋ yɔɔ yɔ, yaa ɛzɩ mɛlɛ ɖɔŋʋʋ teŋgu yɔɔ yɔ, mbʋ ɖɔɖɔ abalʋ pɩzɩɣ nɛ ɛla nabʋyʋ nɛ nɔɔyʋ ɛɛnaɣ. Pʋyɔɔ ɖɩmaɣzaɣ se tɔm loyaɣ «nʋmɔʋ ŋgʋ abalʋ kpakɩɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛwɛɣ pɛlɛ cɔlɔ yɔ» kɔyɔɔdʋʋ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ pɩ-tɔm na. Pʋ-tɔbʋʋ se kɔyɔɔdʋʋ evebu weyi epeɣziɣ pɛlɛ nɔɔyʋ se ɛsʋʋnɩ-ɩ yɔ ɛ-tɔm na.
Ɛlɛ lɩmaɣza naayɛ yɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se masɩ nzɩ, sɩyɔɔdʋʋ mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ pɩ-tɔm na. Weyi ɛma tɔm ndʋ yɔ ɛɛwɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ ɛzɩma wondu ndʋ tɩ-tɔm ɛyɔɔdaa yɔ tɩwɛ piti kpem ɛsɩndaa nɛ tɩ-tɔm ɖɩɣzɩɣ-ɩ yɔ pɩ-tɔm na.
Tɔm ndʋ paamanɩ nesi Ebree kʋnʋŋ taa kiɖe tɛɛ yɔ tɩwɩlɩɣ se masɩ nzɩ sɩyɔɔdʋʋ mbʋ pɩwɛ ɖeu yɔ pɩ-tɔm na. Ɛzɩ tɔm kpou ŋgʋ kɩlɩzɩɣ Ebree Masɩ taa yɔ kɩyɔɔdʋʋ yɔ, tɔm piye nɖɩ pɛɖɛzɩ Aduwa 30:18 taa se «tɩcɛzɩ mɔn-tɔm taa nɩʋ lɛɣtʋ» yɔ, «ɖɩwɩlɩɣ lakasɩ . . . nzɩ sɩɖɩɣzɩɣ ɛyʋ kpem yɔ, nzɩ sɩwɛ piti kpem yɔ, yaa halɩ nzɩ pɩwɛ ɛzɩ sɩtɩkɛ toovenim yɔ.»
Harvard sukuli kɩtɛzʋʋ ŋgʋ kɛwɛ Etaazuunii yɔ kɩ-taa wɩlɩyʋ sɔsɔ Crawford Howell Toy ɖɔɖɔ yɔɔdaa se tɔm ndʋ tɩwɛ masɩ nzɩ sɩ-taa yɔ tɩɩyɔɔdʋʋ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu yɔ pɩ-tɔm na. Ɛtɔm se weyi ɛma tɔm ndʋ yɔ, ɛɛwɛɛ nɛ ɛyɔɔdʋʋ ɛzɩma mbʋ pɩ-tɔm ɛyɔɔdaa yɔ pɩwɛ piti kpem yɔ pɩ-tɔm na.
Ye mbʋ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩyɔɔdɩ se tɔm ndʋ pama Aduwa 30:18, 19 taa yɔ, tɩyɔɔdʋʋ mbʋ pɩwɛ piti kpem nɛ halɩ tɩcɛzɩ ɛyʋ tɔm taa nɩʋ lɛɣtʋ pɩ-tɔm na. Ɛzɩ Bibl mayʋ ɛnʋ yɔ, ɖa ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ kpeluu kʋyʋʋ ɖooo ɛsɔdaa yɔ, ɛzɩma ɖʋm ɖɔŋ kaʋ yɔɔ lɛɛ lɛɛ paa ɛfɛyɩnɩ nɩŋgbanzɩ yɔ, ɛzɩma mɛlɛ yuŋ ñɩŋgʋ ɖɔŋ teŋgu yɔɔ nɛ ɛzɩma evebu nɛ pɛlɛ papɩzɩɣ nɛ pɔsɔɔlɩ ɖama nɛ pɔɖɔkɩ nesi nɛ pɛwɛɛ koboyaɣ taa yɔ pɩpɩzɩɣ nɛ pɩlabɩ-ɖʋ piti kpem.