1925—Pɩlabɩ pɩnzɩ 100 yɔ

MBƲ PAAÐAŊAA YƆ PƖTƖLA

Bibl kpɛlɩkɩyaa sakɩyɛ maɣzaɣ se pɩnaɣ 1925 taa tɛtʋ pɩsɩɣ Paradisuu. Ɛbɛ yɔɔ pamaɣzaɣ mbʋ? Koobu Albert Schroeder, weyi ɛkɔm nɛ ɛpɩsɩ Nɔɔɖɛyaa ɛgbɛyɛ taa tʋ pʋwayɩ yɔ, ɛlɩzɩ pɩ-taa se: «Ðɩmaɣzaɣ se Krɩstʋ wayɩ tɩŋɩyaa patam numwaa mba pɩkazaa yɔ pakaɣ kpaʋ ɛsɔdaa nɛ pɛkɛ Kewiyaɣ taa mba, nɛ pakaɣ fezuu caanaʋ taa ɛyaa siɣsiɣ tɩnaa ɛzɩ Abraham, Daviid nɛ ɛyaa lalaa mbʋ yɔ nɛ pɛkɛ tɛtʋ yɔɔ komina taa awumbiya.» Pɩnaɣ ŋga, kɛɖɛwa nɛ pɩtɩla mbʋ lɛ pitii Bibl kpɛlɩkɩyaa mba pa-taa nabɛyɛ yɔɔɔ.—Adu. 13:12.

Paa piitibi Bibl kpɛlɩkɩyaa yɔɔɔ yɔ, pa-taa sakɩyɛ wobi pɩ-yɔɔ nɛ posusuu tɔm. Pɔkɔm nɛ peɖiɣzina se tɔm susuu tʋmɩyɛ tɔm kaakɩlɩnɩ cɛyʋʋ, nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ pɩɩwɛɛ se pɛ-ɛsɩyɛ ɛsɛɛna. Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma patɩŋnɩ raadiyoowaa yɔɔ nɛ posusi tɔm ɛyaa sakɩyɛ yɔ.

PATASƖ TƲLƲƲ RAADIYOOWAA TƲMA ÐƖLAÐƐ KƖFANA

Pɩnaɣ 1924 taa, ɛyaa sakɩyɛ welisaɣ ɖʋtʋ ndʋ palakaɣ WBBR raadiyoo taa yɔ. Pʋyɔɔ Bibl kpɛlɩkɩyaa ɖaɣnɩ tʋlʋʋ raadiyoo tʋmɩyɛ ɖɩlaɖɛ sɔsɔɖɛ lɛɛɖɛ Chicago tɛtʋ cɔlɔ Illinois taa pɩnaɣ 1925 taa. Paya raadiyoo kɩfalʋʋ ŋgʋ se WORD. Ralph Leffler kaasɩnɩna nɛ patʋlɩ raadiyoo ŋgʋ; ɛyɔɔdaa se nikaɣ alɩwaatʋ taa ɖanasɩ yɔɔ, ɛyaa welisaɣ raadiyoo ŋgʋ pɩkpɛndɩnɩ mba paawɛ poliŋ lona sakɩyɛ taa yɔ. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Hɔʋ nakʋyʋ kaawɛ Pilot Station tɛtʋ taa Alasɩkaa; tɛtʋ ndʋ tiiposini ɖenɖe paatʋlɩ raadiyoo ŋgʋ yɔ nɛ kilomɛtanaa ɛzɩ 5000 mbʋ yɔ. Hɔʋ ŋgʋ kiiwelesi kajalaɣ ɖʋtʋ ndʋ palabɩ raadiyoo ŋgʋ kɩ-taa yɔ tɩ-taa natʋyʋ. Kiwelisi ɖʋtʋ ndʋ nɛ pɩtɛ lɛ, kɩma mba palakɩ tʋmɩyɛ raadiyoo ŋgʋ kɩ-taa yɔ takayaɣ nɛ kɩsɛɛ-wɛ se palabaɣ lɛ se pɔñɔɔzɩ ɖʋtʋ ndʋ tɩkpazɩɣ-wɛ ɖoŋ nɛ tɩsɩɣnɩ-wɛ se patɩlɩ Ɛsɔ nɛ Bibl taa tɔm nɛ pɩkɩlɩ yɔ.

Aŋglɛɛ tɛ Feŋuu Tilimiye 1^er décembre 1925 yɔɔdɩ mbʋ pʋyɔɔ ɛyaa sakɩyɛ pɩzaa nɛ pewelisi raadiyoo ɖʋtʋ ndʋ, paa paawɛ ɖooo poliŋ taa yɔ. Feŋuu Tilimiye nɖɩ ɖɩyɔɔdaa se: «Raadiyoo ŋgʋ, kɩɩkɛ Etaazuunii ɛjaɖɛ taa raadiyoowaa mba paakɩlɩ ɖoŋ yɔ pa-taa nakʋyʋ. Ɛyaa mba paawɛ Etaazuunii wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ wɩsɩ ɖɩɖʋyɛ kidiilimiŋ yɔɔ, Kubaa nɛ Alasɩkaa hayo kiŋ yɔ papɩzaɣ se pewelisi raadiyoo ŋgʋ. Ɛyaa mba pataanɩɩ toovenim tɔm wiɖiyi nɛ pana yɔ, pa-taa sakɩyɛ welisi raadiyoo ŋgʋ kɩ-yɔɔ ɖʋtʋ lɛ, pɔsɔɔlɩ se patɩlɩ nɛ pɩkpaɖɩ.»

Alɩwaatʋ kʋɖʋmtʋ ndʋ tɩ-taa lɛ, Bibl kpɛlɩkɩyaa kaasɔɔlaa ɖɔɖɔ se patɩŋnɩ raadiyoo yɔɔ nɛ posusi tɔm kɩbandʋ Kanadaa ɛjaɖɛ taa. Pɩnaɣ 1924 taa, raadiyoo nakʋyʋ kaawɛ Saskatoon, Saskatchewan tɛtʋ taa, nɛ payaɣaɣ-kʋ se CHUC; kɩɩkɛnɩ Kanadaa ɛjaɖɛ taa kajalaɣ raadiyoowaa mba pɔ-yɔɔ pɔyɔɔdaɣ Ɛsɔ tɔm yɔ pa-taa nakʋyʋ. Ɛlɛ pɩnaɣ 1925 taa, lone nɖɩ ɖɩ-taa raadiyoo ŋgʋ kɩɩwɛɛ yɔ ɖɩɩkɩlɩ ññɩɩ nɛ pɩpɔzɩ se pañɩnɩ lone lɛɛɖɛ. Peeɖe ɛgbɛyɛ mʋ raadiyoo ŋgʋ nɛ kɩpɩsɩ ɖɩ-ñɩŋgʋ nɛ ɖiwoni-kʋ aleɣya ɖɩlaɖɛ kɩbɩnɖɛ nɖɩ ɖɩyaba nɛ ɖɩñɔɔzɩ yɔ ɖɩ-taa; payaɣaɣ lone nɖɩ se Regent.

Raadiyoo ŋgʋ, kiyeba nɛ ɛyaa sakɩyɛ nɩɩ tɔm kɩbandʋ kajalaɣ ɖeɖe. Ɛyaa mba, paawɛ tɛtʋ cikpetu nɛ kɔfɩnaa mba paacɔ Saskatchewan tɛtʋ nɛ pata yɔ pa-taa. Kɩɖaʋ nakʋyʋ yɔ: Halʋ nɔɔyʋ kaawɛ tɛtʋ cikpetu natʋyʋ taa. Ewelisi raadiyoo ŋgʋ kɩ-yɔɔ tɔm lɛ, ɛma takayaɣ nɛ ɛpɔzɩ se petiyini-i Bibl kpɛlɩkʋʋ takayɩsɩ. Koobu George Naish yɔɔdaa se tɔm ndʋ ɛma takayaɣ ŋga ka-taa yɔ, tɩwɩlɩɣ se ɛsɔɔlaa se pasɩnɩ-ɩ kpɛdɛyɛ. Pʋyɔɔ ɖitiyini-i Études des Écritures takayɩsɩ tɩŋa kpaagbaa. Pitileɖi lɛ, halʋ ɛnʋ ɛpaɣzɩ Kewiyaɣ tɔm ndʋ ɛkpɛlɩkaɣ yɔ susuu, nɛ halɩ esusi-tʋ ɛyaa mba paawɛ poliŋ taa yɔ.

ÐƖKPƐLƖKƖ TOOVENIM TƆM KƖCƐYƖTƲ NATƲYƲ

Tɔm ñʋʋ nakʋyʋ kaawɛ 1^er mars 1925 tɛ Feŋuu Tilimiye taa nɛ kɩ-tɔm kaacɛyaa. Tɔm ñʋʋ ŋgʋ lɛ «La naissance de la nation.» Ɛbɛ yɔɔ kɩ-tɔm kaacɛyaa? Bibl kpɛlɩkɩyaa kaaɖiɣzinaa se Sataŋ wɛnɩ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ, nɛ aleewaa, cɛtɩm Ɛsɔ sɛtʋ agbaa, kominawaa nɛ tadɩyɛ agbaa wɛnɩ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa. Ɛlɛ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩ-taa, «yom siɣsiɣ tʋ nɛ lɔŋsɩnɖʋ» sɩnɩ koobiya nɛ panɩɩ pɩ-taa se Yehowa ɖɔɖɔ wɛnɩ ɛgbɛyɛ naɖɩyɛ nɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ, ɖɩwɛ ndɩ nɛ Sataŋ ñɩnɖɛ nɛ ɖɩkaɖɩɣnɩ-ɖɩ. (Mat. 24:45) Pɩtasɩ lɛ yom siɣsiɣ tʋ nɛ lɔŋsɩnɖʋ lɩzɩ pɩ-taa se Ɛsɔ Kewiyaɣ paɣzɩ ka-tʋmɩyɛ pɩnaɣ 1914 taa, nɛ pɩnaɣ ŋga ‘you nakʋyʋ lɩ ɛsɔdaa’ nɛ pɔɖɔɔnɩ Sataŋ nɛ ɛ-aleewaa nɛ pɔlɔ-wɛ tɛtʋ yɔɔ.—Natʋ 12:​7-9.

Pɩɩlabɩ koobiya nabɛyɛ kaɖɛ se petisi tɔm kɩfatʋ ndʋ tɩ-yɔɔ. Pʋyɔɔ pɔyɔɔdɩ tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩ-taa se: «Ye Feŋuu Tilimiye kalɩyaa nabɛyɛ iitisiɣ tɔm ndʋ pama tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa yɔ tɩ-yɔɔ yɔ, pɩwɛɣ ɖeu se paɖʋ suuɖu nɛ pataa Yehowa liu nɛ powolo pɩ-yɔɔ nɛ pɛsɛɣ-ɩ siɣsiɣ.»

Payaɣaɣ Krandɩ-Pretaañɩ koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Tom Eyre, ɛɛkɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ. Ɛɛyɔɔdɩ ɖoŋ weyi tɔm ñʋʋ ŋgʋ kɩɩwɛnɩ Bibl kpɛlɩkɩyaa sakɩyɛ yɔɔ yɔ ɩ-tɔm. Ɛyɔɔdaa se: «Koobiya taa kaalabɩ leleŋ kpem nɛ ɛzɩma ɛgbɛyɛ lɩzɩ Natʋ ñʋʋ 12 taa yɔ. Ðiɖiɣzinaa se Kewiyaɣ paɣzɩ ka-tʋmɩyɛ ɛsɔdaa lɛ, ɖɩsɔɔlɩ siŋŋ se ɖisusi tɔm kɩbandʋ ndʋ ɛyaa lalaa. Piiseɣti-ɖʋ se ɖisusi tɔm nɛ pɩkɩlɩ, nɛ pɩɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩna se Yehowa kaawɛɛ nɛ eɖiyiɣ ɛ-samaɣ se kala tʋma sɔsɔna.»

BIBL KPƐLƖKƖYAA NƖ PƖ-TAA SE PƖWƐƐ SE PALƖZƖ ASEƔÐE YEHOWA YƆƆ

Sɔnɔ, Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa yɔɔdʋʋ Izaayii 43:10 tɔm ɖoŋ ɖoŋ. Mayaɣ ŋga kɔyɔɔdʋʋ se: «“Ɩkɛ ma-aseɣɖe tɩnaa, ɛɛɛ, ma-lɩmɖʋyʋ weyi malɩzaa yɔ,” . . . Yehowa yɔɔdʋʋna.» Ɛlɛ pʋcɔ nɛ pɩtalɩɣ pɩnaɣ 1925 lɛ, pataalakɩnɩ tʋmɩyɛ mayaɣ ŋga ɖoŋ ɖoŋ ɖa-takayɩsɩ taa. Ɛlɛ pɩlɛɣzɩ pʋwayɩ. Pɩnaɣ 1925 taa, palabɩnɩ tʋmɩyɛ Izaayii 43:10 nɛ 12 Feŋuu Tilimiye takayɩsɩ 11 taa.

Bibl kpɛlɩkɩyaa labɩ kigbeɣluu sɔsɔʋ nakʋyʋ août 1925 ɖɩdɛnɖɛ Indianapolis, Indiana tɛtʋ taa. Koobu Joseph Franklin Rutherford kaama tɔm natʋyʋ se ɛlabɩnɩ talɩ ɖeu mba pɔkɔm kigbeɣluu ŋgʋ yɔ. Pama tɔm ndʋ kigbeɣluu ɖʋtʋ takayaɣ yɔɔ. Pamawa se: «Ðɩkɔm kigbeɣluu kʋnɛ kɩ-taa se Kɩbaɣlʋ ɛkpazɩ-ɖʋ ɖoŋ se pɩsa nɛ ɖɩpɩsɩɣ lɛ, ɖisusi tɔm nɛ kpekpeka nɛ ɖɩwɩlɩ se ɖɩkɛ ɛ-aseɣɖe tɩnaa.» Kɩyakɩŋ 8 weyi pakpaɣaa nɛ palabɩnɩ kigbeɣluu ŋgʋ yɔ ɩ-taa, peseɣti mba payɩ paawobi-kʋ yɔ se patɩŋnɩ wala wena payɩ pehikiɣ yɔ a-yɔɔ nɛ palɩzɩ aseɣɖe Yehowa yɔɔ.

Mazaɣ 29 août wiye, koobu Rutherford yɔɔdɩ samaɣ taa tɔm natʋyʋ. Tɔm ndʋ, tɩ-ñʋʋ yɔ: «Un appel à l’action.» Ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ taa, ɛñɩɣ niye mbʋ pʋyɔɔ tɔm susuu tʋmɩyɛ tɔm cɛyɩ siŋŋ yɔ pɩ-yɔɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Yehowa heyi ɛ-samaɣ se . . . : “Mɩkɛnɩ ma-aseɣɖe tɩnaa. . . nɛ mɛkɛnɩ Ɛsɔ.” Pʋwayɩ lɛ, Yehowa ɖʋ-kɛ paɣtʋ kpayɩ nɛ eheyi-kɛ se: “Ɩkpazɩ yʋsaɣ nɛ ɩwɩlɩ samasɩ.” Ɛyaa mba Yehowa tɩŋɩɣnɩ e-fezuu yɔɔ nɛ eɖiyiɣ yɔ, pe-ɖeke papɩzɩɣna nɛ palɩzɩ aseɣɖe ɛ-yɔɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɛkɛ ɛ-samaɣ.»—Iza. 43:12; 62:10.

Koobu Rutherford tɛm ɛ-tɔm yɔɔdʋʋ lɛ, ɛkalɩ takayaɣ nakɛyɛ, ka-ñʋʋ yɔ: «Message d’espérance.» Takayaɣ ŋga, kɔyɔɔdaa se Ɛsɔ Kewiyaɣ ɖeke haɣnɩ-ɖʋ lidaʋ se ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖihiɣ «laŋhɛzɩyɛ siŋŋ, koboyaɣ, tɔnʋʋ taa alaafɩya, tɩ yɔɔ wɛʋ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa tam.» Nɛ mba paawelisi tɔm ndʋ yɔ petisi se tɩkɛ toovenim. Pʋwayɩ, pɛɖɛzɩ takayaɣ ŋga kʋnʋmɩŋ sakɩyɛ taa se kɛkɛ traktɩ ŋgʋ palakɩnɩ tʋmɩyɛ tɔm susuu taa yɔ. Nɛ traktɩwaa mba patayɩ tɔm susuu taa yɔ patalɩ miiliyɔɔwaa 40 mbʋ yɔ.

Pɩnzɩ sakɩyɛ ɖɛwa pʋcɔ nɛ papaɣzɩ Bibl kpɛlɩkɩyaa yaʋ se Yehowa Aseɣɖe Tɩnaa. Paa mbʋ yɔ, paanɩ pɩ-taa se pɩcɛyaa se palɩzɩ aseɣɖe Yehowa yɔɔ.

ÐƖPƖSAƔ NƐ ÐƖNAƔ MBA TOOVENIM TƆM KƐDƖNƖ-WƐ YƆ

Bibl kpɛlɩkɩyaa kaawɛɛ nɛ pohukuu ɛjaɖɛ kpeekpe yɔɔ. Pʋyɔɔ ɛgbɛyɛ seɣti-wɛ se papɩsɩɣ nɛ panaɣ mba tɔm kɩbandʋ kɛdɩnɩ-wɛ yɔ. Palabɩ ŋgee tɔm susuu nɛ patayɩ traktɩ Message d’espérance nɛ pɩtɛ lɛ, peheyi tɔm susuyaa takayaɣ ŋga payaɣ se Bulletina yɔ ka-taa se: «Ɩpɩsɩ nɛ ɩna ɛyaa mba ɩcɛlɩ-wɛ traktɩ yɔ.»

Koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ kaawɛ Plano, Texas tɛtʋ taa. Ɛyɔɔdɩ tɔm natʋyʋ nɛ pama-tʋ janvier 1925 tɛ Bulletin taa. Ɛyɔɔdaa se: «Pɩɩɖɩɣzɩ-ɖʋ kpem se alɩwaatʋ ndʋ ɖɩpɩsaɣ lona wena a-taa ɖiisusi tɔm nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ɖɩkataɣ mba tɔm kɩbandʋ kɛdɩnɩ-wɛ yɔ nɛ pɩkɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖisusaɣ tɔm lona kɩfana taa yɔ. Tɛtʋ cikpetu natʋyʋ wɛ ɖe-egeetiye taa, ɖisusi ɖɩ-taa tɔm tam 5 pɩnzɩ 10 nzɩ sɩɖɛwa yɔ sɩ-taa. . . Pitileɖi yɔ, mon-ɖoo nɛ koobu halɩñɩnʋ Hendrix powoba nɛ paɖaɣnɩ tɔm susuu tɛtʋ ndʋ tɩ-taa, nɛ patayɩ takayɩsɩ sakɩyɛ nɛ pɩcɛzɩ nzɩ paatɛm tayʋʋ peeɖe yɔ.»

Nʋmɔʋ lɩzɩyʋ nɔɔyʋ kaawɛ Panamaa ɛjaɖɛ taa, ɛyɔɔdaa se: «Ɛyaa nabɛyɛ kaakizaa se paawelisiɣni-m alɩwaatʋ ndʋ monsusi-wɛ tɔm kajalaɣ ɖeɖe yɔ. Ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ manpɩsaa nɛ mana-wɛ nabʋlɛ ɖeɖe yaa nabudozo ɖeɖe yɔ, pa-taa sakɩyɛ lɛɣzɩ lɩmaɣza nɛ petisi nɛ pewelisini-m. Pɩnaɣ ŋga kɛɖɛwa yɔ ka-taa, mankpaɣ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ manpɩsɩ mba maasusi-wɛ tɔm yɔ pɔ-cɔlɔ, piyeba nɛ ma nɛ pa-taa nabɛyɛ ɖɩla kɛdaɣ kɩbaŋa.»

ÐƖWƐƐ ÐƖCƆŊNƖ ƐSƖNDAA

Koobu Rutherford ma takayaɣ nakɛyɛ nʋmɔʋ lɩzɩyaa tɩŋa pɩnaɣ 1925 ɖɩdɛnɖɛ. Takayaɣ ŋga ka-taa, ɛkɛdɩ tɔm susuu tʋmɩyɛ nɖɩ palabɩ pɩnaɣ 1925 taa yɔ, nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ pakaɣ labʋ nɛ ɛsɩndaa yɔ ɖɩ-tɔm. Ɛyɔɔdaa se: «Pɩnaɣ ŋga kɛɖɛwa yɔ ka-taa, pɩɩkɛnɩ-mɩ waɖɛ se ɩhɛzɩ mba pɛwɛ laŋwɛɛkɩyɛ taa yɔ pa-laŋa. Nɛ tʋmɩyɛ nɖɩ, ɖɩha-mɩ taa leleŋ . . . Pɩnaɣ 1926 taa, ɩkaɣ hiɣu wala sakɩyɛ nɛ ɩlɩzɩ aseɣɖe Ɛsɔ nɛ e-kewiyaɣ pɔ-yɔɔ, nɛ ɩwɩlɩ ɖɔɖɔ se toovenim taa lɛ, ɩkɛ ɛ-sɛyaa. . . . Pʋyɔɔ lɛ, ɖa-tɩŋa ɖiwolo pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩkpɛndɩ ɖɔ-nɔsɩ nɛ ɖɩsa ɖɛ-Ɛsɔ nɛ ɖe-Wiyaʋ.»

Pɩnaɣ 1925 ɖɩdɛnɖɛ taa, koobiya labɩ ɖʋtʋ se pawalɩsɩɣ Brooklyn Betɛɛlɩ. Wiɖiyi ɛgbɛyɛ tɩlabɩtɩ tʋmɩyɛ nɖɩ ɖɩ-ɖɔndɩ, nɛ pɩnaɣ 1926 taa paɖʋwa se papaɣzɩɣ tʋmɩyɛ sɔsɔyɛ nɖɩ.