Yehowa kɛnɩ ‘ɖa-taa leleŋ weyi ɛkpaɖaa yɔ’

1-2. (a) Wɛtʋ ndʋ taa ɛyaa sakɩyɛ wɛ sɔnɔ? (b) Ɛbɛ ɖɩkaɣ naʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

SƆNƆ, ɛyaa sakɩyɛ lakɩ mbʋ payɩ papɩzɩɣ yɔ se pehiɣ taa leleŋ. Paa mbʋ yɔ pɛfɛyɩ taa leleŋ taa. Pa-taa sakɩyɛ wɛ laŋwɛɛkɩyɛ taa nɛ pɩlakɩ-wɛ ɛzɩ pɛ-wɛtʋ ɛɛpɩzɩɣ nɛ tɩñɔɔzɩ kpa yɔ. Wɛtʋ ndʋ, tɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ tɩtalɩ Yehowa sɛyaa. Ðɩwɛ «kɛdɛzaɣ kɩyakɩŋ taa» nɛ pʋyɔɔ lɛ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkatɩ kala wena ‘a-lʋbɩnʋʋ wɛ kaɖɛ’ yɔ nɛ piyele nɛ ɖɩwɛɛ nɩɣzɛ nɛ laŋwɛɛkɩyɛ sɔsɔɖɛ taa.—2 Tim. 3:1.

² Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ naʋ mbʋ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖilesi ɖa-taa leleŋ yɔ. Ðɩkaɣ naʋ ɖɔɖɔ mbʋ ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu taa leleŋ ye ɖilesi-i yɔ. Ɛlɛ kajalaɣ lɛ, iyele nɛ ɖɩna Weyi ɛ-cɔlɔ taa leleŋ siŋŋ lɩɣna yɔ.

WEYI Ɛ-CƆLƆ KOBOYAƔ NƐ TAA LELEŊ SIŊŊ LƖƔNA YƆ

3. Ɛbɛ wondu kɩlɩzɩtʋ kpɛlɩkɩɣ-ɖʋ Yehowa yɔɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmɩŋ.)

³ Yehowa wɛ koboyaɣ taa paa ɛzɩmtaa, nɛ ɛsɔɔlaa se ɖa ɖɔɖɔ ɖɩwɛɛ taa leleŋ nɛ koboyaɣ taa. Pʋyɔɔ ɛlɩzɩ wondu sakɩyɛ ndʋ tiyeki se ɖɩwɛɛ koboyaɣ taa yɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ kedeŋa kajʋka nɛ tɔlɩm ndɩ ndɩ mbʋ pɩwɛ kɔ-yɔɔ yɔ, pɩhaɣ-ɖʋ taa leleŋ siŋŋ. Ða-taa lakɩ leleŋ ɖɔɖɔ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩnaɣ kpɩna awɛɛ nɛ aleɣyiɣ yɔ, nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩtɔkɩ tɔɔnasɩ nzɩ ɖɩsɔɔlaa yɔ. Toovenim taa lɛ, Yehowa sɔɔlɩ-ɖʋ nɛ ɛsɔɔlaa se ɖɩnɩɩ wezuu leleŋ.

Baby elephant: Image © Romi Gamit/Shutterstock; penguin chicks: Vladimir Seliverstov/500px via Getty Images; baby goats: Rita Kochmarjova/stock.adobe.com; two dolphins: georgeclerk/E+ via Getty Images

4. (a) Ɛbɛ yɔɔ Yehowa wɛ taa leleŋ taa paa ɛnaɣ kʋñɔmɩŋ yɔ? (b) Kʋjɔʋ ŋgʋ Yehowa labɩ-ɖʋ? (Keɣa 16:11)

⁴ Paa Yehowa ɛkɛ «Ɛsɔ koboyaɣ tʋ» yɔ, ɛsɩm laŋwɛɛkɩyɛ nɛ kʋñɔmɩŋ weyi ɩ-taa ɛyaa wɛɛ yɔ camɩyɛ. (1 Tim. 1:11) Ɛlɛ ɛɛhaɣ nʋmɔʋ se wɛtʋ ndʋ tiyele nɛ elesi ɛ-taa leleŋ. Ɛnawa se kʋñɔmɩŋ wɛ alɩwaatʋ pazɩ na, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛtɛm lɩzʋʋ kɩyakʋ ŋgʋ kʋñɔmɩŋ ɛnɩ ɩkaɣ sɩʋ tɩnaɣ yɔ. Nɛ ɛɖaŋnɩ suuɖu kɩyakʋ ŋgʋ wɩzasɩ nɛ kʋñɔmɩŋ tɩŋa kaɣ sɩʋ tɩnaɣ tam yɔ. Ɛlɛ pʋcɔ nɛ kɩyakʋ ŋgʋ kɩtalɩ lɛ, Yehowa nɩɣ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ tɩ-taa nɛ ɛsɔɔlaa se ɛsɩnɩ-ɖʋ. Ɛzɩma tɩyɛ? Mbʋ ɛlaba se ɛsɩnɩ-ɖʋ yɔ pɩ-taa nabʋyʋ lɛ kʋjɔʋ ŋgʋ ɛlabɩ-ɖʋ yɔ. Kʋjɔʋ ŋgʋ lɛ taa leleŋ kʋjɔʋ. (Kalɩ Keɣa 16:11.) Iyele nɛ ɖɩna ɛzɩma ɛlabɩ kʋjɔʋ ŋgʋ ɛ-Pɩyalʋ Yesu yɔ.

5-6. Ɛbɛ yɔɔ Yesu wɛ taa leleŋ taa?

⁵ Yehowa wondu kɩlɩzɩtʋ tɩŋa taa lɛ, Yesu kɩlɩnɩ wɛʋ taa leleŋ taa. Ɛbɛ yɔɔ? Iyele nɛ ɖɩyɔɔdɩ lɩmaɣza 2 tɔm. (1) «Ɛkɛ Ɛsɔ weyi paanaɣ-ɩ yɔ ɛ-lɛzʋʋ,» nɛ ɛnɩɣzɩnɩ ɛ-Caa hɔɔlɩŋ tɩŋa taa. (Kol. 1:15; 1 Tim. 6:15) (2) Yesu caɣ ɛ-Caa cɔlɔ alɩwaatʋ sakɩyɛ nɛ pɩkɩlɩ paa anɩ, nɛ ɛ-Caa cɔlɔ taa leleŋ siŋŋ lɩɣna.

⁶ Yesu wɛ taa leleŋ taa paa ɛzɩmtaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ, ɛlakɩ mbʋ payɩ ɛ-Caa sɔɔlaa yɔ. (Adu. 8:​30, 31; Yoh. 8:29) Pʋyɔɔ ɛ-Caa sɔɔlɩ ɛ-tɔm.—Mat. 3:17.

7. Ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla nɛ ɖihiɣ taa leleŋ siŋŋ?

⁷ Ða ɖɔɖɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa ye ɖɩñɔtʋʋnɩ Yehowa yɔ, mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɛ-cɔlɔ taa leleŋ siŋŋ lɩɣna. Nɛ ye ɖɩkpakɩɣ alɩwaatʋ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩɣ Yehowa yɔɔ tɔm nɛ ɖɩmaɣzɩɣnɩ-ɩ nɛ pɩkɩlɩɣ yɔ, ɖihikiɣ taa leleŋ nɛ pɩkɩlɩ. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ mbʋ Ɛsɔ sɔɔlaa yɔ nɛ ɖɩnaɣ se ɖɔ-tɔm kɛdɩnɩ-ɩ yɔ, ɖihikiɣ ɖɔɖɔ taa leleŋ.a (Keɣ. 33:12) Ɛlɛ nabʋyʋ taa, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖilesi ɖa-taa leleŋ kɩyakɩŋ nɩɩyɩ yaa alɩwaatʋ sakɩyɛ. Ye pɩlakɩ-ŋ mbʋ yɔ, ña-taa ɛtɛ se pɩtɩwɩlɩ se ñɔ-tɔm tɩkɛdɩnɩ Yehowa. Ðɩtɩtalɩ pilim nɛ nabʋyʋ taa ɖɩnɩɣ siziŋ, ɖɩwɛɣ laŋwɛɛkɩyɛ taa nɛ ɖɩnɩɣzɩɣ siŋŋ. Nɛ Yehowa nɩɣ ɖɔ-tɔm taa. (Keɣ. 103:14) Iyele nɛ ɖɩna mbʋ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖilesi ɖa-taa leleŋ yɔ, nɛ mbʋ pɩpɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖaɣnɩ-ɩ hiɣu yɔ.

TAAHA NABƲYƲ NƲMƆƲ SE PIYELE NƐ ŊLESI ÑA-TAA LELEŊ

8. Ðoŋ weyi wezuu caɣʋ taa kala pɩzɩɣ nɛ awɛɛnɩ ɖɔ-yɔɔ?

⁸ 1. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kala yɔ. Pɩtɩla pɛwɛɛ nɛ pakaɖɩɣnɩ-ŋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ŋwɛɛ nɛ ŋsɛɣ Yehowa. Yaa pɩtɩla yɔ asɛyʋʋ nakʋyʋ laba nɛ pɩkɔnɩ-ŋ kaɖɛ. Pɩtɩla ɖɔɖɔ yɔ, pɩwɩɣ-ŋ yaa ŋkpadɩyaa yaa ŋwɛ kʋñɔndʋtʋ taa. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kala ana yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖilesi ɖa-taa leleŋ kɛlɛʋ yem kɔzɩ kɔzɩ ye pɩlaba se ɖɩfɛyɩnɩ ɖoŋ nɩɩyɩ a-yɔɔ yɔ. Bibl wɛnɩ toovenim se kɩyɔɔdɩ se «laŋɩyɛ taa wɩzasɩ yeki nɛ pitiki ɛyʋ yɔɔɔ.» (Adu. 15:13) Payaɣ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ se Babis; ɛ-ɖalʋ nɛ ɛ-lʋlɩyaa pasɩbɩ ɖama yɔɔ ɖama yɔɔ. Ɛyɔɔdaa se: «Pɩlakaɣ-m ɛzɩ mɛwɛ men-ɖeke nɛ nɔɔyʋ fɛyɩ se ɛsɩnɩ-m yɔ. Nabʋyʋ taa, mankʋwaɣ man-tɩ tɔm, mbʋ pʋyɔɔ yɔ maasɔɔlaa se mankpaɣ alɩwaatʋ nɛ ma nɛ ma-lʋlɩyaa nɛ man-ɖalʋ ɖɩcaɣ, ɛlɛ mantɩpɩzɩ nɛ mala mbʋ pʋcɔ nɛ pasɩ.» Ye mbʋ, wezuu caɣʋ taa kala pɩzɩɣ ayele nɛ pɩnɩɩ-ɖʋ nɛ pitibi-ɖʋ yɔɔɔ.

9. Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu ɖa-taa leleŋ? (Yereemii 29:​4-7, 10)

⁹ Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu ɖa-taa leleŋ? Ye ɖiyebi nɩɣzʋʋ mbʋ ɖɩɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩlɛɣzɩ yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ mbʋ ɖɩwɛna yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu ɖa-taa leleŋ. Ɛyaa sakɩyɛ maɣzɩɣ se pɩwɛɛ se pɩtɩŋa pɩɖɔmnɩ ɛyʋ camɩyɛ pʋcɔ nɛ ehiɣ taa leleŋ. Ɛlɛ tɔm ndʋ tɩtɩkɛ toovenim. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩyɔɔdʋʋ mbʋ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa kaaheyi Izrayɛɛlɩ ñɩma mba paawoni-wɛ yomiye taa Babilɔɔnɩ yɔ se petisi se pɛ-wɛtʋ lɛɣzaa, nɛ pala po-ɖoŋ ɖeɖe nɛ panɩɩ wezuu leleŋ wɛtʋ kaɖɛ ñɩndʋ ndʋ tɩ-taa. (Kalɩ Yereemii 29:​4-7, 10.) Ɛbɛ pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ? Pɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ se pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩka ɖa-lɩmaɣza kɩbam mbʋ ɖihikiɣ ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩwɛɛnɩ ɛsɩmɩyɛ. Tɔzɩ se Yehowa ɛɛkaɣ-ŋ yebu ñe-ɖeke, ɛkaɣ-ŋ sɩnʋʋ. (Keɣ. 63:7; 146:5) Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Effie. Kɛgbɛdɩsaɣ nakɛyɛ talɩ-ɩ nɛ pɩcamɩ-ɩ. Ɛyɔɔdaa se: «Yehowa, mɔ-hɔʋ, nɛ ɛgbɛyɛ taa koobiya pasɩnɩ-m siŋŋ. Pʋyɔɔ mamaɣzaa se ye meyeba nɛ pitibi-m yɔɔɔ yɔ pɩwɩlɩɣ se mɛnfɛyɩnɩ ɛsɩmɩyɛ mbʋ palabɩ-m yɔ pɩ-yɔɔ. Mɔnsɔɔlaa se mawɩlɩ mɛ-ɛsɩmɩyɛ Yehowa nɛ man-taabalaa mbʋ pʋyɔɔ yɔ pasɩnɩ-m kpem.»

10. Ɛbɛ yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa halɩ pɩkpɛndɩnɩ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩkatɩɣ kala yɔ?

¹⁰ Paa wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ pɩtɩkɛ tɩ-taa ɖɩsɔɔlaa se ɖɩwɛɛ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa. Ðɩpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa alɩwaatʋ ndʋ kaɖɛ naɖɩyɛ talɩɣ-ɖʋ yaa ɖɩtalɩɣ ɖɔ-hɔʋ taa tʋ nɔɔyʋ yɔ.b (Keɣ. 126:5) Ɛbɛ yɔɔ? Mbʋ pʋyɔɔ yɔ pɩtɩkɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɖɩwɛɛ yɔ tɩ-cɔlɔ ɖa-taa leleŋ lɩɣna. Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Maria, ɛyɔɔdaa se: «Alɩwaatʋ ndʋ ŋkatɩɣ kala yɔ, ye ŋwobi pɩ-yɔɔ nɛ ŋwɛɛ taa leleŋ taa yɔ pɩtɩwɩlɩ se piiheyiɣ-ŋ natʋyʋ. Ɛlɛ pɩwɩlɩɣ se ŋtɩsɔɔ Yehowa tamasɩ yɔɔ. Ða-Caa kaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa paa kaɖɛ nɖɩ ɖɩtɩɩkataa yɔ.» Tɔzɩ se paa wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ŋtɩɩwɛ lɛɛlɛɛyɔ yɔ, tɩɩkaɣ wɛʋ mbʋ tam. Pɩkazɩ pazɩ lɛ, Yehowa kaɣ ɖɩzʋʋ mbʋ payɩ piyeki nɛ ɖɩlakɩ kʋñɔŋ nɛ ɖɩnɩɣ siziŋ yɔ.

11. Ɛzɩma apostoloo Pɔɔlɩ kɩɖaʋ kpazɩɣ-ŋ ɖoŋ?

¹¹ Nabʋyʋ taa ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩ se ɖɔ-tɔm tɩkɛdɩnɩ Yehowa, pʋyɔɔ ɖɩkatɩɣ kala. Ye pɩlakɩ-ɖʋ mbʋ yɔ, ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩ Yehowa sɛyaa siɣsiɣ tɩnaa lalaa mba pakatɩ kala sakɩyɛ pe-wezuu caɣʋ taa yɔ pɔ-yɔɔ. Ðɩkpaɣ apostoloo Pɔɔlɩ kɩɖaʋ. Yesu maɣmaɣ lɩzɩnɩ-ɩ se esusi tɔm kɩbandʋ «ajɛɛ nɛ awiya nɛ Izrayɛɛlɩ piya.» (Tʋma 9:15) Pɩɩkɛnɩ waɖɛ sɔsɔɖɛ kpem! Paa mbʋ yɔ, Pɔɔlɩ katɩ kala sakɩyɛ. (2 Kɔr. 11:​23-27) Kala wena Pɔɔlɩ kataa yɔ, ɛzɩ awɩlɩɣ se ɛ-tɔm taatasɩ kɛdɩnʋʋ Yehowa? Aayɩ. Ɛlɛ ye Pɔɔlɩ ɛpɩzaa nɛ ɛɖɔkɩ ɛ-laŋɩyɛ kala ana a-taa yɔ, pɩwɩlɩɣ se Yehowa kaawɛɛ nɛ ɛsɩɣnɩ-ɩ. (Roma 5:​3-5) Lɛɛlɛɛyɔ maɣzɩ ñɛ-wɛtʋ yɔɔ. Ña ɖɔɖɔ paa ŋwɛɛ nɛ ŋkatɩɣ kala yɔ, ŋwobi pɩ-yɔɔ nɛ ŋsɛɣ Yehowa siɣsiɣ. Pʋyɔɔ lɛ, ña-taa pɩzɩɣ nɛ pɩtɛ se ñɔ-tɔm kɛdɩnɩ Yehowa.

12. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɩpɩzɩɣ se ɖɩla mbʋ ɖɩsɔɔlaa yɔ Yehowa sɛtʋ taa yɔ, ɛbɛ yɔɔ pɩpɩzɩɣ piyele nɛ ɖilesi ɖa-taa leleŋ?

¹² 2. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩɩpɩzɩɣ se ɖɩla mbʋ ɖɩsɔɔlaa yɔ Yehowa sɛtʋ taa yɔ. (Adu. 13:12) Ðɩsɔɔlɩ Yehowa nɛ ɖɩwɛnɩ ɛsɩmɩyɛ mbʋ payɩ ɛlabɩ-ɖʋ pɩ-yɔɔ; pʋyɔɔ ɖɩñakɩ pana se ɖɩtɩŋnɩ nʋmɔŋ ndɩ ndɩ yɔɔ nɛ ɖɩla ɖo-ɖoŋ ɖeɖe ɛ-sɛtʋ taa. Ye ɖɩñaɣ pana se ɖɩla nabʋyʋ ɛlɛ ɖɛ-wɛtʋ tɩpɩzɩ nɛ tɩha-ɖʋ nʋmɔʋ se ɖɩlabɩ-pʋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pitibi-ɖʋ yɔɔɔ. (Adu. 17:22) Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Holly, ɛkɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ. Ɛyɔɔdaa se: «Maasɔɔlaa se mowolo Kewiyaɣ tɔm susuyaa sukuli nɛ pʋwayɩ lɛ mowolo nɛ manɖʋ nesi tɔm susuu tʋmɩyɛ ɛjaɖɛ lɛɛɖɛ taa yaa mowolo nɛ manɖʋ nesi Ramapo kuduyuŋ maʋ tʋmɩyɛ. Ɛlɛ mɛ-wɛtʋ kɔm nɛ tɩlɛɣzɩ nɛ mantaatasɩɣ pɩzʋʋ se mantalɩ kaɖʋsɩ nzɩ, piyeba nɛ pitibi-m yɔɔɔ. Alɩwaatʋ ndʋ ŋñɩnɩɣ se ŋla tʋma naayɛ ɛlɛ ŋŋpɩzɩɣ yɔ, pɩcɛyɩɣ-ŋ kpem.» Yehowa sɛyaa sakɩyɛ katɩɣ wɛtʋ ndʋ.

13. Ye ñɛ-wɛtʋ ɛɛhaɣ-ŋ nʋmɔʋ se ŋla tʋma sakɩyɛ Yehowa sɛtʋ taa yɔ, kaɖʋsɩ nzɩ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋɖʋ ña-tɩ?

¹³ Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu ɖa-taa leleŋ? Pɩwɛɛ se ɖɩtɔzɩ se Yehowa ɛɛpɔzʋʋ-ɖʋ se ɖɩla mbʋ pɩcɛzɩ ɖo-ɖoŋ kamaɣ yɔ; pɩtasɩ lɛ, ɖɩmʋ ñɩm ɛ-ɛsɩndaa paa ɖɩɩpɩzɩɣ se ɖɩla ɛzɩ lalaa yɔ. Mbʋ Yehowa sɔɔlaa yɔ lɛ se ɖiluzi ɖa-tɩ nɛ ɖɩwɛɛ siɣsiɣ. (Mik. 6:8; 1 Kɔr. 4:2) Ɛmaɣzɩɣ ɛyʋ weyi ɖɩkɛnɩ ɖooo ɖa-taa yɔ ɛ-yɔɔ nɛ pɩkɩlɩ mbʋ ɖɩpɩzɩɣ labʋ yɔ pɩ-yɔɔ. Pʋyɔɔ lɛ, pɩɩwɛɣ ɖeu se ɖɩmaɣzɩ se pɩcɛyaa se ɖɩla nɛ pɩcɛzɩ mbʋ ɖɩpɩzɩɣ labʋ yɔ, ŋgʋ Yehowa ñaamaɣzɩɣ mbʋ.c Ye mbʋ, ye ñɛ-wɛtʋ ɛɛhaɣ-ŋ nʋmɔʋ se ŋla tʋma sakɩyɛ Yehowa sɛtʋ taa yɔ, ñaɣ pana nɛ ŋka ñʋʋ nɛ mbʋ ŋpɩzɩɣ labʋ yɔ. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋɖʋ ña-tɩ kaɖʋwa se ŋfalɩsɩɣ piya evelisi yaa ŋkpazɩɣ ɖoŋ koobiya akpadɩyaa. Ŋpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ŋwolo koobu nɔɔyʋ tɛ yaa ŋma-ɩ message yaa ŋyaa-ɩ kaŋgalaafu yɔɔ nɛ ŋkpazɩ-ɩ ɖoŋ. Yehowa taa lakɩ leleŋ ye ŋlakɩ mbʋ ŋpɩzɩɣ yɔ, nɛ ɛkaɣ-ŋ wazʋʋ nɛ ŋhiɣ taa leleŋ. Pɩtasɩ lɛ, tɔzɩ se piileɖiɣ lɛ ɖɩkaɣ hiɣu wala sakɩyɛ ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa nɛ ɖɩsɛɛ Yehowa nɛ pɩcɛzɩ mbʋ pɩ-yɔɔ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩmaɣzɩ yɔ. Holly weyi ɖɩyɔɔdɩ ɛ-tɔm nɛ pɩɖɛɛ yɔ, ɛyɔɔdaa se: «Pɩpaɣzɩɣ-m tibu yɔɔɔ lɛ, meheyiɣ man-tɩ se: “Mankaɣ caɣʋ wezuu maatɛŋ.” Yehowa ɖoŋ taa lɛ, mankaɣ pɩzʋʋ nɛ mantalɩ kaɖʋsɩ nzɩ manɖʋ man-tɩ yɔ sɩ-taa sakɩyɛ Yehowa sɛtʋ taa ɛjaɖɛ kɩfaɖɛ taa.»

14. Ɛbɛ ɖɔɖɔ pɩzɩɣ piyele nɛ ɖilesi ɖa-taa leleŋ?

¹⁴ 3. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩlakɩ mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ-ɖʋ yɔ pi-ɖeke yɔ. Nabɛyɛ tɩŋɩɣnɩ réseaux sociaux waa yɔɔ nɛ peseɣtiɣ ɛyaa se pamaɣzɩ se pɩsa nɛ pehiɣ koboyaɣ siŋŋ lɛ, pɩwɛɛ se palakɩ mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ-wɛ yɔ. Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩpaɣzɩ maɣzʋʋ se ye ɖɩlakɩ aleɣya wena ɖɩsɔɔlaa yɔ, ɖɩyakɩ mbʋ ɖɩsɔɔlaa yɔ nɛ ɖɩɖɔŋ nʋmɔʋ nɛ ɖiwoki ɖenɖe ɖɩsɔɔlaa yɔ, piyeki nɛ ɖihiɣ koboyaɣ siŋŋ. Pɩtɩwɛɛkɩ pʋyʋ se ɛyʋ ɛla mbʋ nɛ ɛnɩɩ leleŋ. Mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa sɔɔlaa se ɖɩnɩɩ wondu kɩbandʋ ndʋ ɛlɩzaa yɔ ti-leleŋ. Ɛlɛ ɛyaa sakɩyɛ kɔm nɛ peɖiɣzina se mbʋ pamaɣzaɣ se pɩ-labʋ yeki nɛ pehiɣ taa leleŋ yɔ, toovenim taa lɛ piyeki nɛ pelesiɣ taa leleŋ ɛnɩ kilesu. Payaɣ koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ se Eva, ɛkɛ nʋmɔʋ lɩzɩyʋ, ɛyɔɔdaa se: «Alɩwaatʋ ndʋ ŋmaɣzɩɣ ɛzɩma ŋla nɛ ŋnɩɩ leleŋ yɔ pi-ɖeke pɩ-yɔɔ yɔ, ñe-liu ɛɛsɩkɩnɩ nabʋyʋ kpa.» Ye ɖɩlakɩ mbʋ pɩkɛdɩɣnɩ-ɖʋ yɔ pi-ɖeke paa ɛzɩmtaa yɔ, ɖɩkaɣ sʋʋ laŋwɛɛkɩyɛ taa nɛ pitibi-ɖʋ yɔɔɔ.

15. Lɔŋ weyi ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ Wiyaʋ Salomɔɔ cɔlɔ?

¹⁵ Wiyaʋ Salomɔɔ kaalabɩ mbʋ payɩ ɛpɩzɩɣ yɔ se ehiɣ taa leleŋ. Kɩɖaŋ nɩɩyɩ yɔ: Ɛɖɩkɩ tɔɔnasɩ kɩbanzɩ sakɩyɛ, ewelisi minziikiwaa kɩbama nɛ ɛɛwɛnɩ ɛ-alɩwaatʋ taa wondu kɩbandʋ ndʋ payɩ papɩzaɣ se pakpaɣ liidiye nɛ payabɩna yɔ, ɛlɛ wondu ndʋ, tɩtɩpɩzɩ tiyele nɛ ehiɣ taa leleŋ. Ɛyɔɔdaa se: «Ɛsɩyɛ ɛɛhakɩnɩ cɔnʋʋ; nɛ nɩŋgbaŋʋʋ ɛɛhakɩnɩ welisuu.» (Ekl. 1:8; 2:​1-11) Nabɛyɛ maɣzɩɣ se ye pɛwɛnɩ liidiye nɛ palakɩ mbʋ payɩ pɔsɔɔlaa yɔ, pɩpɩzɩɣ piyele nɛ pehiɣ koboyaɣ. Ɛlɛ pɩtɩkɛ toovenim. Wondu ndʋ, tɩɩpɩzɩɣ kpa nɛ tiyele nɛ pehiɣ koboyaɣ.

16. Ye ɖɩsɩɣnɩ ɛyaa lalaa yɔ piyeki se ɖihiɣ taa leleŋ. Ɛbɛ yɔɔ? (Cɔnɩ ɖɔɖɔ kɩlɛmɩŋ.)

¹⁶ Ɛbɛ pɩzɩɣ pɩsɩnɩ-ɖʋ nɛ ɖɩɖaɣnɩ hiɣu ɖa-taa leleŋ? Yesu wɩlɩ-ɖʋ se «taa leleŋ wɛ haʋ taa nɛ pɩkɩlɩ mʋʋ taa.» (Tʋma 20:35) Payaɣ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ se Alekos, ɛyɔɔdaa se: «Mañakɩ pana nɛ malakɩ mbʋ pɩwɛ kɛlɛʋ yɔ nɛ mansɩɣnɩ ɛyaa lalaa. Alɩwaatʋ ndʋ mansɩɣnɩ-wɛ yɔ, maatasɩɣ maɣzʋʋ mbʋ mɔnsɔɔlaa yɔ pɩ-yɔɔ nɛ piyeki nɛ mehikiɣ taa leleŋ.» Ɛbɛ ŋpɩzɩɣ ŋla nɛ ŋsɩnɩ ɛyaa lalaa? Ye ŋnawa se nɔɔyʋ wɛɛ nɛ ɛlʋkɩnɩ kaɖɛ naɖɩyɛ yɔ, ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpazɩ-ɩ ɖoŋ. Pɩtɩla ŋŋpɩzɩɣ nɛ ŋyele nɛ kaɖɛ nɖɩ ɖɩ-taa ɛwɛɛ yɔ ɖɩsɩɩ tɩnaɣ, ɛlɛ ŋpɩzɩɣ nɛ ŋkpazɩ-ɩ ɖoŋ. Ye ŋwelisini-i camɩyɛ nɛ ŋnɩɩ e-siziŋ yɔ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩkpazɩ-ɩ ɖoŋ. Ŋpɩzɩɣ nɛ ŋtɔzɩ-ɩ se eheyi Yehowa ɛzɩma pɩlakɩ-ɩ yɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ Yehowa maɣzɩɣ ɛ-yɔɔ. (Keɣ. 55:22; 68:19) Ŋpɩzɩɣ ŋsɩnɩ-ɩ ɖɔɖɔ nɛ ɛ-taa tɛ se Yehowa tɩlɔ-ɩ. (Keɣ. 37:28; Iza. 59:1) Halɩ ŋpɩzɩɣ ɖɔɖɔ nɛ ŋla nabʋyʋ ɖeyi ɖeyi nɛ ŋsɩnɩ-ɩ; pɩtɩla ŋpɩzɩɣ ŋlabɩ-ɩ tɔɔnaɣ yaa ña nɛ ɩ ɩlɩɩ nɛ ɩmʋ helim. Yaa ña nɛ ɩ ɩpɩzɩɣ nɛ ɩlɩɩ tɔm susuu, mbʋ pʋyɔɔ yɔ alɩwaatʋ ndʋ ɖisusuu ɛyaa lalaa tɔm kɩbandʋ yɔ, pɩhaɣ-ɖʋ taa leleŋ. Yele nɛ Yehowa tɩŋnɩ ñɔ-yɔɔ nɛ ɛkpazɩ ɛyaa lalaa ɖoŋ. Ye ɖɩkpakɩɣ ɖa-alɩwaatʋ nɛ ɖɩsɩɣnɩ ɛyaa lalaa yɔ, ɖɩkaɣ hiɣu taa leleŋ siŋŋ.—Adu. 11:25.

17. Ye ɖɩsɔɔlaa se ɖihiɣ koboyaɣ siŋŋ yɔ, ɛbɛ pɩwɛɛ se ɖɩla? (Keɣa 43:4)

¹⁷ Ye ɖiwobi pɩ-yɔɔ nɛ ɖɩñɔtʋʋnɩ Yehowa yɔ, ɖɩkaɣ hiɣu koboyaɣ siŋŋ. Bibl heyiɣ-ɖʋ se Yehowa kɛnɩ ‘ɖa-taa leleŋ weyi ɛkpaɖaa yɔ.’ (Kalɩ Keɣa 43:4.) Ye mbʋ, paa kaɖɛ nɖɩ ɖɩtɩɩkatɩɣ ɖe-wezuu caɣʋ taa yɔ, pɩfɛyɩ se ɖɩnɩɣzɩ yaa sɔɔndʋ ɛkpa-ɖʋ. Ye ɖiyeba nɛ Yehowa kɛ ɖa-taabalʋ kɩbanʋ yɔ, ɖɩnɛ ɛlɛ ɛkaɣ-ɖʋ sɩnʋʋ nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa tam.—Keɣ. 144:15.