Kpaɣ se ña nɛ koobiya nabɛyɛ ikpeɣli ɖoŋnɔɔyʋ. Ɩwɛɛ nɛ ɩnɩɣ leleŋ, nɛ ɩkpɛndɩ nɛ ɩlɩzɩ foto. Ɛlɛ ŋlɩzɩ ɖɔɖɔ fotonaa 2 nɛ ŋsɔzɩ, se ye kajalaɣ ñɩŋgʋ ɛfɛyɩ ɖeu yɔ ŋŋkpaɣ naalɛ waa mba pa-taa nakʋyʋ. Lɛɛlɛɛyɔ ŋwɛnɩ fotonaa 3. Ɛlɛ fotonaa mba pa-taa kʋɖʋmʋʋ taa lɛ, ŋɖiɣzinaa se koobu nɔɔyʋ taahoŋuu. Ŋhɩzɩɣ-kʋ mbʋ pʋyɔɔ yɔ fotonaa 2 mba pakazaa yɔ pa-taa lɛ, mɩ-tɩŋa ɩwɛɛ nɛ ihoŋuu, halɩ koobu ɛnʋ ehoŋaɣ ɖɔɖɔ. Ðoŋ ɖoŋ lɛ, ɖɩtɔzʋʋ alɩwaatʋ kɩbandʋ ndʋ ɖa nɛ ɖo-koobiya ɖɩɩkpɛndaa nɛ ɖɩwɛɛ ɖama cɔlɔ yɔ tɩ-yɔɔ. Ɛlɛ kpaɣ se kɩyakʋ nakʋyʋ ikpeɣli mbʋ lɛ, koobu nɔɔyʋ yɔɔdɩ tɔm natʋyʋ yaa ɛla nabʋyʋ nɛ pɩtɩkɛdɩnɩ-ŋ. Ɛbɛ ŋkaɣ labʋ? Pɩwɛɣ ɖeu se ŋñaɣ pana nɛ ŋsɔɔ pɩ-yɔɔ yaa ŋhɩzɩ-pʋ ña-ñʋʋ taa ɛzɩ ŋhɩzʋʋ fotonaa mba pa-taa lɛɛkʋ yɔ. (Efɛz. 4:32) Ðɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩsɔɔ mbʋ pʋyɔɔ yɔ ɖɩtɔzʋʋ alɩwaatʋ kɩbandʋ sakɩyɛ ndʋ ɖa nɛ wɛ ɖɩkpɛndaa nɛ ɖɩwɛɛ taa leleŋ taa yɔ tɩ-yɔɔ. Alɩwaatʋ kɩbandʋ ndʋ, tɩ-yɔɔ ɖɩsɔɔlaa se ɖɩtɔzɩ nɛ ndʋ ɖɩsɔɔlaa se tɩmʋ ñɩm ɖɛ-ɛsɩndaa. w23.11 12-13 § 16-17

Grɛɛkɩ tɔm piye nɖɩ ɛlabɩnɩ tʋmɩyɛ cɩnɛ yɔ, ɖɩwɩlɩɣ se pɩcɛyaa se paa ɛzɩmtaa lɛ, wondu ndʋ halʋ suu yɔ tɩha ñamtʋ nɛ tɩwɩlɩ ɖɔɖɔ se ɛmaɣzɩɣ ɛzɩma pɩlakɩ lalaa yɔ pɩ-yɔɔ. Mɩ koobiya halɩñɩma mba ɩwɛɛ nɛ ɩɖɔŋ lɔŋ tasʋʋ pʋnɛ pɩ-yɔɔ yɔ, ɖa-taa wɛnɩ-mɩ leleŋ siŋŋ! Wɛtʋ kɩbandʋ lɛɛtʋ ndʋ pɩcɛyaa se koobiya halɩñɩma tɩŋa ɩwɛɛna nɛ pɩwɩlɩ se papɩ fezuu taa yɔ, ndʋ lɛ lɛɣtʋ. Ɛbɛ payaɣ se lɛɣtʋ? Lɛɣtʋ kɛ wɛtʋ kɩbandʋ ndʋ tɩsɩɣnɩ ɛyʋ se ɛɖʋ tʋkaɣ mbʋ pɩtʋʋzaa nɛ mbʋ pɩtɩtʋʋzɩ yɔ pɩ-hɛkʋ taa nɛ pʋwayɩ lɛ ɛlɩzɩ se ɛlakɩ mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ. Iyele nɛ ɖɩna Abigayɛɛlɩ kɩɖaʋ. Ɛ-walʋ kaakpaɣ lɩmaɣzɩyɛ kɩdɛkɛdɩyɛ naɖɩyɛ, nɛ lɩmaɣzɩyɛ nɖɩ ɖɩcaɣaɣ se ɖɩkɔnɩ asɛyʋʋ sɔsɔʋ ɛ-ɖɩɣa taa mba kpeekpe yɔɔ. Peeɖe Abigayɛɛlɩ labɩ nabʋyʋ kpɛdɛyɛ. Ɛ-lɛɣtʋ sɩnɩ-ɩ nɛ ɛya ɛ-ɖɩɣa taa mba ñʋʋ. (1 Sam. 25:​14-23, 32-35) Ða ɖɔɖɔ, lɛɣtʋ sɩɣnɩ-ɖʋ se ɖɩtɩlɩ alɩwaatʋ ndʋ pɩwɛɛ se ɖɩyɔɔdɩ nɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩwɛɛ se ɖisu tamɩyɛ yɔ. Nɛ tɩsɩɣnɩ-ɖʋ ɖɔɖɔ se ɖɩtɩlɩ labʋ nɛ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩsɩɣnɩ lalaa yɔ, ɖa-lakasɩ ɛtaacɛyɩ-wɛ.—1 Tes. 4:11. w23.12 20 § 8-9

Krɩstʋ ñɩma mba pɛwɛ Roma ɛgbɛyɛ taa yɔ, mba apostoloo Pɔɔlɩ ma tɔm ndʋ. Koobiya mba paawɛ ɛgbɛyɛ nɖɩ ɖɩ-taa yɔ, pɛkpɛlɩkɩ Yehowa nɛ Yesu pɔ-tɔm nɛ pɛwɛɛnɩ tisuu pɔ-yɔɔ nɛ papɩsɩ Krɩstʋ mba. Piyeba nɛ Ɛsɔ ‘yaa-wɛ se siɣsiɣ tɩnaa tisuu yɔɔ’ nɛ ɛtɩŋnɩ fezuu kiɖeɖeu yɔɔ nɛ ɛtaa-wɛ num. (Roma 5:1) Ye mbʋ, papɩzɩɣ nɛ paɖaŋ pa-kɩhɛyʋʋ kpam nɛ pa-taa tɛ se pakaɣ-kʋ mʋʋ. Pʋwayɩ, Pɔɔlɩ ma takayaɣ Krɩstʋ ñɩma patam numwaa mba pɛwɛ Efɛɛzɩ yɔ nɛ eheyi-wɛ lidaʋ ŋgʋ Ɛsɔ ha-wɛ yɔ kɩ-tɔm. Lidaʋ ŋgʋ kɩ-hɔɔlʋʋ nakʋyʋ lɛ se pakaɣ mʋʋ «ñɩm sɔsɔm mbʋ ɛsɩwa se pɩkɛnɩ ɛyaa kiɖeɖema ñɩm yɔ.» (Efɛz. 1:18) Pɔɔlɩ heyi ɖɔɖɔ Krɩstʋ ñɩma mba pɛwɛ Koloosi yɔ ɖenɖe pakaɣ mʋʋ pa-kɩhɛyʋʋ yɔ. Ɛyɔɔdɩ kɩhɛyʋʋ ŋgʋ kɩ-tɔm se kɩkɛ «lidaʋ ŋgʋ [peɖiɣni-wɛ] ñɔɔzʋʋ ɛsɔdaa yɔ.» (Kol. 1:​4, 5) Ye mbʋ, Krɩstʋ ñɩma patam numwaa lidaʋ lɛ se pakaɣ-wɛ fezuu nɛ pakpa nɛ pacaɣ wezuu maatɛŋ ɛsɔdaa nɛ pa nɛ Krɩstʋ pɔtɔɔ kewiyitu peeɖe.—1 Tes. 4:​13-17; Natʋ 20:6. w23.12 9 § 4-5