Mathatha a no Pelela ne Thembo

“Kowo be nge misi ya ka bangalala mu mazhuba e bupelo.”​—2 TIMOTI 3:1.

A WAKA tongo hwa​—kene dumbu ne ku bona—​zwithu zwa ka bipa zwa ka lakidziwa pasi ipapa?

● Bugwele gwa ka bipa gu bulaya bathu banjinji.

● Zhala i no thama kuti dzi-hundred dze bathu dzi fe.

● Ku tengenyeka kwe shango ku buyala dzi-thousand dze bathu ngono ku siya banjinji ba sina pa ba no gala.

Mu zebe dzi no tobela, towo buyulila zwimo zwingwe zwe shango zwi nonga izwezwe zwi no thama kuti u kumbulule kwazo. Kakale u nowo bona kuti Baibili ha i bulo ku lebela mbeli ne kwe zwimo izwezwe zwe chibaka chi no dangwa “mazhuba e bupelo.”a

Ne kwa kajalo, mazwimisilo e misholo iyeyi, ha ti ku thama kuti u dume kwa pelela kuti to chila mu shango e zhele mathatha. Pangwe u no zwibonela mathatha iyawa ne bukuko. Mu bumo gwa ichecho, dza ka thamigwa ku ku pa thembo. Zowo lakidza kuti ku shingikadziwa kwe buporofiti igogo gu li 6, ko lakidza kuti “mazhuba e bupelo” a nowo dwa e pela chinyolocho. Kakale misholo iyeyi i nowo leba ne ku nyanyaidza kungwe ku yapo ne kwe bufakazi igogo ne ku pa mabaka a no hwikala ku duma kuti chingwe cha ka lulwama kwazo chi mbeli.

[Nkwalo u kusi]

Buporofiti 1. Ku Tengenyeka Kwe Shango

“Kowo be ne ku tengenyeka kwe shango kwa ka bangalala.”​—LUKA 21:11.

● Winnie, we ngwedzi ili 16, wa ka chidziwa kusi kwe makuma a ka wa ku Haiti. Bashingi be TV ba ka be be bika jinyo ileli ba ka hwa e lilila pasi ali kusi. Wa ka chidziwa mu ku tengenyeka kwe shango, ngono bazwadzi babe ba ka si chile.

MABAKA A NO LAKIDZANI? Ha ku tengenyeka kwe shango kwe bukulu gwe 7.0 ku shingikala ku Haiti ne January 2010, bathu ba no pinda 300,000 ba ka fa. Pezhugwi kwa ichecho, bathu ba li 1.3 miliyoni ba ka pelela ba sina pa ba no gala chinyolocho. Nenguba ku tengenyeka kwe shango ikoko kwa ka ku li ku kulu kwazo, kwa ka ku si nga shingikale ku Haiti koga. Ku tengenyeka ku kulu kwazo kwe shango ku nga pinda ka 18 kwa ka shingikala mu shango yose pakati kwe April 2009 ne April 2010.

INI CHI NO DUMIWA KA NJINJI? Ha ti to shingikaligwa ne ku tengenyeka kwe shango kunjinji; ne ntata ye technology ya ngwenu, hwuti iswi koga to ku ela njele kwazo ku pinda bathu ba ntolo.

A KU DUMA IKOKO KO HWIKALA? Elanjele malebeswa iyawa: Baibili ha i to tshambilidza kuti shango i no tengenyeka ka ngana mu mazhuba e bupelo. Ne kwa ka jalo, ikati “ku tengenyeka kwa ka bangalala” kowo shingikala “mu mituthu ya ka siyana,” ku thama kuti chi be chingwe che zwilakidzilo zwe misi iyeyi ya ti no chila mu ili.​—Mako 13:8; Luka 21:11.

IWE U KA TINI? A to bona ku tengenyeka ku kulu kwe shango, se kwa Baibili ya ka lebela mbeli?

Ku tengenyeka koga kwe shango ku ngana ku ka lingika isi bufakazi gwa ka pelela gwe kuti to chila mu mazhuba e bupelo. Ngono, ku tengenyeka ikoko kwe shango buporofiti gu ngompela koga gu no shingikala. Bona gwe bubili.

[Matama a no chenesa itshwantsho]

“Iswi [dzi geophysicist] to ku dana ku tengenyeka ku kulu kwe shango. Koga nngwe ne nngwe u no ku linga se jinyo li no chinya.”​—KEN HUDNUT, U.S. GEOLOGICAL SURVEY.

[Ku no Dwa itshwantsho]

© William Daniels/Panos Pictures

Buporofiti 2. Bhamba

“Ko wobe ne bhamba.”​—MAKO 13:8.

● Nlume u no yenda ku nzi u noyi Quaratadji, ku Niger a na thembo ye kuti u nowo wana zojiwa. Be matshinga e nlume iwoyo, banunguna babe be chisana, ne be chikadzi naibobo ba buya be dwa ku ndawo dzi kulekule dze shango be gwisa ku tizha zhala. Ngono, nlume iwoyo u no lala a li yega mu mmete wa ka wagwa pasi. Ini a li yega? “Ha a to khona ku jisa be [nsha uwe] Ngono ha a to khona ku dwilila a ka ba linga mu mesho,” ko chenesa Sidi, she we nzi.

MABAKA A NO LAKIDZA INI? Shango yose, ku ngabe nthu u ngompela mu na ba li 7 ha a to khona ku be ne zojiwa zwa ka lizana zwe zhuba ne zhuba. Palo iyeyi ya ka bipa ne ku pinda ku sub-Saharan Africa, ku noyi nthu ngompela mu na ba li batatu u no dwilila a sina zojiwa zwa ka lizana zwa a ka ja mu chibaka chi lefulefu. Ku hwisisa palo iyeyi zubuyanana, alakana nsha u na tate, na mme, ne ngwana u cha dwa pa zwagwa. Ha ili kuti kuna zojiwa zwa ka lizana bathu babili koga, ndiyani u so ja? Tate? mme? Kene ngwananyana? Ndiyo thambo ya ka fanila togwa ne misha i nonga iyeyi zhuba ne zhuba.

INI CHI NO DUMIWA KANJINJI? Shango i no dusa zojiwa zwinjinji ku pinda zwi nga lizana nngwe ne nngwe. Ko sheteka koga kuti zwithu zwe shango zwi shingisiwe zubuyanana.

A KU DUMA IKOKO KO HWIKALA? Malebeswa, balimi ba nga vuna ne tumila zojiwa zwinjinji ku pinda lini kene lini. Malebeswa wu kuti, ha mibuso ye bathu ya be i nga shingisa zojiwa zwi mu shango zubuyanana buthatha gwe zhala gwa gu nga pela. Dumbu, ne shule kwe ku gwisa mu makumikumi a makole, ha ba zo khona ku thama be jalo.

IWE U KA TINI? A Mako 13:8 i no shingikadziwa? Nenguba technology, ya ka kula, a ku thaela kwe zojiwa ha ku to dziyidza mu shango yose?

Ku tengenyeka kwe shango ne zhala kanjinji ndizo zwi no boneka kwazo mu chilakidzilo che mazhuba e bupelo.

[Matama a no chenesa itshwantsho]

“Ku pinda one-third ye bana ba no bulawa ne monya, ntungangwana, ne magwele mangwe ba no be ba ka chila ha ba ka be singa thaele zojiwa.”​—ANN M. VENEMAN, FORMER EXECUTIVE DIRECTOR OF THE UN CHILDREN’S FUND.

[Ku no Dwa itshwantsho]

© Paul Lowe/Panos Pictures

Buporofiti 3. Magwele

“Bathu ba nowo . . . gwala magwele a ka bangalala.”​—LUKA 21:11, Contemporary English Version.

● Bonzali, nshingi we ipatela mu shango ingwe ye Africa i no dziyidziwa ne nghwa ye bathu bayo, u no thama ku tukununu kwa a nga khona ku lapa bashingi be maini (mine) mu toropo iye ba no bulawa ne bugwele gwe Marburg.a Wa ka kumbila batsho mu ng’anga dze toropo wulu ngono dzi ka si mbatshe. Batsho ya ka swika shule kwe mingwedzi ili 4, ngono Bonzali a chi fa. Bashingi be maini ba a ka e gwisa ku chidza ba ka nlonga bugwele gwe Marburg.

MABAKA A NO LAKIDZA INI? Magwele e mapapu (a nonga pneumonia), magwele e ku tizhisiwa ne ntumbu, HIV/AIDS, tuberculosis, ne malaria a angwe e magwele a no khataza bathu kwazo. Mu gole lingwe ngwenu, magwele iyawa a li 5 a ka bulaya bathu ba nga bo 10.7 miliyoni. Ne matama angwe, ko kumbuligwa kuti magwele iyawa a no bulaya nthu ngompela mu dzisekondi dzingwe ne dzingwe dzili thatu mu gole.

INI CHI NO DUMIWA KA NJINJI? Palo ye bathu mu shango i no dwilila i paphidzika, ndizo bo ku na dzimbiko dzi njinji dze magwele. Ku na bathu banjinji ba nga dilana magwele.

A KU DUMA IKOKO KO HWIKALA? Palo ye bathu mu shango ya ka paphidzika kwazo. Ngono bukhoni gwe ku thathuba, ku laula ne ku lapa magwele gwa ka paphidzika bo. Ne zila iyeyi, a ku to hwikala kuti bugwele ne zila ya gu no ama bathu nayo ku tapudzike? Dumbu, ko shingikala koga chi no leyana na ichecho.

IWE U KA TINI? A bathu ba no dziyidziwa ne magwele a ka bangalala se kwa kwa lebela mbeli Baibili?

Ku tengenyeka kwe shango, bhamba, ne bugwele zwi na masimba a si nga boneke a no khataza kwazo dzimiliyoni dze bathu. Dzimiliyoni njinji dzo dziyidziwa ne bathu bangwe​—bunji go tshambilidzigwa na ibabo ba ka fanila ku ba bakilila. Elanjele kuti buporofiti gwe Baibili gu kati kowo shingikalani.

[Nkwalo u kusi]

[Matama a no chenesa itshwantsho]

“Ku nga hwisa zogwadza ha nthu a nga jiwa ne shumba kene chingwe cha ka jalo, ngono ko hwisa zogwadza ne zila i no fanana koga ku jiwa ne bugwele gungwe gwa ka ipa ne ku bona ichechi chi shingikalila bangwe bo.”​—MICHAEL OSTERHOLM WE EPIDEMIOLOGIST.

[Ku no Dwa itshwantsho]

© William Daniels/Panos Pictures

Buporofiti 4. Ku Sheteka Kwe Ludo Nthu Gwa a Ka Bumbiwa a na Nago

“Bathu ba nowo . . . sheta ludo gwa ba ka bumbiwa ba nago gwe amika ne kwe be nsha wabo.”​—2 TIMOTI 3:1-3, God’s Word Bible

● Nkadzi ungwe u noyi Chris ku North Wales, u no shingila group ingwe i no batsha bathu ba no phobogwa kene dziyidziwa ne be misha yabo. “Ndo alakana nkadzi nngwe wa ndi no ziba a ka zha ku ndili a ka phobogwa ne zila ya ka bipa kwazo kwa nda ka be dumbu ndi singa cha nzibe,” ko jalo Chris. “Bakadzi bangwe ba ka kubala mu mazwiwo kwazo kwa ba singa khone dumbu ne ku ku linga.”

MABAKA A NO LAKIDZA INI? Mu shango ingwe i mu Africa, ko kumbuligwa kuti nkadzi u ngompela mu bakadzi batatu bangwe ne bangwe wa ka tongo shingisiwa mu ndalo ye buchapa ha chi ngwana. Shakisiso ya ka thamiwa mu shango iyeyi zwayo ya ka wana kuti, balume banjinji ba no duma kuti kwa ka lulwama ku loba bakadzi babo. Ne kwa ka jalo, bakadzi ha te i li ibo koga ba ka lingisana ne ku phobogwa kene ku dziyidziwa mu misha. Ha ti lakidzila, ku Canada, balume ba nga bo batatu muna ba li 10 ba ka logwa kene ba ka dziyidziwa ne ba no gala nabo.

INI CHI NO DUMIWA KA NJINJI? Ku phobogwa ne ku dziyidziwa mu misha kwa gala ku li yapo. Wu kuti ngwenu koga bathu ba no ku elanjele kwazo ku pinda mu misi ya ka pinda.

A KU DUMA IKOKO KO HWIKALA? Ku elanjele ku phobogwa ne ku dziyidziwa mu misha, kwa ka paphidzika mu makumi iyawa e makole ngwenu. Ngono a ku elanjele kwazo buthatha igogu kwa ka tapudza palo ye ba no phobogwa ne ku dziyidziwa mu misha? Aa, ha ku zo jalo choselele. Ku sheteka kwe amika kwa ta ka bumbiwa ti nako ko dwilila ku paphidzika kwazo.

IWE U KA TINI? A 2 Timoti 3:1-3 i no shingikadziwa? A bunji a gu to sheta ku amika ne kwe be misha yabo ili chithu cha kabe cha ka fanila ku zwizhila koga?

Buporofiti gwe bu 5 gu no shingikadziwa ngwenu go shanganyila nzi wedu, shango. Ihwa kuti Baibili i ka tini ne kwe khani iyeyi.

[Matama a no chenesa itshwantsho]

“Phobogwa ne ku dziyidziwa mu misha ko dumiwa kuti gungwe bugebenga gu no dwilila gu bikigwa pasi kwazo mu ichaba. Palo i pakati i no lakidza kuti nkadzi u no logwa ne nlume u no gala naye ka 35 a sathu a ka bika ku maphorisa.”​—A SPOKESWOMAN FOR WALES DOMESTIC ABUSE HELPLINE.

Buporofiti 5. Ku Lobesa Kene Chinya Shango

“[Ndzimu u nowo] lobesa ibabo ba no lobesa shango.”​—ZUMBUNULO 11:18.

● Nlume u noyi Pirri u no shinga se nthami we zhambi we nlala ku nzi unoyi Kpor,ku Nigeria. Wa ka chinyikigwa kwazo mu nshingo uwe ne oili njinji ya ka tebukila mu Niger Delta. “Ino bulaya wobe dzedu, ino chinya gukuta le mbili wedu, ino chinya njizi dzedu,” a ka jalo. “Ha ndi china nshingo wa ndi no zwichidza nawo.”

MABAKA A NO LAKIDZA INI? Ku yenda ne bazibi bangwe, dzi-ton dzi li 6.5 miliyoni dze shangwa dzo ngina mu mawate gole ne gole. Ko kumbuligwa kuti 50 percent ye shangwa iyeyi dzipolasitiki dzi no dwilila dza ka angama mu vula, ha dzi sa thu dzi ka zwipelela ne bukwadzo. Pezhugwi kwe ku zhadza shangwa mu shango, bathu ba no pedza zwishingisiwa zwi no dwa mu ili ne zila i no chenamisa. Zwidiyo zo lakidza kuti shango i no sheta gole li ngompela ne mingwedzi ili 5 ku gwiliza kakale zwa ka shingisiwa ne bathu mu gole. “Ha palo ye bathu ne zila ye ku shingisa zwithu i nga dwilila i paphidzika, towo sheta chilizanyo che shango dzi li mbeli ne 2035,” ko bika pampiri ye dzikhani ye Australia, ye Sydney Morning Herald.

INI CHI NO DUMIWA KA NJINJI? Bathu ba ka chenjela, ngono ba nowo wana zila dza ka lulwama dze ku pedza mathatha.Ti nga gwilizila shule mathatha iyawa ngono ti ka chidza shango.

A KU DUMA IKOKO KO HWIKALA? Bathu ba no shinga ba ka simisa ne dzi-group ba ka chenjedza ne kwe khani iyeyi ye ku chinya shango. Ngono, shango i no dwilila i lobesiwa kene i chinyiwa ne zila i wulu kwazo.

IWE U KA TINI? A ko sheteka kuti Ndzimu a nginilile mu zwithu ngono a chidze polanete yedu mu ku chinyiwa​—se kwa koga a ka thembesa kuti u nowo thama?

Pezhugwi kwe buporofiti gu li 5 gwa ti cha dwa pa leba ne kwago, kakale Baibili ya ka lebela mbeli ne kwe zwithu zwa ka lulwama zwi nowo shingikala mu mazhuba e bupelo. Bona chilakidzilo chi ngompela mu buporofiti gwe bu 6.

[Matama a no chenesa itshwantsho]

“Ndo zwihwa u ngati ndo dwa ku be ne ipithu che paradaisi ku no be ne ndawo i na poison i no lashigwa malala.”​—ERIN TAMBER, U NO GALA KU GULF COAST, UNITED STATES, NE KWE BELELO LE OILI YA KA TEBUKILA MU GULF OF MEXICO NE 2010.

[Bokisi]

A Ndzimu Ndiye u no Thama Kuti ku Jalo?

Ne kuti Baibili ya ka lebelambeli zwimo zwa ka bipa zwa ti no bona ngwenu a ko dwa kuti Ndzimu ndiye u no zwi thama? A ndiye u no thama kuti ti sokole? U nga wana dzidabilo dze dzibuzo idzedzi mu thuto 11 ye buka inoyi What Does the Bible Really Teach? ya ka kwagwa ne Bafakazi ba Jehova.

[Ku no Dwa itshwantsho]

U.S. Coast Guard photo

Buporofiti 6. Nshingo we ku Rera mu Shango Yose

“Ndebo mbuya iyeyi ye bushe i nowo sumikigwa mu shango yose.”​—MATEWU 24:14.

● Nkadzi nngwe u noyi Vaiatea u no gala mu chigwizi chi kulekule che Pacific mu ndawo inoyi Tuamotu Archipelago. Nenguba Tuamotu i na zwigwizi zwi nga bata 80 zwa ka tobedzana ne tandabala mu ndawo i no pinda 310,000 square miles (802,900 sq km), ku na palo ye bathu ba nga bata 16,000 koga. Ne kwa ka jalo, Vaiatea ne ba a ka bakidzana nabo ba ka kumbiwa ne Bafakazi ba Jehova. Ne ku tini? Ne kuti Bafakazi ba Jehova ba no shaka lebeleka ne kwe ndebo mbuya ye Bushe gwe Ndzimu ne bathu bose​—ne ba ka be be gala ngayi.

MABAKA A NO LAKIDZA INI? Zibiso ye Bushe i no swika ku ndawo dzose dze shango. Ne 2010 koga, Bafakazi ba Jehova ba ka shingisa dziawara dzi no pinda 1.6 biliyoni be lebeleka ne kwe ndebo mbuya iyeyi mu shango dzi li 236. Iyeyi i palo i pakati ye dzimineti dzi li 30 dzi no shingisiwa ne Nfakadzi nngwe ne nngwe mu nshingo we ku rera zhuba ne zhuba. Mu makole a li gumi a ka pinda, ba ka thama ne yendisa zwithu zwe tshambiso zwe ku zwidiya Baibili zwi no pinda 20 biliyoni.

INI CHI NO DUMIWA KA NJINJI? Zibiso ye Baibili ya ka reriwa mu dzi thousand dze makole.

A KU DUMA IKOKO KO HWIKALA? Malebeswa, banjinji ba ka rera chingwe ne kwe zibiso ye Baibili. Ne kwa ka jalo, bunji gwa ka thama ku jalo mu chibaka chi shomanana koga ne mu ndawo i tukununu. Ku thubukana na ichecho, Bafakazi ba Jehova ba no shinga ne ndongoloso, be rera mu shango yose ba na mazwimisilo e ku shangana ne dzi hundred dze dzimiliyoni dze bathu. Bafakazi ba Jehova ba ka dzikitadza mu nshingo iwoyo we ku rera nenguba ba ka lingisana ne ku nyanyayidziwa kwa ka bipa ku dwa mu makubungano angwe a na ndaulo kwazo ne a sina ngoni mu buchilo gwe nthu.a (Mako 13:13) Pezhugwi kwa ichecho, Bafakazi ba Jehova ha ba to ruwelegwa ku rera. Ku thubukana na ichecho ha ba to ruwelegwa chibaka cha ba no shingisa, ngono ba no pa tshambiso dzabo mahala. Nshingo wabo u no batshiwa ne zwipo zwi no dusiwa ne ku da koga.

IWE U KA TINI? A “ndebo mbuya ye Bushe ” i no reriwa mu shango yose? A ku shingikadziwa kwe buporofiti igogu ko dwa kuti zwithu zwa ka lulwama zowo shingikala mu mazhuba a pejo a no zha?

[Nkwalo u kusi]

[Matama a no chenesa itshwantsho]

“Ha Jehova e dwilila e ti dumila, towo dwilila ti rera ndebo mbuya ye Bushe ta ka thaabala, ti shingisa zila ingwe ne ingwe i no khoneka kuti ti lebeleke ne bathu.”​—BUKA YE GOLE YE BAFAKAZI BA JEHOVA YE 2010.

Chibakana Koga Misi I Butuka!

“Ko wobe tjibakana koga, babi ba nowo be ba si tjipo . . . Koga ba na moyo nnyolo ba nowo thuwa shango, ngono ba nowo shatha mu ku bhudilila kwa ka wanda.”​—PISALEMA 37:10, 11.

A U Nga da ku bona buporofiti gwa legwa pezhugwi ipapa gu shingikadziwa ne malebeswa? Ee dumbu, u nga da. Kuna mabaka e ntewo a ka sima e ku duma kuti ko dwa ku shingikala.

Misholo ya pinda ya ta leba ne kwayo ya chenesa gungwe gwe buporofiti gwe Baibili gu no lakidza zubuyanana kuti to chila “mu mazhuba e bupelo.” (2 Timoti 3:1-5) Ndzimu wa ka dothedza bakwali be Baibili ku lebela mbeli zwieto izwezwi kuti ndizo ti be ne ku galabgwe kene thembo. (Baroma 15:4) Ku shingikadziwa kwe buporofiti igogu ko lakidza kuti mathatha a ta ka lingisana nawo a nowo dwa e pela.

Ini chi nowo tobela mazhuba e bupelo? Bushe gwe Ndzimu gowo busa bathu bose. (Matewu 6:9) Kumbula ne kwe zwimo zwi nowo be mu shango zwi no chenesiwa ne Baibili mu chibaka ichecho:

● Zhala i nowo pedzisiwa. ‘Shango i nowo be ne mathunde manjinji; a nowo pasula a ka fukidza shango.’​—Pisalema 72:16.

● Bugwele gowo pedzisiwa. “A kuna u nowo tongo ti: ‘Imi ndo gwala.’”​—Izaya 33:24.

● Shango i nowo be ptshwa kakale. “Tjilambanyika ne shango ya ka woma zowo shatha, tjilambakanyika tjowo thinila tji ka shatha, tjowo fanana ne luba.”​—Izaya 35:1.

Hwogu gungwe gwe buporofiti gwe Baibili gu si gu ngapani gu no kulumbidza gu no dwa gu shingikala. Ini u singa buzwe Bafakazi ba Jehova ku ku lakidza kuti ini be themba zwi ngapa kuti misi i butuka i no dwa i swika?