Zibiso ya ka Paphidzika
1. Se Kwa ti Nga Bona Bhabhiloni Nkulu
To ziba chini kuti “Bhabhiloni Nkulu” u no milila budumili gwe manyepkhwa? (Zumbunulo 17:5) Lingisisa zwi no tobela:
U no bongwa mu shango yose. Bhabhiloni Nkulu u no lakidziwa ali gele mu “zwitjaba ne mibunga ye bathu.” Ngono “unobusa bomambo be shango.”—Zumbunulo 17:15, 18.
Ha a te ali mbuso we polotiki kene we mari. “Bomambo be shango” ne “batengesi” ba nowo be ba chi yapo ha e chinyiwa.—Zumbunulo 18:9, 15.
Ha a to milila Ndzimu. U no dangwa fukula kene nkadzi u no zwitengesa ne kuti u no shingidzana ne mibuso kuti a bone mari kene ku amuchigwa ne zila ingwe. (Zumbunulo 17:1, 2) U no chebela bathu be zwichaba zose. Ndiye u no zwidabilila mu ku bulawa kwe bathu banjinji.—Zumbunulo 18:23, 24.
Gwilila ku thuto 13 nshogwana 6
2. Ku Boneka Kwa Mesiya Kwa Kowo Shingikala Lini?
Baibili ya ka lebela mbeli kuti Mesiya wa ka be wo zha shule kwe viki dzili 69.—Bala Daniele 9:25.
Viki dzili 69 dza ka tangisa lini? Ne gole le 455 B.C.E. Mu chibaka ichecho, Mbusi Nehemiya wa ka swika ku Jerusalema kuti a ‘muse’ ne ku baka chiptshwa nzinkulu.—Daniele 9:25; Nehemiya 2:1, 5-8.
Viki dzili 69 dza ka tola chibaka chingapani? Mu buporofiti gungwe gwe Baibili, zhuba lo milila gole. (Palo 14:34; Ezekieli 4:6) Ku no dwa kuti, viki ingwe ne ingwe, i no milila makole ali kutendeka (7). Mu buporofiti igogu, viki dzili 69 dzo thama makole ali 483 (viki dzili 69 x mazhuba ali 7).
Viki dzili 69 dza ka wila lini? Ha ti bala makole ali 483 ku dwa mu gole le 455 B.C.E. a no ti yesa ku gole le 29 C.E.a Ndilo gole la Jesu a ka dubikiwa nalo kakale e be Mesiya!—Luka 3:1, 2, 21, 22.
Gwilila ku thuto 15 nshogwana 5
3. Zila Dzingwe Dze ku Lapa ku Shingisiwa Malopa
Ku na zila dzingwe dze ku lapa dza ku no shingisiwa malopa e ngwele. Dzingwe dze zila idzedzi—dzi nonga ku dusa malopa ili chipo, kene u no dusa malopa awe kuti a bigwe a sathu a ka opareitiwa—ha dzi to amuchigwa ne Bakirisiti.—Ditironomi 15:23.
Ne kwa ka jalo, ku ngana ku ka si lambiwe zila dzingwe dze ku lapa. Dzo shanganyila ku testa malopa, hemodialysis, hemodilution, kene ku shingisa machine we cell-salvage kene we heart-lung bypass. Nkirisiti nngwe ne nngwe wa ka fanila ku zwishalulila sekwa malopa awe a nowo shingisiwa ha e lapiwa, kene mu ku shakisisa kuti u no gwadziwa neni. Ngangha ingwe ne ingwe i nga shingisa zila idzedzi dze ku lapa ne zila i si nga fanane ne ye ingwe. Ku no dwa kuti, ti sathu ti ka amuchila zila ingwe ye ku lapa, kene ku shakisisa kuti to gwadziwa neni, Nkirisiti wa ka fanila ku ziba kuti malopa awe a nowo shingisiwa chini. Lingisisa buzo dzi no tobela:
Ku ingwi ha ili kuti malopa angu a nowo dusigwa kuzhe kwe mbili wangu ngono ku yenda kwawo mu mbili wangu ku misiwe ne chibakanyana? A chikumbuludzi changu cho ndi dumilila kuti ndi linge malopa iyawa ali angu, ngono ku si nga sheteke kuti ‘atebuligwe pasi se vula’?—Ditironomi 12:23, 24.
Nda ka fanila ku linga chini zila ye ku lapa ya ku no togwa malopa angu, ebe e sukiwa, ngono e be e bgwilidziwa kakale mu mbili wangu? A ku nga thulana ne chikumbuludzi changu chi no yendidzana ne Baibili, kene nda ka fanila ku amuchila zila iyeyo ye ku lapa?
Gwilila ku thuto 39 nshogwana 3
4. Ku Thubukana mu Ndobolo
Dama le Ndzimu ha li to dumana ne ku thubukana, kakale lo chenesa kuti ku thubukana a ku to pa ba mu ndobolo fanilo ye ku lobola kakale. (1 Bakorinta 7:10, 11) Ne kwa ka jalo, ku na mamo a nga thama kuti Bakirisiti ba kumbulile ku thubukana.
Ku sa thokomela nsha ka ngwaza: Ha nlume e lamba ku thokomela nsha uwe ne zwithu zwa u no sheta mu buchilo, ku no pelela ku thama kuti nsha u dziyile.—1 Timoti 5:8.
Ku loba ne ku hwisa nngwe zogwadza mu mbili: Ku loba ne ku hwisa zogwadza mu mbili ku nga thama kuti buchilo gwe nngwe u mu ndobolo gu be mu mbatsha.—Bagalatiya 5:19-21.
Ku chinya bukhwinya gwe nthu na Jehova: Ha u mu ndobolo e thama kuti ungwe a si tongo khona ku shingila Jehova.—Mishingo 5:29.
5. Dziholideyi ne Mizano
Bakirisiti ha ba to nginilila mu dziholideyi dzi si nga shathise Jehova. Ngono Nkirisiti nngwe ne nngwe wa ka fanila ku shingisa chikumbuludzi chiche cha ka diyiwa ne Baibili ku bona kuti u nowo lingisana chini ne mamo a nga thama kuti a nginilile mu dzingwe dze dziholideyi. Lingisisa zwilakidzilo zwi no tobela.
Ungwe u no ku dwa eti “shathila holideyi.” U ngana u ka dabila uti, “Nda boka.” Ha nthu iwoyo e shaka ku ziba kwa ka paphidzika, u ngana u ka chenesa kuti ini u si nga nginilile mu holideyi iyeyo.
U mu ndobolo nawe u si Nfakazi wa Jehova, u no ku kumbila kuti mu no ja zojiwa ne be matshinga mu holideyi. Ha chikumbuludzi chicho chi dumana ne kuti u nga yenda, u nga nchenesela mu sathu mu ka yenda kuti, ha u towo nginilila mu zwilenje zwe budumili gwe manyepkhwa, ha zwi ngabe po.
Nhiri uwo u no ku pa bonus mu chibaka che holideyi. A wa ka fanila ku lamba bonus iyeyo? Akuzo jalo. A nhiri uwo u no linga bonus iyeyi ili zila ye ku shathila holideyi, kene ili zila ye ku ku bokela nshingo wa wa ka thama?
Ungwe u no ku pa chipo mu holideyi. U no ku pa chipo u ngana a kati: “Ndo ziba kuti ha u to nginilila mu holideyi iyeyi, ngono ndo shaka ku ku pa chipo ichechi.” Pangwe u no ku lakidza ludo koga. Ne kwa ka jalo, a ku na chi no thama kuti u kumbule kuti u no lika dumilo iyo, kene ku ku chebela kuti u nginilile mu holideyi iyeyo? Ha u sina ku kumbulila ichechi, kowo dwa mu kuli kuti a u nowo amuchila chipo kene chini. Mu na zose zwa ti no shalula, to shaka ku be ne chikumbuludzi cha ka lulwama, ne ku thembeka mu na Jehova.—Mishingo 23:1.
Gwilila ku thuto 44 nshogwana 1
6. Magwele a no Digwana
Ne kuti to da bangwe, to lingilila kwazo kuti ti si tongo dila bangwe magwele a no digwana. Ichecho malebeswa ha ili kuti ti na bugwele gu no digwana kene to bilaela kuti ta ka fanila ti nago. To zwibata ne zila ya ka jalo ne kuti Baibili i no layila kuti: “Ida mmwe nthu sekwa unozwida.”—Baroma 13:8-10.
Ti nga lakidza chini kuti to tobela ndayilo iyeyo? Nthu u na bugwele gu no digwana haazo fanila ku lakidza bangwe ludo ne zila dzi nonga, ku ba gumbatila kene ku ba puta. U na bugwele gu no digwana haazo fanila ku sa toleka zwibuyanana, ha bangwe be zwihwa ba ka fanila ku bakilila misha yabo ngono ba si nga ndane kuti a zhe ku mizi yabo ku shathila bukhwinya nabo. Kakale a sathu a ka dubikiwa wa ka fanila ku budza mbatshanyi we gubungano le bakugwana ne kwe chimo chiche kuti ku thamiwe ndongoloso ye kuti bangwe ba no dubikiwa ba khone ku bakililika. Wa ka tongo amana ne bugwele gu no digwana wa ka fanila ku yenda ku ipatela kuti ku shakisisiwe kuti a ha gupo mu malopa awe, a sathu a ka tangisa ku danana ne nngwe. Nthu u no thama e jalo, u nowo be e tobela ndayilo inoti “ngaasilinge zwinonshathisa koga, koga ngaalinge ne zwinoshathisa bamwe.”—Bafilipi 2:4.
Gwilila ku thuto 56 nshogwana 2
7. Khani Dze Business ne Nlayo
Ti nga thama kuti ku si be ne mathatha manjinji ha ti kwala cha ta dumilana, mu khani dze mari—dumbu ne ti shingidzana ne Nkirisiti nngwe. (Jeremiya 32:9-12) Ne kwa ka jalo, mu zwibaka zwingwe Bakirisiti ba ngabe ne ku sa hwanana ne bangwe mu khani dze mari kene dzingwe. Ba ka fanila ku baakanya ku sa hwanana ikoko chinyolocho ne mbakiso, kakale be thama be jalo bali boga.
Ku ingwi ne kwe ku baakanya zwithu mu khani dzi no lema, se ku tolegwa mari ne bupitipiti kene ku chinyiwa zina? (Bala Matewu 18:15-17.) Jesu wa ka ti pa zila dzili thatu:
Likani ku baakanya mathata muli moga.—Bona ndimana 15.
Ha ili kuti ichecho ha chi to shinga, kumbila ungwe kene babili ba no thembeka mu gubungano ku yenda nawe.—Bona ndimana 16.
Ha ili kuti na ngwenu mathatha haazo baakanyiwa, ipapo ndiko koga kwa u nga lebeleka ne bakugwana.—Bona ndimana 17.
Mu zwibaka zwinjinji, hatizo fanila ku sekesa bazwalani bedu ku khuta ne kuti, ichecho chowo thama kuti bathu ba si linge Jehova ne gubungano lile zwibuyanana. (1 Bakorinta 6:1-8) Ne kwa ka jalo, mu zwibaka zwingwe ku nga sheteka kuti mathatha a baakanyiwe ku shingisiwa nlayo se: ku lambana mu ndobolo, kuti ndi yani u no tola bana shule kwe ku thubukana kene lambana, mari dzi no thubukanyiwa ba no lambana mu ndobolo, mari e insurance, zwikoloto zwa ka nginilila, kene dzi wili. Nkirisiti u no shingisa khuta ku baakanya mathatha iyawa ne mbakiso se kwa a nga khona, haato lamba kumbuludzo ye Baibili.
Ha ili kuti kwa thamiwa nlandu u nkulu—se rape kene ku dzula, ku bata bana ne zila i sa ka fanila, ku loba nngwe, ku kwiba, kene ku bulaya—ipapo Nkirisiti u no budza babusi u nowo be a si nga lambe kumbuludzo ye Baibili.
a Ha ti shanganya ku dwa mu gole le 455 B.C.E. ku noti ku gole le 1 B.C.E. to wana makole ali 454. Ku dwa mu gole le 1 B.C.E. ku noti ku gole le 1 C.E. i gole lingompela (kwa ka be ku sina gole le zero). Ha ti bala ku dwa mu gole le 1 C.E. ku noti le 29 C.E. to wana makole ali 28. Ichecho cho thama kuti palo yose ibe makole ali 483.