Nach’ wank chaq xkutankil li Jehob’a: chook’iiq sa’ li qapaab’al
«Q’axonqo chi xk’oxlankil li tz’aqal re ru» (HEB. 6:1, LI SANTIL HU, SOCIEDAD BÍBLICA DE GUATEMALA, SBG).
1, 2. Joq’e ke’wank xhoonal eb’ laj paab’anel re Jerusalén ut Judea re naq te’eleliq chiru tzuul?
SA’ JUN kutan, eb’ li xtzolom li Jesús xe’nach’ok ut xe’xpatz’ re: «Ye qe jo’q’e taak’ulmanq a’in ut k’aru reetalil laachalik ut li roso’jik li ruuchich’och’?». Re xchaq’b’enkileb’, a’an kixk’e reheb’ jun li propesiiy li kixtz’aqlok ru xb’eenwa sa’ xkutankileb’ li apóstol. Ki’aatinak chirix jun xnimal ru na’leb’ li tixk’utb’esi naq nach’ wank chaq li roso’jik. Naq tk’ulmanq a’in, eb’ li wanqeb’ Judea tento te’eleliq ut te’xik chiru tzuul (Mat. 24:1-3, SBG, 15-22). Ma te’xk’e reetal eb’ li xtzolom li Jesús naq tk’utunq li eetalil ut te’ab’inq chiru?
2 Treinta chihab’ chik chirix a’in, sa’ li chihab’ 61, li apóstol Pablo kaw kixq’useb’ laj paab’anel li wankeb’ Jerusalén naq kixtaqla li esilhu reheb’ laj hebreo. K’a’ut kixb’aanu a’in? Re naq te’na’leb’aq chirix li xwanjikeb’. Laj Pablo ut eb’ li junch’ol aj paab’anel moko neke’xnaw ta naq ka’ajwi’ oob’ chihab’ chik tnume’q re naq tk’utunq li eetalil li kixye li Jesús ut ttiklaaq li nimla rahilal (Mat. 24:21). Sa’ li chihab’ 66, eb’ laj puub’ re Roma, li neke’jolomiik xb’aan laj Cestio Galo, ke’xsut li tenamit Jerusalén. Ab’anan, naq okeb’ re rechaninkil, maak’a’eb’ sa’ xch’ool naq laj Cestio Galo kikoho ut kixk’ameb’ laj puub’, a’in kixk’e xhoonal li tz’aptz’okeb’ sa’ li tenamit re naq te’eleliq.
3. K’aru li na’leb’ kixk’e laj Pablo reheb’ laj hebreo, ut k’a’ut kixb’aanu?
3 Aajel ru naq eb’ laj paab’anel seeb’aqeb’ xk’a’uxl ut aj’ajaqeb’ ru sa’eb’ li xpaab’al re naq te’xk’e reetal naq yook chi tz’aqlok ru li kixye chaq li Jesús ut naq tento te’eleliq. Ab’anan, junjunq reheb’ a’an timil xe’ok chaq xtawb’al ru. Ink’a’ kaweb’ chaq sa’ li xpaab’al, jo’keb’ chaq li k’uula’al li toj neke’tu’uk (yaab’asi Hebreos 5:11-13). Jo’kan ajwi’, wankeb’ li neke’xk’am naab’al chihab’ sa’ li yaal xe’ok xnajtob’resinkil rib’eb’ «rik’in li yo’yookil Yos» (Heb. 3:12, SBG). Usta «yo chaq chi nach’ok li Kutan», wankeb’ li xe’xk’aytesi rib’ chi xkanab’ankil li ch’utam (Heb. 10:24, 25, SBG). Jo’kan naq laj Pablo kixk’e reheb’ li na’leb’ a’in: «Qakanab’aq xk’oxlankil li xb’een tzolok chirix li Kriist, ut q’axonqo chi xk’oxlankil li tz’aqal re ru» (Heb. 6:1, SBG).
4.K’a’ut aajel ru naq aj’ajaq qu, ut chanru tooruuq xb’aanunkil?
4 Laa’o wanko sa’eb’ li kutan b’arwi’ twanq li xkab’ xtz’aqlojik li xpropesiiy li Jesús. Nach’ chik wank «li xnimla kutankil li Qaawa’», b’arwi’ tsache’q ru li xruuchich’och’ laj Tza (Sof. 1:14, SBG). Anaqwan tz’aqal xhoonal naq aj’ajaq qu ut kawaq li qapaab’al (1 Ped. 5:8). Ab’an, ma tz’aqal yaal naq yooko xkawresinkil li qapaab’al? K’iik sa’ li qapaab’al tooxtenq’a re naq ink’a’ tsachq sa’ qach’ool li kutan li wanko wi’.
K’aru naraj xyeeb’al k’iik sa’ li qapaab’al?
5, 6. a) K’aru naraj xyeeb’al k’iik sa’ li qapaab’al? b) K’aru li wiib’ chi na’leb’ tento tqayal qaq’e xb’aanunkil re naq took’iiq sa’ li qapaab’al?
5 Laj Pablo kixwaklesi xch’ool eb’ laj paab’anel re k’iik sa’eb’ li xpaab’al, ab’an kixye ajwi’ reheb’ k’aru na’okenk sa’ li na’leb’ a’in (yaab’asi Hebreos 5:14, SBG). Eb’ li poyanam li kaweb’ xpaab’al na’ajmank chiruheb’ li «kawil tzekemq», moko ka’aj tawi’ neke’tu’uk. Jo’kan naq moko ka’aj tawi’ neke’xtzol li moko ch’a’aj ta, neke’xtzol ajwi’ li xchamal li na’leb’ li wank sa’ li Santil Hu (1 Cor. 2:10). Sa’ xk’ab’a’ naq neke’xyu’ami li ak xe’xtzol, ak tzolb’il chik li xk’a’uxeb’ ut neke’xnaw xk’eb’al reetal b’ar wank li us ut li ink’a’ us. Jo’kan naq, naq neke’xsik’ k’aru xb’aanunkil sa’ li xyu’am, naru neke’xtz’il rix li na’leb’ li ak xe’xtzol sa’ li Santil Hu li naru natenq’ank reheb’ ut neke’xyu’ami.
6 Laj Pablo kixtz’iib’a: «Tento naq q’axal chik tqak’e qach’ool chirix li k’aru xqab’i, re naq ink’a’ toosachq» (Heb. 2:1, SBG). Jo’kan tz’aqal, naru nokoosach chi timil timil, chi ink’a’ tqak’e reetal. Re naq a’in ink’a’ tk’ulmanq, «tento naq q’axal chik tqak’e qach’ool chirix li k’aru xqab’i» naq tqatz’il rix li yaal li wank sa’ li Santil Hu. Qak’oxlaq a’in: «Ma ka’ajwi’ nintzol li moko ch’a’aj ta? Ma yal ka’ajwi’ ninyaab’asi ut ink’a’ nink’oxla rix? K’aru tinb’aanu re naq twulaq li yaal sa’ linch’ool ut tink’iiq sa’ linpaab’al». Re naq took’iiq sa’ li qapaab’al aajel ru naq tqab’aanu li wiib’ chi na’leb’ a’in: xtz’ilb’al rix li xchamal li na’leb’ li wank sa’ li Santil Hu ut xk’aytesinkil qib’ chi ab’ink.
Qatz’ilaq rix li xchamal li na’leb’ li wank sa’ li Raatin li Yos
7. K’aru rusilal naqataw naq naqatz’il rix li xchamal li Raatin li Yos?
7 Laj Pablo kixtz’iib’a: «Chixjunil li toj natu’uk, ink’a’ naxnaw li xnimal tzolok chirix li choxahil tiikilal, xb’aan naq toj k’uula’al» (Heb. 5:13, SBG). Re naq took’iiq sa’ li qapaab’al tento naq tqanaw chi’us li esil li naxk’e qe li Yos. Ut sa’ xk’ab’a’ naq li esil a’in natawmank sa’ li Santil Hu, tento tqak’e qach’ool chi xtz’ilb’al rix li xchamal li esil li wank chisa’ jo’ ajwi’ eb’ li tasal hu li naxk’e qe «li moosej tiik xch’ool ut wank xna’leb’» (Mat. 24:45-47). Chi jo’kan tqatzol k’oxlak jo’ nak’oxlak li Yos ut tchaab’ilo’q li xseeb’al li qak’a’uxl. Qilaq li kixk’ul li xRosa.a Laj paab’anel a’in naxye: «Li na’leb’ li k’ajo’ xinxtenq’a sa’ linyu’am a’an rilb’al li Santil Hu rajlal kutan. Chiru wiib’ chihab’ xinchoy tana rilb’al, ab’an naq xinraqe’k ak ninnaw ru chi’us laj Yob’tesihom we: chanru nak’oxlak, li nawulak chiru ut li ink’a’ nawulak chiru, li xnimal wankilal ut xchoxahil na’leb’. Xyaab’asinkil li Santil Hu rajlal kutan xinxtenq’a chi xnumsinkil li ch’a’ajkilal sa’ linyu’am».
8. Chanru naru nokooxtenq’a li Raatin li Yos?
8 Wi naqatzol rajlal kutan li Raatin li Yos, tk’utunq li xwankilal sa’ li qayu’am (yaab’asi Hebreos 4:12). Tix’ak’ob’resi li qana’leb’ ut rajlal kutan sahaq sa’ xch’ool li Jehob’a qik’in. Us raj naq tqasik’ li qahoonal re xtz’ilb’al rix li Santil Hu ut na’leb’ak chirix.
9, 10. K’aru naraj xyeeb’al xnawb’al ru chi’us li Raatin li Yos? K’e jun eetalil chirix a’in.
9 Ch’olch’o naq moko tz’aqal ta naq tqanaw b’ayaq chirix li Santil Hu; aajel ru naq tqatzol toj sa’ xchamal. Li toj k’uulaleb’, li ki’aatinak wi’ li apóstol Pablo, ch’olch’o naq wankeb’ xnawom chirix li Santil Hu. Ab’an moko neke’xk’e ta reetal li xwankil xb’aan naq moko neke’xyu’ami ta li neke’xtzol. Maak’a’eb’ xna’leb’ xb’aan naq neke’xsik’ k’aru te’xb’aanu sa’ li xyu’am, moko neke’xk’e ta sa’ ajl li naxye li Santil Hu.
10 Jo’ naqak’e reetal, ink’a’ naru naq tqaye naq naqanaw ru chi’us li Raatin li Yos wi ink’a’ naqayu’ami. A’in nak’utmank rik’in li kixk’ul jun li qechpaab’anel, li xKyle. A’an kixwech’i rib’ rik’in jun li rechk’anjel. Ab’anan, kiraj xtuqub’ankil ru li ch’a’ajkilal. K’aru kixb’aanu? A’an naxye: «Li xb’een raqal li kik’ulunk sa’ linch’ool a’an li naxye Romanos 12:18: «Wi naru xb’aanunkil, chexwanq sa’ usilal rik’ineb’ chixjunil, jo’ch’inal jo’nimal naxk’e rib’ cheru». Jo’kan naq xinye re li wechk’anjel naq twaj aatinak rik’in». Chaab’il xe’elk naq xe’aatinak ut li rechk’anjel kisach xch’ool naq kiril chanru kixtuqub’ li ch’a’ajkilal li xKyle. «Xintzol naq xyu’aminkil li naxye li Santil Hu nokooxtenq’a re naq us too’elq», chan li xKyle.
Qak’aytesihaq qib’ chi ab’ink
11. K’aru eetalil naxk’ut naq ch’a’aj ab’ink naq yooko xk’ulb’al eb’ li ch’a’ajkilal?
11 Naru nach’a’ajko’k chiqu xyu’aminkil li naxk’ut li Santil Hu naq yooko xk’ulb’al li ch’a’ajkilal. Qak’ehaq jo’ eetalil li ke’xk’ul eb’ laj Israel. Naq toje’aq li Jehob’a kirisiheb’ chaq jo’ loq’b’il moos aran Egipto, «ke’ok chi xwech’inkil laj Moisés» ut ke’ok xyalb’al «rix li Qaawa’». K’aru xk’amok reheb’ chi na’leb’ak chi jo’kan? Li xmaak’a’il li ha’ (Éxo. 17:1-4, SBG). Moqon ke’xq’et rib’ chiru li chaq’rab’ chirix xloq’oninkil li pech’b’il yos, usta ak xe’xb’aanu jun li sumwank rik’in li Jehob’a wiib’ po chirix ut xe’xk’ulub’a xpaab’ankil li xchaq’rab’ li Jehob’a (Éxo. 24:3, 12-18; 32:1, 2, 7-9). K’a’ut naq xe’xq’et rib’? Ma sa’ xk’ab’a’ naq laj Moisés kib’ayk chaq sa’ li tzuul Horeb chi xk’ulb’al li na’leb’ li tixk’e li Jehob’a re ut ke’xuwak naq te’chalq li xik’ neke’ilok reheb’? Ak junsut eb’ laj Amaleq ke’chalk chi yalok rik’ineb’ ut laj Moisés kixtenq’aheb’ chi xq’axb’al ru naq ye’yookeb’ li ruq’. Ab’an anaqwan maa’ani laj Moisés rik’ineb’. K’aru te’xb’aanu wi te’sutq’iiq eb’ laj Amaleq chi yalok rik’ineb’? (Éxo. 17:8-16). Maak’a naxye k’aru li xk’ulmank, li xyaalalil a’an naq eb’ laj Israel «ink’a’ ke’raj xpaab’ankil» (Hech. 7:39-41, SBG). Moqon chik, xe’xq’et rib’ chiru li Jehob’a xb’aaneb’ xxiw naq ink’a’ xe’raj ok sa’ li Yeechi’inb’il Na’ajej. Sa’ xk’ab’a’ a’in laj Pablo kixq’useb’ chi kaw eb’ laj paab’anel re naq ink’a’ te’xq’et rib’ jo’ ke’xb’aanu eb’ laj Israel (Heb. 4:3, 11).
12. Chanru kixtzol ab’ink li Jesús ut k’aru rusilal kixtaw?
12 Re naq ink’a’ tqakanab’ k’iik sa’ li qapaab’al, tento naq tqab’aanu chixjunil li wank sa’ quq’ re ab’ink chiru li Jehob’a. Ab’anan, wank sut naqatzol ab’ink naq naqak’ul li rahilal, a’in naxk’utb’esi li kixk’ul li Jesús (yaab’asi Hebreos 5:8, 9). Sa’ li choxa, li Jesús junelik ki’ab’ink chiru li Xyuwa’. Ab’anan, naq kik’ulunk sa’ Ruuchich’och’, kich’a’ajko’k chiru xb’aanunkil li rajom li Jehob’a; sa’ xk’ab’a’ a’in kixk’ul li rahob’tesiik sa’ li xjunxaqalil ut li xk’a’uxl. Naq li Jesús ki’ab’ink usta ra tz’aqal li yook xnumsinkil, kikawresiik chi tz’aqal re ru re naq truuq xb’aanunkil li k’anjel li tk’ehe’q re xb’aan li Xyuwa’: wank jo’ Awab’ej ut jo’ Xyuwa’il aj Tij.
13. Chanru tqak’utb’esi naq xqatzol ab’ink?
13 Ut k’aru tqab’aanu laa’o? Ma too’ab’inq chiru li Jehob’a usta yooko xk’ulb’al eb’ li ch’a’ajkilal? (yaab’asi 1 Pedro 1:6, 7.) Eb’ li na’leb’ li naxk’e li Santil Hu chirix li muxuk ib’, li tik’ti’ik, chanru nokoo’aatinak, li xtzolb’al li Santil Hu, wulak sa’eb’ li ch’utam ut chirix li puktesink, ch’olch’o tz’aqal ru (Jos. 1:8; Mat. 28:19, 20; Efe. 4:25, 28, 29; 5:3-5; Heb. 10:24, 25). Ma too’ab’inq chiru li Yos sa’ chixjunil li na’leb’ a’in usta yooko xk’ulb’al eb’ li ch’a’ajkilal? Wi jo’kan naqab’aanu, tqak’utb’esi naq yooko chi k’iik sa’ li qapaab’al.
K’aru rusilal naqataw naq nokook’iik sa’ li qapaab’al?
14. Chanru kixkol rib’ jun li hermaan xb’aan naq kaw li xpaab’al?
14 Laj paab’anel li seeb’ xk’a’uxl naxkol rib’ xb’aan naq naxnaw rilb’al li us ut li ink’a’ sa’ jun li ruuchich’och’ b’arwi’ eb’ li kristi’aan «maak’a’ chik neke’reek’a sa’ li raanmeb’» (Efe. 4:19). Jun eetalil, a’an laj Jorge, a’an jun laj paab’anel li junelik naril xsa’ eb’ li qatasal hu ut oxloq’ chiru li naxtzol. A’an kixk’ulub’a k’anjelak sa’ jun li na’aj b’arwi’ li xk’ihaleb’ li rechk’anjel a’aneb’ li ixq. A’an naxye: «Eb’ li wechk’anjel neke’xmux rib’ ut moko neke’xutaanak ta chi xyeeb’al li neke’xb’aanu; ab’an wank jun reheb’ li chaab’il xna’leb’ ut nawulak chiru aatinak chirix li Santil Hu. Ab’an, sa’ jun kutan naq wanko qajunes sa’ li qak’anjel, ki’ok xyeechi’inkil rib’ chiwu. Sa’ xtiklajik xink’oxla naq b’atz’unk re, ab’an naq xwil naq naraj inq’alunkil ink’a’ chik xinnaw k’aru xb’aanunkil. Sa’ li hoonal a’an xinjultika jun li eetalil li xwil sa’ li hu Laj K’aak’alehom b’arwi’ jun li hermaan kixnumsi ajwi’ jun li aaleek jo’ a’in sa’ li xk’anjel. Sa’ li hu na’aatinak chirix laj José ut li rixaqil laj Potifar.b Jo’kan naq, sa’ junpaat xintikisi ut a’an xinxkanab’» (Gén. 39:7-12). Sa kirek’a rib’ laj Jorge naq kixkuy xnumsinkil li aaleek ut moko kixtz’ajni ta li xk’a’uxl (1 Tim. 1:5).
15. Chanru naxkawresi li qach’ool k’iik sa’ li qapaab’al?
15 Jun chik li rusilal li naqataw naq nokook’iik sa’ li qapaab’al a’an naq nakawresiik li qach’ool, a’an naraj xyeeb’al, li naqek’a ut li naqak’oxla, ut a’in nokooxtenq’a re naq ink’a’ toot’ane’q sa’ li «xk’utumeb’ li winq jalan jalanq neke’xye» (yaab’asi Hebreos 13:9, SBG). Naq yooko xyalb’al qaq’e chi k’iik sa’ li qapaab’al, li qak’a’uxl laatz’aq ru chirix «li q’axal chaab’il» (Fili. 1:9, 10, SBG). Ut a’in tixb’aanu naq q’axal oxloq’aq chiqu li Jehob’a ut tqab’anyoxi re chixjunil li naxk’e qe (Rom. 3:24). Eb’ laj paab’anel li chanchaneb’ chik cheekel winq rik’in li xna’leb’eb’ neke’b’anyoxink chiru ut wankeb’ sa’ tz’aqal amiiwil rik’in li Jehob’a (1 Cor. 14:20).
16. K’aru kitenq’ank re jun li hermaan chi xkawresinkil xch’ool?
16 Li xLuisa, jun li qechpaab’anel, naxye naq sa’ xtiklajik na’okenk sa’ li xk’anjel li Jehob’a re naq sa t-ile’q xb’aaneb’ li hermaan. A’an naxye: «Moko yookin ta xb’aanunkil junaq li maa’usilal, ab’an moko nawaj ta ajwi’ k’anjelak chiru li Jehob’a chi anchal inch’ool. Sa’ xnumikeb’ li kutan xink’e reetal naq wi nawaj xk’eb’al re li Jehob’a li q’axal chaab’il, tento naq tinjal linna’leb’; aajel ru naq tinq’axtesi wib’ chi k’anjelak chiru li Jehob’a chi anchal inch’ool». Sa’ xk’ab’a’ naq kixk’e xq’e, li xLuisa kiruuk xkawub’resinkil xch’ool, ut moqon a’in kitenq’ank re naq kixk’ul jun li nimla rahilal ut kiyajerk (Sant. 5:8). A’an naxye: «K’ajo’ xrahil li xink’ul, ab’an nawek’a naq nach’ wankin rik’in li Jehob’a».
Choo’ab’inq chi anchal qach’ool
17. K’a’ut naq jwal xwank chaq xwankil naq xe’ab’ink eb’ li xb’een aj paab’anel?
17 Li na’leb’ li kixk’e laj Pablo chirix k’iik sa’ li paab’al, a’in kikolok reheb’ li xyu’am laj paab’anel li wankeb’ Jerusalén ut Judea. Li xe’paab’ank re li kixye laj Pablo seeb’eb’ xk’a’uxl chi xk’eb’al reetal li eetalil li yookeb’ chaq royb’eninkil re naq te’eleliq ut te’xik chiru tzuul. Naq xe’xk’e reetal «li xnimal tz’i’b’eetalil [...] sa’ li santil na’ajej», malaj, naq eb’ laj puub’ re Roma xe’xsut Jerusalén ut xe’ok sa’ li tenamit, aran xe’xk’e reetal naq xwulak chik li hoonal (Mat. 24:15, 16, SBG). Xe’xjultika li propesiiy li kixye li Jesús, xe’elelik naq toj maaji’ nasachmank Jerusalén ut, laj Eusebio, li naxtz’il rix li kik’ulmank kixye naq ke’kanaak Pela (malaj Pella), sa’ li tzuul re Galaad. Chi jo’kan, xe’kole’k eb’ laj paab’anel chiru li nimla rahilal li kixk’ul Jerusalén.
18, 19. a) K’a’ut naq jwal wank xwankil sa’eb’ li qakutan naq too’ab’inq? b) Chirix k’aru too’aatinaq sa’ li jun chik tzolom?
18 Eb’ laj paab’anel li xe’k’iik sa’ li xpaab’al junelik neke’ab’ink, ut li ab’ink tixkol li xyu’ameb’ naq ttz’aqloq ru li kixye li Jesús, naq «k’ajo’aq xnimal li rahilal taawanq» jo’ maajunwa ilb’il chaq (Mat. 24:21, SBG). Ma too’ab’inq chiru yalaq k’aru li na’leb’ li tixk’e qe «li moosej tiik xch’ool»? (Luc. 12:42). Jwal aajel ru naq junelik toopaab’anq malaj too’ab’inq chi anchal qach’ool! (Rom. 6:17).
19 Re naq took’iiq sa’ li qapaab’al, aajel ru naq seeb’aq li qak’a’uxl, ut a’in tooruuq xb’aanunkil wi naqatzol xchamal li na’leb’ li wank sa’ li Santil Hu ut naqak’aytesi qib’ chi ab’ink. Q’axal ch’a’aj cho’q reheb’ li saaj k’iik sa’ li xpaab’al. Sa’ li jun chik tzolom too’aatinaq chirix chanru te’ruuq xb’aanunkil.
[Xtzʼaqobʼ li naʼleb]
a Xjalmank wiib’ oxib’ li k’ab’a’ej.
b Qilaq li tzolom «Fortalecidos para rechazar el mal», Laj K’aak’alehom 1 re octubre 1999, (maak’a’ sa’ q’eqchi’).
K’aru xaatzol sa’ li tzolom a’in?
• K’aru naraj xyeeb’al k’iik sa’ li qapaab’al, ut chanru tooruuq xtawb’al?
• K’a’ut naq tento tqanaw li xchamal li na’leb’ li wank sa’ li Santil Hu wi naqaj k’iik sa’ li qapaab’al?
• Chanru tqak’aytesi qib’ chi ab’ink?
• K’aru rusilal naqataw naq nokook’iik sa’ li qapaab’al?
[Jalam u]
Xyu’aminkil li na’leb’ li naxk’e li Santil Hu nokooxtenq’a chi xtuqub’ankil ru eb’ li qach’a’ajkilal
[Jalam u]
Li xe’ab’ink re li kixye li Jesús xe’xkol li xyu’ameb’