Li naxye li hu Apocalipsis choʼq rehebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos

1. Joʼ naxye li hu Apocalipsis, kʼaru naxbʼaanu laj Tza rehebʼ li nekeʼkʼanjelak chiru li Yos?

LI HU Apocalipsis naxkʼut naq li Xʼawabʼejilal li Yos ak yook chik chi awabʼejink saʼ choxa ut naq laj Tza kikuteʼk chaq saʼ li Ruuchichʼochʼ (Apoc. 12:1-9). Aʼin kixkʼam chaq sahil chʼoolejil saʼ choxa, abʼan rahilal kixkʼam chaq choʼq qe. Kʼaʼut? Xbʼaan naq laj Tza narisi li xjosqʼil saʼ xbʼeenebʼ li nekeʼloqʼonink re li Yos (Apoc. 12:12, 15, 17, TNM).

2. Kʼaru ttenqʼanq qe re naq inkʼaʼ tooxuwaq?

² Kʼaru ttenqʼanq qe re naq inkʼaʼ tooxuwaq chiru li xraʼal laj Tza? (Apoc. 13:10). Xnawbʼal li kʼaru tkʼulmanq chi seebʼ. Saʼ li hu Apocalipsis, li apóstol Juan naxye kʼaru li osobʼtesihom tqakʼul. Jun rehebʼ aʼan naq teʼsacheʼq li xikʼ nekeʼilok re li Yos. Qilaq li naxye li hu Apocalipsis chirixebʼ aʼan ut kʼaru teʼxkʼul.

NAʼOKSIMANK LI EETALIL NAQ NAʼAATINAK CHIRIX LI XIKʼ NEKEʼILOK RE LI JEHOBʼA

3. Bʼar wank wiibʼ oxibʼ li eetalil li naʼoksimank saʼ li hu Apocalipsis?

³ Li xbʼeen raqal li hu Apocalipsis naxkʼutbʼesi chi chʼolchʼo ru naq naroksi ebʼ li eetalil (Apoc. 1:1). Naroksi ebʼ li eetalil naq naʼaatinak chirixebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos, naxye naq chanchanebʼ li josqʼ aj xul. Naxye naq «kiʼelk chaq saʼ li palaw jun li josqʼ aj xul» ut «wank lajeebʼ xxukubʼ ut wuqubʼ xjolom» (Apoc. 13:1). Ut wank ajwiʼ «jun chik josqʼ aj xul yo chaq chi taqeʼq saʼ chʼochʼ». Naʼaatinak ajwiʼ joʼ jun li nimla kʼantiʼ ut «naxkʼe […] chi kubʼeek chaq xam saʼ choxa» (Apoc. 13:11-13). Ut naʼaatinak ajwiʼ chirix «jun li josqʼ aj xul kaq rix» ut saʼ xbʼeen chunchu jun li ixq aj yumbʼeet. Li oxibʼ chi josqʼ aj xul aʼin, aʼan reetalil li xikʼ nekeʼilok re li Jehobʼa ut li Xʼawabʼejilal chiru naabʼal chihabʼ. Joʼkan naq wank xwankil naq tqanaw anihebʼ (Apoc. 17:1, 3).

4, 5. Chanru nokooxtenqʼa Daniel 7:15-17 chi xnawbʼal ru ebʼ li eetalil li naʼaatinak wiʼ li hu Apocalipsis?

⁴ Re xnawbʼal anihebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos tento naq tqanaw kʼaru xyaalal li eetalil aʼin. Qakanabʼaq naq li Santil Hu tixchʼolobʼ chiqu. Naabʼal rehebʼ li eetalil li naʼoksimank saʼ li hu Apocalipsis natawmank ajwiʼ saʼ jalan chik xhuhil li Santil Hu. Li propeet Daniel kiril saʼ li xmatkʼ «kaahibʼebʼ li xninqal xul keʼelk chaq saʼ li palaw» (Dan. 7:1-3). Laj Daniel naxye naq ebʼ li josqʼ aj xul aʼin, reetalil kaahibʼ li «awabʼej» malaj awabʼejilal (taayaabʼasi Daniel 7:15-17). Aʼin nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru naq ebʼ li josqʼ aj xul li naʼaatinak wiʼ li hu Apocalipsis reetalil ajwiʼ ebʼ li awabʼej.

⁵ Qatzʼilaq rix junjunq li eetalil li natawmank saʼ li hu Apocalipsis. Naq yooqo rilbʼal aʼin, li Santil Hu tooxtenqʼa chi xtawbʼal ru li xyaalalil. Qilaq xbʼeenwa anihebʼ li josqʼ aj xul aʼin. Moqon tqil kʼaru tkʼulmanq rikʼinebʼ. Ut chirix chik aʼan tqil kʼaru li naʼlebʼ naqatzol.

NANAWMANK ANIHEBʼ LI XIKʼ NEKEʼILOK RE LI YOS

6. Ani li josqʼ aj xul li wank wuqubʼ xjolom li naʼaatinak wiʼ li hu Apocalipsis 13:1-4?

⁶ Ani li josqʼ aj xul wuqubʼ xjolom? (Taayaabʼasi Apocalipsis 13:1-4). Li Santil Hu naxye naq li josqʼ aj xul aʼin chanchan jun li hix, abʼan li roq chanchan roq li tzʼuqtzʼun malaj oso ut xsaʼ li re chanchan re li kaqkoj, ut wank 10 xxukubʼ. Li kaahibʼ chi josqʼ aj xul li natawmank saʼ li tasal 7 re li hu Daniel chanchanebʼ ajwiʼ aʼin, abʼan naq naxchʼolobʼ naxbʼaanu chixjunqalebʼ. Abʼanan, li hu Apocalipsis naʼaatinak chirix jun li josqʼ aj xul li naxkʼutbʼesi chixjunil aʼin. Joʼkan naq li josqʼ aj xul aʼin moko reetalil ta jun ajwiʼ chi awabʼejilal malaj jun xnimal ru awabʼejilal. Li hu Apocalipsis naxye ajwiʼ naq «kikʼeheʼk xwankil saʼ xbʼeen chixjunilebʼ li xteepal ut li xtenamit li ruuchichʼochʼ, yalaq chanru nekeʼilok ut nekeʼaatinak». Joʼkan naq li xwankilal jwal nim chiru li xʼawabʼejilal jun li tenamit (Apoc. 13:7). Joʼkan bʼiʼ, li josqʼ aj xul aʼin, reetalil chixjunilebʼ li awabʼejilal li xeʼtaqlank saʼ xbʼeen li kristiʼaan chalen chaq najter qʼe kutan (Ecl. 8:9).b

7. Kʼaru xyaalalil li wuqubʼ chi jolomej?

⁷ Kʼaru xyaalalil li wuqubʼ chi jolomej? Natawmank jun xyaalal saʼ li tasal 17 re li hu Apocalipsis bʼarwiʼ naʼaatinak chirix li xjalam u li josqʼ aj xul li wank saʼ li tasal 13. Apocalipsis 17:9, 10, naxye: «[Wank] wuqubʼ chi awabʼej: oobʼ ak tʼanjenaqebʼ, li jun wank anaqwan ut li jun chik majiʼ nakʼulunk. Ut naq tolʼelq, inkʼaʼ najt taawanq». Saʼ xyanqebʼ chixjunil li awabʼejilal li kiroksi laj Tza, wuqubʼ najuntaqʼeetamank rikʼin li jolomej xbʼaan naq keʼwank xwankil. Aʼanebʼ li xnimal ru awabʼejilal li keʼwank xwankil saʼ xbʼeen li xtenamit li Yos. Saʼ xkutankil li apóstol Juan, oobʼ ak keʼawabʼejink ut keʼtʼaneʼk: Egipto, Asiria, Babilonia, Medopersia ut Grecia. Li xwaq aʼan Roma, li yook chaq chi awabʼejink naq laj Juan kiril li moy u aʼin. Bʼar wank li xwuq ut li xraqik li awabʼejilal malaj li jolomej aʼin?

8. Ani li xwuq xjolom li josqʼ aj xul?

⁸ Joʼ tqil, li propesiiy li natawmank saʼ li hu Daniel tooxtenqʼa chi xnawbʼal ani li xwuq ut xraqik xjolom li josqʼ aj xul. Ani li xnimal ru awabʼejilal li yook chi awabʼejink saʼ rosoʼjikebʼ li kutan malaj «saʼ xkutankil li Qaawaʼ»? (Apoc. 1:10). Li xnimal ru awabʼejilal aʼin, aʼan Reino Unido ut Estados Unidos. Joʼkan naq naru tqaye naq aʼan li xwuq xjolom li josqʼ aj xul li natawmank saʼ Apocalipsis 13:1-4.

9. Ani li josqʼ aj xul li «wank wiibʼ xxukubʼ kamaʼ xxukubʼ li karneer»?

⁹ Anaqwan, li tasal 13 re li hu Apocalipsis naxye chanru nakʼanjelak li xnimal ru awabʼejilal reetalil li xwuq xjolom li josqʼ aj xul malaj Reino Unido ut Estados Unidos. Naxye ajwiʼ naq aʼan jun chik josqʼ aj xul ut naxchʼolobʼ chi joʼkaʼin: «Wank wiibʼ xxukubʼ kamaʼ xxukubʼ li karneer, abʼan kaw naxjap re kamaʼ junaq mamaʼ xul». Li josqʼ aj xul aʼin «naxbʼaanu xninqal ru eetalil chiruhebʼ li tenamit, naxkʼe ajwiʼ chi kubʼeek chaq xam saʼ choxa toj saʼ ruuchichʼochʼ» (Apoc. 13:11-15). Li tasal 16 ut 19 re Apocalipsis naxkʼabʼaʼi «li propeet aj bʼalaqʼ» (Apoc. 16:13; 19:20). Naq nayeemank li naxbʼaanu li xnimal ru awabʼejilal bʼarwiʼ naʼokenk Reino Unido ut Estados Unidos, laj Daniel kixye ajwiʼ naq «qʼaxal kawaq ribʼ chi sachok» (Dan. 8:19, 23, 24). Ut aʼin tzʼaqal li kikʼulmank saʼ li xkabʼ nimla yalok u. Gran Bretaña ut Estados Unidos xeʼxyiibʼ wiibʼ li xninqal ru puubʼ li kiʼoksimank re xraqbʼal li xkabʼ nimla yalok u. Chi joʼkan li xnimal ru awabʼejilal bʼarwiʼ naʼokenk Reino Unido ut Estados Unidos kixbʼaanu naq tkubʼeeq chaq «xam saʼ choxa toj saʼ ruuchichʼochʼ».

10. Ani li «xjalam u li josqʼ aj xul»? (Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 8, 11).

¹⁰ Anaqwan tooʼaatinaq chirix jun chik li josqʼ aj xul. Chanchan ajwiʼ li josqʼ aj xul li wank wuqubʼ xjolom, abʼan kaq rix. Li hu Apocalipsis naxye naq aʼan li «xjalam u li josqʼ aj xul» ut naq aʼan «li xwaqxaq awabʼej» (taayaabʼasi Apocalipsis 13:14, 15; 17:3, 8, 11).c Chirix li «awabʼej» aʼin nayeemank naq kiwank, moqon kisach ut chirix chik aʼan kiwank wiʼ chik. Aʼin tzʼaqal li kikʼulmank rikʼin li molam Naciones Unidas, li naʼokenk chi xtenqʼankilebʼ li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ. Saʼ xtiklajik nakʼabʼaʼiik chaq Sociedad de Naciones. Moqon kisach saʼ li xkabʼ nimla yalok u. Ut chirix chik aʼan kiwank wiʼ chik joʼ nawbʼil ru anaqwan.

11. Kʼaru teʼxbʼaanu ebʼ li awabʼej, ut kʼaʼut inkʼaʼ tooxuwaq?

¹¹ Rikʼin li teʼxye ebʼ li awabʼej teʼxbʼaanu naq li kristiʼaan xikʼ teʼril li Jehobʼa ut li xtenamit. Chi joʼkan, teʼxchʼutubʼ «li awabʼej re chixjunil li ruuchichʼochʼ» saʼ li Armagedón, li «yalok saʼ li xnimal xkutankil li Nimajwal Yos» (Apoc. 16:13, 14, 16). Abʼan inkʼaʼ tooxuwaq, xbʼaan naq li Nimajwal Yos Jehobʼa saʼ junpaat tixkolebʼ li nekeʼokenk chirix li Xʼawabʼejilal (Ezeq. 38:21-23).

12. Kʼaru tkʼulmanq rikʼin chixjunilebʼ li josqʼ aj xul?

¹² Kʼaru tkʼulmanq rikʼin chixjunilebʼ li josqʼ aj xul? Apocalipsis 19:20 naxye: «Li josqʼ aj xul kichapeʼk rochbʼeen li propeet aj bʼalaqʼ, aʼ li kibʼaanunk chaq re sachbʼachʼoolej chiru li josqʼ aj xul, ut saʼ xkʼabʼaʼ aʼan kixbʼalaqʼihebʼ li xkʼulumebʼ reetalil li josqʼ aj xul ut keʼxloqʼoni li xjalam u. Ebʼ li wiibʼ aʼin keʼkuteʼk chi xkabʼichalebʼ chi yoʼyo saʼ xxamlel li palaw li yo chi kʼatk rikʼin asuupr». Joʼkan bʼiʼ, naq toj yooqebʼ chi awabʼejink li xikʼ nekeʼilok re li Yos, teʼsacheʼq ru chi junajwa.

13. Kʼaru li chʼaʼajkilal naqakʼul saʼ xkʼabʼaʼ li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ?

¹³ Li naqatzol. Laaʼo laj paabʼanel tento naq tiikaq qachʼool chiru li Yos ut chirix li Xʼawabʼejilal (Juan 18:36). Ut inkʼaʼ naru naqachʼik qibʼ saʼ xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ. Abʼan aʼin naru nachʼaʼajkoʼk chiqu xbʼaan naq li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ nekeʼraj naq tooʼokenq chirixebʼ rikʼin li naqaye ut li naqabʼaanu. Li nekeʼxkanabʼ naq teʼmineʼq ru nekeʼxkʼul reetalil li josqʼ aj xul (Apoc. 13:16, 17). Ut li nekeʼxkʼul li reetalil li josqʼ aj xul inkʼaʼ nekeʼxtaw rusilal li Yos ut inkʼaʼ ajwiʼ naru teʼwanq xyuʼam chi junelik (Apoc. 14:9, 10; 20:4). Joʼkan naq aajel ru naq inkʼaʼ tqachʼik qibʼ saʼ li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ, maakʼaʼ naxye wi teʼxmin qu ebʼ li awabʼej.

TKANAAQ SAʼ XUTAAN LI XNIMAL RU AJ YUMBʼEET

14. Kʼaru chik kiril li apóstol Juan li kixbʼaanu naq tkanaaq chi sachso xchʼool? (Apocalipsis 17:3-5).

¹⁴ Li apóstol Juan naxye naq li kʼaru chik kiril «kʼajoʼ naq kisachk» xchʼool. Kiril jun li ixq chunchu saʼ xbʼeen jun rehebʼ li josqʼ aj xul (Apoc. 17:1, 2, 6). Aʼan reetalil «li xnimal ru aj yumbʼeet», ut li xkʼabʼaʼ aʼan «Babilonia, li Nimla Tenamit». Kixmux ribʼ rikʼin «ebʼ li awabʼej re li ruuchichʼochʼ» (taayaabʼasi Apocalipsis 17:3-5).

15, 16. Kʼaru li «Babilonia, li Nimla Tenamit», ut chanru naqanaw?

¹⁵ Ani li «Babilonia, li Nimla Tenamit»? Li ixq aʼin moko reetalil ta xmolam ebʼ li awabʼej xbʼaan naq li hu Apocalipsis naxye naq naxmux ribʼ rikʼinebʼ chixjunil li xʼawabʼejilal li ruuchichʼochʼ (Apoc. 18:9). Naq chunchu saʼ xbʼeen li josqʼ aj xul naxkʼut naq aʼan naraj taqlank saʼ xbʼeenebʼ. Maawaʼ ajwiʼ reetalil li xmolam ebʼ laj yakonel li wank saʼ ruqʼ laj Tza, xbʼaan naq li hu Apocalipsis moqon naʼaatinak chirixebʼ joʼ «ebʼ laj yakonel saʼ ruuchichʼochʼ» (Apoc. 18:11, 15, 16).

¹⁶ Li Santil Hu naabʼal sut naʼaatinak chirix li yumbʼeetak ut li muxuk paabʼal. Maare chirix junaq li kristiʼaan li naxye naq nakʼanjelak chiru li Yos abʼan naxloqʼoni li pechʼbʼil yos malaj nawank choʼq ramiiw li ruuchichʼochʼ (1 Crón. 5:25, TNM; Sant. 4:4). Abʼan naq li Santil Hu naxye naq tiik xchʼool junaq li poyanam, naroksi li aatin saq ru xchʼool (2 Cor. 11:2; Apoc. 14:4). Saʼ li najteril Babilonia numtajenaq chaq li bʼalaqʼil paabʼal. Joʼkan naq li Babilonia, li Nimla Tenamit, aʼan reetalil li bʼalaqʼil paabʼal. Joʼkan naq, aʼan reetalil chixjunil li bʼalaqʼil paabʼal li wank saʼ Ruuchichʼochʼ (Apoc. 17:5, 18; chaawil li naʼlebʼ «Kʼaru xyaalal li “Babilonia, li Nimla Tenamit”»?, saʼ li tasal hu, Kʼaru tzʼaqal naxchʼolobʼ li Santil Hu?).

17. Kʼaru tixkʼul Babilonia, li Nimla Tenamit?

¹⁷ Kʼaru tkʼulmanq rikʼin Babilonia, li Nimla Tenamit? Apocalipsis 17:16, 17 naxye: «Li josqʼ aj xul ut ebʼ li lajeebʼ chi xukubʼ li xawil, xikʼ teʼril laj yumbʼeet; teʼxkanabʼ chi nakirnak ut chi tʼustʼu, teʼxtiw li xtibʼel ut teʼxkʼat li ixq saʼ xam. Xbʼaan naq li Yos xkʼehok saʼ xchʼoolebʼ xbʼaanunkil li naraj». Joʼkan naq, li Jehobʼa tixbʼaanu naq ebʼ li tenamit teʼroksi li josqʼ aj xul kaq rix, malaj li molam Naciones Unidas, re xrahobʼtesinkil li bʼalaqʼil paabʼal ut xsachbʼal ru chi junajwa (Apoc. 18:21-24).

18. Kʼaru tento tqabʼaanu re naq inkʼaʼ tootzʼaqonq rikʼin li bʼalaqʼil paabʼal?

¹⁸ Li naqatzol. Joʼkan naq, aajel ru naq tqachap chi kaw «li tzʼaqal paabʼank li maakʼaʼ reekʼ ut loqʼ chiru li Yos» (Sant. 1:27). Miqakanabʼ naq li bʼalaqʼil paabʼal tixbʼaanu naq tootzʼaqonq saʼ li xnaʼlebʼ, saʼ li xninqʼe, li xyibʼru aj naʼlebʼ ut li qʼehink ut tuulak. Miqakanabʼ xyebʼalebʼ re li qas qiitzʼin: «Elenqex chaq» aran. Chi joʼkan, li Yos moko traqoq ta aatin saʼ xbʼeenebʼ joʼ tixbʼaanu rikʼinebʼ li bʼalaqʼil paabʼal (Apoc. 18:4).

LI TIXKʼUL LI QʼAXAL XIKʼ NAʼILOK RE LI JEHOBʼA

19. Ani «li nimla kʼantiʼ kaq rix»?

¹⁹ Li hu Apocalipsis naʼaatinak ajwiʼ chirix «jun li nimla kʼantiʼ kaq rix» (Apoc. 12:3). Li nimla xul aʼin nayalok rikʼin li Jesús ut ebʼ li xʼánjel (Apoc. 12:7-9). Joʼkan ajwiʼ, naxrahobʼtesi li xtenamit li Yos ut naxkʼe xwankilal li xʼawabʼejilal li winq (Apoc. 12:17; 13:4). Ani li nimla kʼantiʼ? Aʼan «li najter kʼantiʼ (aʼan laj tza, li maaʼus)» (Apoc. 12:9; 20:2). Aʼan li nataqlank saʼ xbʼeen chixjunilebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Jehobʼa.

20. Kʼaru tixkʼul li nimla kʼantiʼ?

²⁰ Kʼaru tixkʼul li nimla kʼantiʼ? Apocalipsis 20:1-3 naxye naq jun li ánjel tkutuq re laj Tza saʼ jun li siwan, ut aʼin chanchanaq li tzʼalam choʼq re. Laj Tza tzʼaptzʼooq chiru 1,000 chihabʼ ut «inkʼaʼ chik tixbʼalaqʼihebʼ li tenamit» toj reetal traqeʼq li hoonal aʼin. Ut moqon, laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej teʼkuteʼq «saʼ li palaw xam ut asuupr». Aʼin naraj xyeebʼal naq teʼsacheʼq ru chi junwaakaj (Apoc. 20:10). Peʼyaal naq kʼajoʼaq xchʼinaʼusal naq maakʼaʼaq chik laj Tza ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej saʼ li Ruuchichʼochʼ?

21. Kʼaʼut naxkʼe xsahil qachʼool li xqil saʼ li hu Apocalipsis?

²¹ Peʼyaal naq naxkawresi qachʼool xtawbʼal ru ebʼ li eetalil li natawmank saʼ li hu Apocalipsis? Xqatzol anihebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos ut kʼaru teʼxkʼul. Joʼkan naq, «us xaq re li taaʼiloq re xsaʼ li hu aʼin. Us xaq rehebʼ li teʼabʼinq re […] li tzʼiibʼanbʼil arin» (Apoc. 1:3). Abʼanan, kʼaru li osobʼtesihom teʼxkʼul li tiikebʼ xchʼool chiru li Yos naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Jehobʼa teʼsacheʼq ru chi junajwa? Aʼin tqatzʼil rix saʼ li jun chik tzolom.