Naabʼal li naʼlebʼ xintzol rikʼin li Xnimal ru aj Tzolol qe

LI XEʼXKʼUT CHIWU LINNAʼ LINYUWAʼ

Saʼ xraqik li chihabʼ 50, linnaʼ ut linyuwaʼ xeʼelk Italia ut xkohebʼ Canadá, saʼ jun li chʼina tenamit li naxkʼabʼaʼi Kindersley, saʼ xteepal Saskatchewan. Moqon xeʼxnaw li yaal ut aʼin qʼaxal wank chaq xwankil saʼ li qayuʼam. Jultik we naq chalen saʼ linkachʼinal naabʼal hoor ninpuktesink rochbʼeen linjunkabʼal. Joʼkan naq wank sut yal jotʼok we naq ninye naq wankin joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 30 hoor anaqwan chalen naq wank waqxaqibʼ chihabʼ we.

Linnaʼ linyuwaʼ moko naabʼal ta chaq xtuminebʼ, usta joʼkan nekeʼxyal xqʼe re kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Joʼ eetalil, saʼ 1963 xbʼaanumank jun li nimla chʼutam bʼarwiʼ nekeʼtzʼaqonk naabʼal li tenamit saʼ Pasadena (California, Estados Unidos). Saʼ xkʼabʼaʼ naq linnaʼ linyuwaʼ xeʼraj xikʼ, xeʼxkʼayi naabʼal li kʼaru rehebʼ re xtawbʼal xtuminebʼ. Saʼ 1972 xooqʼaxonk Trail, jun li chʼina tenamit li wank 1,000 kilómetro (620 miles) xnajtil rikʼin li teep Columbia Británica (Canadá). Aran xookoho chi puktesink rikʼinebʼ li kristiʼaan li nekeʼaatinak saʼ italiano. Linyuwaʼ nakʼanjelak saʼ li saabʼesink ut xyiibʼankil li kʼaʼaq re ru. Saʼ xkʼabʼaʼ naq naraj xkʼebʼal xchʼool saʼ xkʼanjel li Jehobʼa, inkʼaʼ kixkʼulubʼa ebʼ li kʼanjel bʼarwiʼ tixtaw raj naabʼal li xtumin.

Kʼajoʼ ninbʼanyoxi li xeʼxkʼut chiqu linnaʼ linyuwaʼ. Li xʼeetalil xinxtenqʼa re kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut xkʼut chiwu jun li naʼlebʼ li xinxtenqʼa chiru chixjunil linyuʼam: wi ninkʼe xbʼeenwa li Awabʼejilal, li Jehobʼa junelik tinxkʼaakʼale (Mat. 6:33).

NINTIKIB XKʼEBʼAL CHIXJUNIL INHOONAL SAʼ XKʼANJEL LI JEHOBʼA

Saʼ 1980 xinsumlaak rikʼin li xDebbie, jun li chʼinaʼusil hermaan li chʼolchʼo chaq chiru li naraj xbʼaanunkil saʼ xkʼanjel li Jehobʼa. Saʼ wiibʼal xqaj xkʼebʼal chixjunil li qahoonal saʼ xkʼanjel li Jehobʼa. Naq ak oxibʼ po chik qasumlajik li xDebbie kiʼok joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 50 hoor anaqwan. Naq ak xnumeʼk jun chihabʼ xooqʼaxonk saʼ jun li chʼuut bʼarwiʼ naʼajmank li tenqʼ saʼ li puktesink ut laaʼin xinʼok ajwiʼ joʼ aj kʼamolbʼe joʼ li nekeʼxbʼaanu 50 hoor anaqwan.

Saʼ xnumikebʼ li kutan xchʼinaak qachʼool ut xbʼaan aʼin xqaj qʼaxonk saʼ jalan chik naʼaj. Abʼan, xbʼeenwa xooʼaatinak rikʼin li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut, ut saʼ qʼunil aatin kixye qe: «Laaʼex kaʼajwiʼ nekeekʼe eechʼool chirix li chʼaʼajkilal. Us raj naq teekʼe eechʼool chirix li chaabʼil naʼlebʼ». Li kixye li hermaan aʼan tzʼaqal li kiʼajmank chaq chiqu (Sal. 141:5). Xqabʼaanu li kixye qe ut xqakʼe reetal naq wank naabʼal li chaabʼil naʼlebʼ. Joʼ eetalil, wiibʼ oxibʼ li hermaan nekeʼxyal xqʼe chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa usta li xbʼeelom maawaʼebʼ aj Testiiw ut naabʼalebʼ ajwiʼ li kokʼal li wankebʼ saʼ li chʼuut nekeʼxyal ajwiʼ xqʼe chi kʼiik saʼebʼ li xpaabʼal. Aʼin xkʼut chiqu jun li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil: xqatzol xsikʼbʼal li chaabʼil naʼlebʼ ut xkʼojobʼankil qachʼool naq li Jehobʼa tixtuqubʼ ru yalaq kʼaru chi chʼaʼajkilal saʼ li xhoonalil (Miq. 7:7). Xqataw wiʼ chik xsahil qachʼool ut xtuqlaak ru chixjunil.

Li xbʼeen sut naq xootzʼaqonk saʼ li tzolok choʼq rehebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li puktesink, xeʼwank kaahibʼ laj kʼutunel, oxibʼ rehebʼ xeʼkʼanjelak chiru li Jehobʼa saʼ jalan chik tenamit. Xeʼxkʼut chiqu ebʼ li jalam u ut ebʼ li bʼideo ut xeʼxseeraqʼi qe li chʼaʼajkilal ut li osobʼtesihom li xeʼxtaw, aʼin kixbʼaanu naq tqaj wank joʼ li taqlanbʼilebʼ saʼ jalan chik tenamit.

Saʼ xkʼabʼaʼ naq naqaj xkawresinkil qibʼ re xik saʼ jalan chik tenamit, saʼ 1984 xooqʼaxonk Quebec, li nakanaak 4,000 kilómetro (2,485 miles) xnajtil rikʼin li teep Columbia Británica. Aran nekeʼaatinak saʼ francés, joʼkan naq tento xqatzol jun li akʼ aatinobʼaal ut tento xqakʼaytesi qibʼ rikʼin li wanjik aran. Jun chik li chʼaʼajkilal aʼan naq moko natzʼaqlok ta qatumin. Saʼ jun kutan jun laj awinel xkanabʼ naq tqaxok li relaʼ li papa li nakanaak bʼarwiʼ naʼawmank. Kaʼajwiʼ aʼan li wank chiqu re xtzekankil. Li xDebbie kixyoobʼ xyiibʼankil li papa saʼ jalan jalanq xsahil. Usta xqanumsi ebʼ li chʼaʼajkilal, xqabʼaanu chixjunil li wank saʼ quqʼ re xtawbʼal xsahil qachʼool. Ut xqakʼe reetal chanru li Jehobʼa junelik xooxtenqʼa (Sal. 64:11).

Saʼ jun kutan xqakʼul jun li bʼoqom li moko yooko ta roybʼeninkil. Xooʼeʼxbʼoq re kʼanjelak saʼ Betel re Canadá. Xrahoʼk qachʼool xbʼaan naq xqaj xikʼ saʼ Galaad, abʼan xqakʼulubʼa xik saʼ Betel. Naq xoowulak Betel, xooʼaatinak rikʼin li hermaan Kenneth Little, jun rehebʼ li hermaan li wank saʼ li chʼuut li naril li qakʼanjel ut xqapatzʼ re: «Kʼaru tkʼulmanq rikʼin li qahu li xqataqla re xik saʼ Galaad?». Aʼan kixye qe: «Wi nekeʼxbʼoqeʼk tqil kʼaru tqabʼaanu».

Jun xamaan chik moqon xqakʼul li bʼoqom re xik saʼ Galaad. Xooʼok xkʼoxlankil kʼaru tqabʼaanu. Li hermaan Little kixye qe: «Aʼ yaal kʼaru teebʼaanu twanq kutan bʼarwiʼ teekʼoxla naq moko chaabʼil ta li xeesikʼ xbʼaanunkil abʼan maajun li kʼanjel qʼaxal chaabʼil chiru li jun chik. Li Jehobʼa naru texrosobʼtesi aʼ yaal bʼar wank li teesikʼ xbʼaanunkil». Xqakʼulubʼa xikʼ saʼ Galaad, ut saʼ xnumikebʼ li chihabʼ xqakʼe reetal naq li kixye li hermaan Little tzʼaqal yaal. Naabʼal sut xqaye ebʼ li aatin aʼin re jalanebʼ chik li hermaan li yookebʼ chaq xsikʼbʼal kʼaru teʼxbʼaanu saʼ li xkʼanjel li Jehobʼa.

NAQ XOOTAQLAAK SAʼ JALAN CHIK TENAMIT

Kʼajoʼ xsahoʼk qachʼool naq xoowank saʼ li tzolok re Galaad ajl 83 rochbʼeenebʼ 22 chik ebʼ laj tzolonel. Li tzolok xtiklaak saʼ abril re 1987 saʼ Brooklyn (Nueva York). Ebʼ laj kʼutunel aʼanebʼ chaq li hermaan Ulysses Glass ut Jack Redford. Li tzolok kiwank chiru oobʼ po ut saʼ junpaat xeʼnumeʼk ebʼ li kutan, li tzolok xraqeʼk saʼ li 6 re septiembre 1987. Xooʼeʼxtaqla Haití rochbʼeen laj John ut li xMarie Goode.

Oxibʼ xamaan chik moqon naq xraqeʼk li tzolok re Galaad, xqatikibʼ li qakʼanjel saʼ jun chʼina chʼuut li sutsu saʼ xyi kʼicheʼ bʼarwiʼ wankebʼ 35 aj puktesinel. Laaʼo li xbʼeen li xoowulak Haití joʼ li taqlanbʼilebʼ saʼ jalan chik tenamit chalen li chihabʼ 1962, xbʼaan naq saʼ li chihabʼ aʼan kiʼisimank chixjunilebʼ li taqlanbʼilebʼ chi puktesink aran. Qajunes chaq saʼ li naʼaj aʼan, toj saajo chaq ut toj wank naabʼal li tento tqatzol. Ebʼ li poyanam re Haití qʼaxal nebʼaʼebʼ ut li xkʼihalil inkʼaʼ nekeʼxnaw ilok ru hu. Chalen naq xoowank Haití xqanumsi wiibʼ oxibʼ li chʼaʼajkilal joʼ li mululij ibʼ, ebʼ li qas qiitzʼin li nekeʼraj risinkil li awabʼej, ebʼ li nekeʼxkʼat li kʼaʼaq re ru saʼ li bʼe re naq inkʼaʼ teʼnumeʼq ebʼ li kristiʼaan, joʼ ajwiʼ ebʼ li kaqsut-iqʼ.

Naabʼal li naʼlebʼ xqatzol rikʼin rilbʼal li xkawilal ut xsahilebʼ xchʼool ebʼ li hermaan re Haití. Usta chʼaʼaj chaq li xwanjikebʼ, nekeʼxra chaq li Jehobʼa ut nekeʼxkʼe xchʼool saʼ li puktesink. Jun li hermaan li ak cheek chik li inkʼaʼ naxnaw ilok ru hu, wank saʼ xchʼool li naxye 150 xraqal li Santil Hu. Chixjunil li xqil xoorekʼasi re xyeebʼal rehebʼ li poyanam naq kaʼajwiʼ li Xʼawabʼejilal li Yos tixkʼam chaq li tuqtuukilal saʼ Ruuchichʼochʼ. Kʼajoʼ naxkʼe xsahil qachʼool naq saʼ xnumikebʼ li chihabʼ wiibʼ oxibʼ rehebʼ li qatzolom xeʼok joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 50 hoor, joʼ li nekeʼxbʼaanu 100 hoor ut joʼ cheekel winq.

Saʼ Haití xinnaw ru jun li saaj aj mormón aj Trevor xkʼabʼaʼ ut naabʼal sut xooʼaatinak chirix li Santil Hu. Wiibʼ chihabʼ chik moqon xinkʼul jun li esilhu bʼarwiʼ naxye: «Ok we xsubʼal wibʼ saʼ haʼ saʼ jun li nimla chʼutam! Nawaj sutqʼiik Haití bʼarwiʼ xinwank chaq naq laaʼin chaq aj mormón ut nawaj kʼanjelak joʼ aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink joʼ li nekeʼxbʼaanu 100 hoor». Ut joʼkan xkʼulmank: naabʼal chihabʼ kikʼanjelak Haití rochbʼeen li rixaqil.

EUROPA UT MOQON CHIK SAʼ ÁFRICA

Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ xooʼeʼxtaqla chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa saʼ jun li naʼaj re Europa bʼarwiʼ xeʼxtikibʼ xrambʼal li qakʼanjel. Saʼ 1992 xoowulak Liubliana (Eslovenia), nachʼ bʼarwiʼ xeʼkʼiik linnaʼ linyuwaʼ naq toj maajiʼ nekeʼxik Italia. Saʼ li qʼehil aʼan yook chaq chi tiklaak li pleetik saʼ li naʼaj li nawbʼil chaq ru joʼ Yugoslavia. Saʼ chixjunil li teep aʼan, li kʼanjel ilbʼil chaq xbʼaan li qamolam re Viena (Austria) ut ebʼ li ofisiin re Zagreb (Croacia) ut Belgrado (Serbia). Abʼan anaqwan twanq chik Betel saʼ junjunq rehebʼ li naʼaj aʼin.

Joʼkan naq xqatzol jun chik aatinobʼaal ut tento tookʼayq wiʼ chik rikʼin li xwanjikebʼ aran. Ebʼ laj Eslovenia junelik nekeʼxye qe «Chʼaʼaj li aatinobʼaal». Ut yaal li xeʼxye! Xsahoʼk qachʼool rilbʼal naq ebʼ li hermaan tiikebʼ xchʼool chiru li Jehobʼa ut naq nekeʼxkʼulubʼa chi anchalebʼ xchʼool naq li qamolam naxjal junjunq li naʼlebʼ. Ut xooruuk rilbʼal chanru li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ xbʼaan aʼin. Joʼkan ajwiʼ xqil wiʼ chik chanru li Jehobʼa naxtuqubʼ ru li chʼaʼajkilal saʼ xhoonalil ut rikʼin rahok. Xqatzol naabʼal li naʼlebʼ naq xoowank Eslovenia ut naabʼal rehebʼ li naʼlebʼ li xqatzol junxil, xooxtenqʼa chi xkuybʼal ebʼ li chʼaʼajkilal li xqanumsi aran.

Saʼ li chihabʼ 2000, xooʼeʼxtaqla Costa de Marfil, saʼ África Occidental. Abʼan kitiklaak jun li yalok u saʼ li tenamit aʼan, ut saʼ noviembre 2002 saʼ junpaat xooʼeʼxkʼam Sierra Leona, bʼarwiʼ tojeʼaq yook chi raqeʼk jun li yalok u li kiwank chiru 11 chihabʼ. Qʼaxal kichʼaʼajkoʼk chiqu naq saʼ junpaat xooʼelk Costa de Marfil. Abʼan, li naʼlebʼ li xqatzol rubʼelaj xooxtenqʼa re naq junelik sahaq saʼ qachʼool.

Xqakʼe qachʼool chirix li xchaabʼil naʼlebʼ ebʼ li poyanam li wankebʼ saʼ li teep aʼan ut li xrahom ebʼ li hermaan li xeʼwank xkuyum naq kiwank li yalok u chiru naabʼal chihabʼ. Usta nebʼaʼebʼ, nekeʼraj xwotzbʼal li kʼaru rehebʼ. Jun li hermaan kiraj xsibʼal re li xDebbie wiibʼ oxibʼ li tʼikr. Li xDebbie kixye saʼ tuulanil naq inkʼaʼ tixkʼulubʼa abʼan li hermaan kixye re: «Chiru li yalok u, ebʼ li hermaan re jalan chik tenamit xooʼeʼxtenqʼa, anaqwan laaʼo ajwiʼ naqaj tenqʼank». Joʼkan naq xqaj xkʼambʼal qe rikʼinebʼ li hermaan.

Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ xoosutqʼiik wiʼ chik Costa de Marfil, abʼan li chʼaʼajkilal rikʼin li awabʼej kixbʼaanu naq ttiklaaq wiʼ chik li raaxiikʼ saʼ li tenamit. Joʼkan naq saʼ noviembre 2004 xooʼeʼrisi saʼ helicóptero. Li junjunq kiruuk xkʼambʼal jun li maleet li 22 libra ajwiʼ raalal. Xqanumsi li qʼoqyink saʼ xnaʼajebʼ laj puubʼ re Francia ut saʼ li jun chik kutan xooʼeʼxkʼam Suiza saʼ avión. Tuqtu qʼoqyink xoowulak saʼ li qamolam. Kʼajoʼ xsahoʼk qachʼool rilbʼal naq ebʼ li nekeʼtzʼaqonk saʼ li chʼuut li naril li qakʼanjel ut jalanebʼ chik li hermaan rochbʼeenebʼ li rixaqil yookebʼ qoybʼeninkil, xooʼeʼxkʼul, xooʼeʼxqʼalu, xeʼxkʼe qatzekemq ut xeʼxkʼe qachokolaat.

Xooʼeʼxtaqla Ghana chiru wiibʼ oxibʼ po ut naq xtuqlaak ru li chʼaʼajkilal xoosutqʼiik wiʼ chik Costa de Marfil. Xqil li xchaabʼilal xchʼool ebʼ li hermaan, kʼajoʼ naq xooxtenqʼa naq xqanumsi ebʼ li chʼaʼajkilal naq xooʼelk naabʼal sut saʼ li tenamit ut naq xjalaak li qakʼanjel. Rikʼin li xDebbie xqaye naq junelik tqoxloqʼi li rahok li wank saʼ xtenamit li Jehobʼa. Moqon chik xqakʼe reetal naq ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin xooxtenqʼa re xkawresinkil li qapaabʼal.

XJALAAK WIʼ CHIK LI QAKʼANJEL

Saʼ 2006, xqakʼul jun li esilhu li chalenaq saʼ li nimla molam rehebʼ laj testiiw re li Jehobʼa bʼarwiʼ xeʼxye qe naq tooxik saʼ Asia occidental (Oriente Medio). Aʼin naraj xyeebʼal naq tento tqatzol jun chik li aatinobʼaal, xnawbʼal jalan jalanq chik ebʼ li naʼaj, xkʼaytesinkil qibʼ rikʼin jun akʼ wanjik ut xqʼaxbʼal wiibʼ oxibʼ chik li chʼaʼajkilal. Naabʼal li tento tqatzol chirix li naʼajej aʼan bʼarwiʼ ebʼ li poyanam nekeʼxkʼe xwankil li paabʼal ut li awabʼejilal. Joʼkan ajwiʼ, xwulak chiqu rilbʼal naq wank jalan jalanq aatinobʼaal saʼebʼ li chʼuut ut naq ebʼ li hermaan wankebʼ saʼ junajil saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼxyuʼami li naʼlebʼ li naxkʼe li qamolam. Kisach qachʼool rilbʼal li xkawilal xchʼool ebʼ li qahermaan naq nekeʼrahobʼtesiik xbʼaanebʼ li xjunkabʼal, xbʼaanebʼ li rechtzolom, xbʼaanebʼ li rechkʼanjel ut xbʼaanebʼ li rechkabʼal.

Saʼ 2012 xoowank saʼ jun nimla chʼutam li xbʼaanumank saʼ Tel Aviv (Israel). Li nimla chʼutam aʼin maajunwa tsachq saʼ qachʼool xbʼaan naq chalen li Pentecostés re li chihabʼ 33 inkʼaʼ nekeʼxchʼutubʼ ribʼ naabʼal ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa saʼ li teep aʼan.

Chiruhebʼ li chihabʼ aʼan, xooʼeʼxtaqla chi rulaʼaninkil jun li tenamit bʼarwiʼ ramro li qakʼanjel. Xqakʼam wiibʼ oxibʼ li tasal hu, xoopuktesink ut xootzʼaqonk saʼ wiibʼ oxibʼ li nimla chʼutam bʼarwiʼ moko kʼihebʼ ta nekeʼwulak. Aran wankebʼ laj puubʼ ut nekeʼxram chaq li bʼe re rilbʼal ani naʼok ut ani naʼelk. Abʼan inkʼaʼ nokooxuwak xbʼaan naq wiibʼ oxibʼ rehebʼ li hermaan li wankebʼ saʼ li tenamit nokooʼeʼrochbʼeeni ut xooʼeʼxtenqʼa re naq weent tqabʼaanu naq toobʼeeq aran.

XOOSUTQʼIIK WIʼ CHIK ÁFRICA

Saʼ 2013 xqakʼul jun chik li kʼanjel, xooʼeʼxbʼoq chi kʼanjelak saʼ li qamolam re Kinsasa (República Democrática del Congo). Li tenamit aʼin qʼaxal nim ut chʼinaʼus li naʼaj, abʼan aran qʼaxal numtajenaq li nebʼaʼil ut li yalok u. Saʼ xtiklajik xqakʼoxla: «Ak naqanaw chanru wank África, xbʼaan naq ak xoowank chaq aran». Abʼan toj wank naabʼal li naʼlebʼ li tento xqatzol, joʼ eetalil, chanru xik saʼ li naʼaj bʼarwiʼ maakʼaʼ li kareteer ut maakʼaʼ li qʼa re xqʼaxbʼal ru ebʼ li nimaʼ. Usta xqanumsi aʼin, xqakʼe qachʼool chirix li chaabʼil naʼlebʼ li xqataw aran, joʼ li xkuyum ut li xsahilalebʼ xchʼool ebʼ li hermaan. Usta nekeʼxnumsi li chʼaʼajkilal, ut moko wank ta naabʼalebʼ li xtumin, nekeʼwulak chiru puktesink ut nekeʼxyal xqʼe xik saʼebʼ li chʼutam ut saʼebʼ li nimla chʼutam. Xqil xtenqʼ li Jehobʼa naq xooruuk rilbʼal chanru xkʼiik li kʼanjel saʼ li tenamit aʼan. Saʼebʼ li chihabʼ li xoowank aran xqatzol naabʼal li naʼlebʼ li qʼaxal wank xwankil ut xqataw ebʼ li qamiiw li wankebʼ joʼ qajunkabʼal.

Saʼ xraqik li chihabʼ 2017 xooʼeʼxtaqla chi kʼanjelak saʼ Betel re Sudáfrica. Aʼan li qamolam li qʼaxal nim bʼarwiʼ xookʼanjelak ut xooʼeʼxkʼe chi xbʼaanunkil li kʼanjel li maajunwa qabʼaanuhom chaq. Xqatzol wiʼ chik naabʼal li naʼlebʼ, abʼan li xqatzol chaq junxil qʼaxal xooxtenqʼa. Aran wankebʼ li hermaan li nekeʼxkʼam naabʼal chihabʼ chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa ut li qarahom qʼaxal xkʼiik chirixebʼ. Nasach qachʼool rilbʼal naq li junkabʼal Betel wank saʼ junajil usta jalan jalanq li xtenamitebʼ ut li xwanjikebʼ. Chʼolchʼo naq ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa nekeʼxtiqibʼ ribʼ rikʼin li chaabʼil naʼlebʼ ut nekeʼxyuʼami li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu ut xbʼaan aʼin li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ naq naxkʼe rehebʼ li tuqtuukilal.

Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ, li xDebbie ut laaʼin xqakʼul jalan jalanq li kʼanjel li naxkʼe xsahil qachʼool, xookʼayk saʼ jalan jalanq li wanjik ut xqatzol wiibʼ oxibʼ li aatinobʼaal. Usta wank sut xqataw ebʼ li chʼaʼajkilal, xqil chanru li Jehobʼa xooxtenqʼa naq xroksi li xmolam ut ebʼ li hermaan re qatenqʼankil (Sal. 144:2). Chixjunil li xqatzol chiru chixjunil li qayuʼam saʼ xkʼanjel li Jehobʼa, xooxtenqʼa re xkʼebʼal xkomon li qakʼanjel chiru.

Kʼajoʼ ninbʼanyoxi li xeʼxkʼut chiwu linnaʼ linyuwaʼ, li xtenqʼ li xDebbie ut li chaabʼil eetalil li xeʼxkanabʼ choʼq we naabʼal ebʼ li hermaan saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ. Naq ninkʼoxla rix li kutan chalk re, naqaj xbʼaanunkil ebʼ li naʼlebʼ li naxkʼut chiqu li Xnimal ru aj Tzolol qe.