Xpatzʼom ebʼ laj ilol hu

Kʼaru kiraj xyeebʼal li kitzʼiibʼank re li hu Proverbios 30:​18, 19, naq naxye naq inkʼaʼ naxtaw ru «kʼaʼut naq naxik xchʼool junaq winq chirix junaq ixq»?

Naabʼalebʼ li kristiʼaan ut li nekeʼxtzʼil rix li Santil Hu nekeʼxkʼoxla kʼaru naraj xyeebʼal li raqal aʼin, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators (official orth), li naxye: «Wank kaahibʼ chi naʼlebʼ nasach inchʼool xkʼoxlankil ut inkʼaʼ nintaw ru. Inkʼaʼ nintaw ru chanru naq narupupik li kʼuch chiru choxa, chi moko nintaw ru chanru naq naxkelo ribʼ li kʼantiʼ chiru li pek, chi moko nintaw ru chanru naq nekeʼbʼeek li ninqi jukubʼ chiru li palaw. Ut inkʼaʼ nintaw ru kʼaʼut naq naxik xchʼool junaq winq chirix junaq ixq» (Prov. 30:​18, 19).a

Junxil naqataw chaq ru li raqal 20 naq naʼaatinak chirix «li ixq li naxmux ru xsumlajik» ut naxye naq maakʼaʼ yibʼru aj naʼlebʼ kixbʼaanu. Joʼkan naq xqakʼoxla chaq naq li aatin «kʼaʼut naq naxik xchʼool junaq winq chirix junaq ixq» yook chi aatinak chirix li yibʼ aj naʼlebʼ li «inkʼaʼ naxkʼojobʼ xchʼool rikʼin li joʼkʼihal naxkʼul» (Prov. 30:​15, 16). Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin xqakʼoxla naq li raqal aʼin naʼaatinak chirix li nekeʼxbʼaanu ebʼ li junchʼol saʼ muqmu. Joʼkan naq xqakʼoxla chaq naq li kʼuch, li kʼantiʼ ut li jukubʼ, juntaqʼeet rikʼin jun li winq naq naxbʼaanu jun li naʼlebʼ saʼ muqmu. Aʼin kixbʼaanu naq tqakʼoxla naq li aatin «kʼaʼut naq naxik xchʼool junaq winq chirix junaq ixq» naraj xyeebʼal naq jun li winq naxbʼalaqʼi jun li saaj ixqaʼal re naq ttʼaneʼq saʼ ruqʼ ut twanq rikʼin.

Abʼanan wank wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li naxkʼutbʼesi naq li raqal aʼin naʼaatinak chirix li chaabʼil naʼlebʼ. Li kitzʼiibʼank re li hu Proverbios yook xyeebʼal li kʼaru kisach xchʼool rilbʼal.

Saʼ li Santil Hu li kitzʼiibʼamank junxil saʼ hebreo, naxchap ribʼ rikʼin Proverbios 30:18 naq naxye naq naʼaatinak chirix li chaabʼil naʼlebʼ. Jun li hu li naʼaatinak chirix li Santil Hu naxye naq li aatin saʼ hebreo «inkʼaʼ nintaw ru» «naraj xyeebʼal naq nasach xchʼool rilbʼal aʼin» (Theological Lexicon of the Old Testament, de Ernst Jenni y Claus Westermann).

Laj kʼutunel Crawford Howell Toy, re li nimla tzolebʼaal Harvard (Estados Unidos), kixye ajwiʼ naq li raqal aʼin moko naʼaatinak ta chirix li yibʼru aj naʼlebʼ. Naxye bʼan naq li kiraj xyeebʼal li kitzʼiibʼank re aʼin, aʼan ebʼ li chaabʼil naʼlebʼ li nasach xchʼool rilbʼal.

Joʼkan naq wank xyaalal naq Proverbios 30:​18, 19 naʼaatinak chirixebʼ li chaabʼil naʼlebʼ li inkʼaʼ naqataw ru. Joʼ li kitzʼiibʼank re li raqal aʼin nasach ajwiʼ qachʼool rilbʼal chanru naq narupupik li kʼuch, chanru naq naxkelo ribʼ li kʼantiʼ chiru li pek usta maakʼaʼebʼ li roq, chanru naq nekeʼbʼeek li ninqi jukubʼ chiru li palaw ut chanru naq jun li saaj winq ut jun li tuqʼixq nekeʼxra ribʼ ut nekeʼwank chi sahebʼ saʼ xchʼool.