Kʼaru li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ?
Li naxsume li Santil Hu
Li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ naʼokenk saʼ xyanq li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Jehobʼa re li tenamit Israel. Nawbʼil ajwiʼ ru joʼ li Lajeebʼ chi Aatin, li najalmank saʼ hebreo ʽaséreth had-devarím. Oxibʼ sut natawmank li aatin aʼin saʼ Génesis toj Deuteronomio (Éxodo 34:28; Deuteronomio 4:13; 10:4). Ut saʼ griego naʼoksimank li aatin déka (lajeebʼ) ut lógous (aatin), li naraj xyeebʼal Decálogo.
Saʼ Éxodo 20:1-17 ut Deuteronomio 5:6-21 natawmank li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ li kixkʼe li Jehobʼa re laj Moisés saʼ li tzuul Sinaí (Éxodo 24:12-18).
Li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ
Kaʼajwiʼ li Jehobʼa taaloqʼoni ru (Éxodo 20:3).
Maaloqʼoni ru ebʼ li jalanil yos (Éxodo 20:4-6).
Maawoksi li xkʼabʼaʼ li Yos saʼ joʼ majoʼil (Éxodo 20:7).
Chaawoxloqʼi li sábado (Éxodo 20:8-11).
Chaawoxloqʼi laanaʼ laayuwaʼ (Éxodo 20:12).
Matkamsink (Éxodo 20:13).
Matmuxuk sumlaak (Éxodo 20:14).
Mat-elqʼak (Éxodo 20:15).
Mattikʼtiʼik (Éxodo 20:16).
Maawataw li moko aawe ta (Éxodo 20:17).
Kʼaʼut jalan jalanq tusubʼanbʼil li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ?
Li Santil Hu moko naxkʼe ta rajlil li junjunq chi chaqʼrabʼ. Joʼkan naq jalan jalanq chanru tusubʼanbʼil. Xqil chanru nabʼaanumank rajlal, abʼan wankebʼ chik jalan chanru nekeʼxtusubʼ. Abʼan li xjalanil wank saʼ li xbʼeen, li xkabʼ ut li xraqik.a
Kʼaru li rajom li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ?
Li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ naʼokenk saʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, bʼarwiʼ wank numenaq 600 chi chaqʼrabʼ li naxbʼaanu naq twanq jun li sumwank saʼ xyanq li Yos ut ebʼ laj Israel (Éxodo 34:27). Li Yos kixye rehebʼ laj Israel naq us teʼelq wi teʼxpaabʼ li Chaqʼrabʼ (Deuteronomio 28:1-14). Abʼan li xnimal ru rajom aʼan xkawresinkilebʼ laj Israel re xkʼulbʼal li Mesiiy (Gálatas 3:24).
Ma aajel ru naq tqapaabʼ li Chaqʼrabʼ?
Inkʼaʼ. Li Xchaqʼrabʼ laj Moisés kaʼajwiʼ kikʼemank rehebʼ li najter Israel (Deuteronomio 5:2, 3; Salmo 147:19, 20). Ebʼ laj paabʼanel aj judiiy ut laaʼo moko wanko ta chik rubʼel xwankil li Chaqʼrabʼ aʼin (Romanos 7:6).b «Li xchaqʼrabʼ li Kriist» kiʼok choʼq reqaj li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, bʼarwiʼ li Jesús kixye rehebʼ li xtzolom kʼaru teʼxbʼaanu (Gálatas 6:2; Mateo 28:19, 20).
Ma toj nakʼanjelak li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ?
Toj nakʼanjelak xbʼaan naq nokooxtenqʼa chi xtawbʼal ru chanru nakʼoxlak li Jehobʼa (2 Timoteo 3:16, 17). Chisaʼ wank li naʼlebʼ li nakʼanjelak anaqwan (Salmo 111:7, 8). Naabʼal rehebʼ aʼin, aʼan xxeʼil li naʼlebʼ li wank saʼ li Akʼ Chaqʼrabʼ (chaawil «Ebʼ li naʼlebʼ li wank saʼ li Akʼ Chaqʼrabʼ elenaq chaq saʼ li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ»).
Li Jesús kixkʼut naq li xxeʼil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés aʼan naq: «“Taara li Jehobʼa Laayos chi anchal laachʼool, chi anchal laayuʼam ut chi anchal laakʼaʼuxl”. Aʼin li xbʼeen ut li wank tzʼaqal xwankil saʼ xyanqebʼ li taql. Li xkabʼ chanchan ajwiʼ aʼin: “Taara laawas aawiitzʼin joʼ naq nakaara aawibʼ”. Rikʼin li wiibʼ chi taql aʼin natzʼaqlok ru chixjunil li naxye li Chaqʼrabʼ» (Mateo 22:34-40). Usta moko wanko ta chik rubʼel xwankil li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, abʼan tento tqara li Jehobʼa ut li qas qiitzʼin (Juan 13:34; 1 Juan 4:20, 21).
Li naʼlebʼ li wank saʼ li Akʼ Chaqʼrabʼ elenaq chaq saʼ li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ
Naʼlebʼ |
Li wank saʼ li Akʼ Chaqʼrabʼ |
|---|---|
Kaʼajwiʼ li Jehobʼa taaloqʼoni ru |
|
Maaloqʼoni ru ebʼ li jalanil yos |
|
Maawoksi li xkʼabʼaʼ li Yos saʼ joʼ majoʼil |
|
Junelik taaloqʼoni ru li Yos |
|
Chaawoxloqʼi laanaʼ laayuwaʼ |
|
Matkamsink |
|
Matmuxuk sumlaak |
|
Mat-elqʼak |
|
Mattikʼtiʼik |
|
Maawataw li moko aawe ta |
a «Ebʼ laj judiiy nekeʼril Éxodo 20,2 […] joʼ li xbʼeen chaqʼrabʼ. Li xkabʼ aʼan li wank saʼ Éxodo 20,3-6» (Nuevo diccionario de teología bíblica). Abʼan li Iklees Katoolk naxye naq jun ajwiʼ li chaqʼrabʼ wank saʼ Éxodo 20:1-6. Li xkabʼ chaqʼrabʼ aʼan, maawoksi li xkʼabʼaʼ li Yos saʼ joʼ majoʼil. Re naq wanq Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ nekeʼxjach li naxye naq inkʼaʼ taawataw li rixaqil laawechkabʼal ut li xjunkabʼlal.
b Saʼ Romanos 7:7 naroksi li xlaje chaqʼrabʼ joʼ jun eetalil re «li Chaqʼrabʼ», li naxkʼut naq li Lajeebʼ chi Chaqʼrabʼ nekeʼokenk saʼ xyanq li Xchaqʼrabʼ laj Moisés.