2 Ma laaʼo wank qe naq wanko saʼ rahilal?
Kʼaʼut wank xwankil xnawbʼal li xsumenkil?
Wi laaʼo raj wank qe naq wanko saʼ rahilal, tooruuq raj xkotzbʼal.
Kʼoxla aʼin
Taqʼa wank wiibʼ oxibʼ li chʼaʼajkilal li nakʼamok chaq re li rahilal. Abʼan, ma laaʼo ajwiʼ wank qe naq wank ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin?
Li teniik ut li muxeʼk
Li nimla molam chirix li kawilal (OMS) kixtaw naq saʼ xyanq 4 li poyanam, 1 kiteniik junsutaq saʼ xkachʼinal ut saʼ xyanq 3 li ixq, 1 kiteniik malaj kimuxeʼk ru junsutaq saʼ li xyuʼam malaj kixkʼul li wiibʼ chi rahilal aʼin.
Naq nakamk junaq li qakomon malaj qamiiw
Joʼ naxchʼolobʼ jun li hu chirix li chʼaʼajkilal li wank saʼ chixjunil li ruuchichʼochʼ Estadísticas sanitarias mundiales 2018 (saʼ inglés), li kixkʼe chi naweʼk li OMS, «kixtaw naq saʼ li chihabʼ 2016 keʼkamsiik 477,000 li qas qiitzʼin saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ». Abʼan, saʼ li ajl aʼin moko wank ta li 180,000 li qas qiitzʼin li xeʼkamk chiru li chihabʼ ajwiʼ aʼin xbʼaan ebʼ li yalok u ut jalan chik ebʼ li chʼaʼajkilal.
Li chʼaʼajkilal chirix li qakawilal
Saʼ li tasal hu National Geographic, li xFrank Smith jun laj kʼehol esil kixye: «Numenaq jun mil miyon li qas qiitzʼin li nekeʼsikʼlik saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ, ut li may aʼan jun rehebʼ li oobʼ xyaalal naq nachalk li kamk: xyajel li chʼoolej, xyajel li ulul naq inkʼaʼ chik nabʼeek li kikʼ chisaʼ, xyajel li musiqʼank, xyajel li pospoʼoy li inkʼaʼ chik nakʼiraak [EPOC] ut li kanser saʼ li pospoʼoy».
Maakʼaʼ li juntaqʼeetalil
Li xJay Watts jun laj bʼanonel chirix li kʼaʼuxej naxye: «Ebʼ li poyanam nekeʼok xkʼaʼuxl, nekeʼchʼinaak ut nekeʼrahoʼk xchʼool xbʼaan naq numtajenaq li nebʼaʼil, moko chixjunilebʼ ta wankebʼ xtumin, nekeʼtzʼeqtaanaak ebʼ laj ralchʼochʼ, nekeʼtzʼeqtaanaak xbʼaan naq ixqebʼ malaj winqebʼ, li junjunq naxkʼe xqʼe re elk chiʼubʼej ut wank sut minbʼilebʼ chi xkanabʼankil li rochoch».
RE XNAWBʼAL XKOMON
Sikʼ jw.org ut il li bʼideo Kʼaʼut kixyiibʼ li Yos li Ruuchichʼochʼ?
Li naxye li Santil Hu
Li winq nakʼamok chaq re xkʼihalil li qarahilal
Naabʼal rehebʼ li qachʼaʼajkilal, ebʼ li awabʼej li kaw nekeʼtaqlank nekeʼkʼehok re usta nekeʼxye naq nekeʼkʼanjelak choʼq rehebʼ li poyanam, moko yaal ta, xpoʼbʼalebʼ chik li xyuʼam nekeʼxbʼaanu.
«Wankebʼ li winq wankebʼ xwankil saʼ xbʼeenebʼ li ras riitzʼin ut nekeʼxbʼaanu rahilal rehebʼ» (ECLESIASTÉS 8:9, LI SANTIL HU, WYCLIFFE BIBLE TRANSLATORS, Wy. AKʼ TZʼIIBʼ).
Naru naqakol qibʼ chiru wiibʼ oxibʼ li chʼaʼajkilal
Li naʼlebʼ li naxkʼe li Santil Hu nokooxtenqʼa chi xchaabʼilobʼresinkil li qakawilal ut naq chaabʼil chik tqakʼam qibʼ rikʼinebʼ li junchʼol.
«Li ani maakʼaʼ naxkʼoxla sa wank li xyuʼam ut wank xkawilal. Abʼanan li ani nakaqalink [...] naxkʼe ajwiʼ xyajel li xtibʼel» (PROVERBIOS 14:30, Wy. AKʼ TZʼIIBʼ).
«Chixjunil li kʼahink, josqʼil, poʼok chʼoolej, choqink, majewank isinbʼilaq taxaq eerikʼin, joʼ ajwiʼ chixjunil li maaʼusilal» (EFESIOS 4:31).