Chooʼabʼinq Chiruhebʼ li Kʼeebʼilebʼ Xwankil

1, 2. a) Kʼaru naqeekʼa naq nokooʼeʼxtaqla? b) Kʼaru ebʼ li patzʼom ok qe xtzolbʼal anaqwan?

MA XAAKʼE reetal chanru naxbʼaanu xnaqʼru jun li chʼinaʼal naq inkʼaʼ naraj xbʼaanunkil li nataqlaak wiʼ? Rikʼin li naxbʼaanu naxkʼutbʼesi naq chʼaʼaj chiru abʼink chiru li xyuwaʼ. Naq narabʼi naq nataqlaak, chʼolchʼo chiru naq tento t-abʼinq, abʼan inkʼaʼ naraj xbʼaanunkil. Ut wank sut naqakʼul ajwiʼ qe chi joʼkan.

² Moko junelik ta sa naqeekʼa naq nokooʼeʼxtaqla. Wi aakʼulum aʼin matkʼoxlak, xbʼaan naq naabʼalebʼ nekeʼxkʼul ajwiʼ aʼin. Usta yalaq bʼar wank li qʼetqʼetil, li Santil Hu naxye naq tento xpaabʼankilebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen (Proverbios 24:21). Joʼkan naq, wi naqaj wank junelik saʼ xrahom li Yos tento tooʼabʼinq chiruhebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen joʼ naxye qe li Santil Hu. Anaqwan qakʼoxlaq, kʼaʼut jwal chʼaʼaj xpaabʼankilebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen? Kʼaʼut naxye qe li Jehobʼa naq tooʼabʼinq? Kʼaru ttenqʼanq qe ut chanru tooruuq xbʼaanunkil aʼin? Anaqwan ok qe xtzolbʼal rix ebʼ li patzʼom aʼin.

KʼAʼUT CHʼAʼAJ?

3, 4. Chanru kiʼok chaq li maak saʼ li ruuchichʼochʼ ut chanru nokooxkʼe saʼ chʼaʼajkilal chiruhebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen?

³ Wank wiibʼ xyaalal kʼaʼut chʼaʼaj xbʼaanunkil aʼin. Li xbʼeen, chiqajunilo aj maak. Ut li xkabʼ, li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen ebʼ aj maak ajwiʼ joʼ laaʼo. Li maak kooxkʼe saʼ chʼaʼajkilal chalen chaq naq laj Adan ut xʼEva keʼmaakobʼk chiru li Yos. Joʼ xqakʼe reetal li maak kitiklaak chaq saʼ xkʼabʼaʼ li qʼetok ibʼ. Ut chalen chaq naq nokooyoʼlaak chʼaʼaj chiqu abʼink (Genesis 2:15-17; 3:1-7; Salmo 51:7 [51:5, Wy]; Romanos 5:12).

⁴ Xbʼaan naq laaʼo aj maak, chʼaʼaj chiqu xtzolbʼal ut xyuʼaminkil li tuulanil ut saʼ junpaat naru naqanimobʼresi ut naqaqʼet qibʼ. Joʼkan naq, usta naabʼal chihabʼ qokik chi xpaabʼankil li Jehobʼa, naru naqajal qanaʼlebʼ ut t-oq xnimobʼresinkil qibʼ. Aʼan tzʼaqal kixkʼul laj Core. Laj Israel aʼin kixkuy naabʼal li chʼaʼajkilal rochbʼeen li xtenamit li Yos, abʼan kiraj xwankil joʼkan naq kiʼok xqʼetbʼal ribʼ chiru laj Moises li jwal tuulan saʼ xyanqebʼ (Numeros 12:3; 16:1-3). Joʼkan ajwiʼ kixkʼul laj Uzias li awabʼej, xbʼaan xnimobʼresinkil ribʼ kiʼok saʼ Rochoch li Jehobʼa ut kixchʼik ribʼ chi xbʼaanunkil li kʼanjel li xaqabʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ laj tij (2 Cronicas 26:16-21). Naq laj Core ut laj Uzias keʼxtoj rix li xeʼxbʼaanu, naxkʼut chiqu naq inkʼaʼ tqanima qawankil re naq inkʼaʼ chʼaʼajkaq chiqu xpaabʼankil li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen.

5. Kʼaru li maaʼusilal yookebʼ chaq xbʼaanunkil li kʼeebʼilebʼ xwankil?

⁵ Joʼkan ajwiʼ, li kʼeebʼilebʼ xwankil nekeʼxnimobʼresi ribʼ. Joʼkan naq, kaw nekeʼtaqlank, josqʼebʼ ut yiibʼebʼ ru xnaʼlebʼ. Rikʼinebʼ li xnaʼlebʼ li poyanam aʼin wankebʼ inkʼaʼ chik nekeʼroxloqʼi li wankil. Ut chalen chaq xyoʼlajik li winq yook chaq chi kʼulmank aʼin (chaawil Eclesiastes 8:9). Qilaq kʼaru kixkʼul laj Saul. Naq li Jehobʼa kixsikʼ ru choʼq awabʼej, chaabʼil chaq xnaʼlebʼ ut tuulan. Abʼan kixjal xnaʼlebʼ kiʼok xnimobʼresinkil ribʼ ut kiʼok ajwiʼ xkaqalinkil laj David toj reetal kiraj xkamsinkil (1 Samuel 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11). Joʼkan ajwiʼ, naq laj David kiʼok choʼq awabʼej saʼ li tenamit Israel chaabʼil chaq xnaʼlebʼ ut moqon chik kixmaqʼ rixaqil laj Urias laj Hitita. Ut kixkʼe chiruhebʼ laj puubʼ naq xtaqlahebʼ chi yalok re naq tkamsiiq xbʼaanebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ (2 Samuel 11:1-17). Joʼ xqakʼe reetal, saʼ xkʼabʼaʼ naq laaʼo aj maak ebʼ li qas qiitzʼin inkʼaʼ us nekeʼawabʼejink. Ut nanumtaak li chʼaʼajkilal naq inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ li Jehobʼa. Jun li winq li nakʼanjelak saʼ xʼawabʼejilal li tenamit Gran Bretaña kixye: «Li nekeʼjolomink chaq rehebʼ laj Katoliko ak naabʼal chihabʼ rokikebʼ chi xrahobʼtesinkilebʼ li qas qiitzʼin». Joʼkan naq maare tqakʼoxla: «Kʼaʼut tqapaabʼebʼ li wankebʼ xwankil?».

KʼAʼUT TENTO NAQ TOOʼABʼINQ?

6, 7. a) Kʼaʼut tento tqapaabʼ li Jehobʼa? b) Joqʼe tzʼaqal tqakʼutbʼesi naq nokooʼabʼink chiru li Jehobʼa, ut rikʼin ani tqakʼam qe?

⁶ Saʼ xkʼabʼaʼ li rahok nachalk oxibʼ li naʼlebʼ li nokooxtenqʼa chi xpaabʼankilebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen. Li xbʼeen: xbʼaan naq naqara li Jehobʼa, li xkabʼ: xbʼaan naq naqarahebʼ li qas qiitzʼin ut li rox: xbʼaan naq naqara qibʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ naq naqara li Jehobʼa naqaj naq sahaq saʼ xchʼool (chaawil Proverbios 27:11; Marcos 12:29, 30). Joʼ ak xqatzol, chalen naq kiqʼetmank xchaqʼrabʼ li Yos saʼ li naʼajej Eden yook chaq chi yeemank naq li Jehobʼa maakʼaʼ xwankil chi xjolominkil li choxachʼochʼ. Xqatzol ajwiʼ, naq naabʼalebʼ li qas qiitzʼin inkʼaʼ nekeʼraj naq li Yos t-awabʼejinq rehebʼ joʼkan naq yookebʼ xpaabʼankil re laj Tza. Abʼanan laaʼo nasahoʼk saʼ qachʼool xpaabʼankil li Jehobʼa ut rilbʼal naq saʼ Apocalipsis 4:11 naxnima ru li Qaawaʼ. Chʼolchʼo tzʼaqal chiqu naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa Nim Xwankil saʼ xbʼeen chixjunil li Ruuchichʼochʼ, joʼkan naq naqapaabʼ ut nokookʼanjelak chiru wulaj wulaj.

⁷ Li roxloqʼinkil li Jehobʼa moko naraj ta xyeebʼal kaʼajwiʼ abʼink chiru, nokooʼabʼink bʼan chiru xbʼaan naq naqara. Abʼanan, maare wank sut tqakʼul joʼ naxkʼul li chʼinaʼal li xooʼaatinak wiʼ saʼ xtiklajik; usta chʼaʼajkaq chiqu xpaabʼankil li Qayuwaʼ li wank saʼ choxa, tento tqatzol paabʼank usta inkʼaʼ naqaj. Qajultikaq naq li Jesus junelik kiʼabʼink chiru li Xyuwaʼ. Ut kixbʼaanu ajwiʼ naq yook chi rahobʼtesiik, joʼkan naq kixye: «Inkʼaʼ chiʼuxmanq li nawaj laaʼin, aʼ bʼan laawajom laaʼat» (Lucas 22:42).

8. a) Chanru naqakʼutbʼesi naq naqapaabʼ li Jehobʼa, ut kʼaru treekʼa li Jehobʼa wi inkʼaʼ nokooʼabʼink? b) Kʼaru ttenqʼanq qe chi xpaabʼankil li qaqʼusbʼal? (Chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye «Chaapaabʼ Laatijbʼal ut Laaqʼusbʼal».)

⁸ Usta yaal naq saʼebʼ li qakutan li Jehobʼa inkʼaʼ chik naʼaatinak rikʼinebʼ li nekeʼpaabʼank re, abʼan naroksi li Santil Hu re xyeebʼal qe li Rajom ut naroksi ajwiʼ ebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li xtenamit. Joʼkan naq, wi naqaj xpaabʼankil li Jehobʼa tento tqapaabʼebʼ li xaqabʼanbʼilebʼ xbʼaan. Abʼan, wi inkʼaʼ naqapaabʼ li naʼlebʼ malaj li qaqʼusbʼal li nekeʼxkʼe rikʼin li Santil Hu, tqarahobʼtesi xchʼool li Yos. Joʼkan tzʼaqal kixkʼul li Jehobʼa naq ebʼ laj Israel keʼxsume ut keʼxqʼet ribʼ chiru laj Moises, kireekʼa naq chanchan tawiʼ chiru keʼxbʼaanu (Numeros 14:26, 27).

9. Kʼaʼut rikʼin xpaabʼankilebʼ li wankebʼ xwankil tqakʼutbʼesi naq naqarahebʼ li qas qiitzʼin? Chʼolobʼ rikʼin jun li eetalil.

⁹ Joʼkan ajwiʼ, saʼ xkʼabʼaʼ naq naqarahebʼ li qas qiitzʼin naqapaabʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen. Re xtawbʼal ru aʼin qakʼoxlaq naq laaʼex aj puubʼ: wi nekeeraj xbʼaanunkil chiʼus leekʼanjel ut nekeeraj koleʼk, tento naq texʼabʼinq chiruhebʼ li nekeʼtaqlank saʼ eebʼeen ut teebʼaanu li tyeemanq eere. Abʼan, wi junaq saʼ eeyanq inkʼaʼ tpaabʼanq tixkʼe saʼ chʼaʼajkilal chixjunilebʼ laj puubʼ. Maare naq naqabʼi resilebʼ laj puubʼ nachalk saʼ qachʼool li kamsink ut li rahilal. Li Santil Hu naxkʼut naq li Jehobʼa najolomink rehebʼ li anjel ut najolomink ajwiʼ rehebʼ laj paabʼanel. Usta chanchanebʼ aj puubʼ, abʼan yookebʼ xbʼaanunkil li us (Ezequiel 37:1-10; 2 Timoteo 2:3). Li Jehobʼa naxxaqabʼ aj kʼamol bʼe saʼ xyanqebʼ laj paabʼanel ut wi inkʼaʼ raj tooʼabʼinq chiruhebʼ tqakʼe saʼ chʼaʼajkilal ebʼ li qech aj paabʼanel. Aʼan tzʼaqal nakʼulmank naq junaq li hermaan naxqʼet ribʼ chiruhebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li chʼuut (1 Corintios 12:14, 25, 26). Joʼkan ajwiʼ, narahoʼk saʼ xchʼool li junkabʼal naq junaq li alalbʼej naxqʼet ribʼ chiru li xnaʼ xyuwaʼ. Joʼkan naq, tqakʼutbʼesi naq naqarahebʼ li qas qiitzʼin wi naqapaabʼebʼ li wankebʼ xwankil.

10, 11. Chanru nokooxtenqʼa xnawbʼal kʼaru rusilal naxkʼam chaq xpaabʼankilebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen?

¹⁰ Joʼkan ajwiʼ, nokoopaabʼank chiruhebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen xbʼaan naq nokooxtenqʼa saʼ li qayuʼam. Li Jehobʼa naxye qe naq tqataw rusilal wi junelik nokooʼabʼink. Qilaq wiibʼ oxibʼ li eetalil: li Jehobʼa naxye rehebʼ li kokʼal naq tnajtoʼq roq xyuʼamebʼ ut sahaqebʼ saʼ qachʼool wi teʼabʼinq chiruhebʼ xnaʼ xyuwaʼ (Deuteronomio 5:16; Efesios 6:2, 3). Wi naqapaabʼebʼ li cheekel winq, kawaq li qapaabʼal (Hebreos 13:7, 17). Ut wi naqapaabʼebʼ li nekeʼjolomink re li tenamit, inkʼaʼ tqakʼe qibʼ saʼ chʼaʼajkilal rikʼinebʼ (Romanos 13:4).

¹¹ Moko chʼaʼajkaq ta chiqu xpaabʼankilebʼ li nekeʼtaqlank saʼ qabʼeen wi naqanaw kʼaʼut naraj li Jehobʼa naq tooʼabʼinq. Anaqwan tqatzol chiruhebʼ ani tento tooʼabʼinq.

CHOOʼABʼINQ SAʼ LI QAJUNKABʼAL

12. Kʼaru tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen li bʼeelomej ut kʼaru ttenqʼanq re chi xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin?

¹² Li Jehobʼa kixxaqabʼank re li junkabʼal. Li Yos nawulak chiru naq tustu ru tqabʼaanu chixjunil li kʼanjel. Joʼkan naq kixchʼolobʼ chanru tbʼeeresimanq li junkabʼal re naq us twanq (1 Corintios 14:33). Li Jehobʼa kixxaqabʼ li bʼeelomej re naq tixjolomi li xjunkabʼal. Ut re naq us tixjolomi li rochoch tento naq tixpaabʼ re li Jesus xbʼaan naq Aʼan najolomink re. Abʼan, chanru tixbʼaanu aʼin? Tixtzol xbʼaanunkil wi tixkʼe reetal chanru naxbʼeeresi li Jesus li chʼuut (Efesios 5:23). Li chaabʼil winq inkʼaʼ naxtzʼeqtaana li kʼanjel li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen joʼ bʼeelomej, naxxaqabʼ bʼan ribʼ joʼ tzʼaqal winq. Ut inkʼaʼ naxhobʼ li xjunkabʼal chi moko naxtaqlahebʼ ta chi kaw, tuulan bʼan ut naxrahebʼ chi anchal xchʼool. Chʼolchʼo chiru li bʼeelomej naq inkʼaʼ naxtaw xwankil li Jehobʼa.

13. Kʼaru ttenqʼanq re li ixaqilbʼej chi xbʼaanunkil li xkʼanjel joʼ naraj li Jehobʼa?

¹³ Li ixq tento tixtenqʼa li xbʼeelom. Li ixaqilbʼej tenebʼanbʼil ajwiʼ saʼ xbʼeen taqlank saʼ xbʼeenebʼ li xkokʼal. Joʼkan naq li Santil Hu naxye naq ebʼ li naʼbʼej teʼxtij li xkokʼal (Proverbios 1:8). Li ixq li naxpaabʼ li Yos chʼolchʼo chiru naq moko kʼeebʼil ta xwankil saʼ xbʼeen li xbʼeelom, xaqabʼanbʼil bʼan re xtenqʼankil li xjunkabʼal. Li chaabʼil ixq naxtenqʼa li xbʼeelom, inkʼaʼ naxwechʼ rix chi moko aʼan ta chik naraj taqlank saʼ li xjunkabʼal. Wi li ixaqilbʼej inkʼaʼ nawulak chiru li naxye li xbʼeelom, tixye re saʼ tuulanil ut inkʼaʼ tixqʼet ribʼ chiru. Ut, wi li xbʼeelom moko aj paabʼanel ta maare twanq saʼ chʼaʼajkilal li ixaqilbʼej. Abʼan, wi naxpaabʼ li naxye xbʼeelom; maare li xbʼeelom t-oq xjalbʼal xnaʼlebʼ ut t-oq ajwiʼ xloqʼoninkil li Jehobʼa (chaawil 1 Pedro 3:1).

14. Kʼaru tento teʼxbʼaanu li kokʼal re xsahobʼresinkil xchʼool li xnaʼ xyuwaʼ ut li Jehobʼa?

¹⁴ Kʼaru rusilal nekeʼxtaw li kokʼal naq nekeʼabʼink chiru li xnaʼ xyuwaʼ? Naq nekeʼxbʼaanu aʼin, nekeʼroxloqʼi li xnaʼ xyuwaʼ ut nekeʼxsahobʼresi xchʼoolebʼ (Proverbios 10:1). Abʼan jwal us naq nekeʼxsahobʼresi xchʼool li Jehobʼa. Ut li tenebʼanbʼil saʼ xbʼeenebʼ li kʼajolbʼej moko najalaak ta, wi wankebʼ kaʼajwiʼ rikʼinebʼ li xnaʼ malaj kaʼajwiʼ rikʼinebʼ xyuwaʼ, aran bʼan naq teʼxkʼe xchʼool chi xtenqʼankilebʼ joʼ naraj li Jehobʼa. Li junkabʼal sa saʼ xchʼool ut wank saʼ tuqtuukilal naq chixjunilebʼ nekeʼtenqʼank joʼ tenebʼanbʼil xbʼaan li Yos. Ut nekeʼxkʼe xloqʼal li kixxaqabʼank re li junkabʼal.

CHOOʼABʼINQ SAʼ LI CHʼUUT

15. a) Chanru naqakʼutbʼesi saʼ li qachʼuut naq naqapaabʼ li naxye qe li Jehobʼa? b) Kʼaru li raqal li Santil Hu tooxtenqʼa chi xpaabʼankilebʼ li nekeʼkʼamok bʼe saʼ li chʼuut? (Chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye «Choopaabʼanq Chiruhebʼ laj Kʼamol Bʼe».)

¹⁵ Li Jehobʼa kixxaqabʼ li Jesus re naq tixjolomi li xtenamit (Colosenses 1:13). Ut li Jesus kixtenebʼ saʼ xbʼeen «li moosej tiik xchʼool» re naq tixkawresi xpaabʼal ebʼ laj paabʼanel (Mateo 24:45-47). Li Nekeʼjolomink re Xmolam li Jehobʼa nekeʼkʼanjelak choʼq li «moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ». Ut joʼ kibʼaanumank chaq saʼ xkutankilebʼ li Apostol, nekeʼxnumsi ajwiʼ li naʼlebʼ rehebʼ li cheekel winq saʼebʼ li chʼuut maare rikʼin junaq li esilhu. Joʼkan ajwiʼ nekeʼroksi ruuchil, joʼebʼ li nekeʼulaʼnink re li junjunq chi chʼuut. Naq nokooʼabʼink chiruhebʼ li cheekel winq li wankebʼ saʼebʼ li chʼuut, maawaʼ chiruhebʼ tzʼaqal yooko chi abʼink chiru bʼan li Jehobʼa (chaawil 1 Tesalonicenses 5:12; Hebreos 13:17).

16. Kʼaʼut naxye li Santil Hu naq ebʼ li cheekel winq xaqabʼanbʼilebʼ saʼ xkʼabʼaʼ li santil musiqʼej?

¹⁶ Ebʼ li cheekel winq ut ebʼ li nekeʼtenqʼank saʼ li chʼuut nekeʼpaltoʼk xbʼaan naq chiqajunilo aj maak. Usta ebʼ li cheekel winq ebʼ aj maak, li Jehobʼa kixkʼehebʼ choʼq «maatan» saʼ li chʼuut re naq tooʼeʼxtenqʼa chi xkawresinkil li qapaabʼal (Efesios 4:8). Li Santil Hu naxye naq li kʼeebʼilebʼ chi xbʼeeresinkil li xtenamit li Yos, xaqabʼanbʼilebʼ saʼ xkʼabʼaʼ li santil musiqʼej (Hechos 20:28). Kʼaʼut naxye aʼin li Santil Hu? Xbʼeenwa, naq toj maajiʼ naxaqabʼaak junaq li hermaan chi jolomink saʼ li chʼuut, ebʼ li cheekel winq nekeʼxtzʼil rix ma yook xbʼaanunkil li hermaan li naxye li Santil Hu, li kitzʼiibʼamank chaq saʼ xkʼabʼaʼ li santil musiqʼej (1 Timoteo 3:1-7, 12; Tito 1:5-9). Ut li xkabʼ, naq ebʼ li cheekel winq nekeʼxtzʼil rix aʼin, nekeʼxtzʼaama re li Jehobʼa naq tixtaqla chaq li santil musiqʼej saʼ xbʼeenebʼ re naq teʼtenqʼaaq chi xsikʼbʼal ru laj kʼanjel.

17. Kʼaʼut wank sut naq ebʼ li ixq nekeʼxlan xjolom naq nekeʼxbʼaanu junaq li kʼanjel?

¹⁷ Ebʼ li cheekel winq ut ebʼ laj tenqʼanel naabʼalebʼ xkʼanjel saʼ li chʼuut, joʼ xkʼambʼalebʼ li hermaan chi xyeebʼal Raatin li Yos. Abʼan, kʼaru nabʼaanumank wi maakʼaʼ junaq rehebʼ li hermaan li xaqabʼanbʼilebʼ chi xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin? Wi maakʼaʼ ani tbʼaanunq re li kʼanjel, nasikʼmank junaq chik li qech aj paabʼanel winq usta moko xaqabʼanbʼil ta chi jolomink. Abʼan, wi maakʼaʼ junaq li hermaan winq, nekeʼxsikʼ junaq li hermaan ixq li naxnaw xbʼaanunkil li kʼanjel, abʼan tixlan xjolom xbʼaan naq ebʼ li winq xaqabʼanbʼilebʼ chi xbʼaanunkil li kʼanjel aʼin (1 Corintios 11:3-10).a Li naʼlebʼ aʼin inkʼaʼ naxkubʼsi xwankil li ixq, naxbʼaanu bʼan naq truuq xkʼutbʼesinkil naq naxkʼulubʼa naq li Jehobʼa kixxaqabʼ xjolomil li junkabʼal ut li chʼuut.

CHOOʼABʼINQ CHIRUHEBʼ LI AWABʼEJ

18, 19. a) Chanru taachʼolobʼ li naxye saʼ Romanos 13:1-7? b) Chanru naqakʼutbʼesi naq naqoxloqʼihebʼ li awabʼej?

¹⁸ Ebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel nekeʼxkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil li naxye li Santil Hu saʼ Romanos 13:1 toj saʼ li 7 (chaawil). Ebʼ li raqal aʼin yook chi aatinak chirixebʼ li awabʼej naq naxye li «wankebʼ xwankil saʼ qabʼeen». Li Jehobʼa naxkanabʼebʼ chi jolomink re naq teʼkʼanjelaq chirix li naʼajmank saʼ junaq li tenamit. Abʼan, chanru tqakʼutbʼesi naq naqapaabʼebʼ li awabʼej? Naq naqapaabʼ chixjunil li naxye li chaqʼrabʼ, joʼ xtojbʼal xral li tumin, xnujtesinkil junaq li hu maare chirix li qayuʼam, li qajunkabʼal malaj chirix li qajunkabʼlal. Abʼan wi ebʼ li awabʼej nekeʼraj naq inkʼaʼ chik tqapaabʼ li Jehobʼa, inkʼaʼ tooʼabʼinq chiruhebʼ. Tqasumehebʼ bʼan joʼ keʼxbʼaanu chaq ebʼ li Apostol naq keʼxye: «Tento xpaabʼankil li Yos, ut inkʼaʼ ebʼ li winq» (Hechos 5:28, 29; chaawil ajwiʼ li kaaxukuut bʼarwiʼ naxye: «Chiruhebʼ Ani Tento Tinʼabʼinq?»).

¹⁹ Naqakʼutbʼesi ajwiʼ naq naqapaabʼebʼ li awabʼej naq nokooʼaatinak saʼ tuulanil ut saʼ xyaalal rikʼinebʼ li yookebʼ chi kʼanjelak choʼq ruuchil. Naq laj Pablo kixxaqabʼ ribʼ chiru laj Herodes Agripa ut laj Festo, li yookebʼ chaq chi jolomink saʼ li xtenamit, kiʼaatinak saʼ xyaalal ut saʼ tuulanil rikʼinebʼ usta yiibʼebʼ ru xnaʼlebʼ (Hechos 26:2, 25). Tento naq tqakʼam qe rikʼin li Apostol Pablo naq tooʼaatinaq rikʼinebʼ li nekeʼtaqlank saʼ xbʼeen li tenamit usta moko nimebʼ ta chiʼus xwankil. Ut joʼkan ajwiʼ tento teʼxbʼaanu li saaj al ut ixqaʼal naq teʼaatinaq rikʼinebʼ laj kʼutunel malaj li nekeʼtaqlank saʼ junaq li tzolebʼaal. Laaʼo naqoxloqʼihebʼ chixjunilebʼ li qas qiitzʼin usta inkʼaʼ nekeʼxkʼulubʼa li qapaabʼal joʼ aj Testiiw re li Jehobʼa. Us raj naq yalaq ani tixkʼe reetal naq tuulano rikʼin chixjunil li poyanam (chaawil Romanos 12:17, 18; 1 Pedro 3:15).

20, 21. Kʼaru rusilal tqataw wi junelik naqoxloqʼi li wankebʼ xwankil saʼ qabʼeen?

²⁰ Aajel ru naq tooʼoxloqʼinq chi anchal qachʼool. Joʼkan naq li Santil Hu naxye: «Cheroxloqʼi chixjunilebʼ» (1 Pedro 2:17). Saʼebʼ li qakutan yook chi sachk li oxloqʼink, joʼkan naq wankebʼ teʼsachq xchʼool chi rilbʼal naq naqoxloqʼi chixjunilebʼ li poyanam. Wi joʼkan naqabʼaanu, yooqo xpaabʼankil li kixye chaq li Jesus: «Chilemtzʼunq leesaqenkil chiruhebʼ li tenamit, re naq teʼril leechaabʼil bʼaanuhom ut teʼxnima xloqʼal leechoxahil Yuwaʼ» (Mateo 5:16).

²¹ Li tuulanebʼ nekeʼsahoʼk saʼ xchʼool naq nekeʼxtaw li tzʼaqal paabʼal, xbʼaan naq li ruuchichʼochʼ aʼin chanchan tawiʼ wank saʼ qʼoqyink. Wi ebʼ li poyanam teʼril naq junelik naqoxloqʼi li qajunkabʼal, li wankebʼ saʼ li qachʼuut ut ebʼ li awabʼej; maare teʼoq xpaabʼankil li Jehobʼa. Peʼyaal naq us raj naq li qanaʼlebʼ tixbʼaanu naq ebʼ li qas qiitzʼin teʼoq xloqʼoninkil li Jehobʼa? Usta inkʼaʼ tkʼulmanq aʼin, abʼan tooruuq xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa ut tooruuq ajwiʼ chi wank junelik saʼ xrahom.