Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
1-7 RE ENERO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MATEO 1-3
«Li xnimajwal wankilal li choxa ak nachʼ wank»
(Mateo 3:1, 2, Li Santil Hu Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]) Saʼebʼ li kutan aʼan koxʼokaq laj Jwan aj kubʼsihomhaʼ chi chʼolobʼank saʼ li chaqichʼochʼ wank Judea. Aʼan aʼin li esil kixpuktesi: 2 “Cheyotʼ eechʼool chejal eekʼaʼuxl, xbʼaan naq li xnimajwal wankilal li choxa ak nachʼ wank”.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 3:1, 2
chʼolobʼank: Li aatin li kiʼoksimank saʼ Griego naraj xyeebʼal «xkʼebʼal chi naweʼk joʼ aj kʼehol esil». Naxkʼut chanru nakʼemank chi naweʼk li esil: joʼ nawbʼil, nakʼemank chi naweʼk chi kutankil rehebʼ li nekeʼraj rabʼinkil ut maawaʼ joʼ jun seeraqʼ re xqʼusbʼal junaq li chʼuut.
xnimajwal wankilal: Xbʼeen sut naq natawmank li aatin Griego basiléia, li naʼaatinak chirix li xʼawabʼejilal jun li awabʼej, li xteep ut ebʼ li poyanam li wankebʼ rubʼel xwankil. Li aatin aʼin natawmank 162 sut saʼ li Santil Hu li kitzʼiibʼamank chaq saʼ Griego, 55 rehebʼ li aatin aʼin natawmank saʼ li hu Mateo ut naabʼal sut naʼaatinak chirix li xnimajwal wankilal li Yos saʼ choxa. Laj Mateo naabʼal sut naroksi li aatin aʼin joʼkan naq li xhu naru naxkʼabʼaʼi «Chaabʼil esil chirix li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos».
xnimajwal wankilal li choxa: Li aatin aʼin natawmank tana 30 sut ut kaʼajwiʼ saʼ li hu Mateo natawmank. Saʼ li hu Marcos ut Lucas kiʼoksimank ajwiʼ li aatin «li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos», li naxkʼut naq «li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos» wank saʼ choxa ut saʼ li naʼaj aʼin naʼawabʼejink (Mt 21:43; Mr 1:15; Lu 4:43; Da 2:44; 2Ti 4:18).
ak nachʼ wank: Arin naxkʼut naq li tjolominq saʼ li Xnimajwal Awabʼejilal li choxa yook chaq chi nachʼok.
(Mateo 3:4, SBG) Li raqʼ laj Jwan yiibʼanbʼil rikʼin rix kameey, jun tzʼuum-kʼaam naxbʼakʼ wiʼ li xsaʼ; aj saakʼ naxtzaka rikʼin xyaʼal saqkʼaw.
nwtsty ebʼ li jalam u ut ebʼ li bʼideo
Xtiqibʼankil ut xyiibʼankil ribʼ laj Juan laj Kubʼsihomhaʼ
Li tʼikr li wank chirix laj Juan yiibʼanbʼil rikʼin rix kameey ut li xkʼaamal saʼ re tzʼuum ut chiru naru xkʼambʼal li kokʼ kʼanjelobʼaal. Li Propeet Elias kiroksi jun li tʼikr joʼ aʼin (2Re 1:8). Ebʼ li tʼikr re kameey qʼesebʼ ru ut junes ebʼ li nebʼaʼ nekeʼoksink re. Abʼan, ebʼ li bʼihom junes tʼikr re liin malaj seed nekeʼroksi (Mt 11:7-9). Laj Juan maare maajunwa xsetmank li rismal xbʼaan naq aj Nazareo saʼ xyoʼlajik. Maare, xbʼaan li xtʼikr ut li xyiibʼankil, ebʼ li poyanam saʼ junpaat xeʼxkʼe reetal naq inkʼaʼ naxsikʼ li bʼihomal ut qʼaxtesinbʼil li xyuʼam re xbʼaanunkil li rajom li Yos.
Saakʼ
Saʼ li Santil Hu, li aatin saakʼ naru naxchap yalaq kʼaru chi chiliʼ li wank xkokʼ xxukubʼ, joʼ li nekeʼxik saʼ nimla chʼuut. Naq xeʼxtzʼil rix aʼin saʼ Jerusalen, kixkʼut naq saʼ li saakʼ re chaqichʼochʼ wank 75% li nokooxtenqʼa saʼ li qajunxaqalil. Saʼebʼ li qakutan, ebʼ li naʼaj li naʼaatinak wiʼ li Santil Hu, re xwaʼbʼal li saakʼ xbʼeenwa nekeʼrisi li xjolom, ebʼ li roq, ebʼ li xxikʼ ut li xsaʼ. Ut li re xchʼool nekeʼxtzaka chi rax malaj chi chiqbʼil. Nayeemank naq ebʼ li xul aʼin nokooxtenqʼa saʼ li qajunxaqalil ut li xsahil chanchan li kʼox malaj li tap.
Xyaʼal saqkʼaw (xyaʼal kabʼ)
Arin naqil li xsok seer (1) ut jun li sok re xyaʼal kabʼ (2). Li xyaʼal kabʼ li kixtzaka laj Juan maare aʼan li seer li nawbʼil ru joʼ Apis mellifera syriaca re li teep aʼin. Li kokʼ xul aʼin josqʼ, kʼaynaq saʼ chaqi ut saʼ tiqwal chʼochʼ joʼ li chaqichʼochʼ re Judea, abʼan chʼaʼaj risinkil li xkabʼel. Abʼanan ebʼ laj Israel ak nekeʼkʼiresink chaq seer saʼ xchʼochʼil ukʼal chiru li chihabʼ bʼeleebʼ siʼeent naq toj maajiʼ natiklaak li chihabʼ jun. Xeʼxtaw chaq naabʼal rehebʼ li sok aʼin saʼ xyi li tenamit (anaqwan Tel Rehov), aʼin wank saʼ xtaqʼahil Jordan. Li xyaʼal kabʼ aʼin aʼan jun xpaayil li seer li xchalk tana saʼ li tenamit Turquia joʼ nanawmank ru anaqwan.
Qasikʼaq li tertokil pek
(Mateo 1:3, SBG) Laj Judá kiwank wiibʼ li ralal rikʼin lix Tamar, aʼanebʼ laj Fares ut laj Será; laj Fares aʼan xyuwaʼ laj Esrón, laj Esrón aʼan xyuwaʼ laj Aram.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 1:3
Tamar: Aʼan li xbʼeen rehebʼ li oobʼ chi ixq li wankebʼ choʼq xxeʼtoonil li Sikʼbʼil Ru li kixtzʼiibʼa laj Mateo. Li kaahibʼ chik: li xRahab ut li xRut, li maawaʼebʼ aj Israel (raqal 5); li xBatseba, «li rixaqil laj Urias» (raqal 6), ut li xMaria (raqal 16). Maare xeʼkʼeheʼk li ixq aʼin saʼ jun li xxeʼtoonil bʼarwiʼ junes winq nekeʼkʼubʼank re xbʼaan naq chixjunilebʼ li ixq aʼin xeʼwank choʼq xxeʼtoonil li Jesus saʼ xkʼabʼaʼ jun li nimla naʼlebʼ li moko ilbʼil ta.
(Mateo 3:11, SBG) Laaʼin ninkubʼsi eehaʼ yal rikʼin haʼ, re naq teeyotʼ eechʼool teejal eekʼaʼuxl; abʼan li yo chi chalk chiwix aʼan qʼaxal nim xwankil chiwu, ut laaʼin inkʼaʼ inkʼulubʼ xkʼambʼal li xxaabʼ. Aʼan tixkubʼsi eehaʼ rikʼin Santil Musiqʼej ut xam.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 3:11
ninkubʼsi eehaʼ: Malaj «texinsubʼ saʼ haʼ». Li aatin Griego baptízo naraj xyeebʼal «subʼuk; kujuk». Jalan chik ebʼ li raqal re li Santil Hu naxkʼut naq li subʼeʼk saʼ haʼ naraj xyeebʼal xsubʼal saʼ haʼ chixjunil li tibʼelej. Saʼ jun kutan, laj Juan kikubʼsink haʼ saʼ jun li naʼaj li wank saʼ xtaqʼahil Jordan, chixkʼatq Salim, «xbʼaan naq naabʼal li haʼ wank aran» (Jn 3:23, SBG). Naq laj Felipe kixsubʼ saʼ haʼ laj Eunuco re Etiopia, «keʼkubʼeek chi xkabʼichalebʼ saʼ li haʼ» (Hch 8:38, SBG). Li Septuaginta kiroksi li aatin aʼin saʼ Griego saʼ 2 Reyes 5:14 re xchʼolobʼankil naq laj Naaman wuqubʼ sut kixchʼik chixjunil li xtibʼel saʼ haʼ.
8-14 RE ENERO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MATEO 4, 5
«Ebʼ li naʼlebʼ chirix li xseeraqʼ li Jesus saʼ li tzuul»
(Mateo 5:3, Traducción del Nuevo Mundo, [TNM]) Sahaq saʼ qachʼool wi chʼolchʼo chiqu naq aajel ru li Yos saʼ li qayuʼam, xbʼaan naq tqechani li xnimajwal wankilal li choxa.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 5:3
Sahaq saʼ qachʼool: Maawaʼ li tzʼaqal sahil chʼoolejil, joʼ li narekʼa li yook rajsinkil ru. Naq kiʼoksimank li aatin aʼin re xyeebʼal chanru wank junaq li poyanam, chanchan tawiʼ yook xyeebʼal naq osobʼtesinbʼil xbʼaan li Yos ut xtaw rusilal chiru. Li aatin aʼin kiʼoksimank ajwiʼ re xyeebʼal chanru naq li Yos ut li Jesus wankebʼ saʼ xloqʼal aran saʼ choxa (1Ti 1:11, TNM; 6:15).
chʼolchʼo chiqu naq aajel ru li Yos saʼ li qayuʼam: Saʼ li naʼlebʼ aʼin, li aatin li kiʼoksimank saʼ Griego li jalbʼil ru joʼ «chʼolchʼo chiqu», kitzʼiibʼamank joʼ, «ebʼ li nebʼaʼ (li wankebʼ saʼ rajbʼal ru, li wankebʼ saʼ bʼe, li nekeʼpatzʼok lemoox)», aʼin yook chi aatinak chirixebʼ li wankebʼ saʼ rajbʼal ru ut chʼolchʼo chiruhebʼ aʼin. Li aatin ajwiʼ aʼin kiʼoksimank saʼ Lucas 16:20, 22 naq naʼaatinak chirix li «nebʼaʼ» li naxkʼabʼaʼi Lazaro. Wankebʼ nekeʼjalok re li aatin aʼin saʼ Griego choʼq «nebʼaʼebʼ saʼ xpaabʼal» li naraj xyeebʼal naq chʼolchʼo chiruhebʼ naq maakʼaʼebʼ xpaabʼal ut naʼajmank li Yos saʼebʼ li xyuʼam.
(Mateo 5:7, SBG) Us xaq rehebʼ li nekeʼuxtaanank u, xbʼaan naq li Yos taaʼuxtaananq ruhebʼ.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 5:7
li nekeʼuxtaanank u: Ebʼ li aatin li kiroksi li Santil Hu li jalbʼil ru choʼq «naʼuxtaanank u» ut «uxtaanank u» moko kaʼaj tawiʼ naraj xyeebʼal kuyuk maak chi moko kaʼaj tawiʼ naxqʼuntesi li xchʼool naq naraqok aatin. Joʼ nawbʼil, naxye chanru li toqʼobʼank u li naʼekʼasink re junaq li poyanam re xtenqʼankilebʼ li wankebʼ saʼ rajbʼal ru.
(Mateo 5:9, SBG) Us xaq rehebʼ li nekeʼkʼanjelak chirix li tuqtuukilal, xbʼaan naq nawnooqebʼ ru joʼ ralal xkʼajol li Yos.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 5:9
li nekeʼkʼanjelak chirix li tuqtuukilal: Ebʼ li poyanam aʼin moko kaʼaj tawiʼ wankebʼ saʼ tuqtuukilal nekeʼxsikʼ bʼan ajwiʼ xyaalal chanru twanq li tuqtuukilal bʼarwiʼ maakʼaʼ.
w07-S 1/12 perel 17
Kʼut chiruhebʼ laakokʼal xyuʼaminkil li tuqtuukilal
Ebʼ li yuwaʼbʼej li wankebʼ choʼq aj paabʼanel nekeʼxkʼe xchʼool chi xkʼutbʼal chiruhebʼ li xkokʼal xyuʼaminkil li tuqtuukilal ut xtawbʼal (1 Pedro 3:11). Yaal naq ebʼ li kokʼal nekeʼchʼaʼajkobʼk chiruhebʼ risinkil saʼebʼ li xchʼool naq inkʼaʼ nekeʼxtaw li nekeʼraj, naq inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ naq us t-elq li nekeʼyeheʼk rehebʼ ut naq jwal nekeʼjosqʼoʼk. Abʼan naq nekeʼril naq nekeʼxtaw xsahil xchʼool xbʼaan naq nekeʼxyuʼami li tuqtuukilal, nekeʼxkʼe reetal naq wank xwankil naq xeʼxkʼe xchʼool chirix aʼin.
Qasikʼaq li tertokil pek
(Mateo 4:9, SBG) kixye re: —Chixjunil aʼin tinkʼe aawe, wi taahupubʼ aawibʼ chi woq ut tinaaloqʼoni.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 4:9
tinaaloqʼoni: Li aatin li kiʼoksimank saʼ Griego li jalbʼil ru choʼq «loqʼonink» naxkʼut naq jun sut ajwiʼ tbʼaanumanq ut moko yalyooq ta. Naq jalbʼil choʼq «tinaaloqʼoni» naxkʼut naq laj Tza inkʼaʼ kixye re li Jesus naq tixloqʼoni ru chi rajlal malaj junelik; jun sut raj ajwiʼ tixbʼaanu.
(Mateo 4:23, SBG) Li Jesus kixbʼeeni chixjunil Galilea, yo chi xtzolbʼalebʼ saʼatqebʼ li xchʼutlebʼaal kabʼl. Naxpuktesi li xchaabʼil esil li xnimajwal wankilal li xchoxa ut naxkʼirtasi chixjunil li rahilal ut yajel saʼ xyanqebʼ li tenamit.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 4:23
xtzolbʼalebʼ [...]. Naxpuktesi: Wank xjalanil ebʼ li aatin xtzolbʼalebʼ ut xpuktesinkil, li naxtzolebʼ li junchʼol moko kaʼaj tawiʼ napuktesink toj wank naxbʼaanu: nakʼehok naʼlebʼ, nachʼolobʼank, naxkʼut naq yaal li naxye ut naxkʼe ebʼ li eetalil.
15-21 RE ENERO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MATEO 6, 7
«Inkʼaʼ tqakanabʼ xsikʼbʼal xbʼeenwa li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos»
(Mateo 6:10, SBG) Chichalq ta laanimajwal awabʼejihom, chiʼuxq ta laawajom arin saʼ ruuchichʼochʼ joʼ saʼ choxa.
bhs-S perel 178 raqal 12
Li tijok, jun xmaatan li Yos
12 Kʼaru raj wank tzʼaqal xwankil saʼ li qatij? Li Jehobʼa ut li rajom. Tento tqabʼanyoxi re li Jehobʼa chi anchal qachʼool chixjunil li naxbʼaanu saʼ qakʼabʼaʼ (1 Cronicas 29:10-13). Naq li Jesus kixkʼut chiruhebʼ li xtzolom chanru teʼtijoq, kixkʼut kʼaru tento wanq tzʼaqal xwankil saʼ li qatij ( chaawil Mateo 6:9-13). Aʼan kixye naq xbʼeenwa tqatzʼaama naq tsantobʼresiiq xkʼabʼaʼ li Jehobʼa, malaj, t-ilmaq joʼ Saant. Chirix chik aʼan, li Jesus kixkʼut naq tento tqatzʼaama naq tchalq li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos ut naq t-uxq li Rajom saʼ chixjunil li Ruuchichʼoch. Li Jesus kixye naq ak xootijok chirix ebʼ li naʼlebʼ aʼin li wank xwankil, tojaʼ naq tootijoq chirix li naʼajmank saʼ li qayuʼam. Naq nokootijok xbʼeenwa chirix li Jehobʼa ut li rajom, naqakʼutbʼesi kʼaru tzʼaqal wank xwankil chiqu.
(Mateo 6:24, SBG) Maaʼani naruhank chi kʼanjelak chiru wiibʼaq aj eechal re, xbʼaan naq xikʼ taaril junaq ut tixra li jun chik, malaj tixkʼe xchʼool rikʼin junaq ut tixtzʼeqtaana li jun chik. Inkʼaʼ naru texkʼanjelaq chiru li Yos ut chiru li Tumin.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 6:24
kʼanjelak chiru: Li aatin li kiʼoksimank saʼ Griego naʼaatinak chirix li kʼanjelak choʼq moos, malaj, junaq li poyanam nakanaak rubʼel xwankil laj loqʼol re. Arin, li Jesus yook xyeebʼal naq junaq laj paabʼanel inkʼaʼ naru naxloqʼoni li Yos chi tzʼaqal re ru ut, yooq ajwiʼ, xkʼebʼal xchʼool chi xtamresinkil li xbʼihomal arin saʼ Ruuchichʼochʼ.
(Mateo 6:33, SBG) Sikʼomaq xbʼenwa li xnimajwal awabʼejihom li Yos ut li tiikilal li nachalk rikʼin, ut chixjunil li nekeraj taakʼeemanq chaq eere choʼq xtzʼaqobʼ.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 6:33
Sikʼomaq: Saʼ Griego, li aatin aʼin naxkʼut naq yook chi uxmank junaq li naʼlebʼ ut naru xjalbʼal ru choʼq «meekanabʼ xsikʼbʼal». Ebʼ li xtzolom li Jesus inkʼaʼ raj teʼxsikʼ li Xʼawabʼejilal li Yos chiru jarubʼaq kutan ut chirix chik aʼan teʼxkʼe xchʼool chi xbʼaanunkil junaq chik li kʼanjel. Maawaʼ raj joʼkan, li Xʼawabʼejilal li Yos tento raj aʼan wanq xwankil junelik saʼ li xyuʼamebʼ.
li xnimajwal awabʼejihom: Wankebʼ li najteril hu saʼ Griego li naxye: «Xnimajwal Awabʼejilal li Yos».
li tiikilal li nachalk rikʼin: Lit.: Li «xtiikilal», li nachalk rikʼin li Yos, li choxahil yuwaʼbʼej li naxye saʼ Mt 6:32. Li nekeʼxsikʼ li xtiikilal li Yos nekeʼxpaabʼ chi anchal xchʼool ut nekeʼxyuʼami li naʼlebʼ li naxxaqabʼ chirix li us ut li inkʼaʼ us. Li kʼutum aʼin jalan tzʼaqal chiru li nekeʼxkʼut ebʼ laj Pariseey, aʼanebʼ yookebʼ chaq xxaqabʼankil li xtiikilalebʼ (Mt 5:20).
w16.07-S perel 12 raqal 18
Qasikʼaq li Xnimajwal Awabʼejilal li Yos, inkʼaʼ li bʼihomal
18 (Chaawil Mateo 6:33). Li Xʼawabʼejilal li Yos junelik wank xwankil choʼq rehebʼ li tzʼaqal aj paabʼanel. Li Jesus kixye naq, wi joʼkan naqabʼaanu, «chixjunil [...] taakʼeemanq» qe choʼq xtzʼaqobʼ. Kʼaʼut kixye aʼin? Saʼ li raqal 32, kixchʼolobʼ: «Ak naxnaw leechoxahil Yuwaʼ naq nekeraj ru chixjunil aʼin». Li Jehobʼa naxnaw kʼaru naʼajmank re naq yoʼyooqo. Naru naxnaw xbʼeenwa chiqu laaʼo li t-ajmanq saʼ li qayuʼam chirix li qatzakahemq, li qatʼikr ut li qochoch (Filip. 4:19). Aʼan naxnaw kʼaru li aqʼej tqaj moqon ut kʼaru li chaabʼil tzakahemq aajel ru choʼq qe. Naxkʼe ajwiʼ xchʼool chirix li qajunkabʼal, maakʼaʼ naxye chanru xkʼihal, tento naq chaabʼilaq li xnaʼajebʼ bʼarwiʼ wanqebʼ. Li Jehobʼa tixbʼaanu naq tqataw chixjunil li naqaj tzʼaqal saʼ li qayuʼam.
Qasikʼaq li tertokil pek
(Mateo 7:12, SBG) Joʼchʼinal joʼnimal li teeraj raj naq teʼxbʼaanu eere leeras eeriitzʼin, chebʼaanuhaq ajwiʼ laaʼex rehebʼ aʼan, xbʼaan naq aʼan aʼin xyaalal li Chaqʼrabʼ ut ebʼ li Propeet.
w14-S 15/5 perel 14, 15 raqal 14-16
Maakanabʼ xbʼaanunkil saʼ li puktesink li nakaawaj naq teʼxbʼaanu aawe
14 Kʼoxla naq nakaakʼul jun laabʼoqbʼal abʼan inkʼaʼ nakaanaw xyaabʼ xkux ani nabʼoqok aawe. Inkʼaʼ nakaanaw ru abʼanan naxpatzʼ aawe kʼaru li tzakahemq nawulak chaawu. Laaʼat yookat xkʼoxlankil ani aʼan ut kʼaru naraj. Saʼ xkʼabʼaʼ naq inkʼaʼ nakaawaj raatinankil saʼ kawil aatin, maare junpaat ajwiʼ tat-aatinaq rikʼin, abʼan maare moqon taaye re, naq laatzʼ aawu. Anaqwan kʼoxla chirix aʼin, naq li nabʼoqoq chaq aawe naxye li xkʼabʼaʼ, naxye aawe naq nakʼanjelak chirix xtzʼilbʼal rix li tzakahemq ut naxyeechiʼi saʼ tuulanil xkʼebʼal aawe junaq li naʼlebʼ li naru nakʼanjelak chaawu. Maare taakʼe raj aachʼool chi rabʼinkil, peʼyaal? Ut aʼan tzʼaqal nawulak chiqu chiqajunilo, naq ebʼ li junchʼol teʼxye qe anihebʼ ut kʼaru tzʼaqal nekeʼraj abʼan teʼxbʼaanu saʼ tuulanil. Ma naru naqayuʼami li chaabʼil naʼlebʼ aʼin rehebʼ li naqatawebʼ saʼ li puktesink?
15 Saʼ naabʼal chi naʼajej, chalen saʼ xtiklajik, tento tqaye re li naʼelk qakʼulbʼal kʼaʼut wanko saʼ rochoch. Yaal naq qikʼin wank jun li chaabʼil naʼlebʼ li maakʼaʼ rikʼin, abʼan kʼoxla naq, toj maajiʼ naqaye re ani qakʼabʼaʼ ut kʼaru aj e naq wanko aran, tooʼoq xpatzʼbʼal re saʼ junpaat: «Wi tatruuq raj risinkil junaq li chʼaʼajkilal li wank saʼebʼ li qakutan, bʼar wank taawisi?». Naqanaw naq li qajom chirix li patzʼom aʼin aʼan xnawbʼal kʼaru naxkʼoxla ut chirix chik aʼan tooʼoq xyeebʼal re kʼaru naxkʼut li Santil Hu chirix aʼin. Abʼan li poyanam naru naxkʼoxla: «Ani aʼin inkʼaʼ ninnaw ru, ut kʼaʼut naxpatzʼ we aʼin? Kʼaru tawiʼ naraj?». Joʼkan naq, qabʼaanuhaq naq sa trekʼa ribʼ (Filip. 2:3, 4). Chanru tooruuq xbʼaanunkil?
16 Jun li cheekel winq li naʼulaʼanink chʼuut us naʼelk li xkʼanjel naq naxbʼaanu aʼin. Naq ak xkʼe xsahil xchʼool li poyanam ut naxye re li xkʼabʼaʼ, naxkʼe re li tratado Ma Taawaj Xnawbʼal li Yaal? ut naxye re: «Saʼ li kutan aʼin yooko xkʼebʼal li hu aʼin re chixjunilebʼ. Naʼaatinak chirix waqibʼ li patzʼom li nekeʼxbʼaanu naabʼalebʼ li poyanam. Jeʼ, aʼin choʼq aawe». (Joʼ naxye li hermaan, li kʼihalil li poyanam chanchan naq sa chik nekeʼrekʼa ribʼ naq nekeʼxnaw kʼaru aj e naq xoowulak rulaʼaninkilebʼ, joʼkan naq, moko chʼaʼaj ta chik xkʼebʼal li esil.) Li hermaan naxye ajwiʼ: «Ma ak xaakʼoxla junsutaq jun rehebʼ li patzʼom aʼin?». Wi li poyanam naxkʼut jun rehebʼ li patzʼom, li hermaan naxte li tratado ut naxkʼut chiru li naxye li Santil Hu chirix li patzʼom aʼin. Wi inkʼaʼ, aʼan naxsikʼ jun li patzʼom ut naʼok chi aatinak chirix aʼin abʼan inkʼaʼ naxkʼe saʼ xutaan. Relik chi yaal naq wank naabʼal li naʼlebʼ re naq tqatikibʼ seeraqʼik. Wankebʼ li naʼaj nekeʼroybʼeni naq xbʼeenwa taaye rehebʼ naabʼal li aatin chirix chik aʼan taaye rehebʼ kʼaru laawajom. Li jwal aajel ru xbʼaanunkil aʼan xkʼebʼal qibʼ saʼ xnaʼajebʼ li poyanam li wankebʼ saʼ li qateep ut tqasikʼ chiʼus chanru tqaatinahebʼ re naq teʼraj qabʼinkil.
(Mateo 7:28, 29, SBG) Naq li Jesus kiraqeʼk chi xyeebʼal ebʼ li aatin aʼin, sachsookebʼ xchʼool keʼkanaak li kʼiila tenamit rikʼin li xkʼutum, 29 xbʼaan naq naxtzolebʼ chi wank xwankil, ut inkʼaʼ joʼebʼ laj tzʼiibʼ.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 7:28, 29
sachsookebʼ xchʼool keʼkanaak: Li aatin saʼ Griego li kiʼoksimank arin maare naraj xyeebʼal «xeʼmemoʼk, toj reetal xeʼok xkʼaʼuxl». Aʼin naxkʼut naq moko xeʼxkanabʼ ta rekʼankil aʼin, li raatin li Jesus kixtochʼ xchʼoolebʼ li yookebʼ chi abʼink.
rikʼin li xkʼutum: Li aatin aʼin yook chi aatinak chirix chanru nakʼutuk chaq li Jesus, li kiroksi re kʼutuk, aʼin naxchap ajwiʼ ribʼ rikʼin li naʼlebʼ chirix li xkʼutum, chixjunil ebʼ li naʼlebʼ li kixkʼe saʼ li xseeraqʼ saʼ li tzuul.
inkʼaʼ joʼebʼ laj tzʼiibʼ: Li Jesus maajunwa kixye li raatinebʼ li wankebʼ xwankil, joʼ xeʼxbʼaanu chaq ebʼ laj tzʼiibʼ, li Jesus kiʼaatinak joʼ ruuchil li Jehobʼa, joʼ li wank tzʼaqal xwankil, ut li kixkʼut narisi saʼ li Raatin li Yos (Jn 7:16).
22-28 RE ENERO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MATEO 8, 9
«Li Jesus kixra chaq ebʼ li poyanam»
(Mateo 8:1-3, SBG) Naq kikubʼe chaq li Jesus chiru li tzuul, naabʼalebʼ li tenamit keʼtaaqenk re. 2 Tojaʼ naq jun li winq saqlep rix kiwulak rikʼin, kixwiqʼibʼ ribʼ chiru ut kixye re: —Qaawaʼ, wi taawaj, truuq tinaakʼirtasi. 3 Li Jesus kixyeʼ li ruqʼ ut kixchʼeʼ: —Twaj, tatkʼiraaq, chan re. Ut saʼ junpaat kiʼelk li saqlep chirix ut kikʼiraak.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 8:3
kixchʼeʼ: Tenebʼanbʼil saʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moises naq ebʼ li saqlep rix tento teʼisiiq saʼ xyanqebʼ li inkʼaʼ yajebʼ re naq maaʼani teʼxbʼon (Le 13:45, 46; Nu 5:1-4). Abʼanan, ebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li paabʼal rehebʼ laj Judiiy nekeʼxkʼe naabʼal chik li chaqʼrabʼ. Jun li eetalil, moko kanabʼanbʼil ta naq ebʼ li kawebʼ teʼjiloq rikʼinebʼ li saqlep, li xnajtilebʼ inkʼaʼ tixtaw kaahibʼ rit uqʼ, malaj, 1,8 meetr tana (6 pies). Abʼan naq kaw li iqʼ, nim wiʼ chik li xyanqebʼ, nawulak saʼ 100 rit uqʼ, 45 meetr tana (150 pies). Ebʼ li chaqʼrabʼ joʼebʼ aʼin kixbʼaanu naq kʼajoʼ xyiibʼal ru teʼileʼq ebʼ li saqlep rix. Li xbʼaanuhomebʼ laj Judiiy us naʼaatinak chirix jun li winq li wank xwankil li naxmuq ribʼ chiruhebʼ li saqlep ut chirix jun chik li winq li naxkutebʼ chi pek re naq inkʼaʼ teʼjiloq chixkʼatq. Li Jesus jalan chiruhebʼ, kiril xtoqʼobʼaal ru li winq li kitzʼaamank chiru, joʼkan naq kixbʼaanu jun li naʼlebʼ li maajunwa keʼxkʼoxla xbʼaanunkil ebʼ laj Judiiy: kixchʼeʼ li winq. Ut kixbʼaanu aʼin usta yal rikʼin jun ajwiʼ li raatin kiruuk raj xkʼirtasinkil (Mt 8:5-12).
Twaj: Li Jesus moko kaʼaj tawiʼ kirabʼi li kixtzʼaama li winq, kixkʼutbʼesi bʼan naq naraj chi anchal xchʼool xkʼirtasinkil; chi joʼkan kixkʼutbʼesi naq moko kaʼaj tawiʼ kixbʼaanu li naʼajmank.
(Mateo 9:9-13, SBG) Naq yo chi numeek li Jesus aran, kiril jun li winq kʼojkʼo saʼ titzʼlebʼaal toj, aj Mateo xkʼabʼaʼ, ut kixye re: —Taaqehin. Ut aʼan kixaqliik ut kixtaaqe. 10 Naq kʼojkʼo li Jesus saʼ meex saʼ rochoch laj Mateo, naabʼalebʼ laj titzʼol toj ut ebʼ laj maak keʼwulak aran, wankebʼ saʼ meex rochbʼeen, rochbʼeenebʼ ajwiʼ li xtzolom. 11 Naq ebʼ laj Pariseey keʼril aʼan, keʼxye rehebʼ li xtzolom li Jesus: —Kʼaʼut naq laj tzolol eere nawaʼak rikʼinebʼ laj titzʼol toj ut ebʼ laj maak? 12 Li Jesus kirabʼi aʼan ut kixye rehebʼ: —Inkʼaʼ nekeʼraj aj bʼanonel li kawebʼ, aʼebʼ bʼan li yaj nekeʼajok re. 13 Ayuqex chi xtzolbʼal xyaalal aʼin: «Uxtaanank nawaj, inkʼaʼ mayejak». Xbʼaan naq inkʼaʼ xinchalk chi xbʼoqbʼalebʼ li tiikebʼ xchʼool, aʼebʼ bʼan laj maak.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 9:10
kʼojkʼo [...] saʼ meex: Naq junaq li poyanam nawaʼak saʼ meex rikʼin junaq chik li poyanam naxkʼut naq wank saʼ amiiwil rikʼin. Joʼkan naq, saʼ xkutankil li Jesus, ebʼ laj Judiiy maajunwa raj xeʼxkʼojobʼ ribʼ saʼ meex rikʼinebʼ li maawaʼebʼ aj Judiiy.
naabʼalebʼ laj titzʼol toj: Naabʼalebʼ laj Judiiy nekeʼxmolkʼa li tojlebʼ re xkʼebʼal rehebʼ li wankebʼ xwankil aran Roma. Ebʼ li poyanam xikʼ nekeʼril ebʼ laj Judiiy aʼin xbʼaan naq nekeʼxtenqʼa li awabʼejilal li jalan xtenamit li xikʼ nekeʼril ut yookebʼ xpatzʼbʼal xkomon li tumin chiru li ak xaqabʼanbʼil chik. Ebʼ laj Judiiy inkʼaʼ sa nekeʼril ebʼ laj titzʼol toj aʼin, usta ebʼ aj Judiiy ajwiʼ, ut nekeʼxjuntaqʼeeta rikʼinebʼ laj maak ut ebʼ li ixq li nekeʼxkʼayi ribʼ (Mt 11:19; 21:32).
(Mateo 9:35-38, SBG) Li Jesus kixbʼeeni chixjunilebʼ li tenamit ut kʼalebʼaal, yo chi xtzolbʼalebʼ saʼebʼ li xchʼutlebʼaal kabʼl. Kixpuktesi li xchaabʼil esil li xnimajwal awabʼejihom li Yos ut kixkʼirtasi chixjunil li rahilal ut chixjunil li yajel. 36 Naq kirilebʼ li kʼiila tenamit, kixtoqʼobʼa ruhebʼ xbʼaan naq chʼiʼchʼiʼinbʼilebʼ ut chaʼchookebʼ, joʼkebʼ li karneer maakʼaʼ aj ilol rehebʼ. 37 Tojaʼ naq kixye rehebʼ li xtzolom: —Li qʼolom naabʼal, aʼut ebʼ laj kʼanjel inkʼaʼ kʼihebʼ. 38 Chetzʼaama bʼiʼ chiru laj eechal qʼolom naq xtaqlahaqebʼ chaq aj kʼanjel saʼ li xqʼolom.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 9:36
kixtoqʼobʼa ruhebʼ: Li aatin saʼ Griego li kiʼoksimank arin (splagkjnízomai) naxchap ribʼ rikʼin li aatin «saʼ xsaʼ» malaj «xkʼaamkʼot» (splagkjna) ut aʼin naraj xyeebʼal li narekʼa junaq li poyanam toj saʼ xchamal li xchʼool. Aʼin jun rehebʼ li aatin saʼ Griego li naxkʼut li xnimal ru li toqʼobʼank u.
Qasikʼaq li tertokil pek
(Mateo 8:8-10, SBG) Kichaqʼok li xjolomilebʼ laj puubʼ: —At Qaawaʼ, moko inkʼulubʼ ta naq tat-ok rubʼel linmuhebʼaal; kaʼajwiʼ taaye laawaatin ut taakʼiraaq linmoos. 9 Xbʼaan naq joʼkan ajwiʼ laaʼin wank ani nataqlank we, ut wankebʼ aj puubʼ rubʼel inwankil, ut ninye re junaq: «Ayu», ut aʼan naxik; ut ninye re li jun chik: «Kim», ut aʼan nachalk; ut ninye re linmoos: «Bʼaanu aʼin», ut aʼan naxbʼaanu. 10 Naq li Jesus kirabʼi aʼin, kisachk xchʼool ut kixye rehebʼ li yookebʼ chi taaqenk re: —Relik chi yaal ninye eere naq maajun aj Israel intawom wiʼ xnimal paabʼaal joʼ aʼin.
w02-S 15/8 perel 13 raqal 16
«Xkʼambʼal eebʼe xinbʼaanu»
16 Joʼkan ajwiʼ, li Jesus naxnaw chaq ajwiʼ li xpaltil li xjolomil aj puubʼ, maare aj Roma, li maawaʼ aj Judiiy, li kixpatzʼ re li Jesus naq tkʼirtasiiq li xmoos. Chiruhebʼ li kutan aʼan, maare li xjolomil laj puubʼ aʼin kixbʼaanu chaq naabʼal li rahilal, nujenaq li ruqʼ saʼ kikʼ ut kixloqʼoni chaq ebʼ li pechʼbʼil yos. Abʼan li Jesus kixsikʼ xchaabʼilal li winq aʼin: li xnimal ru li xpaabʼal (Mateo 8:5-13). Saʼ jun chik kutan, joʼkan ajwiʼ kixbʼaanu re li winq li tʼuytʼu chixkʼatq, inkʼaʼ kixjultika chiru li xmaaʼusilal, kixwaklesi bʼan xchʼool rikʼin li oybʼenihom li twanq saʼ li kutan chaalel (Lucas 23:43, TNM). Li Jesus naxnaw chaq chiʼus naq xtzʼilbʼal rix ut rilbʼal li inkʼaʼ us chirixebʼ li junchʼol, tixbʼaanu naq teʼchʼinaaq xchʼool. Joʼkan bʼiʼ, saʼ xkʼabʼaʼ naq kixkʼe xchʼool chi rilbʼal li us chirixebʼ li poyanam aʼin kitenqʼank rehebʼ re naq teʼusaaq li xnaʼlebʼebʼ.
(Mateo 9:16, 17, SBG) “Maajun nakʼehok junaq akʼ xiitil chiru li qʼeel tʼikr, xbʼaan naq li akʼ xiitil tixqʼuy li aqʼej ut taanimanq li xqʼichilal. 17 Chi moko nakʼeemank li akʼ bʼiin saʼ qʼeel tzʼuum-kuk. Wi ta joʼkan, teʼpukʼeʼq li tzʼuum-kuk, taahoyeʼq li bʼiin ut ebʼ li tzʼuum-kuk teʼosoʼq. Li akʼ bʼiin nakʼeemank saʼ akʼ tzʼuum-kuk, ut chi joʼkan nekeʼkoleʼk chi xkabʼichalebʼ”.
jy-S perel 70 raqal 6
Kʼaʼut naq inkʼaʼ nekeʼayunikʼ ebʼ li xtzolom li Jesus?
Li Jesus naraj naq ebʼ li xtzolom teʼxkʼe reetal naq moko tento ta teʼxkʼam rehebʼ rikʼin li xnajteril bʼaanuhom ebʼ laj Judiiy joʼ li ayunikʼ. Li Jesus moko kichalk ta chi xtzʼapbʼal ru junaq li naʼlebʼ chi moko re naq twanq chiru naabʼal chihabʼ li najteril paabʼal li ok re chi tzʼeqtaanaak. Kixkʼut bʼan, naq jalan li paabʼank aʼin chiru li xeʼxbʼaanu chaq ebʼ laj Judiiy, li nujtesinbʼil rikʼin xnaʼlebʼ li winq. Relik chi yaal naq inkʼaʼ yook xtzʼapbʼal rikʼin akʼ tʼikr jun li qʼeel tʼikr chi moko akʼ bʼiin saʼ qʼeel tzʼuum-kuk ut kʼajoʼ xkawil.
29 RE ENERO TOJ 4 RE FEBRERO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | MATEO 10, 11
«Li Jesus nakʼojobʼank chaq chʼool»
(Mateo 10:29, 30, SBG) Ma inkʼaʼ tabʼiʼ nakʼayimank wiibʼaq li kokʼ xul chi jun sentaaw? Ut maajun rehebʼ taatʼaneʼq saʼ chʼochʼ chi inkʼaʼ ta traj leeYuwaʼ. 30 Ut laaʼex, toj ajlanbʼilebʼ chixjunil li rismal leejolom!
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 10:29, 30
wiibʼaq li kokʼ xul (gorrion): Li aatin saʼ Griego strouthíon aʼan li aatin li naʼoksimank re xyeebʼal naq jwal kachʼin junaq li xul li narupupik, abʼan aʼin naʼoksimank chaq re aatinak chirixebʼ li gorrion, li xul aʼin natzekamank ut jwal kubʼenaq xtzʼaq.
chi jun sentaaw (maakʼaʼ xwankil): Lit.: «rikʼin jun asarion», aʼan li tumin li natojmank jun li winq naq xkʼanjelak chiru 45 kʼasal (chaawil sgd, tasal 18-B). Saʼ li xqʼehil aʼin, naq xwulak saʼ rox sut aran Galilea, li Jesus kixye naq jun asarion xtzʼaq li wiibʼ chi gorrion. Ut saʼ jun chik kutan, xnumeʼk tana jun chihabʼ, naq yook chi puktesink aran Judea, li Jesus kixye naq naru xloqʼbʼal oobʼ li gorrion chiru wiibʼ asarion (Lu 12:6). Naq naqajuntaqʼeeta li wiibʼ chi eetalil, naqatzol naq ebʼ li gorrion maakʼaʼ ajwiʼ xtzʼaq chiruhebʼ laj yakonel, wi naloqʼmank kaahibʼ nekeʼxsi jun chik.
ajlanbʼilebʼ chixjunil li rismal leejolom: Nayeemank naq maare naxqʼax jun siʼeent mil chi ismal li wank saʼ xjolom junaq li poyanam. Xnawbʼal naq li Jehobʼa naxnaw xchamal junaq li naʼlebʼ naxkʼut chiqu naq naxkʼe xchʼool chirix li junjunq rehebʼ li xtzolom li Jesus.
nwtsty ebʼ li jalam u ut ebʼ li bʼideo
Li kokʼ xul (Gorrion)
Li gorrion nawaʼeʼk chaq ut jwal kubʼenaq xtzʼaq. Naru xloqʼbʼal wiibʼ li kokʼ xul aʼin rikʼin li xtojlebʼ jun li winq li kikʼanjelak chiru 45 kʼasal. Li aatin saʼ Griego naxchap jalan jalanq xpaayil li kokʼ xul aʼin, saʼ xyanqebʼ wank li gorrion li naqanaw ru (Passer domesticus biblicus) ut li gorrion moruno (Passer hispaniolensis), li toj naabʼal saʼ Israel.
(Mateo 11:28, TNM) Chalqex wikʼin, cheejunilex li lubʼlukex ut twajenaqex, ut laaʼin texinkeresi.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 11:28
twajenaqex: Li Jesus naxbʼoqebʼ li poyanam li jwal twajenaqebʼ xbʼaan li xkʼaʼuxebʼ ut xbʼaan li kʼanjel li nalubʼtesink. Li xpaabʼal kiʼok chi aaloʼk saʼ xkʼabʼaʼ li xkʼutum li winq li keʼxkʼe choʼq xtzʼaqobʼ saʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moises (Mt 23:4). Joʼ li Sabado, li xaqabʼanbʼil raj re hilank, kiʼok chi ilmank joʼ nimla iiq (Ex 23:12; Mr 2:23-28; Lu 6:1-11).
laaʼin texinkeresi: Li aatin saʼ Griego «keresink» maare naraj xyeebʼal «hilank» (Mt 26:45; Mr 6:31) ut «xkeresinkil li xchʼool li nakʼanjelak chi kaw re naq tkawuuq wiʼ chik li xmetzʼew» (2Co 7:13; Flm 7). Abʼanan, saʼ li raqal aʼin naxkʼut naq xpaqonkil li xbʼitcheʼ li Jesus (Mt 11:29) naraj xyeebʼal kʼanjelak ut maawaʼ hilank. Naq li aatin saʼ Griego naxkʼut naq yook chi uxmank junaq li naʼlebʼ ut naq li Jesus nabʼaanunk re naraj xyeebʼal naq aʼan li naxkawresihebʼ ut naxkʼojobʼ xchʼoolebʼ li lubʼlukebʼ re naq teʼraj wank rubʼel li xbʼitcheʼ, li moko jwal aal ta ut qʼun.
(Mateo 11:29, 30, TNM) Kʼehomaq saʼ eebʼen linbʼitcheʼ ut kʼamomaq eere wikʼin, xbʼaan naq tuulanin ut qʼun linchʼool ut toleetaw eekeresinkil. 30 Xbʼaan naq qʼun linbʼitcheʼ ut seebʼ li wiiq.
nwtsty xyaalalil li naʼlebʼ re tzolok Mt 11:29
Kʼehomaq saʼ eebʼen linbʼitcheʼ: Li Jesus kiroksi li aatin «linbʼitcheʼ» saʼ jaljokil ru aatin re aatinak chirix abʼink, roxloqʼinkilebʼ li wankebʼ xwankil ut li nekeʼtaqlank. Wi li Jesus yook raj chi aatinak chirix wiibʼ li bʼitcheʼ, jun li kixkʼe raj li Yos saʼ xbʼeen aʼan, rikʼin aʼin yook raj xbʼoqbʼalebʼ li xtzolom re naq teʼxkʼe ribʼ rochbʼen rubʼel li bʼitcheʼ aʼin ut yook raj xyeebʼal naq tixtenqʼahebʼ. Wi joʼkan raj, li naʼlebʼ xjalmank raj ru chi joʼkaʼin: «Kʼehomaq eeribʼ rubʼel linbʼitcheʼ wochbʼen». Jun chik, wi li Jesus yook raj chi aatinak chirix li bʼitcheʼ li naxkʼe saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol, yook raj xyeebʼal naq tqakʼe qibʼ rubʼel li xwankil ut li xtaqlahom joʼ xtzolom.
Qasikʼaq li tertokil pek
(Mateo 11:2, 3, SBG) Naq wan chaq laj Jwan saʼ tzʼalam, kirabʼi resil li xninqal xbʼaanuhom li Kriist. Tojaʼ naq kixtaqlahebʼ li xtzolom chi xyeebʼal re: 3 “Ma laaʼat li tento taakʼulunq, malaj taaqoybʼeni jalan chik?”.
jy-S perel 96 raqal 2, 3
Laj Juan naroybʼeni li tixsume li Jesus
Ma inkʼaʼ nasachk qachʼool naq xbʼaanu li patzʼom aʼin? Li winq aʼin maajunwa kixtzʼeqtaana li Yos. Qajultikaq, naq kixsubʼ saʼ haʼ li Jesus, maare wiibʼ chihabʼ anaqwan, kiril chi kubʼeek li santil musiqʼej saʼ xbʼeen li Jesus ut kirabʼi xyaabʼ xkux li Yos bʼarwiʼ kixye naq naxkʼulubʼa li Ralal. Joʼkan naq, maakʼaʼ xyaalal naq tqakʼoxla naq inkʼaʼ chik kaw li xpaabʼal laj Juan. Wi joʼkan raj, li Jesus inkʼaʼ raj us kiʼaatinak chirix joʼ naxbʼaanu anaqwan. Abʼan, wi chʼolchʼo chiru, kʼaʼut naxbʼaanu li patzʼom?
Maare yal kiraj rabʼinkil saʼ re li Jesus naq aʼan li Sikʼbʼil Ru, xbʼaan naq aʼin tixkawresi xchʼool chi xkuybʼal li xwanjik saʼ tzʼalam. Abʼanan, chanchan naq li xpatzʼom laj Juan toj wank xyaalal. Laj Juan naxnaw ebʼ li propesiiy chirix li Santil Hu li naxye naq li Yulbʼil Ru xbʼaan li Yos twanq choʼq Awabʼej ut choʼq aj kolonel, abʼan ak xnumeʼk naabʼal po chalen naq xkubʼsi xhaʼ li Jesus, ut aʼan toj wank saʼ tzʼalam. Joʼkan naq naraj xnawbʼal ma wanq junaq chik li poyanam, joʼ ruuchil li Jesus, li ttzʼaqloq ru chirix ebʼ li propesiiy li toj wank chirix li Sikʼbʼil Ru.
(Mateo 11:16-19, SBG) “Ani ta raj tinjuntaqʼeetahebʼ wiʼ li tenamit aʼin? Chanchanebʼ li kokʼal chunchuukebʼ saʼebʼ li kʼayiil, nekeʼxjap re chi xyeebʼal rehebʼ li junchʼol chik: 17 «Xooxolbʼik choʼq eere ut inkʼaʼ xexxajok; xqabʼicha rahil bʼich ut inkʼaʼ xexyaabʼak». 18 Xkʼulunk laj Jwan li inkʼaʼ nawaʼak chi moko naʼukʼak, ut xeʼxye: «Aj tza wank rikʼin». 19 Xkʼulunk li Kʼajolbʼej li nawaʼak naʼukʼak, ut nekeʼxye: «Wahiʼ jun li winq junes waʼak, junes ukʼak naxbʼaanu, ramiiwebʼ laj titzʼol toj ut ebʼ laj maak», chankebʼ. Abʼanan xkʼutunk xyaalalil ut li xchaabʼilal li choxahil naʼlebʼ rikʼinebʼ li xbʼaanuhom”.
jy-S perel 98 raqal 1, 2
Li Jesus naxmaajewa ebʼ li poyanam xbʼaan naq maakʼaʼ nekeʼraj
Li Jesus jwal naxra laj Juan laj Kubʼsihomhaʼ, abʼan kʼaru naxkʼoxla xkʼihalil li poyanam chirix laj Juan? Li Jesus kixye chirixebʼ li wankebʼ chaq saʼ xkutankil: «Chanchanebʼ li kokʼal chunchuukebʼ saʼebʼ li kʼayiil, nekeʼxjap re chi xyeebʼal rehebʼ li junchʼol chik: «Xooxolbʼik choʼq eere ut inkʼaʼ xexxajok; xqabʼicha rahil bʼich ut inkʼaʼ xexyaabʼak» (Mateo 11:16, 17, SBG).
Kʼaru naraj xyeebʼal li Jesus? Li Jesus naxchʼolobʼ: «Xkʼulunk laj Jwan li inkʼaʼ nawaʼak chi moko naʼukʼak, ut xeʼxye: «Aj tza wank rikʼin». Xkʼulunk li Kʼajolbʼej li nawaʼak naʼukʼak, ut nekeʼxye: «Wahiʼ jun li winq junes waʼak, junes ukʼak naxbʼaanu, ramiiwebʼ laj titzʼol toj ut ebʼ laj maak»» (Mateo 11:18, 19, SBG). Xbʼeenwa, laj Juan moko kixsikʼ ta li bʼihomal ut inkʼaʼ naʼukʼaʼk bʼiin xbʼaan naq aj Nazareo, abʼan ebʼ li poyanam nekeʼxye naq maaʼus aj musiqʼej wank rikʼin (Numeros 6:2, 3; Lucas 1:15). Ut li xkabʼ, li Jesus nawank joʼebʼ li junchʼol chi winq, nawaʼak ut naʼukʼaʼk, tzʼaqal naxbʼaanu, abʼan nekeʼxqʼabʼa chi numwaʼak ukʼaʼk. Chanchan naq chʼaʼaj kanaak chiʼus chiruhebʼ li poyaman.