Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
3-9 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | NÚMEROS 27-29
«Juntaqʼeet tqilebʼ chixjunil joʼ li Jehobʼa»
Li Jehobʼa juntaqʼeet narilebʼ chixjunil ut naraj naq tooʼaatinaq rikʼin
14 Oobʼ li ixqaʼal keʼxye re laj Moisés: «Kʼaʼut naq taasachmanq li xkʼabʼaʼ [li qayuwaʼ] saʼ xyanqebʼ li xkomonebʼ li xchʼuutal, yal xbʼaan naq maajun xteelom al xwank?». Tojaʼ naq keʼxtzʼaama re: «Taakʼe li qachʼochʼ saʼ xyanqebʼ li rechʼalal li qayuwaʼ». Kʼaru kixbʼaanu laj Moisés? Ma kixye rehebʼ naq maakʼaʼ chik xjalenkil? Moko joʼkan ta, «kixpatzʼ [bʼan] re li Qaawaʼ chirix li chʼaʼajkilal aʼin» (Núm. 27:2-5, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Ut, kʼaru kixye li Jehobʼa? Li Jehobʼa kixye: «Qʼaxal yaal li xeʼxye ebʼ li xrabʼin laj Selofjad. Kʼe bʼiʼ xchʼochʼebʼ saʼ xyanqebʼ li xkomon li xyuwaʼebʼ. Kʼe rehebʼ li chʼochʼ li xtzʼaqk raj li xyuwaʼebʼ». Moko kaʼaj tawiʼ aʼin kixbʼaanu. Kixtenebʼ joʼ jun li chaqʼrabʼ ut kixye re laj Moisés: «Wi junaq winq taakamq chi inkʼaʼ xkanabʼ junaq xteelom al, li xchʼochʼ tkanaaq choʼq re li xrabʼin» (Núm. 27:6-8, SBG; Jos. 17:1-6). Chalen aran, li chaqʼrabʼ tixtenqʼahebʼ chixjunilebʼ laj Israel li teʼxkʼul li chʼaʼajkilal aʼin.
Li Jehobʼa juntaqʼeet narilebʼ chixjunil ut naraj naq tooʼaatinaq rikʼin
15 Li Jehobʼa inkʼaʼ nasikʼok u ut chaabʼil. Li Jehobʼa kirilebʼ li ixq aʼin joʼ kirilebʼ laj Israel li us wankebʼ (Sal. 68:6). Li eetalil aʼin naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa juntaqʼeet narilebʼ li nekeʼloqʼonink re (1 Sam. 16:1-13; Hech. 10:30-35, 44-48).
Li Jehobʼa juntaqʼeet narilebʼ chixjunil ut naraj naq tooʼaatinaq rikʼin
16 Chanru tooruuq xkʼambʼal qe rikʼin li Jehobʼa naq juntaqʼeet narilebʼ chixjunil? Wank wiibʼ li naʼlebʼ li naxkʼam chaq aʼin. Wi inkʼaʼ nokoosikʼok u, juntaqʼeet tqilebʼ chixjunil. Chiqajunilo naqakʼoxla naq inkʼaʼ nokoosikʼok u. Abʼanan, wank sut nachʼaʼajkoʼk chiqu rilbʼal naq moko joʼkan ta yooko xbʼaanunkil. Joʼkan naq, chanru tooruuq xnawbʼal naq inkʼaʼ nokoosikʼok u? Naq li Jesús kiraj xnawbʼal kʼaru nekeʼxkʼoxla chirix, kixpatzʼ rehebʼ li ramiiw: «Ani li Kʼajolbʼej naq nekeʼxye ebʼ li tenamit?» (Mat. 16:13, SBG, 14). Us raj naq tqapatzʼ re junaq li qamiiw ma nokoosikʼok u. Ut, kʼaru raj tqabʼaanu wi li qamiiw tixye qe naq toj nokoosikʼok u maare xbʼaan li xtenamit, li xwanjik ut li xbʼihomal li poyanam? Qatzʼaamaq re li Jehobʼa naq tooxtenqʼa re naq juntaqʼeet tqilebʼ chixjunil joʼ naxbʼaanu aʼan (Mat. 7:7; Col. 3:10, 11).
Li tertokil pek
it-2 525
Ebʼ li mayej
Li hoybʼil mayej. Saʼ xyanq li xkʼihal li mayej kiyeechiʼimank ajwiʼ li hoybʼil mayej, li keʼxbʼaanu ebʼ laj Israel naq ak wankebʼ chik saʼ li naʼajej li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ (Nú 15:2, 5, 8-10). Saʼ li hoybʼil mayej kiʼoksimank li bʼiin («li haʼ li nakaltesink») li kihoymank chaq chiru li altar (Nú 28:7, 14; juntaqʼeeta rikʼin Éx 30:9; Nú 15:10). Li Apóstol Pablo kixtzʼiibʼahebʼ laj paabʼanel re Filipos: «Us ta taaʼisiiq linkikʼel ut taahoyeʼq saʼ xbʼeen leeloqʼlaj yeechiʼom bʼarwiʼ nekemayeja leepaabʼaal, maakʼaʼ naxye, taasahoʼq raj saʼ inchʼool». Saʼ li hoonal aʼin kiroksi li eetalil chirix li hoybʼil mayej re xyeebʼal naq traj xqʼaxtesinkil ribʼ chirixebʼ li rechpaabʼanel (Flp 2:17, SBG). Jayeʼq re li xkamik naq kixtzʼiibʼa re laj Timoteo: «Xwulak xkutankil naq taahoyeʼq linkikʼel joʼ mayej; li xhonalil linqʼajik ak xnachʼok chaq» (2Ti 4:6, SBG).
10-16 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | NÚMEROS 30, 31
«Qabʼaanuhaq li xqayeechiʼi»
it-2 1213 raqal 1
Yeechiʼom
Tento tqabʼaanu li xqayeechiʼi usta yal kiʼalaak saʼ qachʼool. Li nekeʼxyeechiʼi chaq ebʼ laj Israel yal nekeʼalaak chaq saʼ xchʼoolebʼ. Abʼanan, li chaqʼrabʼ naxye naq tento teʼxbʼaanu li keʼxyeechiʼi chaq. Joʼkan naq, wi inkʼaʼ raj teʼxbʼaanu li keʼxyeechiʼi, tento raj teʼxtoj rix rikʼin li xyuʼamebʼ (Nú 30:2; chaawil ajwiʼ Ro 1:31, 32). Saʼ xkʼabʼaʼ naq li yuʼam wank saʼ xiwxiwal, li Santil Hu naxye naq tento tkʼoxlamanq chiʼus li tyeechiʼimanq ut li tixkʼam chaq. Li chaqʼrabʼ naxye chaq: «Wi taaye junaq aawaatin chiru li Qaawaʼ laaYos rikʼin jurament, matbʼayk chi xbʼaanunkil, xbʼaan naq wi inkʼaʼ taabʼaanu chi junpaat, li Qaawaʼ laaYos tixkanabʼ saʼ aabʼeen xtojbʼal, ut wanq aamaak. Abʼanan maakʼaʼaq maak saʼ aabʼeen wi inkʼaʼ nakayeechiʼi xbʼaanunkil junaq kʼaʼ re ru re li Qaawaʼ rikʼin jurament» (Dt 23:21, 22, SBG).
it-2 1212
Yeechiʼom
Aʼan naq naqayeechiʼi re li Yos junaq li naʼlebʼ, li mayej malaj maatan, xkʼulubʼankil junaq li kʼanjel malaj jalan chik, joʼ ajwiʼ xkanabʼankil junaq li naʼlebʼ usta moko maak ta. Li yeechiʼom yal naʼalaak saʼ xchʼool junaq li poyanam. Li yeechiʼom wank xwankil joʼ jun jurameent, ut wank sut juntaqʼeet naʼoksimank li wiibʼ chi aatin aʼin saʼ li Santil Hu (Nú 30:2; Mt 5:33). Li «yeechiʼom» aʼan li naraj xbʼaanunkil junaq li poyanam abʼan li «jurameent» nabʼaanumank chiru li wank xwankil ut tento tbʼaanumanq. Wank sut ebʼ li jurameent nabʼaanumank re xkʼebʼal xwankil junaq li sumwank (Gé 26:28; 31:44, 53).
w04 1/8 27 raqal 3
Li xqatzol saʼ li hu Números
30:6-8. Ma truuq li bʼeelomej xsachbʼal xwankil li xyeechiʼom li rixaqil? Saʼebʼ li qakutan, li Jehobʼa naril li naqayeechiʼi chiqajunqal joʼ naq naqaqʼaxtesi li qayuʼam chiru (Gálatas 6:5). Li bʼeelomej inkʼaʼ truuq xsachbʼal xwankil aʼin. Abʼan, li ixaqilbʼej inkʼaʼ tixyeechiʼi junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ naxchap ribʼ rikʼin li Raatin li Yos malaj rikʼin li xkʼanjel joʼ ixaqilbʼej.
Li tertokil pek
it-2 26 raqal 3
Laj Jefté
Ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej naru nekeʼxyeechiʼi chaq ebʼ li ralal xkʼajol re naq teʼkʼanjelaq saʼ rochoch li Jehobʼa. Aʼin kikʼulmank rikʼin laj Samuel. Li xʼAna kixyeechiʼi laj Samuel re li Jehobʼa naq toj maajiʼ nayoʼlaak re naq tkʼanjelaq saʼ rochoch, ut laj Elqaná, li xbʼeelom, kixkʼulubʼa. Li xʼAna kixqʼaxtesi laj Samuel saʼ rochoch li Yos naq kixkanabʼ tuʼuk. Kixkʼam li xyum, ut jun li xul re xmayejankil (1Sa 1:11, 22-28; 2:11). Laj Sansón kiqʼaxtesiik ajwiʼ chiru li Jehobʼa joʼ aj nazareo (Jue 13:2-5, 11-14; juntaqʼeeta aʼin rikʼin li wankil kʼebʼil re li yuwaʼbʼej saʼ xbʼeen li rixqaʼal joʼ naxye Nú 30:3-5, 16).
17-23 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | NÚMEROS 32, 33
«Teeraanilasihebʼ chixjunil li poyanam wankatqebʼ aran»
Ma nakaanaw?
Kʼaru ebʼ «li naʼajej li najt xteram» li nayeemank saʼ li Santil Hu li kitzʼiibʼamank saʼ Hebreo?
Naq ebʼ laj Israel jayeʼq rehebʼ chi ok saʼ li Naʼajej Yeechiʼinbʼil rehebʼ, bʼarwiʼ wankebʼ laj Canaán, li Jehobʼa kixye rehebʼ: «Teesach ruhebʼ chixjunilebʼ li xdiosebʼ li keʼxyiibʼ rikʼin pek ut rikʼin chʼiichʼ. Teetʼan chixjunilebʼ li naʼajej li najt xteram li nekeʼloqʼonink wiʼ» (Números 33:52, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy]. Akʼ tzʼiibʼ). Kʼaru ebʼ «li naʼajej li najt xteram»? Aran ebʼ laj Canaán nekeʼxloqʼoni li pechʼbʼil yos. Wankebʼ saʼebʼ li tzuul ut, wank sut, nekeʼxyiibʼ li naʼajej rubʼel li cheʼ malaj saʼ li tenamit (1 Reyes 14:23; 2 Reyes 17:29; Ezequiel 6:3). Aran natawmank li altar, li tijobʼaal malaj ebʼ li pek cheʼ joʼ ajwiʼ ebʼ li jalam u, xnaʼaj li insiʼeens ut jalan chik li kʼaʼaq re ru re loqʼonink.
w08 15/2 27 raqal 5, 6
Qatzolaq qanaʼlebʼ rikʼinebʼ laj Israel naq keʼpaltoʼk
Anaqwan naqataw naabʼal li chʼaʼajkilal joʼ li xeʼxkʼul ebʼ laj Israel. Li ruuchichʼochʼ aʼin nekeʼril joʼ yos li tumin, li poyanam li nawbʼilebʼ ru saʼ li ajsibʼaal u malaj li bʼatzʼunk, ebʼ li awabʼej, ebʼ laj kʼamolbʼe saʼ li paabʼal joʼ ajwiʼ ebʼ li xjunkabʼal. Naru naqakʼe xwankil junaq rehebʼ aʼin. Wi naqasikʼebʼ choʼq qamiiw li inkʼaʼ nekeʼxra li Jehobʼa, naru naqakʼe saʼ chʼaʼajkilal li qapaabʼal.
Saʼ xloqʼoninkil ru laj Baal wank li muxuk ibʼ ut naabʼalebʼ laj Israel keʼtʼaneʼk chisaʼ. Saʼebʼ li qakutan, li nekeʼloqʼonink re li Jehobʼa nekeʼtʼaneʼk ajwiʼ saʼ li raʼal aʼin. Qakʼoxlaq rix aʼin, jun laj paabʼanel truuq xtzʼajninkil li xkʼaʼuxl yal rikʼin rilbʼal junaq li tzʼaj aj naʼlebʼ li wank saʼ li Internet naq wank xjunes saʼ li rochoch. Jwal ra tixkʼul raj laj paabʼanel wi ttʼaneʼq chi rilbʼal li muxuk ibʼ saʼ Internet.
it-1 410 raqal 4
Canaán
Kiyeheʼk re laj Josué naq tixsachebʼ laj Canaán ut «maajun rehebʼ li aatin yeebʼil xbʼaan li Qaawaʼ re laj Moisés inkʼaʼ ta kixbʼaanu» (Jos 11:15, SBG). Abʼan, li tenamit Israel inkʼaʼ keʼxkʼam re rikʼin laj Josué ut inkʼaʼ keʼxsach chixjunil li natzʼajnink re li naʼajej aʼan. Keʼxkanabʼ junjunq laj Canaán saʼ xyanqebʼ ut keʼxkʼehebʼ saʼ chʼaʼajkilal ebʼ laj Israel ut moqon naabʼalebʼ keʼkamk (ut inkʼaʼ nakʼemank saʼ ajl li raaxiikʼ, li muxuk ibʼ ut li xloqʼoninkil li pechʼbʼil yos), moko kikʼulmank ta raj aʼin wi keʼxsach raj chixjunilebʼ laj Canaán (Nú 33:55, 56; Jue 2:1-3, 11-23; Sl 106:34-43). Li Jehobʼa ak kixye chaq rehebʼ laj Israel naq moko tixtoqʼobʼa ta ruhebʼ naq traqoq aatin saʼ xbʼeenebʼ wi teʼxkʼam raj rehebʼ rikʼin laj Canaán, teʼsumlaaq rikʼinebʼ, teʼxkʼulubʼa li xpaabʼalebʼ joʼ ajwiʼ chanru nekeʼloqʼonink ut ebʼ li xtzʼiʼbʼeetalil naʼlebʼ. Tento ajwiʼ teʼsacheʼq ru ut teʼisiiq saʼ li chʼochʼ aʼan (Éx 23:32, 33; 34:12-17; Le 18:26-30; Dt 7:2-5, 25, 26).
Li tertokil pek
it-2 238 raqal 2
Nubʼaal
Naq ak xeʼxbʼuuli bʼar teʼkanaaq li junjunq chi teep, nekeʼxkʼe xnubʼajlil aʼ yal chanru xnimal li junjunq. «Teejekʼi li chʼochʼ chi bʼuulinbʼil saʼ xyanqebʼ li junq teep. Li naabʼalebʼ, teeyuʼ ru li xchʼochʼebʼ; abʼan li inkʼaʼ kʼihebʼ, teekʼos ru li xchʼochʼebʼ. Bʼar taatzʼaq li junq teep, aran wanq li chʼochʼ taareechani» (Nú 33:54, SBG). Naq nayeemank bʼar tkanaaq li junjunq chi teep, inkʼaʼ najalaak, abʼan li xnimal najalaak aʼ yal xkʼihal li teep. Joʼkan peʼ naq xeʼxkʼam jun peraas li xchʼochʼ laj Judá ut xeʼxkʼe re laj Simeón (Jos 19:9).
24-30 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | NÚMEROS 34-36
«Qakanabʼaq naq li Jehobʼa tooxtenqʼa»
w17.11 9 raqal 4
Ma yooko xkanabʼankil naq li Jehobʼa tooxtenqʼa?
4 Kʼaru nakʼulmank naq jun laj Israel nakamsink chi inkʼaʼ naʼalaak saʼ xchʼool? Usta joʼkan, tenebʼanbʼil ajwiʼ li maak aʼin saʼ xbʼeen (Gén. 9:5). Abʼan, li Jehobʼa naruxtaana ru xbʼaan naq moko yal kiraj ta xbʼaanunkil. Laj kamsinel naru t-eleliq saʼ jun rehebʼ li waqibʼ chi tenamit re xkolbʼal ribʼ re naq inkʼaʼ tkamsiiq. Abʼan moko truuq ta chi elk aran toj naq tkamq li xyuwaʼil aj tij (Núm. 35:15, 28).
w17.11 9 raqal 6
Ma yooko xkanabʼankil naq li Jehobʼa tooxtenqʼa?
6 Wi jun laj Israel kixkamsi raj li ras riitzʼin chi inkʼaʼ kiʼalaak saʼ xchʼool, tento t-eleliq saʼ jun rehebʼ li naʼajej re xkolbʼal ribʼ ut naq wank saʼ li rokebʼaal li naʼajej tixye li kikʼulmank «rehebʼ li xcheekal winqul li tenamit». Ut tento teʼxkʼul chiʼus (Jos. 20:4, SBG). Moqon chik, tento teʼxtaqla wiʼ chik saʼ li naʼajej bʼarwiʼ xkʼulmank li chʼaʼajkilal re naq ebʼ li cheekel winq teʼraqoq aatin saʼ xbʼeen (taayaabʼasi Números 35:24, 25). Wi ebʼ li cheekel winq nekeʼril naq moko yal kiraj ta xbʼaanunkil, teʼxtaqla wiʼ chik saʼ li naʼajej re kolok ibʼ.
w17.11 11 raqal 13
Ma yooko xkanabʼankil naq li Jehobʼa tooxtenqʼa?
13 Naq laj kamsinel ak wank chik saʼ li naʼajej aʼan, maakʼaʼ chik tixkʼul. Li Jehobʼa kixye naq li naʼajej aʼin tkʼanjelaq re xkolbʼal ribʼebʼ (Jos. 20:2, 3). Inkʼaʼ chik traqmanq aatin saʼ xbʼeen wi ak xbʼaanumank chik. Ut laj eqajunel inkʼaʼ naru t-oq saʼ li tenamit aʼin re xkamsinkil. Laj kamsinel inkʼaʼ raj txuwaq naq wanq saʼ li tenamit aʼin xbʼaan naq li Yos t-iloq re. Moko wank ta saʼ tzʼalam, xbʼaan naq naru chi kʼanjelak, tenqʼank ut xloqʼoninkil ru li Jehobʼa. Naru twanq chi sa saʼ xchʼool.
Li tertokil pek
w91 15/2 13 raqal 13
Jun li mayej li nokooxkol chiqajunilo
13 Chi moko laj Adán ut xʼEva teʼxyal rusilal li xkamik li Jesús. Saʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés natawmank li naʼlebʼ aʼin: «Inkʼaʼ naru teekʼulubʼa tuminaak re xkolbʼal rix junaq li xkamsi ras riitzʼin, xbʼaan naq aʼan tento taakamq» (Números 35:31, SBG). Laj Adán moko kibʼalaqʼiik ta, aʼan yal kiraj naq kimaakobʼk (1 Timoteo 2:14). Chi joʼkan kixkamsi ebʼ li ralal xkʼajol xbʼaan naq keʼrechani li maak ut li kamk. Tzʼaqal re ru xyuʼam laj Adán, joʼkan naq xkʼulubʼ naq tkamq xbʼaan naq yal kixqʼet ribʼ chiru li Yos. Wi li Jehobʼa kixkol raj laj Adán saʼ xkʼabʼaʼ li xkamik li Jesús, aʼin moko kixchap ta raj ribʼ rikʼin li ak kixye. Abʼan, naq li Jehobʼa kixkʼe li ralal re xtojbʼal rix li kixbʼaanu laj Adán, kirisi li kamk saʼ xbʼeenebʼ li ralal xkʼajol! (Romanos 5:16). Rikʼin aʼin kisachmank xwankil li maak. Li Jesús kikamk saʼ qakʼabʼaʼ re qakolbʼal chiru li maak ut li kamk (Hebreos 2:9; 2 Corintios 5:21; 1 Pedro 2:24).
31 RE MAYO TOJ 6 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 1, 2
«Li raqok aatin aʼan re li Yos»
w96 15/3 23 raqal 1
Li Jehobʼa naxra li tiikilal
Naq junaq li hermaan namaakobʼk, ebʼ li cheekel winq tento naq teʼraqoq aatin (1 Corintios 5:12, 13). Naq teʼxbʼaanu aʼin wanq saʼ xchʼoolebʼ naq li Yos naraj naq teʼuxtaananq u wi naruhank. Inkʼaʼ teʼxbʼaanu aʼin wi li kimaakobʼk inkʼaʼ tixyotʼ xchʼool. Abʼan, naq ebʼ li cheekel winq teʼrisi saʼ li chʼuut li kimaakobʼk moko teʼxbʼaanu ta yal re naq tixtoj rix li xmaak. Nekeʼraj bʼan naq tixjal xnaʼlebʼ (Juntaqʼeeta rikʼin Ezequiel 18:23). Ebʼ li cheekel winq wankebʼ rubʼel xwankil li Kriist, joʼkan naq nekeʼkʼanjelak saʼ tiikilal, chanchanebʼ «li naʼajej nakolok chiru li kawil iqʼ» (Isaías 32:1, 2, SBG). Joʼkan naq, inkʼaʼ teʼsikʼoq u ut teʼnaʼlebʼaq chiʼus (Deuteronomio 1:16, 17).
w02 1/8 9 raqal 4
Qapaabʼaq li xwankil li Jehobʼa
4 Ebʼ li nekeʼraqok aatin moko kaʼaj tawiʼ nekeʼxnaw li naxye li Chaqʼrabʼ. Ebʼ li cheekel winq ebʼ aj maak joʼkan naq weent teʼxbʼaanu re naq inkʼaʼ teʼxik xchʼool chirix li tumin, inkʼaʼ teʼsikʼoq u, inkʼaʼ teʼxkʼoxla kaʼajwiʼ li nekeʼraj xbʼaan naq inkʼaʼ chik teʼraqoq aatin saʼ tiikilal. Laj Moisés kixye rehebʼ: «Saʼ li raqok aatin, maajun teeti ruhebʼ, juntaqʼeet bʼan teerabʼihebʼ: li maakʼaʼebʼ xwankil ut li wankebʼ xwankil, chi maakʼaʼaq eexiw, xbʼaan naq li raqok aatin aʼan re li Yos». Ebʼ li nekeʼraqok aatin saʼ Israel nekeʼkʼanjelak chiru li Yos, aʼin jun loqʼlaj maatan (Deuteronomio 1:16, 17, SBG).
Li tertokil pek
Li raatin li Yos paabʼajel
9 Naq ebʼ laj Israel keʼxchap xbʼe chiru 40 chihabʼ saʼ li nimla chaqichʼochʼ li xuwajel ru, li Jehobʼa moko kixye ta rehebʼ chi tzʼaqal re ru chanru tixbʼeresihebʼ, tixkolebʼ ut trilebʼ. Abʼan, rajlal kixkʼutbʼesi chiruhebʼ naq teʼruuq xkʼojobʼankil xchʼool rikʼin ut xpaabʼankil li naxye rehebʼ. Kiroksi jun li choql chiru li kutan ut jun li xaml chiru li qʼoqyink, aʼin kixjultika chiruhebʼ naq yook xbʼeresinkilebʼ ut xtenqʼankilebʼ saʼ li xuwajel ru naʼajej aʼan (Deut. 1:19; Éx. 40:36-38). Kixkʼe ajwiʼ rehebʼ li kiʼajmank chiruhebʼ. «Maakʼaʼ kimajeloʼk rehebʼ: inkʼaʼ kiqʼeloʼk li raqʼebʼ chi moko kisipojeʼk li roqebʼ» (Neh. 9:19-21, SBG).
7-13 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 3, 4
«Li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa chaabʼil ut tiik ru»
it-1 821 raqal 6
Seebʼal kʼaʼuxl
Naq naqatzol ut naqayuʼami li naxye li Raatin li Yos, naru tqataw qanaʼlebʼ chiru li natzolok qe ut xseebʼal qakʼaʼuxl chiruhebʼ li cheek (Sl 119:99, 100, 130; juntaqʼeeta rikʼin Lu 2:46, 47). Nakʼulmank aʼin xbʼaan naq li choxahil naʼlebʼ ut li seebʼal kʼaʼuxl chalenaq saʼ li xnaʼlebʼ ut li xchaqʼrabʼ li Yos. Joʼkan bʼiʼ, naq li tenamit Israel tixyuʼami raj aʼin, ebʼ li junchʼol chi tenamit teʼrilebʼ joʼ jun «li nimla tenamit [...] wank xchoxahil naʼlebʼ ut xseebʼal xkʼaʼuxl» (Dt 4:5-8, SBG; Sl 111:7, 8, 10; juntaqʼeeta rikʼin 1Re 2:3). Li wank xseebʼal xkʼaʼuxl oxloqʼ chiru li Raatin li Yos, joʼkan naq naraj xyuʼaminkil ut naxpatzʼ xtenqʼ re li Yos (Sl 119:169). Naxkanabʼ naq li Raatin li Yos tixtochʼ xchʼool (Mt 13:19-23), naxeʼink aran (Pr 3:3-6; 7:1-4) ut xikʼ naril «chixjunil li tikʼtiʼ» (Sl 119:104, SBG). Naq li Jesús kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, kixkʼutbʼesi naq wank xseebʼal xkʼaʼuxl. Chi moko kixkol ribʼ re naq inkʼaʼ tkamq chiru li cheʼ, naxnaw naq tento ttzʼaqloq ru li naxye li Santil Hu chirix aʼin (Mt 26:51-54).
w99 1/11 20 raqal 6, 7
Naq nanumtaak li kʼehok
Li rixaqil jun li awabʼej kisach xchʼool rikʼin li kiril ut li kirabʼi chirix laj Salomón, joʼkan naq kixye re: «Us xaq rehebʼ li ixq wankebʼ aawikʼin, us xaq rehebʼ laj kʼanjel li wankebʼ chawu junelik ut nekeʼrabʼi laachaabʼil kʼaʼuxl!» (1 Reyes 10:4-8, SBG). Moko kixye ta naq us wankebʼ li xmoos laj Salomón saʼ xkʼabʼaʼ li bʼihomal, kixye bʼan aʼin xbʼaan naq nekeʼrabʼi li choxahil naʼlebʼ li kixkʼe li Yos re laj Salomón. Li ixq aʼin chalenaq Seba ut kixkanabʼ jun chaabʼil eetalil choʼq rehebʼ li nekeʼloqʼonink re li Yos saʼebʼ li qakutan, li nekeʼrabʼi li xchoxahil naʼlebʼ laj Yobʼtesinel joʼ ajwiʼ li Jesukriist, li Ralal.
Li ixq aʼin kixye ajwiʼ re laj Salomón: «Loqʼoninbʼil taxaq li Qaawaʼ laaYos» (1 Reyes 10:9, SBG). Kixkʼe reetal naq li Jehobʼa kixkʼe xchoxahil naʼlebʼ ut xbʼihomal laj Salomón. Aʼin naxchap ribʼ rikʼin li kixye li Jehobʼa rehebʼ laj Israel: “Paabʼomaq ut kʼanjelahomaq ru, xbʼaan naq aʼan leechoxahil naʼlebʼ ut leeseebʼal kʼaʼuxl chiruhebʼ li tenamit. Naq ebʼ aʼin teʼrabʼi resil chixjunil li chaqʼrabʼ aʼin, teʼxye: «Yaal naq li nimla tenamit aʼin wank xchoxahil naʼlebʼ ut xseebʼal xkʼaʼuxl»” (Deuteronomio 4:5-7, SBG).
w07 1/8 29 raqal 13
Ma bʼihomo chiru li Yos?
13 Naq li Jehobʼa narosobʼtesi li xtenamit, naxkʼe re li qʼaxal chaabʼil (Santiago 1:17). Li chʼochʼ li kixkʼe li Jehobʼa rehebʼ laj Israel, aʼan jun «xqʼemal chʼochʼ». Usta yaal naq kiyeemank ajwiʼ aʼin chirix li tenamit Egipto, abʼan li chʼochʼ li kixkʼe li Jehobʼa rehebʼ laj Israel wank xjalanil. Laj Moisés kixye re li tenamit: «Li Qaawaʼ laaYos naʼilok re li chʼochʼ aʼan». Ebʼ laj Israel us t-elq xbʼaan naq li Jehobʼa t-iloq rehebʼ. Ut joʼkan kikʼulmank: naq ebʼ laj Israel nekeʼxpaabʼ li Jehobʼa, nekeʼosobʼtesiik ut chaabʼil li xyuʼamebʼ chiruhebʼ li junchʼol chik chi tenamit. Chʼolchʼo naq li rosobʼtesihom li Jehobʼa «nabʼihomobʼresink» rehebʼ (Números 16:13, SBG; Deuteronomio 4:5-8; 11:8-15, SBG).
Li tertokil pek
w04 15/9 25 raqal 3
Li xqatzol saʼ li hu Deuteronomio
4:15-20, 23, 24. Li Yos kixye naq inkʼaʼ tyiibʼamanq li jalam u abʼan, ma naraj xyeebʼal aʼin naq maajun li kʼaʼaq re ru teʼruuq xyiibʼankil? Inkʼaʼ. Li Yos kixye re li xtenamit naq inkʼaʼ teʼxyiibʼ li jalam u re xloqʼoninkil malaj re naq teʼxwiqʼibʼ ribʼ chiru. Li Santil Hu moko naxye ta naq inkʼaʼ tooruuq xyiibʼankil malaj xbʼonbʼal junaq li kʼaʼaq re ru li nawulak chiqu (1 Reyes 7:18, 25).
14-20 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 5, 6
«Kʼut chiruhebʼ laakokʼal xraabʼal li Jehobʼa»
w05 15/6 20 raqal 11
Ex naʼbʼej yuwaʼbʼej: chʼolanihomaq leejunkabʼal
11 Maajun chik xraqal li Santil Hu naʼaatinak naabʼal sut chirix aʼin joʼ Deuteronomio 6:5-7. Sikʼomaq ebʼ li raqal aʼin. Kʼehomaq reetal naq li raqal aʼin naxkʼut naq laaʼex xbʼeenwa teekawresi leepaabʼal ut leerahom chirix li Jehobʼa rikʼin xyuʼaminkil li aatin aʼin. Aajel ru naq teekʼe eechʼool chi xtzolbʼal li Raatin li Yos, rilbʼal xsaʼ ut xkʼoxlankil rix, chi joʼkan texruuq xtawbʼal ru li naxye li Jehobʼa, li xnaʼlebʼ ut li xchaqʼrabʼ. Ut tnumtaaq xsahil eechʼool chirix li naxye li Raatin li Yos, teeroxloqʼi ut teera, tojaʼ naq texruuq xkʼutbʼal naabʼal li chaabʼil naʼlebʼ chiruhebʼ leeralal eekʼajol (Lucas 6:45).
w07 15/5 15 raqal 5
Chanru tintzolebʼ chiʼus linkokʼal?
Chixjunil li nekeekʼoxla, li nekeerekʼa ut li nawulak cheeru nekeekʼutbʼesi rikʼin li nekeeye joʼ ajwiʼ rikʼin li nekeebʼaanu (Romanos 2:21, 22). Leekokʼal nekeʼril li nekeebʼaanu ut nekeʼxkʼam rehebʼ eerikʼin. Nekeʼril ajwiʼ kʼaru nekeekʼe xwankil ut nekeʼxbʼaanu ajwiʼ aʼin. Nekeʼxkʼe reetal wi nekeera li Jehobʼa. Nekeʼril naq oxloqʼ cheeru rilbʼal ut xtzolbʼal li Santil Hu ut naq nekeekʼe chiʼubʼej li Xʼawabʼejilal li Yos saʼ leeyuʼam (Mateo 6:33). Wi inkʼaʼ nekeekanabʼ li chʼutam ut li puktesink, teʼxkʼe reetal naq wank xwankil cheeru kʼanjelak chiru li Jehobʼa (Mateo 28:19, 20; Hebreos 10:24, 25).
w05 15/6 21 raqal 14
Ex naʼbʼej yuwaʼbʼej: chʼolanihomaq leejunkabʼal
14 Deuteronomio 6:7 naxkʼut naq ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej yalaq joqʼe nekeʼruuk chi aatinak chirix li Yos rikʼinebʼ li xkokʼal. Maakʼaʼ naxye ma yookex chi bʼihajik, kʼanjelak saʼ ochoch malaj hilank, texruuq xkawresinkilebʼ xpaabʼal leekokʼal. Moko naraj ta xyeebʼal naq kaʼajwiʼ chirix li Santil Hu texʼaatinaq, tento bʼan teesikʼ chanru xbʼaanunkil aʼin re xwaklesinkilebʼ xchʼool ut xpaabʼal. Saʼ li hu Ajsi aawu! natawmank jalan jalanq li naʼlebʼ li naru teeroksi re xkʼutbʼal chiruhebʼ chirix li xyobʼtesihom li Jehobʼa joʼebʼ li xul, li xchʼinaʼusal li Ruuchichʼochʼ joʼ ajwiʼ li xnaʼlebʼ ut li xbʼaanuhomebʼ li poyanam. Aʼin tixbʼaanu naq ebʼ li saaj teʼraj rilbʼal li tasal hu li naxkʼe li moosej tiik xchʼool ut wank xnaʼlebʼ (Mateo 24:45-47).
Li tertokil pek
w19.02 22 raqal 11
Li rahok ut li tiikilal saʼ li najter Israel
11 Li naqatzol: Li Jehobʼa moko kaʼaj tawiʼ naril chanru nokooʼilok. Naril bʼan li qaanm, li wank tzʼaqal saʼ xchamal qachʼool (1 Sam. 16:7). Inkʼaʼ tooruuq xmuqbʼal chiru li naqakʼoxla, li naqekʼa ut li naqabʼaanu. Naxsikʼ li xchaabʼilal qachʼool ut nokooxtenqʼa chi xyuʼaminkil. Abʼan, naraj ajwiʼ naq tqakʼe reetal bʼar wank ebʼ li yiibʼ aj kʼaʼuxl ut tqaqʼax ruhebʼ re naq inkʼaʼ tooʼeʼxkʼe chi maakobʼk (2 Crón. 16:9; Mat. 5:27-30).
21-27 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 7, 8
«Inkʼaʼ texsumlaaq rikʼinebʼ»
Kʼaʼut li Yos kixye rehebʼ laj Israel naq teʼsumlaaq kaʼajwiʼ rikʼinebʼ li nekeʼxloqʼoni li Jehobʼa?
Li Jehobʼa naxnaw naq laj Tza naraj naq li tenamit Israel tixloqʼoni li bʼalaqʼil yos. Li Yos ak kixye chaq rehebʼ laj Israel naq inkʼaʼ teʼsumlaaq rikʼin jalanebʼ chik xbʼaan naq aʼin tixbʼaanu naq teʼxkanabʼ li Jehobʼa ut teʼxloqʼoni li bʼalaqʼil yos. Wank naabʼal chisaʼ aʼin. Naq li Jehobʼa inkʼaʼ chik tixtenqʼahebʼ laj Israel, ebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ sa chik teʼnumtaaq saʼ xbʼeenebʼ. Ut wi tkʼulmanq raj aʼin, chan raj ru tchalq li Sikʼbʼil ru saʼ xkʼabʼaʼebʼ laj Israel? Joʼkan peʼ naq laj Tza kiraj naq ebʼ laj Israel teʼsumlaaq rikʼinebʼ li inkʼaʼ nekeʼxloqʼoni li Jehobʼa.
w15 15/3 30 raqal 5
Ma toj tooruuq chi sumlaak joʼ naraj li Jehobʼa?
Li Jehobʼa naxnaw naq us toowanq wi nokoosumlaak rikʼin li naloqʼonink ajwiʼ re. Naraj naq sahaq saʼ qachʼool ut inkʼaʼ tqakʼul li rahilal. Saʼ xkutankil laj Nehemías naabʼalebʼ laj Judiiy keʼsumlaak rikʼin li inkʼaʼ nekeʼxloqʼoni li Jehobʼa. Kʼaru kixbʼaanu laj Nehemías? Kixjultika chiruhebʼ li kixkʼul laj Salomón re xtenqʼankilebʼ chi xjalbʼal xnaʼlebʼ ut kixye ajwiʼ rehebʼ naq, usta li Jehobʼa kixra laj Salomón, abʼan «kikʼeheʼk chi maakobʼk xbʼaanebʼ li ixq jalanebʼ xtenamit» li keʼwank choʼq rixaqil (Neh. 13:23-26, SBG). Joʼkan bʼiʼ, wi li Jehobʼa naxye qe naq toosumlaaq rikʼin junaq li qechpaabʼanel, naraj naq us toowanq (Sal. 19:8-11; Is. 48:17, 18). Relik chi yaal naq naqabʼanyoxi re li Jehobʼa naq naxkʼe xchʼool chiqix ut naxkʼe qanaʼlebʼ. Naq naqapaabʼ, naqakʼe reetal naq kaʼajwiʼ aʼan wank xkʼulubʼ chi xyeebʼal qe li kʼaru us ut li inkʼaʼ us (Prov. 1:5).
w15 15/8 26 raqal 12
Us naq taasikʼ chiʼus ebʼ laawamiiw anaqwan!
12 Tento tqasikʼ chiʼus ebʼ li qamiiw, abʼan jwal aajel wiʼ chik ru naq tqasikʼ chiʼus rikʼin ani toosumlaaq. Li Raatin li Yos naxye: «Meelaqʼabʼ eeribʼ rikʼinebʼ li maakʼaʼ nekeʼxpaabʼ, re riiqaninkil li moko eekʼulubʼ ta. Kʼaru wank re li tiikilal rikʼin li maaʼusilal? Ma truuq tabʼiʼ taawanq saʼ komonil li saqenk rikʼin li aakʼabʼ?» (2 Cor. 6:14, SBG). Li Santil Hu naxye chi chʼolchʼo ru naq tento toosumlaaq «joʼ naraj li Qaawaʼ», aʼin naraj xyeebʼal naq kaʼajwiʼ toosumlaaq rikʼin junaq chik aj Testiiw li ak kixsubʼ ribʼ saʼ haʼ ut nanaʼlebʼak joʼ tzʼaqal aj paabʼanel (1 Cor. 7:39, SBG). Li naxyuʼami li naʼlebʼ aʼin, tixtaw jun li ramiiw li ttenqʼanq re chi xloqʼoninkil li Yos.
Li tertokil pek
w04 1/2 13 raqal 4
Li Jehobʼa naxkʼe qe wulaj wulaj li naʼajmank chiqu
4 Naq naqatzʼaama re li Yos naq tixkʼe qawa rajlal kutan, naxjultika ajwiʼ chiqu naq naʼajmank naq tixkawresi qapaabʼal wulaj wulaj. Li Jesús kixtzʼeqtaana laj Tza naq kixye re, naq tixsutqʼisi li pek choʼq wa usta yook raj xtzʼokajik xbʼaan naq kiʼayuunik chiru naabʼal kutan, kixye re laj Tza: «Tzʼiibʼanbʼil saʼ li Santil Hu naq moko kaʼaj ta wiʼ rikʼin wa yoʼyooq li winq, rikʼin aj bʼan wiʼ chixjunil li aatin naʼelk chi xtzʼuumal re li Yos» (Mateo 4:4, SBG). Saʼ li hoonal aʼan, li Jesús kiroksi li kixye laj Moisés re li tenamit Israel: «Kixkubʼsi laawankil ut katxkʼe xkuybʼal aasaʼ, abʼanan kixkʼe chawaʼ li maná li inkʼaʼ aanawom ru laaʼat chi moko xnawomebʼ ru laanaʼ laayuwaʼ, re xkʼutbʼal chawu naq moko kaʼaj ta wiʼ rikʼin wa yoʼyo li winq, rikʼin aj bʼan wiʼ chixjunil li naʼelk chaq saʼ re li Qaawaʼ» (Deuteronomio 8:3, SBG). Li Jehobʼa moko kaʼaj tawiʼ kixkʼe li maná rehebʼ laj Israel, kixkʼe ajwiʼ xnaʼlebʼebʼ chirixebʼ li xpaabʼal. Tento raj teʼxxok «xwahebʼ re li junjunq chi kutan». Wi teʼxxok raj re li jun chik kutan, tchuhoʼq ut tmotzoʼinq (Éxodo 16:4, SBG, 20). Abʼan saʼ li xwaq kutan, tento teʼxxok ajwiʼ re li jun chik kutan li teʼroksi choʼq re li sábado (Éxodo 16:5, 23, 24). Li maná kixjultika chiruhebʼ naq tento teʼabʼinq ut «moko kaʼaj ta wiʼ rikʼin wa yoʼyooq li winq, rikʼin aj bʼan wiʼ chixjunil li aatin naʼelk chi xtzʼuumal re li Yos».
28 RE JUNIO TOJ 4 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 9, 10
«Kʼaru naraj li Qaawaʼ leeYos eerikʼin?»
w09 1/10 10 raqal 3, 4
Kʼaru naraj li Jehobʼa naq tqabʼaanu?
Kʼaru t-ekʼasinq qe chi xpaabʼankil li Yos chi anchal qachʼool? Li raqal 12, Wy, naxkʼut aʼin: «Teexuwa ru li Qaawaʼ leeYos». Laj Moisés moko yook ta xyeebʼal naq tooxuwaq chiru li chʼaʼajkilal li tixkʼam chaq li naqabʼaanu. Yook bʼan xyeebʼal naq tqoxloqʼi li Yos ut li xchaqʼrabʼ, ut aʼin t-ekʼasinq qe re naq inkʼaʼ tqarahobʼtesi xchʼool.
Wank jun chik xyaalalil kʼaʼut tqapaabʼ li Yos. Laj Moisés kixye aʼin: «Chara li Qaawaʼ laaYos ut chatkʼanjelaq chiru chi anchal aachʼool, chi anchal aawaanm» (raqal 12). Tento tqapaabʼ xbʼaan naq naqara. Abʼan moko kaʼaj tawiʼ tqekʼa naq naqara li Yos. Jun li tasal hu naxchʼolobʼ naq «saʼ li aatinobʼaal Hebreo naq naʼaatinak chirix li naqekʼa wank sut naxchap ajwiʼ ribʼ rikʼin li naʼekʼasink qe chi xbʼaanunkil li naqekʼa». Joʼkan bʼiʼ, wi naqara li Yos tqakʼutbʼesi rikʼin li naqabʼaanu. Relik chi yaal, wi naqara li Yos tqakʼe qachʼool chi xbʼaanunkil chixjunil li nawulak chiru (Proverbios 27:11).
w09 1/10 10 raqal 6
Kʼaru naraj li Jehobʼa naq tqabʼaanu?
Wi naqapaabʼ li Yos chi anchal qachʼool tqataw rusilal. Laj Moisés kixye chi chʼolchʼo ru aʼin saʼ li raqal 13: «Chapaabʼ li xchaqʼrabʼ li Qaawaʼ ut li xtaqlahom [...] re naq us wanqat». Maakʼaʼ naxye li tixpatzʼ qe, aʼan naraj naq us wanqo. Misach saʼ qachʼool naq «li Yos aʼan rahok» (1 Juan 4:8, SBG). Li naxpatzʼ qe nokooxtenqʼa anaqwan ut saʼebʼ li kutan chalkebʼ re (Isaías 48:17). Naq naqapaabʼ li naxye qe li Yos, inkʼaʼ naqachʼik qibʼ saʼ naabʼal li chʼaʼajkilal ut tqataw naabʼal li osobʼtesihom rubʼel li Xʼawabʼejilal li Yos.
cl 16 raqal 2
Ma nokooruuk chi jilok chixkʼatq li Yos?
2 Laj Abrahán aʼan jun rehebʼ li kiwank tzʼaqal choʼq ramiiw li Nimajwal Yos, joʼkan naq li Yos kixkʼabʼaʼi «li wamiiw» (Isaías 41:8, SBG). Li Jehobʼa kiril laj Abrahán joʼ tzʼaqal ramiiw. Kiwank choʼq ramiiw xbʼaan naq «kixpaabʼ li Yos» (Santiago 2:23, SBG). Saʼebʼ li qakutan, li Jehobʼa naxkʼe ajwiʼ xchʼool chirixebʼ li nekeʼrahok re (Deuteronomio 10:15). Li Jehobʼa naxye qe aʼin: «Jilonqex chi xkʼatq li Yos, ut aʼan taajiloq chekʼatq» (Santiago 4:8, SBG).
Li tertokil pek
it-1 133
Anaquim
Jwal nimebʼ roq ut wankebʼ saʼebʼ li tzuul re li tenamit Canaán, joʼ ajwiʼ chixkʼatq li palaw ut naabʼal wankebʼ saʼ rokebʼl iqʼ. Laj Ahimán, laj Sesai ut laj Talmai, wankebʼ Hebrón ut qʼaxal wankebʼ xwankil saʼ xyanqebʼ laj Anaquim (Nú 13:22), aran keʼril xbʼeen sut ebʼ li poyanam aʼin ebʼ li 12 aj chʼuuk re Israel. 10 rehebʼ laj chʼuuk aʼin moko chaabʼil ta li esil keʼxye, keʼxsebʼesi ebʼ li junchʼol naq keʼok xyeebʼal naq ebʼ li winq aʼin chalenaqebʼ saʼ xyanq laj Nefilim ut naq ebʼ laj Hebreo chanchanebʼ li «chiliʼ» chiruhebʼ aʼan (Nú 13:28-33, SBG; Dt 1:28). Saʼ xkʼabʼaʼ naq jwal nimebʼ roq, keʼjuntaqʼeetamank rikʼin laj Emim ut laj Refaím, li jwal nimebʼ ajwiʼ roq. Saʼ xkʼabʼaʼ naq jwal kawebʼ ribʼ, kiyeemank aʼin chirixebʼ: «Maaʼani naru tixkol ribʼ chiruhebʼ li ralal xkʼajol laj Anak» (Dt 2:10, 11, 20, 21; 9:1-3, SBG).