Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
5-11 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 11, 12
«Chanru naraj li Jehobʼa naq tqaloqʼoni ru?»
Chatwanq Junelik saʼ li Xrahom li Yos
7 Li Santil Hu naxkʼut naq moko kaʼaj tawiʼ tqekʼa naq naqara li Jehobʼa, tento bʼan tqakʼe chi kʼiik li qarahom chirix. Re xtawbʼal ru chiʼus aʼin, qilaq jun li eetalil: wi taawaj junaq aamansaan, peʼyaal naq inkʼaʼ raj twulaq chaawu naq teʼxkʼe aawe kaʼajwiʼ xnaqʼ li mansaan? Yaal naq li xnaqʼ nakʼanjelak re naq tkʼiiq xcheʼul li mansaan. Abʼan laaʼat inkʼaʼ nakaawaj xnaqʼ li mansaan, nakaawaj bʼan li ru. Joʼ nakʼulmank rikʼin li mansaan, tento naq tkʼiiq ajwiʼ li qarahom chirix li Jehobʼa ut tixkʼe li ru. Li Santil Hu naxye: «Aʼan aʼin li xraabʼal li Yos: naq chiqapaabʼ ebʼ li xchaqʼrabʼ. Ut ebʼ li xchaqʼrabʼ moko aalebʼ ta». Aʼin naraj xyeebʼal naq li xchaqʼrabʼ li Yos moko chʼaʼaj ta xpaabʼankil (1 Juan 5:3, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Joʼkan naq li narahok re chi tzʼaqal li Yos, tento naq tixkʼutbʼesi rikʼin li xbʼaanuhom (chaawil Mateo 7:16-20).
8 Naqakʼutbʼesi naq naqara li Yos, naq naqapaabʼ ut naq naqabʼaanu li naxye li Raatin. Li xchaqʼrabʼ li Yos moko chʼaʼaj ta xpaabʼankil, nokooxtenqʼa bʼan chi xtawbʼal li sahil chʼoolejil (Isaías 48:17, 18). Naq naqakanabʼ naq li Jehobʼa nokooxbʼeresi, naqakʼutbʼesi naq oxloqʼ chiqu li naxkʼe qe. Abʼanan, moko chixjunilebʼ ta nekeʼbʼanyoxink chiru li Yos. Laaʼo inkʼaʼ naqaj xkʼambʼal qe rikʼinebʼ li inkʼaʼ keʼbʼanyoxink chiru li Jesús. Qilaq jun li eetalil: saʼ jun kutan li Jesús kixkʼirtasi lajeebʼ chi winq saqlepebʼ rix, abʼan jun ajwiʼ kibʼanyoxink (Lucas 17:12-17). Us raj naq tqakʼam qe rikʼin li kibʼanyoxink, ut inkʼaʼ rikʼin li bʼeleebʼ li inkʼaʼ keʼbʼanyoxink chiru li Jesús.
it-1 104 raqal 5
Artal
Ebʼ laj Israel tento naq teʼxpukʼi chixjunil ebʼ li artal, ebʼ li pek, ut ebʼ li cheʼ bʼarwiʼ nekeʼloqʼoniik li pechʼbʼil yos (Éx 34:13; Dt 7:5, 6; 12:1-3). Maajunwa raj teʼxmayeja ebʼ li ralal xkʼajol saʼ xaml joʼ nekeʼxbʼaanu ebʼ laj Canaán (Dt 12:30, 31; 16:21). Ebʼ laj Israel moko teʼxyiibʼ ta raj naabʼal li artal, yal jun ajwiʼ teʼxyiibʼ re xloqʼoninkil li tzʼaqal Yos, ut teʼxkʼe bʼarwiʼ li Jehobʼa tixye rehebʼ (Dt 12:2-6, 13, 14, 27; nakʼutunk xjalanil rikʼin Babilonia, bʼarwiʼ wankebʼ 180 artal kaʼajwiʼ choʼq re li yos Istar). Saʼ xtiklajik xeʼyeheʼk re, naq teʼxyiibʼ jun li artal re pek naq ak xeʼxqʼax li nimaʼ Jordán (Dt 27:4-8), joʼkan kixbʼaanu laj Josué naq kixyiibʼ jun li artal saʼ li tzuul Ebal (Jos 8:30-32). Naq ak keʼxjekʼi li naʼajej li keʼrechani, li xteepal laj Rubén, laj Gad ut li xyijachil li xteepal laj Manasés keʼxyiibʼ jun li nimla artal chixkʼatq li nimaʼ Jordán, aʼin kixbʼaanu naq ebʼ li junchʼol chik chi teep teʼpoʼq. Abʼan kichʼanaak li xjosqʼilebʼ naq kinawmank naq moko kiyiibʼamank ta saʼ xkʼabʼaʼ li bʼalaqʼil yos, re bʼan xjultikankil naq teʼkʼanjelaq chiru li Jehobʼa, aʼ li tzʼaqal Yos (Jos 22:10-34).
Li tertokil pek
it-1 1058 raqal 2
Tzuul Guerizim
Joʼ kixye chaq laj Moisés, ebʼ li xteepal laj Israel keʼxchʼutubʼ ribʼ saʼ li tzuul Guerizim ut Ebal naq tojaʼ keʼrechani li tenamit Hai rubʼel xwankil laj Josué. Aran keʼrabʼi li osobʼtesink li teʼxkʼul wi nekeʼabʼink chiru li Jehobʼa ut li maajewank li teʼxkʼul wi inkʼaʼ nekeʼabʼink. Li xteepal laj Simeón, laj Leví, laj Judá, laj Isacar, laj José ut laj Benjamín keʼkanaak chiru li tzuul Guerizim. Ebʼ laj Leví ut li xkaaxil li sumwank keʼkanaak saʼ xtaqʼahil li tzuul, ut ebʼ li waqibʼ chik chi teep keʼkanaak chiru li tzuul Ebal (Dt 11:29, 30; 27:11-13; Jos 8:28-35). Ebʼ li teep li wankebʼ saʼ li tzuul Guerizim keʼxkʼulubʼa li osobʼtesihom li kiyeemank saʼ li naʼajej aʼan, ut ebʼ li junchʼol chik chi teep keʼxkʼulubʼa li maajewank li kiyaabʼasimank saʼ li tzuul Ebal. Nayeemank naq kiyaabʼasimank li osobʼtesihom aʼin chiru li tzuul Guerizim xbʼaan naq chaabʼil chʼochʼ ut chʼinaʼus, abʼan li tzuul Ebal, pek ut kaw ru. Abʼanan, li Santil Hu maakʼaʼ naxye chirix aʼan. Abʼan li Chaqʼrabʼ kiyaabʼasimank saʼ kawil kuxej «chiruhebʼ chixjunil li xLoqʼlaj Chʼutamebʼ laj Israel; kʼeebʼilebʼ ajwiʼ saʼ ajl ebʼ li ixq, ebʼ li kokʼal ut ebʼ laj abʼl tenamit li wankebʼ saʼ xyanqebʼ laj Israel» (Jos 8:35, SBG). Chixjunilebʼ li wankebʼ saʼ li tzuul keʼruuk rabʼinkil li kiyeemank xbʼaan naq maakʼaʼ choqink saʼ li naʼajej aʼan (chaawil EBAL, MONTE).
12-18 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 13-15
«Li Chaqʼrabʼ naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa naxkʼe xchʼool chirixebʼ li nebʼaʼ»
it-1 689 raqal 4
Xlajeetqil li kʼaʼaq re ru
Chanchan naq wank jun chik li xlajeetqil li kʼaʼaq re ru li nekeʼxxok ebʼ laj Israel rajlal chihabʼ li nakʼanjelak re jalan chik li naʼlebʼ, usta ebʼ laj Leví nekeʼxkʼul bʼayaq aʼin. Ebʼ laj Israel nekeʼroksi ut nekeʼxtaw xsahil aʼin naq nekeʼxbʼaanu ebʼ li ninqʼe saʼ li tenamit. Wi najt nakanaak li tenamit Jerusalén re xkʼambʼal li xlajeetqil li kʼaʼaq re ru, naru teʼxjal aʼin choʼq tumin, li t-oksimanq saʼ li ninqʼe (Dt 12:4-7, 11, 17, 18; 14:22-27). Naq naraqeʼk li rox ut li xwaq chihabʼ naq nanimaak ru li sábado re wuqubʼ chihabʼ, li xlajeetqil li kʼaʼaq re ru aʼin naʼoksimank choʼq rehebʼ laj Leví, laj abʼl tenamit, li xmalkaʼan ut li maakʼaʼebʼ xnaʼ xyuwaʼ (Dt 14:28, 29; 26:12).
it-1 148
Xchihabʼil li sábado
Li xchihabʼil li sábado kiyeemank ajwiʼ re «xchihabʼil xkuybʼal xmaakebʼ laj kʼas [hasch·schemit·táh]» (Dt 15:9; 31:10, SBG). Saʼ li chihabʼ aʼan nahilank li chʼochʼ xbʼaan naq inkʼaʼ chik nekeʼxkʼanjela ru (Éx 23:11). Joʼkan ajwiʼ, li ani wank xkʼas inkʼaʼ chik naxtoj. Ut aweʼ aʼan «li kuyuk maak saʼ xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ» Jehobʼa. Wankebʼ nekeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ nakuymank li kʼas, nekeʼxye bʼan naq junaq aj Israel inkʼaʼ tixmin ru li rechtenamitul chi xtojbʼal li xkʼas xbʼaan naq chiru li chihabʼ aʼan maakʼaʼaq xtumin; abʼanan, ebʼ laj abʼl tenamit tento naq teʼxtoj li xkʼas (Dt 15:1-3, SBG). Wiibʼ oxibʼ rehebʼ li nekeʼxnaw chirix li chaqʼrabʼ nekeʼxkʼoxla naq inkʼaʼ chik ttojmanq li kʼas wi kiʼoksimank li tumin re xtenqʼankil junaq li nebʼaʼ, abʼan wi li tumin kiʼoksimank choʼq re li yakok, tento ttojmanq. Nayeemank naq chiru li xbʼeen siʼeent chihabʼ, laj Hillel kixxaqabʼ jun li naʼlebʼ bʼarwiʼ naruhank chi xik saʼ li raqlebʼaal aatin re naq ttojmanq li kʼas (The Pentateuch and Haftorahs, edición de J. Hertz, Londres, 1972, perel 811, 812).
it-1 831
Loqʼbʼil moos
Li chaqʼrabʼ chirix li loqʼbʼil moos ut laj echal re. Ebʼ laj Israel li nekeʼwank joʼ moos jalanebʼ chiru li loqʼbʼil moos aj abʼl tenamit ut li nekeʼkanaak chi wank aran. Ebʼ li loqʼbʼil moos li maawaʼebʼ aj Israel nekeʼkanaak rubʼel xwankil laj echal rehebʼ ut wi aʼan tkamq tixnumsi rehebʼ li ralal xkʼajol (Le 25:44-46), abʼan laj Israel tixkanabʼ wank choʼq loqʼbʼil moos saʼ li xwuq chihabʼ li xkʼanjel, malaj saʼ li Xchihabʼil li Achʼabʼank, aʼ yaal kʼaru twulaq xbʼeenwa. Ut naq wanq choʼq loqʼbʼil moos tento ttojeʼq li xkʼanjel (Éx 21:2; Le 25:10; Dt 15:12). Laj Israel li naxkʼayi ribʼ choʼq loqʼbʼil moos re jun aj abʼl tenamit malaj re jun li junkabʼal li nakanaak chi wank aran, yalaq joqʼe naru naloqʼeʼk, naru naq aʼan tixbʼaanu malaj junaq li xkomon. Li xtzʼaq re xloqʼbʼal natojmank aʼ yaal jarubʼ chihabʼ chik twulaq li Xchihabʼil li Achʼabʼank malaj naq twulaq li xwuq chihabʼ li xkʼanjel (Le 25:47-52; Dt 15:12). Naq jun aj Israel naʼachʼabʼaak choʼq moos, laj echal re naxkʼe jun xmaatan re naq tixtenqʼa ribʼ (Dt 15:13-15). Wi junaq li loqʼbʼil moos ak sumsu naq xʼok chi kʼanjelak, tixkʼam li rixaqil chirix. Abʼanan, wi laj echal re kixkʼe li rixaqil (maare jun aj abʼl tenamit, li moko xkʼulubʼ ta naq t-achʼabʼaaq saʼ li xwuq chihabʼ li xkʼanjel), li ixaqilbʼej ut ebʼ li xkokʼal tento teʼkanaaq rikʼin laj echal re. Wi laj Israel traj kanaak choʼq moos, naru tixbʼaanu. Wi joʼkan, tento thopeʼq li xxik re xkʼutbʼesinkil naq naraj kanaak choʼq loqʼbʼil moos chi junelik (Éx 21:2-6; Dt 15:16, 17).
Li tertokil pek
w06 1/4 31
Xpatzʼom ebʼ laj ilol hu
Kʼaru naqatzol saʼ Éxodo 23:19, SBG, bʼarwiʼ naxye: «Maachiq li chʼina chibʼaat saʼ xyaʼal xtuʼ li xnaʼ»?
Li naʼlebʼ aʼin li kikʼemank saʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés li natawmank oxibʼ sut saʼ li Santil Hu, nokooxtenqʼa chi rilbʼal kʼaru naxkʼoxla li Jehobʼa chirix li tiikilal, li toqʼobʼank u ut li rahok. Naxkʼutbʼesi ajwiʼ naq li Jehobʼa xikʼ naril li bʼalaqʼil paabʼal (Éxodo 34:26; Deuteronomio 14:21).
Li Jehobʼa moko kixye ta naq naru xchiqbʼal jun li chʼina chibʼaat malaj yalaq kʼaru chik chi xul saʼ xyaʼal xtuʼ li xnaʼ, kixye bʼan naq li xyaʼal xtuʼ li xul tkʼanjelaq re naq tixkʼiresi li ral. Joʼkan naq jun li winq kixye naq, naq junaq aj Israel naxchiq junaq li chʼina xul saʼ xyaʼal xtuʼ li xnaʼ, «naxkʼutbʼesi naq maakʼaʼ naraj re li kixye chaq li Yos chirix chanru tixkʼiresi li ral jun li xul».
Wankebʼ ajwiʼ nekeʼxye naq aʼin chalenaq saʼ li bʼalaqʼil paabʼal re xbʼoqbʼal li habʼ. Wi joʼkan raj, li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Jehobʼa rehebʼ laj Israel tixkolebʼ raj chiru li xbʼaanuhom li bʼalaqʼil paabʼal li maakʼaʼ naʼok wiʼ ut narahobʼtesink, aʼ li nekeʼxbʼaanu ebʼ li tenamit li wankebʼ chixkʼatqebʼ. Tenebʼanbʼil saʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés naq inkʼaʼ teʼxbʼaanu aʼin (Levítico 20:23).
Li chaqʼrabʼ aʼin naxkʼutbʼesi ajwiʼ naq li Jehobʼa natoqʼobʼank u. Saʼ li Chaqʼrabʼ kiyeemank ajwiʼ naq inkʼaʼ trahobʼtesiiq li xul, ut aweʼ naxkolebʼ joʼ naraj li Jehobʼa. Jun eetalil, inkʼaʼ naru xmayejankil jun li xul wi maajiʼ nawank wuqubʼ kutan rikʼin li xnaʼ; xkamsinkil li xul ut li ral saʼ jun ajwiʼ chi kutan, ut risinkil li xul rochbʼen li xmol malaj li ral saʼ li xsuk (Levítico 22:27, 28; Deuteronomio 22:6, 7).
Chʼolchʼo naq li Chaqʼrabʼ moko kaʼaj tawiʼ naxye kʼaru raj tento inkʼaʼ tbʼaanumanq. Naxkʼut ajwiʼ chanru naraj li Jehobʼa naq tqabʼeresi li qayuʼam ut aweʼ naxkʼutbʼesi li xchaabʼilal ru xnaʼlebʼ (Salmo 19:8-12).
19-25 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 16-18
«Ebʼ li naʼlebʼ re raqok aatin saʼ tiikilal»
it-1 454 raqal 2
Mutzʼ
Re xkʼutbʼesinkil naq inkʼaʼ nekeʼraqok aatin saʼ tiikilal, kiʼoksimank li eetalil chirixebʼ li mutzʼ. Saʼ li Chaqʼrabʼ kiyeemank naabʼal sut rehebʼ laj raqol aatin naq inkʼaʼ raj teʼxkanabʼ naq teʼtuminaaq ru, teʼxkʼul li maatan malaj teʼsikʼoq u, xbʼaan naq aʼin tixbʼaanu naq inkʼaʼ raj chik teʼraqoq aatin saʼ tiikilal. «Li maatan naxmutzʼoʼbʼresi li seebʼebʼ xchʼool» (Éx 23:8, SBG). «Li tuminaak naxmutzʼoʼbʼresi li ani wank xnaʼlebʼ» (Dt 16:19, SBG). Usta chaabʼil xnaʼlebʼ junaq aj raqol aatin, naru tixjal xnaʼlebʼ saʼ xkʼabʼaʼ li maatan li tkʼeheʼq re. Li xchaqʼrabʼ li Yos moko kaʼaj tawiʼ naxye li chʼaʼajkilal li naxkʼam chaq xkʼulbʼal junaq li maatan, naxye bʼan ajwiʼ kʼaru naru trekʼa laj raqol aatin, xbʼaan naq naxye: «Tiikaq ru laachʼool, naq tatraqoq aatin: ma yal aatoqʼobʼa ru li nebʼaʼ chi moko taaxiwa ru li wank xwankil» (Le 19:15, SBG). Joʼkan naq laj raqol aatin moko tixye ta naq wank xmaak junaq li bʼihom saʼ xkʼabʼaʼ naq bʼihom yal re xsahobʼresinkil xchʼool li xkʼihalil li poyanam (Éx 23:2, 3).
it-2 507
Ajl
Wiibʼ. Li ajl 2 rajlal naʼoksimank naq naraqmank chaq aatin. Li raatin wiibʼ chi testiiw naxkʼe xwankil li nayeemank. Naʼajmank wiibʼ malaj oxibʼ li testiiw re xchʼolobʼankil li kikʼulmank chiru laj raqol aatin. Joʼkan ajwiʼ nabʼaanumank saʼ li chʼuut (Dt 17:6; 19:15; Mt 18:16; 2Co 13:1; 1Ti 5:19; Heb 10:28). Li Yos kiroksi li naʼlebʼ aʼin naq kixye naq li Ralal tixkol li ruuchichʼochʼ. Li Jesús kixye: «Saʼ leechaqʼrabʼ tzʼiibʼanbʼil naq li kʼaru teʼxye wiibʼaq chi testiiw, aʼan paabʼajel. Laaʼin ninʼaatinak chiwix injunes wibʼ; joʼkan ajwiʼ li Yuwaʼbʼej li kitaqlank chaq we, naʼaatinak chiwix» (Jn 8:17, 18, SBG).
it-2 892 raqal 4
Aj tij
Ebʼ laj tij kʼebʼil saʼ ruqʼebʼ xchʼolobʼankil li xchaqʼrabʼ li Yos ut nekeʼraqok ajwiʼ aatin saʼ xbʼeen li tenamit Israel. Saʼebʼ li naʼajej bʼarwiʼ nekeʼkʼanjelak, nekeʼxtenqʼa ajwiʼ ebʼ laj raqol aatin ut nekeʼtzʼaqonk chi xtuqubʼankil ru ebʼ li nimla chʼaʼajkilal li inkʼaʼ naruhank xtuqubʼankil ru saʼ li tenamit (Dt 17:8, 9). Tento ajwiʼ teʼwanq rochbʼenebʼ li cheekel winq re li tenamit re xtuqubʼankil ru ebʼ li chʼaʼajkilal chirix li kamsink li maajiʼ natuqubʼaak ru, re naq chi joʼkan teʼruuq risinkil li maak aʼin saʼ li tenamit (Dt 21:1, 2, 5). Wi li bʼeelomej naxqʼabʼa li rixaqil chi xmuxbʼal li xsumlajik saʼ muqmu, tento naq tixkʼam saʼ li rochoch li Yos bʼarwiʼ laj tij tixbʼaanu li xaqabʼanbʼil saʼ li chaqʼrabʼ re xpatzʼbʼal re li Jehobʼa ma wank xmaak li ixq malaj inkʼaʼ, chi joʼkan teʼxkanabʼ naq li Jehobʼa traqoq aatin (Nú 5:11-31). Tento naq ebʼ laj Israel teʼxkʼulubʼa li nekeʼxye ebʼ laj tij ut ebʼ laj raqol aatin; wi nekeʼxqʼet ribʼ, tento naq teʼkamsiiq (Nú 15:30; Dt 17:10-13).
Li tertokil pek
it-1 900
Isink
Re naq t-isiiq junaq li poyanam re xtojbʼal xmaak, tento naq twanq wiibʼ li testiiw (Dt 19:15), ut ebʼ li testiiw aʼin, aʼanaqebʼ xbʼeenwa li teʼxteni chi pek li xmaakobʼk (Dt 17:7), aʼin raj tixkʼutbʼesi naq nekeʼxkʼe xchʼool chirix li xchaqʼrabʼ li Yos ut re naq saqaq ru li tenamit Israel. Ut aweʼ tkʼanjelaq re naq inkʼaʼ teʼxyoobʼ tikʼtiʼ ut inkʼaʼ traqmanq aatin saʼ junpaat.
26 RE JULIO TOJ 1 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 19-21
«Oxloqʼ chiru li Jehobʼa li xyuʼamebʼ li kristiʼaan»
w17.11 14 raqal 4
Qakʼamaq qe rikʼin li tiikilal ut li uxtaanank li naxkʼutbʼesi li Jehobʼa
4 Li Jehobʼa kixbʼaanu naq moko chʼaʼajkaq ta wulak saʼebʼ li waqibʼ chi tenamit re kolok ibʼ. Kixye naq ox oxaq li tenamit chi xkaʼpakʼalil li nimaʼ Jordán, re naq chi joʼkan laj kamsinel saʼ junpaat twulaq aran ut maakʼaʼ tramoq chiru (Núm. 35:11-14, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, 2019 saʼ español, [TNM]). Ebʼ laj Israel tento raj teʼxyiibʼ chiʼus ebʼ li bʼe li nakʼamok saʼebʼ li tenamit aʼan (Deut. 19:3). Joʼkan ajwiʼ, ebʼ laj judiiy kʼaynaqebʼ chaq xkʼebʼal reetalil li bʼe re naq inkʼaʼ tsachq laj kamsinel. Saʼ xkʼabʼaʼ naq wankebʼ li tenamit aʼan, ebʼ laj kamsinel inkʼaʼ nekeʼelelik saʼ jalan chik tenamit bʼarwiʼ naru teʼxloqʼoni ebʼ li pechʼbʼil yos.
w17.11 15 raqal 9
Qakʼamaq qe rikʼin li tiikilal ut li uxtaanank li naxkʼutbʼesi li Jehobʼa
9 Jun rehebʼ li xnimal ru naʼlebʼ li natenqʼank wiʼ ebʼ li tenamit aʼin, aʼan xkolbʼal ebʼ laj Israel re naq inkʼaʼ teʼxkamsi junaq li kristiʼaan li maakʼaʼ xmaak (Deut. 19:10). Jwal loqʼ naril li Jehobʼa li yuʼam ut xikʼ naril «li kamsink poyanam maakʼaʼebʼ xmaak» (Prov. 6:16, 17, SBG). Saʼ xkʼabʼaʼ naq tiik xchʼool ut saant, nimla maak chiru naq junaq li poyanam naxkamsi junaq li rechpoyanamil, usta tixbʼaanu chi inkʼaʼ rajom xchʼool. Yaal naq naʼuxtaanaak ru li nakamsink chi inkʼaʼ rajom xchʼool, abʼan tento txik chi aatinak rikʼinebʼ li cheekel winq re li tenamit. Ut naq ebʼ aʼan nekeʼxtzʼil rix ut nekeʼxkʼe reetal naq kikamsink chi inkʼaʼ rajom xchʼool, tento tkanaaq saʼ li tenamit re kolok ibʼ toj reetal tkamq li xyuwaʼil aj tij, usta aran twanq toj saʼ xkamik. Chi joʼkaʼan, li Jehobʼa kixtenqʼahebʼ laj Israel chi xtawbʼal ru naq jwal loqʼ li yuʼam. Re xkʼutbʼesinkil naq nekeʼroxloqʼi ru laj kʼehol re li yuʼam, tento raj teʼxbʼaanu weent re naq inkʼaʼ teʼxkʼe saʼ xiwxiwal li xyuʼamebʼ li junchʼol saʼ xkʼabʼaʼ li teʼxbʼaanu malaj li inkʼaʼ teʼxbʼaanu.
it-2 930
Kikʼ
Junaq li kristiʼaan xkʼulubʼ xyalbʼal xsahil li yuʼam kʼebʼil re xbʼaan li Yos, joʼkan naq li ani tkamsinq re tolxtoj li xmaak chiru li Yos. Aʼin kikʼutunk naq li Yos kixye re laj Caín laj kamsinel: «Li xkikʼel laawiitzʼin toj saʼ chʼochʼ yo chi qʼoqonk chiwu» (Gé 4:10, SBG). Joʼkan ajwiʼ, wi junaq li kristiʼaan xikʼ naril li ras riitzʼin ut naraj naq tkamq, naʼaatinak chirix xjolom malaj naxyoobʼ tikʼtiʼ chirix re xkʼebʼal saʼ xiwxiwal li xyuʼam, chanchan tawiʼ naq xkamsi li ras riitzʼin (Le 19:16; Dt 19:18-21; 1Jn 3:15).
Li tertokil pek
it-2 1157 raqal 8
Ebʼ laj raqol aatin
Ebʼ laj raqol aatin nekeʼwank chaq saʼ rokebʼaal li tenamit (Dt 16:18; 21:19; 22:15, 24; 25:7; Rut 4:1). «Okebʼaal» nayeemank chaq re li naʼajej li wank chisaʼ li tenamit ut nakanaak chixkʼatq li rokebʼaal. Ebʼ li okebʼaal aʼanebʼ chaq li naʼaj bʼarwiʼ nayaabʼasimank li Chaqʼrabʼ chiruhebʼ laj Israel ut nayeemank rehebʼ kʼaru tento teʼxbʼaanu (Ne 8:1-3). Saʼ li okebʼaal moko chʼaʼaj ta chaq xtawbʼal junaq li testiiw li t-okenq re xkʼayinkil junaq li chʼochʼ malaj re xbʼaanunkil jalan jalanq chik li naʼlebʼ, xbʼaan naq li xkʼihalil ebʼ li kristiʼaan nekeʼok ut nekeʼelk saʼ li okebʼaal. Joʼkan ajwiʼ, naq naraqmank aatin, nabʼaanumank chaq saʼ li okebʼaal re naq chi joʼkan ebʼ laj raqol aatin teʼxtzʼil rix chiʼus, teʼxbʼaanu saʼ tiikilal ut teʼxnaw kʼaru xbʼaanunkil. Chanchan tawiʼ naq wank chaq jun xnaʼajebʼ laj raqol aatin chixkʼatq li okebʼaal bʼarwiʼ naru nekeʼxbʼaanu li xkʼanjelebʼ chi maaʼani tchʼiʼchʼiʼinq rehebʼ (Job 29:7, TNM). Laj Samuel kixbʼeni chaq li naʼajej Betel, Guilgal ut Mizpá, ut «yo chi raqok aatin saʼ xbʼeenebʼ laj Israel saʼ chixjunilebʼ li naʼajej aʼan» joʼwiʼ Ramá, bʼarwiʼ wank chaq li rochoch (1Sa 7:16, 17.).
2-8 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 22, 23
«Li Chaqʼrabʼ naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa narilebʼ li xul»
it-1 428 raqal 2
Iiq
Junxil naʼoksimank chaq ebʼ li xul re xpaqonkil li iiq. Kiyeemank rehebʼ laj Israel naq, wi teʼril naq xtʼaneʼk rubʼel riiq li xbʼuur li xikʼ naʼilok rehebʼ, moko yal teʼril ta, tento bʼan teʼxik chi xtenqʼankil (Éx 23:5). Li xkʼihalil li naru riiqankil jun li xul nakʼabʼaʼiik iiq, joʼ li «riiqebʼ wiibʼaq chi muul» (2Re 5:17, SBG).
it-1 673 raqal 1
Tasal hu re Deuteronomio
Natoqʼobʼaak ajwiʼ ruhebʼ li xul. Li chaqʼrabʼ naxye naq moko us ta xchapbʼal junaq li tzʼik li wank ral, xbʼaan naq inkʼaʼ naru tixkolebʼ li ral. Aʼan bʼan li tkanabʼaaq chi elelik, abʼan ebʼ laj Israel naru teʼkanaaq rikʼinebʼ li ral; ut chi joʼkan li tzʼik truuq twanq xkomon li ral (Dt 22:6, 7). Inkʼaʼ nakanabʼaak naq laj awinel tixlaqʼabʼ jun li bʼuur rikʼin jun teelom wakax, xbʼaan naq trahobʼtesiiq raj li moko numtajenaq ta xmetzʼew (22:10), chi moko xtzʼapbʼal saʼ re li teelom wakax naq yook risinkil rix li triiw, re naq inkʼaʼ trahobʼtesiiq ut re naq inkʼaʼ tixwaʼ li nakʼemank saʼ re xbʼaan xtzʼokajik naq yooq chi kʼanjelak (25:4).
«Meelaqʼabʼ eeribʼ rikʼinebʼ li maakʼaʼ nekeʼxpaabʼ, re riiqaninkil li moko eekʼulubʼ ta»
SAʼ LI eetalil nakʼutunk naq li kameey ut li bʼooyx moko sa ta yookebʼ chi kʼanjelak. Li cheʼ li nalaqʼabʼank rehebʼ naxrahobʼtesihebʼ xbʼaan naq aʼin kʼubʼanbʼil choʼq rehebʼ li xul li kawebʼ ribʼ ut juntaqʼeet xpaayil. Li Yos naxtoqʼobʼa ruhebʼ li xul naq kixye rehebʼ laj Israel: «Maapik ru li chʼochʼ rikʼin bʼooyx rochbʼeen junaq bʼuur» (Deuteronomio 22:10, SBG). Joʼkan ajwiʼ raj tbʼaanumanq rikʼin li bʼooyx ut li kameey.
Laj awinel moko tixbʼaanu ta raj aʼin rehebʼ li xxul. Wi maakʼaʼ raj wiibʼaq li xbʼooyx re xkʼebʼalebʼ chi kʼanjelak, troksi raj jalan chik chi xul. Chanchan tawiʼ naq aʼin kixbʼaanu laj awinel chiru li chihabʼ 1801 toj saʼ li chihabʼ 1900, joʼ nakʼutunk saʼ li eetalil. Xbʼaan naq moko juntaqʼeetebʼ ta li raalal ut li xnimal, li xul li moko kaw ta ribʼ jwal tixyal raj xqʼe re naq inkʼaʼ tkanaaq chiʼixbʼej, ut li kaw ribʼ tixkamsi raj ribʼ chi kʼanjelak.
Li tertokil pek
it-1 669
Kʼas, aj kʼasonel
Jun li kʼas aʼan li tenebʼanbʼil xtojbʼal, xkʼebʼal reqaj li tumin, li kʼaʼaq re ru malaj xbʼaanunkil li kiyeemank. Li xnimal ru xyaalal kʼaʼut naq ebʼ laj Israel nekeʼxkʼe ribʼ saʼ kʼas aʼan naq nekeʼkanaak chi maakʼaʼ xtuminebʼ. Xutaanal choʼq re jun aj Israel kanaak saʼ kʼas xbʼaan naq nakanaak choʼq xmoos li ani kikʼehok xtoʼ (Pr 22:7). Joʼkan naq kiyeemank re li xtenamit li Yos naq tento raj teʼkʼehoq chi anchalebʼ xchʼool, ut naq teʼxtoʼoni xtumin junaq li rechtenamitul, moko teʼxpatzʼ ta ral li tumin (Éx 22:25; Dt 15:7, 8; Sl 37:26; 112:5). Abʼanan, napatzʼmank ral li tumin rehebʼ li maawaʼebʼ aj Israel (Dt 23:20). Junjunq aj judiiy nekeʼxye naq li naʼlebʼ aʼin nakʼanjelak saʼ li yakok, ut maawaʼ saʼ li rajbʼal ru. Xbʼaan naq li maawaʼebʼ aj Israel junes aj numelebʼ, ut yal nekeʼwulak chi yakok, joʼkan naq napatzʼmank ral li tumin rehebʼ, xbʼaan naq joʼkan ajwiʼ nekeʼxbʼaanu ebʼ aʼan rehebʼ li junchʼol.
9-15 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 24-26
«Li Chaqʼrabʼ naxkʼutbʼesi naq li Jehobʼa naxrahebʼ li ixq»
it-2 432 raqal 1
Ixq
Joʼkan ajwiʼ, li chaqʼrabʼ naxkol li ixaqilbʼej joʼwiʼ li bʼeelomej xbʼaan naq inkʼaʼ naxtenebʼ saʼ xbʼeen wank joʼ aj puubʼ chiru li xbʼeen xchihabʼil li xsumlajik. Chi joʼkaʼan, junaq li sumal naru twanq ralal xkʼajol, li tkʼojobʼanq re xchʼool li ixaqilbʼej naq maaʼanikaq li xbʼeelom, ut qʼaxal chik wi nakamk chaq saʼ li yalok (Dt 20:7; 24:5).
it-2 792
Sikʼink
Relik chi yaal naq aʼin qʼaxal naxtenqʼahebʼ chaq li nebʼaʼ, ut usta yaal naq naxbʼaanu naq ebʼ laj Israel teʼxkʼutbʼesi li chaabʼilal, li rahok ut naq kʼojkʼokebʼ xchʼool naq li Jehobʼa t-osobʼtesinq rehebʼ, abʼan maajunwa kixkʼut li qʼemal. Chi joʼkaʼin natawmank ru chiʼus li kixye laj David: «Maajun wa wilom junaq tiik xchʼool tzʼeqtaananbʼil ta xbʼaan li Yos, chi moko wabʼihom naq ebʼ li ralal xkʼajol xeʼxlemooxni ta xwahebʼ» (Sl 37:25, SBG). Saʼ xkʼabʼaʼ li chaqʼrabʼ aweʼ, maajun junaq nebʼaʼ li kaw nakʼanjelak tixkuy xsaʼ chi moko ebʼ li ralal xkʼajol teʼxlemooxni xwahebʼ.
Ma nakaanaw?
Saʼ li qʼe kutan, wi junaq aj Israel nakamk chi maakʼaʼ ralal, tento naq li ras malaj li riitzʼin tsumlaaq rikʼin li rixaqil re naq twanq ralal xkʼajol ut chi joʼkan inkʼaʼ tsachq li xkʼabʼaʼ (Génesis 38:8). Moqon kikʼemank li naʼlebʼ aʼin saʼ li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, ut nanawmank chaq ru joʼ li sumlaak rikʼin li bʼalkej (Deuteronomio 25:5, 6). Wi li kamenaq maakʼaʼ chik junaq ras malaj riitzʼin, tento naq junaq chik li xkomon tsumlaaq rikʼin li rixaqil, joʼ kixbʼaanu laj Boaz li natawmank resil saʼ li hu Rut (Rut 1:3, 4; 2:19, 20; 4:1-6).
Saʼ Marcos 12:20-22 naqil naq ebʼ laj saduseey xeʼaatinak chirix li sumlaak rikʼin li bʼalkej, aʼin naxkʼut naq saʼ xkutankil li Jesús toj nabʼaanumank chaq li naʼlebʼ aweʼ. Kʼaʼut nabʼaanumank chaq aʼin? Laj Flavio Josefo, jun aj judiiy li naxtzʼil chaq rix li kikʼulmank ut kiwank saʼ xkutankilebʼ li apóstol, naxchʼolobʼ naq naxbʼaanu naq inkʼaʼ tsachq li xkʼabʼaʼ li kamenaq ut natenqʼank ajwiʼ re naq maaʼani chik t-echaninq re li xjunkabʼlal ut naxkol li xmalkaʼan. Chiruhebʼ li kutan aʼan, li ixaqilbʼej inkʼaʼ naru narechani li kʼaru re li xbʼeelom wi nakamk, abʼan li xyum li nayoʼlaak naq nasumlaak rikʼin li xbʼalk, naru trechani li xjunkabʼlal li kamenaq.
Li tertokil pek
Li rahok ut li tiikilal saʼ li najter Israel
6 Li Jehobʼa yook xkʼebʼal reetal chanru nekeʼril ribʼ li sumsukebʼ. Li Yos kixye rehebʼ laj Israel naq teʼxra li rixaqil. Li bʼeelomej li kiroxloqʼi li Chaqʼrabʼ kixra li rixaqil, ut inkʼaʼ raj tixsikʼ yalaq kʼaru chi naʼlebʼil re xjachbʼal li xsumlajik (Deut. 24:1-4; Mat. 19:3, 8). Abʼan, naq nawank jun nimla chʼaʼajkilal ut li bʼeelomej naxjach ribʼ rikʼin li rixaqil, tento tixkʼe re xhuhil li jachok ibʼ. Li hu aʼin naxkol li ixq naq naqʼabʼaak chirix li muxuk sumlaak. Abʼanan, maare naq toj maajiʼ nakʼemank re li hu aʼin, li bʼeelomej naʼaatinak rikʼinebʼ li cheekel winq re li tenamit. Chi joʼkan teʼruuq xtenqʼankilebʼ li sumal re naq inkʼaʼ teʼxjach ribʼ. Li Jehobʼa moko junelik ta kiʼokenk chirix junaq li ixaqilbʼej li nakanabʼaak xbʼaan li xbʼeelom chi maakʼaʼ xyaalal, abʼan li Yos naril naq nayaabʼak ut narekʼa li xrahilal (Mal. 2:13-16).
16-22 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 27, 28
«Tulateʼxtaw chixjunilebʼ li rosobʼtesihom li Yos»
w10 15/12 19 raqal 18
Li osobʼtesink li naxyeechiʼi li Awabʼej li nabʼeresiik xbʼaan li Yos
18 Relik chi yaal, rabʼinkil li Jehobʼa naraj xyeebʼal xkʼebʼal saʼ qachʼool li Raatin ut li naʼlebʼ li naxkʼe qe re xkawresinkil li qapaabʼal (Mat. 24:45). Joʼkan ajwiʼ, naʼajmank naq tooʼabʼinq chiru li Yos ut li Ralal. Li Jesús kixkʼe li qʼusuk aʼin: “Moko chixjunil ta li nayehok we: «Qaawaʼ, Qaawaʼ», taaʼok saʼ li xnimajwal wankilal li choxa, taaʼok bʼan li taabʼaanunq re li rajom linchoxahil Yuwaʼ” (Mat. 7:21, SBG). Rabʼinkil li Yos naraj ajwiʼ xyeebʼal xkʼulubʼankil chi anchal qachʼool li naxye li molam xaqabʼanbʼil xbʼaan, aʼ li chʼuut, bʼarwiʼ «kixkʼehebʼ winq choʼq maatan», aʼ ebʼ li cheekel winq (Efe. 4:8, TNM).
w01 15/9 10 raqal 2
Ma toolxtaw li rosobʼtesihom li Jehobʼa?
2 Li aatin saʼ hebreo li najalmank ru joʼ «rabʼinkil» li natawmank saʼ Deuteronomio 28:2, SBG, naraj xyeebʼal xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ chi kokʼaj xsaʼ. Li xtenamit li Jehobʼa moko yal joqʼeqil ta teʼrabʼi li naxye, tento bʼan naq junelik teʼxbʼaanu. Kaʼajwiʼ chi joʼkan toleʼxtaw li rosobʼtesihom li Yos. Li aatin saʼ hebreo li najalmank ru joʼ «tulateʼxtaw» naʼoksimank chaq re yohobʼk ut naraj xyeebʼal «xtawbʼal» malaj «wulak toj bʼar wank wiʼ».
Qakʼehaq qachʼool chi xtawbʼal li rosobʼtesihom li Jehobʼa
4 Chan raj ru teʼabʼinq ebʼ laj Israel chiru li Yos? Li Chaqʼrabʼ naxye naq tento teʼxbʼaanu saʼ xsahilebʼ xchʼool ut saʼ xsahilebʼ li raanm, xbʼaan naq wi moko joʼkan ta teʼxbʼaanu: moko sahaq ta xchʼool rikʼinebʼ (taayaabʼasi Deuteronomio 28:45-47). Relik chi yaal, xkʼulubʼ li Jehobʼa naq tqakʼanjela ru li xchaqʼrabʼ chi anchal qachʼool; xbʼaan naq ebʼ li xul ut ebʼ li maaʼus aj musiqʼej nekeʼabʼink ajwiʼ naq nekeʼtaqlaak (Mar. 1:27; Sant. 3:3). Li naʼabʼink chiru li Jehobʼa naxkʼutbʼesi naq naxra. Ut sa saʼ li raanm xbʼaan naq kʼojkʼo xchʼool naq li Yos inkʼaʼ naxkʼe junaq li chaqʼrabʼ li inkʼaʼ truhanq xkʼanjelankil ru ut naq «aʼan naxqʼajkamuhebʼ li nekeʼsikʼok re» (Heb. 11:6, SBG; 1 Juan 5:3).
Li tertokil pek
it-1 1160
Nubʼaal
Li xchaqʼrabʼ li Yos naxye naq inkʼaʼ tjilosimanq li xnubʼaal li naʼaj (Dt 19:14; chaawil ajwiʼ Pr 22:28). Relik chi yaal, maajewanbʼil li ani naxjilosi «xnubʼajl li ras riitzʼin» (Dt 27:17). Saʼ xkʼabʼaʼ naq li wankebʼ naabʼal xnaʼaj nekeʼxwenteni chaq ribʼ rikʼin ebʼ li rawimq, wi teʼxjilosi li xnubʼaal li xnaʼaj junaq chik kristiʼaan, aʼan inkʼaʼ chik truuq xwenteninkil ribʼ. Li nabʼaanunk re aʼin yook chi elqʼak, ut joʼkaʼan naʼilmank chaq saʼ li qʼe kutan (Job 24:2, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators, [Wy]. Akʼ tzʼiibʼ). Abʼanan, wankebʼ maakʼaʼ nekeʼraj chaq re ut nekeʼxbʼaanu li maaʼusilal aʼan, ut saʼ xkutankil laj Oseas, li wankebʼ chaq wankil saʼ li tenamit Judá xeʼjuntaqʼeetaak rikʼinebʼ li nekeʼxjilosi xnubʼaal junaq li naʼaj (Os 5:10).
23-29 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 29, 30
«Moko qʼaxal chʼaʼaj ta kʼanjelak chiru li Jehobʼa»
w09 1/11 31 raqal 2
Li Jehobʼa naxkanabʼ naq tqasikʼ li tqabʼaanu
Maare xqakʼoxla junsutaq naq chʼaʼaj xpaabʼankil li Yos ut jwal chʼaʼaj xtawbʼal ru li naraj naq tqabʼaanu. Abʼan qakʼoxlaq aʼin: «Li chaqʼrabʼ nakatintaqla wiʼ anaqwan moko chʼaʼaj ta xpaabʼankil chi moko najt wank aawikʼin» (raqal 11, SBG). Li Jehobʼa moko naxpatzʼ ta li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil. Li naxpatzʼ qe wank xyaalalil ut naruhank xbʼaanunkil. Chiqajunilo tooruuq xnawbʼal li naraj naq tqabʼaanu. Re xbʼaanunkil aʼin, moko naʼajmank ta naq tootaqeʼq «saʼ choxa» chi moko tooxik «junpakʼal li palaw» (raqal 12 ut 13, SBG). Li Santil Hu naxchʼolobʼ chi tzʼaqal re ru kʼaru tento tqabʼaanu (Miqueas 6:8).
w09 1/11 31 raqal 1
Li Jehobʼa naxkanabʼ naq tqasikʼ li tqabʼaanu
JUN li hermaan naxkʼoxla naq li kʼaru kixkʼul chaq saʼ xkachʼinal tixbʼaanu naq tmaakobʼq chiru li Yos, naxye: «Wank sut ninxuwa xkʼoxlankil naq tinmaakobʼq chiru li Yos». Ma us raj naq tixkʼoxla aʼin? Ma tenebʼanbʼil saʼ xbʼeen naq tixkʼul aʼin? Chʼolchʼo naq inkʼaʼ. Li Yos naxkanabʼ naq laaʼo toosikʼoq re li tqabʼaanu saʼ li qayuʼam. Ut aʼan naraj naq tqabʼaanu li us, ut li Raatin naxye qe chanru tqabʼaanu. Qilaq li kixye laj Moisés saʼ li tasal 30 re li hu Deuteronomio.
w09 1/11 31 raqal 4
Li Jehobʼa naxkanabʼ naq tqasikʼ li tqabʼaanu
Ma naxkʼe xwankil li Jehobʼa li tqasikʼ xbʼaanunkil saʼ li qayuʼam? Joʼkan tzʼaqal. Li Yos kixye re laj Moisés naq tixtzʼiibʼa: «Sikʼ ru li yuʼam» (raqal 19, SBG). Abʼan, chanru nabʼaanumank aʼin?, laj Moisés kixye: «Chara li Qaawaʼ laaYos, chawabʼi li xyaabʼ xkux ut chapchooqat rikʼin» (raqal 20, SBG). Joʼkan naq, wi naqara li Jehobʼa, aʼin toorekʼasi chi abʼink chiru ut tiikaq li qachʼool maakʼaʼ naxye li tqakʼul. Chi joʼkan naqakʼutbʼesi naq naqasikʼ li yuʼam. Ut moko yal kʼaru ta chi yuʼamil, naqasikʼ bʼan li tzʼaqal yuʼam. Ut wi tiikaq li qachʼool chiru li Yos, naru twanq qayuʼam chi junelik saʼ li akʼ ruuchichʼochʼ (2 Pedro 3:11-13; 1 Juan 5:3).
Li tertokil pek
it-2 527
Xikej
Li Jehobʼa kixye rehebʼ li xmoos naq ebʼ laj Israel li inkʼaʼ nekeʼabʼink chiru ut kawebʼ xjolom chanchan naq «tzʼaptzʼookebʼ li xxik» (Jer 6:10, SBG; Hch 7:51), malaj wank kʼaru naramok chiruhebʼ abʼink. Chanchan tawiʼ naq li Jehobʼa toj maajiʼ naxtehebʼ xxik, xbʼaan naq aʼan naxbʼaanu naq ebʼ li nekeʼsikʼok re teʼxtaw ru li naxye ut teʼabʼinq chiru, abʼan naxkanabʼ naq ttzʼaponq xxik ebʼ li nekeʼxqʼet ribʼ chiru (Dt 29:4; Ro 11:8). Li apóstol Pablo kixye naq wankebʼ aj paabʼanel teʼxtzʼeqtaana raj li tzʼaqal paabʼal ut inkʼaʼ teʼraj rabʼinkil li Raatin li Yos, «teʼxkʼe [bʼan] xchʼool chi rabʼinkil» li nawulak chiruhebʼ ut teʼoq rabʼinkil ebʼ li bʼalaqʼ aj kʼutunel (2Ti 4:3, 4, Wy; 1Ti 4:1). Naru ajwiʼ «taarahoʼq saʼ xxikebʼ» xbʼaan li xuwajel ru esil li nekeʼrabʼi (1Sa 3:11, SBG; 2Re 21:12; Jer 19:3).
30 RE AGOSTO TOJ 5 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | DEUTERONOMIO 31, 32
«Qatzolaq qanaʼlebʼ rikʼinebʼ li eetalil li natawmank saʼ jun li bʼich»
«Chakʼe taxaq naq junes aʼin tinsikʼ: [...] roxloqʼinkil laaloqʼlaj kʼabʼaʼ»
8 Naq ok okebʼ re laj Israel saʼ li chʼochʼ li yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ, li Jehobʼa kixkʼut chiru laj Moisés jun li bʼich ut kixye re, naq tento raj tixkʼut chiruhebʼ li tenamit (Deut. 31:19). Naq naqakʼoxla rix li naxye li bʼich, naqakʼe reetal naq li Jehobʼa inkʼaʼ naraj naq tqamuq li xkʼabʼaʼ chi moko naraj ta naq tqakʼoxla naq nimla maak xyaabʼankil (taayaabʼasi Deuteronomio 32:2, 3). Naraj naq chixjunilebʼ li poyanam teʼxnaw li xkʼabʼaʼ. Relik chi yaal, oxloqʼ chaq chiruhebʼ laj Israel naq laj Moisés kixkʼut chiruhebʼ ani li Jehobʼa ut li xloqʼlaj kʼabʼaʼ. Li xeʼxtzol chirix li Jehobʼa kʼajoʼ naq kixkawubʼresihebʼ xchʼool ut nakeenak joʼ li musmus habʼ saʼ xbʼeen li pachʼayaʼ. Kʼaru tqabʼaanu re naq ebʼ li kristiʼaan joʼkan ajwiʼ teʼrekʼa ribʼ naq tqatzolebʼ chirix li Jehobʼa?
9 Naq toopuktesinq chirekabʼlal ut bʼarwiʼ nekeʼnumeʼk naabʼal li kristiʼaan, qoksihaq li Santil Hu re xkʼutbʼal chiruhebʼ li xkʼabʼaʼ li Yos. Naru naqoksi li kʼanjelobʼaal li naxkʼe xloqʼal li Jehobʼa joʼ li qatasal hu, ebʼ li bʼideo ut li qanaʼaj saʼ Internet. Maakʼaʼ naxye ma yooko chi kʼanjelak, chi tzolok malaj chi bʼihajik, qakʼehaq qahoonal re aatinak chirix li Jehobʼa. Aatinaqo chirix li rajom choʼq re li Ruuchichʼochʼ ut choʼq rehebʼ li poyanam. Maare anchal naq ebʼ li poyanam teʼrabʼi li naʼlebʼ aweʼ, teʼxkʼe reetal naq kʼajoʼ nekeʼraheʼk xbʼaan li Jehobʼa. Naq naqakʼut li yaal chirix li Qayuwaʼ, nokootzʼaqonk chi xsantobʼresinkil li xkʼabʼaʼ ut chi xkʼutbʼesinkil naq tikʼtiʼ li nayeemank chirix. Maakʼaʼ chik junaq naʼlebʼ li kʼajoʼ naxsahobʼresi xchʼoolebʼ li kristiʼaan joʼ li esil chirix li Santil Hu li naqapuktesi rehebʼ (Is. 65:13, 14).
Ebʼ li eetalil li natawmank saʼ li Santil Hu, ma twulaq raj chaawu xtawbʼal ru?
Li Santil Hu naxjuntaqʼeeta li Jehobʼa rikʼin ebʼ li kʼaʼaq re ru. Jun eetalil, naxye naq aʼan «laj muheelahom» ut «laj kupuhom» (Salmo 18:3, SBG; Deuteronomio 32:4). Kʼaru naxkʼut ebʼ li eetalil aʼin? Joʼ jun li saqonak li nim ut kaw, joʼkan ajwiʼ li Yos choʼq qe, xbʼaan naq aʼan laj kolol qe.
w01 1/10 9 raqal 7
Qakʼamaq qe rikʼin li Jehobʼa naq tqatijebʼ li qakokʼal
7 Qakʼoxlaq chanru kixkʼutbʼesi li Jehobʼa li rahok rikʼinebʼ laj Israel. Laj Moisés kiroksi jun li chaqʼal ru eetalil re aatinak chirix li xrahom li Yos chirixebʼ laj Israel li tojaʼ xeʼxaqabʼaak joʼ tenamit: «Kamaʼ li tʼiw naxtijebʼ li ral naq naxrupupi ribʼ saʼ xbʼeen li xsuk, joʼkan ajwiʼ naq Aʼan kixte li xxikʼ, kixxok li xtenamit ut kixkʼe saʼ xbʼeen xkʼukʼum. “Xjunes li Qaawaʼ kixbʼeresi li xtenamit [aʼ laj Jacob][”]» (Deuteronomio 32:9, 11, 12, SBG). Re naq teʼruuq chi rupupik ebʼ li ral, li tʼiw «naxtijebʼ» naq naxrupupi li xxikʼ ut naxbʼaanu naq teʼrupupiq. Naq jun li ral naʼelk saʼ li xsuk, li wank saʼ ruʼuj jun li nimla pek, li xnaʼ «naxrupupi ribʼ saʼ xbʼeen». Wi naril naq tʼaneʼk re, saʼ junpaat naxkut ribʼ ut naxkʼe ribʼ rubʼel li ral, ut naxkʼam «saʼ xbʼeen xkʼukʼum». Kamaʼin ajwiʼ kixbʼaanu li Jehobʼa, kirilebʼ chiʼus laj Israel li tojaʼ xeʼxaqabʼaak joʼ tenamit. Kixkʼe rehebʼ li xchaqʼrabʼ laj Moisés ut kixkʼe rehebʼ li naʼajmank chiruhebʼ, ut junelik kixtenqʼahebʼ naq wankebʼ saʼ chʼaʼajkilal (Salmo 78:5-7).
Li tertokil pek
w04 15/9 27 raqal 11
Li xqatzol saʼ li hu Deuteronomio
31:12. Ebʼ li saaj tento naq teʼchunlaaq rikʼinebʼ li ak cheekebʼ chik saʼebʼ li chʼutam, ut teʼxkʼe xchʼool chi abʼink ut chi tzolok.