Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
1-7 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JOSUÉ 18, 19
«Li Jehobʼa kixkʼutbʼesi naq wank xnaʼlebʼ naq kixjekʼi li chʼochʼ»
it-2 238 raqal 1
Nubʼaal
Kiʼoksimank wiibʼ li naʼlebʼ re xjekʼinkil li chʼochʼ: li bʼuulink ut aʼ yaal chanru xnimal li teep. Maare xeʼxbʼuuli rix bʼar wank li rechanihom li junjunq chi teep, ma saʼ relebʼl iqʼ, saʼ rokebʼl iqʼ, saʼ relebʼl saqʼe, saʼ rokebʼl saqʼe, chire palaw malaj saʼ kʼicheʼ. Xbʼaan naq li Jehobʼa xyehok re bʼar teʼkanaaq, maaʼani kikaqalink malaj kipleetik (Pr 16:33). Li bʼuulink wank saʼ ruqʼ li Yos, chi joʼkan li rechanihom li junjunq chi teep kitzʼaqlok ru rikʼin li propesiiy li kixkʼe laj Jacob naq ok re chi kamk li wank saʼ Génesis 49:1-33.
it-1 1120 raqal 2
Ereens
Li chʼochʼ li teʼrechani. Li Jehobʼa kixkʼe xʼereens ebʼ li ralal laj Israel ut kixye re laj Moisés li xnubʼajlil li naʼajej (Nú 34:1-12; Jos 1:4). Laj Moisés kikʼehok re li chʼochʼ choʼq rehebʼ li ralal laj Gad, laj Rubén ut li xyijachil li xteep laj Manasés (Nú 32:33; Jos 14:3). Ebʼ li junchʼol chik xeʼxkʼul li xnaʼajebʼ chi bʼuulinbʼil rix naq laj Josué najolomink rehebʼ ut naq laj Eleazar wank chaq joʼ aj tij (Jos 14:1, 2). Joʼ kiyeemank chaq saʼ li propesiiy li kixye laj Jacob li natawmank saʼ Génesis 49:5, 7, laj Simeón ut laj Leví moko xeʼxkʼul ta li xʼereens saʼ jalan chik naʼajej: li xchʼochʼ laj Simeón natawmank saʼ li xteep laj Judá, bʼarwiʼ wank junjunq rehebʼ li xtenamit (Jos 19:1-9), abʼanan, laj Leví kikʼeheʼk re 48 li teep li natawmank saʼ chixjunil li tenamit Israel. Abʼan li xʼereens ebʼ laj Leví aʼan li Jehobʼa, xbʼaan naq xeʼxaqabʼaak chi xbʼaanunkil jun li loqʼlaj kʼanjel saʼ li rochoch li Yos. Saʼ xkʼabʼaʼ li xkʼanjelebʼ nekeʼxkʼul joʼ xʼereens li xlajeetqil li nekeʼxkʼe ebʼ laj Israel (Nú 18:20, 21; 35:6, 7). Ebʼ li junkabʼal li wankebʼ saʼ li junjunq chi teep keʼxkʼul ajwiʼ li xchʼochʼebʼ. Naq yook chi tamk li junkabʼal ut ebʼ li alal kʼajolbʼej nekeʼxkʼul li xʼereens, aʼin naxbʼaanu naq moko kʼi ta chik teʼxkʼul.
it-2 238 raqal 2
Nubʼaal
Naq ak xeʼxbʼuuli bʼar teʼkanaaq li junjunq chi teep, nekeʼxkʼe xnubʼajlil aʼ yaal chanru xnimal li junjunq. «Teejekʼi li chʼochʼ chi bʼuulinbʼil saʼ xyanqebʼ li junq teep. Li naabʼalebʼ, teeyuʼ ru li xchʼochʼebʼ; abʼan li inkʼaʼ kʼihebʼ, teekʼos ru li xchʼochʼebʼ. Bʼar taatzʼaq li junq teep, aran wanq li chʼochʼ taareechani» (Nú 33:54, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Naq nayeemank bʼar tkanaaq li junjunq chi teep, inkʼaʼ najalaak, abʼan li xnimal najalaak aʼ yaal xkʼihal li teep. Joʼkan peʼ naq xeʼxkʼam jun peraas li xchʼochʼ laj Judá ut xeʼxkʼe re laj Simeón (Jos 19:9).
Li tertokil pek
it-2 238 raqal 5
Nubʼaal
Naq keʼxjekʼi li naʼajej li wank junpakʼal li nimaʼ Jordán, naxkʼut naq xbʼeenwa xeʼxbʼuuli rix li teʼtzʼaq li xteepal laj Judá (Jos 15:1-63), laj José (laj Efraín) (Jos 16:1-10) ut li xyijachil li xteep laj Manasés (Jos 17:1-13). Moqon chik xeʼxye bʼar tnumeʼq li xnubʼajlil ut xeʼrajla ebʼ li tenamit. Naq xeʼxbʼaanu aʼin, chanchan tawiʼ naq xeʼxkanabʼ xjachbʼal li naʼajej, xbʼaan naq li tenamit Israel kiʼelk Guilgal ut xkoho Siló (Jos 14:6; 18:1). Abʼanan, moko nanawmank ta jarubʼ kutan xeʼbʼayk chi xbʼaanunkil aʼin, abʼan nanawmank naq laj Josué kixqʼusebʼ li wuqubʼ chik chi teep xbʼaan naq moko saʼ junpaat ta xeʼok saʼ li chʼochʼ li keʼkʼeheʼk re (Jos 18:2, 3). Wankebʼ li nekeʼxtzʼil rix aʼin nekeʼxchʼolobʼ kʼaʼut naq li wuqubʼ chi teep moko saʼ junpaat ta keʼok saʼ li chʼochʼ li keʼrechani, maare xeʼxkʼoxla naq naabʼal li kʼaʼaq re ru xeʼrechani ut naq maakʼaʼ teʼxkʼul saʼ ruqʼebʼ laj Canaán. Maare inkʼaʼ keʼraj pleetik rikʼinebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ li toj wankebʼ saʼ li naʼajej aʼan (Jos 13:1-7). Maare inkʼaʼ mas nekeʼxnaw chirixebʼ li naʼajej aʼan chiru li ak xjekʼimank chik.
8-14 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JOSUÉ 20-22
«Kʼaru naqatzol naq inkʼaʼ kinawmank chixjunil li kikʼulmank?»
Ma ak xqatzʼil rix ma yaal?
10 Qilaq li kikʼulmank saʼ li tenamit Israel saʼ xkutankil laj Josue (Jos. 22:9-34). Ebʼ laj Israel li wankebʼ bʼarwiʼ naʼok li saqʼe re li nimaʼ Jordan xeʼrabʼi naq li wankebʼ junpakʼal (saʼ xteep laj Ruben ut laj Gad, ut xyijachil li xteep laj Manases) keʼxyiibʼ chaq jun li nimla altar chixkʼatq li nimaʼ. Usta yaal aʼin, moko xyeemank ta chixjunil. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li wankebʼ bʼarwiʼ naʼok li saqʼe, keʼxkʼoxla naq ebʼ li ras ut ebʼ li riitzʼin xeʼxqʼet ribʼ chiru li Jehobʼa, joʼkan naq xeʼxkawresi ribʼ chi yalok saʼ xbʼeenebʼ (taayaabʼasi Josue 22:9-12). Us tana naq toj maajiʼ nekeʼxik chi yalok, keʼxtaqla wiibʼ oxibʼ li winq li paabʼajelebʼ raatin chi xtzʼilbʼal chixjunil. Chirix chik aʼan, keʼxnaw naq ebʼ li ras ut ebʼ li riitzʼin inkʼaʼ keʼxyiibʼ jun li altar re yeechiʼink mayej. Keʼxyiibʼ bʼan jun eetalil pek re naq ebʼ li teʼyoʼlaaq moqon teʼxnaw naq aʼanebʼ ajwiʼ xmoos li Jehobʼa li maajunwa keʼxtzʼeqtaana chaq. Chʼolchʼo naq ebʼ laj Israel li wankebʼ bʼarwiʼ naʼok li saqʼe keʼsahoʼk xchʼool xbʼaan naq keʼxtzʼil rix chiʼus li xeʼrabʼi ut inkʼaʼ keʼxkamsi ebʼ li ras ut ebʼ li riitzʼin.
w08 15/11 18 raqal 5
Kʼut «li kʼaru nakʼuubʼank re li tuqtuukilal»
Chanchan naq wiibʼ oxibʼ aj Israel xeʼxkʼoxla naq wank li nakʼutbʼesink re, naq naru teʼxik chi yalok ut naq tento teʼxbʼaanu naq maakʼaʼaqebʼ saʼ xchʼool ebʼ li tenamit, xbʼaan naq chi joʼkan moko naabʼalebʼ ta aj Israel teʼkamq. Abʼan, moko joʼkan ta xeʼxbʼaanu, ebʼ li teep li wank junpakʼal li nimaʼ Jordán keʼxtaqla wiibʼ oxibʼ li kristiʼaan re aatinak rikʼinebʼ li ras riitzʼin. Li xeʼtaqlaak xeʼxpatzʼ: «Kʼaʼ chi maakil aʼin li xebʼaanu chiru li xYos laj Israel? Kʼaʼut naq xeqʼetqʼeti eeribʼ chiru li Qaawaʼ anaqwan?». Maakʼaʼ xyaalal naq xeʼxye aʼin, xbʼaan naq ebʼ li teep moko xeʼxyiibʼ ta li altar aʼan re loqʼonink. Chan raj ru teʼnaʼlebʼaq ebʼ aʼan naq xeʼqʼabʼaak chi kamaʼin? Ma saʼ josqʼil teʼsumenq? Ut, ma inkʼaʼ teʼraj xchʼolobʼankil li xyaalal chiruhebʼ li ras riitzʼin? Inkʼaʼ; moko joʼkan ta, xeʼnaʼlebʼak bʼan saʼ tuulanil ut xeʼxchʼolobʼ naq xeʼxbʼaanu li naʼlebʼ aweʼ xbʼaan naq junelik nekeʼraj kʼanjelak chiru li Jehobʼa. Saʼ xkʼabʼaʼ naq xeʼnaʼlebʼak chi kamaʼin, inkʼaʼ xeʼxkanabʼ wank saʼ amiiwil rikʼin li Jehobʼa ut maaʼani kikamsiik. Naq xeʼaatinak saʼ xyaalal, xchʼolaak ru li kikʼulmank ut xeʼxkʼam wiʼ chik ribʼebʼ saʼ usilal (Jos. 22:13-34, SBG).
Li tertokil pek
it-1 408 raqal 4
Canaán
Usta naabʼalebʼ aj Canaán xeʼxkol ribʼ naq xeʼechaniik ebʼ li tenamit ut inkʼaʼ xeʼkanaak choʼq moosej, abʼan naru tyeemanq naq «li Qaawaʼ kixkʼe rehebʼ laj Israel chixjunil li chʼochʼ li kixyeechiʼi saʼ jurament rehebʼ li xnaʼ xyuwaʼebʼ», naq «kixkʼe tuqtuukilal saʼ chixjunil li xsutamebʼ» ut naq «maajun li kʼaʼaq re ru jwal chaabʼil li kixyeechiʼi li Qaawaʼ re li xjunkabʼal laj Israel, kikanaak chi inkʼaʼ ta kiʼuxk: chixjunil kitzʼaqlok ru» (Jos 21:43-45, SBG). Kʼajoʼ naq nekeʼxuwak chaq ebʼ li tenamit li wankebʼ chaq chixkʼatq ebʼ laj Israel ut ebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ, joʼkan naq xeʼwank saʼ tuqtuukilal xbʼaan naq maaʼani nachʼiʼchʼiʼink chaq rehebʼ. Li Yos ak xyehom chaq naq chi «timil timil» trisihebʼ laj Canaán re naq inkʼaʼ teʼpukanq ebʼ li josqʼ aj xul saʼ li chʼochʼ aʼan xbʼaan naq maakʼaʼaqebʼ chik xkristiʼaanil (Éx 23:29, 30; Dt 7:22, SBG). Usta ebʼ laj Canaán wankebʼ chaq naabʼal xpuubʼ, joʼebʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ li yiibʼanbʼilebʼ chiʼus, moko naru ta raj tyeemanq naq li Jehobʼa inkʼaʼ kixbʼaanu li kixyeechiʼi xbʼaan naq wank sut xeʼqʼaxeʼk ru ebʼ laj Israel (Jos 17:16-18; Jue 4:13). Naxkʼut bʼan aʼin naq saʼ xkʼabʼaʼ naq eb laj Israel xeʼxqʼet ribʼ chiru li Yos, wank sut xeʼqʼaxeʼk ru (Nú 14:44, 45; Jos 7:1-12).
15-21 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JOSUÉ 23, 24
«Laj Josué jun sut aj chik kixkʼe xnaʼlebʼ li tenamit»
it-1 89
Kʼamok ibʼ saʼ aatin
Moko joʼkan ta kikʼulmank naq li tenamit Israel kiʼok saʼ li naʼajej Canaán, li chʼochʼ yeechiʼinbʼil chaq rehebʼ. Li Nimajwal Yos kixqʼaxtesi saʼ ruqʼebʼ li chʼochʼ aʼan re naq ttzʼaqloq ru li kixyeechiʼi chaq rehebʼ li xxeʼtoonil ebʼ laj Israel, joʼkan naq moko teʼoq ta saʼ li chʼochʼ aʼan joʼ aj abʼl tenamit. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, li Jehobʼa kixye rehebʼ laj Israel naq meʼxkʼam ribʼ saʼ aatin rikʼinebʼ li tenamit li nekeʼxloqʼoni li pechʼbʼil yos li wankebʼ saʼ li naʼajej aʼan (Éx 23:31-33; 34:11-16). Kaʼajwiʼ teʼxpaabʼ li Yos ut li xchaqʼrabʼ, moko li kʼaynaqebʼ ta chi xbʼaanunkil ebʼ li tenamit aʼan li tsachmanq ruhebʼ (Le 18:3, 4; 20:22-24). Kiyeemank rehebʼ naq meʼsumlaak ebʼ li ralal xkʼajol rikʼin li wankebʼ saʼebʼ li tenamit aʼan, xbʼaan naq moko kaʼajwiʼ teʼxqʼet li chaqʼrabʼ li naxye naq moko naru ta teʼwanq choʼq rixaqil ebʼ li jalanebʼ xtenamit, teʼwanq ajwiʼ choʼq rech-alalebʼ, teʼxyuʼami li xnaʼlebʼ ut li xbʼaanuhom li bʼalaqʼil paabʼal, ut chi joʼkan teʼxtzʼeqtaana li Yos ut aʼanaq jun li raʼal choʼq rehebʼ (Dt 7:2-4; Éx 34:16; Jos 23:12, 13).
w07 1/11 26 raqal 19, 20
Chixjunil li xyeechiʼom li Jehobʼa natzʼaqlok ru
19 Saʼ xkʼabʼaʼ li ak xqakʼul saʼ qayuʼam, naru tqaye chi anchal qachʼool li kixye laj Josué: «Chixjunil li xyeechiʼom chaq li Qaawaʼ leeYos choʼq eere, ak xtzʼaqlok ru; maajun inkʼaʼ ta xʼuxk» (Josué 23:14, SBG). Relik chi yaal naq li Jehobʼa naxkolebʼ, narilebʼ ut naxchʼolanihebʼ laj kʼanjel chiru. Ma nakaanaw chirix jun li xyeechiʼom li Yos li moko kitzʼaqlok ta ru saʼ xqʼehil? Peʼyaal naq inkʼaʼ? Paabʼajel li Raatin li Yos, joʼkan naq naqapaabʼ chixjunil li naxye.
20 Ut, kʼaru naqayoʼoni choʼq rehebʼ li kutan chalk re? Li Jehobʼa naxyeechiʼi rehebʼ li xkʼihalil laj kʼanjel chiru wank saʼ li chʼinaʼusil naʼajej arin saʼ Ruuchichʼochʼ. Ut moko kʼihebʼ ta li naxyeechiʼi rehebʼ awabʼejink rochbʼen li Jesús saʼ choxa. Maakʼaʼ naxye bʼar wank li qoybʼenihom, abʼan chiqajunilo wank xyaalal chiqu re naq junelik tiikaq qachʼool chiru li Yos joʼ laj Josué, xbʼaan naq saʼ junaq kutan ttzʼaqloq ru li naxyeechiʼi qe li Yos. Ut naq tqakʼoxla rix chixjunil li xyeechiʼom li Jehobʼa, laaʼo ajwiʼ tqaye: «Chixjunil [...] xtzʼaqlok ru».
Li tertokil pek
w04 1/12 12 raqal 1
Li xqatzol saʼ li hu Josué
24:2, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, 2019 saʼ Español, TNM. Ma naxloqʼoni chaq li pechʼbʼil yos laj Taré, li xyuwaʼ laj Abrahán? Saʼ xtiklajik, laj Taré moko naxloqʼoni ta chaq li Jehobʼa, naxloqʼoni tana chaq ru laj Sin li xyosil li po, li nawbʼil chaq ru chiʼus saʼ li tenamit Ur. Joʼ nekeʼxye ebʼ laj judiiy, maare naxyiibʼ chaq li pechʼbʼil yos. Abʼanan, naq li Yos kixye re laj Abrahán naq chiʼelq Ur ut xikaq Harán, xkoho ajwiʼ laj Taré chirix (Génesis 11:31).
22-28 RE NOVIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JUECES 1-3
«Li kixkʼubʼ saʼ muqmu jun li winq li inkʼaʼ naxuwak»
w04 15/3 31 raqal 3
Laj Ehúd narisihebʼ rubʼel xwankil laj Moab
Moko saʼ xkʼabʼaʼ ta li xseebʼal malaj naq toontebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ laj Israel, us kiʼelk laj Ehúd, xbʼaan naq moko naʼajmank ta junaq li kristiʼaan re naq ttzʼaqloq ru li rajom li Yos. Us kiʼelk laj Ehúd xbʼaan naq kitenqʼaak xbʼaan li Yos, li kiraj xkolbʼalebʼ laj Israel chiruhebʼ laj Moab. Li Yos kixaqabʼank re laj Ehúd joʼ aj jolominel, ut «naq li Qaawaʼ naxwaklesi junaq aj kʼamol bʼe [choʼq rehebʼ laj Israel], Aʼan ajwiʼ natenqʼank re» (Jueces 2:18; 3:15, SBG).
w04 15/3 30 raqal 1-3
Laj Ehúd narisihebʼ rubʼel xwankil laj Moab
Laj Ehúd xbʼeenwa «kixyiibʼ jun chʼina chʼiichʼ kaʼpakʼal xqʼesnal» li naru tixmuq rubʼel li xtʼikr, xbʼaan naq tsikʼiiq rikʼin li naxkʼam chaq. Junxil, ebʼ li kristiʼaan saʼ xtzʼe nekeʼxtʼuyubʼ li xchʼiichʼ, joʼkan naq li nekeʼroksi li xnim uqʼ saʼ junpaat naru teʼrisi saʼ rix li xchʼiichʼ. Abʼan, aj tzʼe laj Ehúd, joʼkan naq kixmuq li xchʼiichʼ «rubʼel li raqʼ, saʼ xbʼeen li xnim aʼ», bʼarwiʼ inkʼaʼ t-ileʼq xbʼaan li nakʼaakʼalenk re li awabʼej. Joʼkan naq, «koxkʼe li tojlebʼ re laj Eklón, awabʼej re Mohab» (Jueces 3:16, 17, SBG).
Li Santil Hu inkʼaʼ naxye kʼaru kikʼulmank naq laj Ehúd kiwulak bʼarwiʼ wank laj Eglón; naxye bʼan: «Kaʼajwiʼ kiraqeʼk xqʼaxtesinkil li tojlebʼ, laj Ehud kixchaqʼrabʼihebʼ li keʼochbʼeenink re» (Jueces 3:18, SBG). Laj Ehúd kixqʼaxtesi li tojlebʼ, xkoho chirixebʼ li xeʼochbʼenink re, ut naq ak najt chik wankebʼ, kixchaqʼrabʼihebʼ ut kisutqʼiik wiʼ chik wank wiʼ li awabʼej. Kʼaʼut? Anihebʼ li xeʼochbʼenink re, ebʼ aj kʼanjel chiru li awabʼej, malaj ebʼ li xeʼwulak ajwiʼ chi xkanabʼankil li tojlebʼ? Ma kixchaqʼrabʼihebʼ xbʼaan naq inkʼaʼ naraj naq tnawmanq li tixbʼaanu? Maakʼaʼ naxye kʼaʼut, abʼan laj Ehúd inkʼaʼ kixuwak naq kisutqʼiik wiʼ chik wank wiʼ li awabʼej.
«Abʼan naq kiwulak rikʼinebʼ li yiibʼanbʼil yos li wankebʼ saʼ xteepal Kilkal, kisutqʼiik wiʼ chik ut kixye: “At awabʼej, wank kʼaru nawaj xyeebʼal aawe aajunes”». Li Santil Hu inkʼaʼ naxye chanru naq laj Ehúd kiruuk wiʼ chik wulak wank wiʼ li awabʼej Eglón. Ma maakʼaʼ xeʼxkʼoxla ebʼ laj kʼaakʼalenel re li awabʼej chirix laj Ehúd? Ma xeʼxkʼoxla naq jun ajwiʼ chi winq maakʼaʼ truuq xbʼaanunkil re li awabʼej? Ma xeʼxkʼoxla naq yook xtzʼeqtaanankil li xtenamit naq xjunes kisutqʼiik? Maakʼaʼ naxye chanru, abʼan laj Ehúd kiraj aatinak rikʼin li awabʼej saʼ junesal, ut kiruuk xbʼaanunkil (Jueces 3:19, SBG).
Li tertokil pek
w05 15/1 24 raqal 7
Li xqatzol saʼ li hu Jueces
2:10-12. Tento tqakʼubʼ junaq li naʼlebʼ re xtzolbʼal li Santil Hu re naq inkʼaʼ tsachq saʼ qachʼool «chixjunil li rusilal» li Jehobʼa (Salmo 103:2, SBG). Ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej tento teʼxchʼik saʼ xchʼoolebʼ li ralal xkʼajol li yaal li natawmank saʼ li Santil Hu (Deuteronomio 6:6-9).
29 RE NOVIEMBRE TOJ 5 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JUECES 4, 5
«Li Jehobʼa naroksi wiibʼ li ixq re xkolbʼal li xtenamit»
w15 1/8 12 raqal 6
«Kinwakliik laaʼin [joʼ] xnaʼebʼ laj Israel»
Ebʼ laj Israel kʼajoʼ naq nekeʼxuwak naq nekeʼrabʼi chirix laj Sísara. Li xpaabʼal ut li xbʼaanuhomebʼ ebʼ laj Canaán nawbʼil chaq ru xbʼaan naq jwal nekeʼxbʼaanu li maaʼusilal. Kʼaynaqebʼ chaq chi xmayejankil li kokʼal ut xmuxbʼalebʼ ribʼ saʼ li xnaʼajebʼ re loqʼonink. Ma nakaakʼoxla chan raj ru wank rubʼel xwankil li winq aʼin ut ebʼ laj puubʼ? Joʼ naxye li xbʼich li xDébora, xbʼeninkil li tenamit jwal chʼaʼaj xbʼaan naq saʼebʼ li kʼalebʼaal maakʼaʼebʼ kristiʼaan chisaʼ (Jueces 5:6, 7, SBG). Maare li wankebʼ aran qʼaxal nekeʼxuwak ut nekeʼxmuq ribʼebʼ saʼ li kʼicheʼ ut saʼ li tzuul, inkʼaʼ nekeʼruuk chi awk saʼ li xchʼochʼebʼ, inkʼaʼ nekeʼelk chi bʼeek, nekeʼxuwak chi xkʼoxlankil naq teʼelqʼaq li xkokʼal malaj naq teʼmuxeʼq ru ebʼ li ixq.
w15 1/8 13 raqal 1
«Kinwakliik laaʼin [joʼ] xnaʼebʼ laj Israel»
Ebʼ laj Israel xeʼwank 20 chihabʼ rubʼel xwankil li winq aʼin li kaw narahobʼtesink, toj reetal naq li Jehobʼa kiril naq li xtenamit kixjal xnaʼlebʼ. Malaj joʼ naxye li xbʼich li xDébora ut laj Barac: «Toj reetal kinwakliik laaʼin lix Débora, kinwakliik laaʼin [joʼ] xnaʼebʼ laj Israel». Li xDébora sumsu chaq rikʼin laj Lapidot. Usta inkʼaʼ nanawmank ma kiwank ralal xkʼajol malaj inkʼaʼ, abʼanan kiwank joʼ «xnaʼebʼ laj Israel» xbʼaan naq kisikʼeʼk ru xbʼaan li Jehobʼa re naq tril li tenamit joʼ jun li naʼbʼej. Kiyeheʼk re, naq tixbʼoq laj Barac laj raqol aatin, jun li winq tiik xchʼool ut inkʼaʼ naxuwak, re naq tpleetiq rikʼin laj Sísara (Jueces 4:3, 6, 7; 5:7, SBG).
w15 1/8 15 raqal 1
«Kinwakliik laaʼin [joʼ] xnaʼebʼ laj Israel»
Li xJael saʼ junpaat kixye re laj Sísara naq t-oq saʼ li rochoch. Laj Sísara kixye re li xJael naq maaʼani aj e tixye naq kixmuq ribʼ aran. Joʼkan naq laj Sísara kiʼok chi hilank, ut li xJael kixhel li isbʼ saʼ xbʼeen. Aʼan kixpatzʼ rukʼaʼ, ut li xJael kixkʼe luluukil leech re. Joʼkan naq saʼ junpaat kikʼubʼeek xwara. Li xJael kixchap li xjutzʼcheʼ ut jun li xmartiiy, xbʼaan naq aʼan naxnaw roksinkil chiʼus ebʼ li kʼanjelobʼaal aʼin. Inkʼaʼ kiʼekʼank naq kijilok chixkʼatq, xbʼaan naq ok re xbʼaanunkil jun li xnimal ru naʼlebʼ: tixkamsi li xikʼ naʼilok re li Jehobʼa. Wi ta raj kichalk xxiw, moko kiruuk ta raj xbʼaanunkil aʼin. Ma kixbʼaanu aʼin xbʼaan naq kichalk saʼ xchʼool naq chiru naabʼal chihabʼ kirahobʼtesiik li xtenamit li Yos xbʼaan li winq aʼin? Malaj kixbʼaanu aʼin xbʼaan naq kiraj okenk chirix li Jehobʼa? Li Santil Hu inkʼaʼ naxye. Abʼan li nanawmank aʼan naq kixkamsi laj Sísara (Jueces 4:18-21; 5:24-27).
Li tertokil pek
w05 15/1 25 raqal 5
Li xqatzol saʼ li hu Jueces
5:20. Chanru xeʼyalok toj saʼ choxa ebʼ li chahim saʼ xkʼabʼaʼ laj Barac? Li Santil Hu moko naxye ta ma xeʼtenqʼaak xbʼaanebʼ li ánjel, chi moko ma ebʼ li winq li wankebʼ xnawom li nekeʼkʼanjelak chiru laj Sísara keʼxkʼoxla naq li keʼril saʼ choxa aʼan reetalil junaq li rahilal li ok re chi kʼulmank malaj aʼin kikʼanjelak re qʼehink chirix laj Sísara li moko kikʼulmank ta. Maakʼaʼ naxye chanru, abʼan li Jehobʼa kiʼokenk chirix laj Barac.
6-12 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JUECES 6, 7
«Oksihomaq leemetzʼew»
w02 15/2 6 raqal 5
Li naʼlebʼ li naxkʼe qe li Yos nokooxtenqʼa
Laj Gedeón aʼan jun li winq li moko kixtaqsi ta xwankil ut kaw xchʼool, aj raqol aatin saʼ xbʼeen li tenamit Israel. Laj Gedeón moko kixsikʼ ta jolomink saʼ xbʼeen li tenamit Israel, usta kikʼeheʼk li kʼanjel choʼq re, kixye naq moko xkʼulubʼ ta. Kixye: «Linjunkabʼal, aʼan li jwal kachʼin saʼ xyanqebʼ laj Manasés, ut laaʼin xchʼiip li xjunkabʼal linyuwaʼ» (Jueces 6:12-16, SBG).
w05 15/7 16 raqal 3
«Saʼ xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ ut saʼ xkʼabʼaʼ laj Jedehón!»
Xuwajel ru li xeʼxkʼul ebʼ laj Madián! Chi maakʼaʼ saʼ xchʼoolebʼ naq natelenbʼak xyaabʼ naq keʼjoreʼk 300 chi chʼochʼ ukʼal, xeʼekʼank li 300 chi xukubʼ ut xeʼxjap re 300 chi winq. Inkʼaʼ nekeʼxnaw kʼaru yook chi kʼulmank, naq keʼrabʼi: «Saʼ xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ ut saʼ xkʼabʼaʼ laj Jedehón!», ebʼ laj Madián xeʼxjap ajwiʼ re. Saʼ xkʼabʼaʼ li yook chi kʼulmank, inkʼaʼ nekeʼxnaw ani li xikʼ nekeʼilok rehebʼ. Li 300 chi winq xeʼkanaak chi xaqxo saʼ li xnaʼajebʼ naq li Yos kixbʼaanu naq ebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ teʼxkamsi ribʼ chiribʼilebʼ ribʼ. Ebʼ laj puubʼ saʼ junpaat keʼelelik, abʼan xeʼrameʼk xbʼe xbʼaanebʼ laj Israel, toj reetal xeʼkamsiik. Inkʼaʼ chik keʼrahobʼtesiik ebʼ laj Israel xbʼaanebʼ laj Madián (Jueces 7:19-25; 8:10-12, 28, SBG).
Li tertokil pek
w05 15/1 26 raqal 6
Li xqatzol saʼ li hu Jueces
6:25-27. Laj Gedeón kixkʼutbʼesi naq wank xnaʼlebʼ naq inkʼaʼ kixchiqʼ xjosqʼilebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ. Naq tooʼaatinaq chirix li chaabʼil esilal, qakʼoxlaq chiʼus li tqaye re naq inkʼaʼ tqatochʼ xchʼoolebʼ li qas qiitzʼin.
13-19 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JUECES 8, 9
«Jwal chaabʼil li kubʼsink ibʼ chiru li qʼetqʼetil»
Miqakʼoxla naq qʼaxal seebʼo, qasikʼaq bʼan li tuqtuukilal
10 Qakʼoxlaq li kikʼulmank rikʼin laj Gedeón, li nachalk saʼ xteepal laj Manasés, ut ebʼ li winq li nekeʼchalk saʼ xteepal laj Efraín. Rikʼin xtenqʼ li Jehobʼa, laj Gedeón ut 300 li winq xeʼqʼaxok u saʼ jun li nimla yalok u, ut aʼin kixbʼaanu raj naq teʼxnimobʼresi xwankilebʼ. Ebʼ laj Efraín xkohebʼ chi aatinak rikʼin laj Gedeón, abʼan maawaʼ re xkʼebʼal xsahil xchʼool, re bʼan xchoqinkil. Chanchan naq kʼajoʼ naq xeʼjosqʼoʼk xbʼaan naq inkʼaʼ xeʼbʼoqeʼk naq xkoho chi yalok saʼ xbʼeenebʼ li xikʼ nekeʼilok re li Yos. Ebʼ aʼan qʼaxal xeʼxkʼe xchʼool re naq tkʼeheʼq xloqʼal li xteepebʼ ut xeʼsach saʼ xchʼool li qʼaxal wank xwankil: laj Gedeón kixkʼe xloqʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa ut kixkol li xtenamit (Juec. 8:1).
11 Saʼ tuulanil, laj Gedeón kixye rehebʼ laj Efraín: «Kʼaʼ tawiʼ xinbʼaanu laaʼin re injuntaqʼeetankil eerikʼin!». Moqon kixye rehebʼ chi chʼolchʼo ru chanru li Jehobʼa kirosobʼtesihebʼ. Saʼ xkʼabʼaʼ aʼin, «kichʼanaak bʼayaq li xjosqʼilebʼ» (Juec. 8:2, 3, SBG). Laj Gedeón inkʼaʼ kixnimobʼresi ribʼ re naq twanq li tuqtuukilal saʼ li xtenamit li Yos.
w17.01 20 raqal 15
Kʼaʼut us naq chʼolchʼooq chiqu li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil?
15 Laj Gedeón kixkʼut chiqu kʼaru naraj xyeebʼal naq chʼolchʼooq chiqu li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil. Naq jun li ánjel kixkʼut ribʼ chiru laj Gedeón, aʼan kixye naq chalenaq saʼ jun li junkabʼal li moko nim ta xwankil (Juec. 6:15). Naq kixkʼulubʼa li kʼanjel li kikʼeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa, kixtaw ru li kʼaru tento tixbʼaanu ut kixsikʼ li xtenqʼ li Jehobʼa (Juec. 6:36-40). Laj Gedeón kixkʼutbʼesi naq wank xnaʼlebʼ ut naq maakʼaʼ xxiw (Juec. 6:11, 27). Moko kiroksi ta li kʼanjel aʼin re xsikʼbʼal xwankil. Naq kiruhank, kisutqʼiik bʼan saʼ rochoch (Juec. 8:22, 23, 29).
w08 15/2 9 raqal 9
Choowanq saʼ li xbʼe li Jehobʼa
9 Re naq tooruuq chi wank joʼ ramiiw li Yos, tento naq tqakubʼsi qibʼ (1 Ped. 3:8, TNM; Sal. 138:6). Li tasal 9 re li hu Jueces naxkʼut naq wank xwankil li kubʼsink ibʼ. Aran naqataw jun li jaljokil ru aatin li kixye laj Jotán, ralal laj Gedeón. Naxye: «Saʼ jun kutan keʼxchʼutubʼ ribʼ ebʼ li cheʼ re xxaqabʼankil jun li awabʼej rehebʼ». Li xcheʼul li oliibʼ, li iig ut li uubʼ reetalil ebʼ li winq li chaabʼilebʼ xnaʼlebʼ li maajunwa xeʼxsikʼ awabʼejink saʼ xbʼeenebʼ laj Israel, ebʼ li ras riitzʼin. Abʼanan, li kambʼron malaj li xtunkʼix kaʼajwiʼ us choʼq re siʼ, reetalil laj Abimélec, jun li qʼetqʼet aj winq ut aj kamsinel. «Oxibʼ chihabʼ keʼwank ebʼ laj Israel rubʼel xwankilal laj Abimélek» abʼan ra kixkʼul naq kikamk (Jue. 9:8-15, 22, 50-54). Peʼyaal naq jwal us naq tqakubʼsi qibʼ?
Li tertokil pek
it-1 763 raqal 6
Efod, I
Usta chaabʼil li kiraj xbʼaanunkil laj Gedeón naq tjultikamanq naq li Jehobʼa kixtenqʼa ebʼ laj Israel chi qʼaxok u ut naq tkʼemanq xloqʼal li Yos, abʼan li efod «kikanaak joʼ jun raʼal choʼq re laj Jedehón ut li xjunkabʼal», xbʼaan naq ebʼ laj Israel xeʼxloqʼoni ru ut xeʼxtzʼajni ru li xpaabʼal (Jue 8:27, SBG). Abʼanan, li Santil Hu inkʼaʼ naxye naq laj Gedeón kixloqʼoni ru li efod; li apóstol Pablo kixkʼe bʼan saʼ xyanqebʼ li «numtajenaq xkʼihalebʼ» li xeʼxloqʼoni ru li Jehobʼa junxil qʼe kutan (Heb 11:32; 12:1, SBG).
20-26 RE DICIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JUECES 10-12
«Laj Jefté kaw chaq xpaabʼal»
w16.04 7 raqal 9
Li Jehobʼa naxkʼulubʼa li kawebʼ xpaabʼal chirix
9 Maare li kitenqʼank re laj Jefté aʼan li eetalil li xeʼxkanabʼ li kawebʼ xpaabʼal. Jun chaq rehebʼ aʼan laj José, chaabʼil chaq rikʼinebʼ li ras usta xikʼ kiʼileʼk xbʼaanebʼ (Gén. 37:4; 45:4, 5). Xkʼoxlankil rix li eetalil aʼin ut ebʼ li junchʼol chik, aʼin tana kitenqʼank re laj Jefté chi naʼlebʼak joʼ nawulak chiru li Jehobʼa. Usta qʼaxal ra kirekʼa naq xikʼ kiʼileʼk xbʼaanebʼ li ras, abʼan maakʼaʼ kiramok chiru re xtenqʼankil li Jehobʼa ut li xtenamit (Juec. 11:9). Choʼq re laj Jefté, xkolbʼal rix li xkʼabʼaʼ li Yos qʼaxal wank xwankil chiru jalan chik naʼlebʼ. Laj Jefté kixtaw rusilal naq inkʼaʼ kichʼinaak li xpaabʼal joʼ ajwiʼ li tenamit Israel (Heb. 11:32, 33).
it-2 25 raqal 5
Jefté
Laj Jefté, moko kixsach ta xhoonal ut saʼ junpaat kiʼok chi xjolominkilebʼ laj Israel. Kixtaqla jun li esil re li awabʼej re li tenamit Ammón, bʼarwiʼ naxye re, naq aʼan kitikibʼank re xmaqʼbʼal li xchʼochʼ ebʼ laj Israel. Li awabʼej kixye naq ebʼ laj Israel, aʼanebʼ li yookebʼ chi relqʼankil li xchʼochʼ (Jue 11:12, 13). Saʼ li hoonal aʼan laj Jefté kixkʼutbʼesi naq moko maakʼaʼ ta xnaʼlebʼ ut naq kaw naʼaatinak, kixkʼut bʼan naq wank xnawom chirix li kikʼulmank chaq ut qʼaxal chik naxnaw chanru li Jehobʼa kixtenqʼa li xtenamit. Kixkʼutbʼesi naq moko yaal ta li nekeʼxye ebʼ laj Ammón naq 1) ebʼ laj Israel moko xeʼxchʼiʼchʼiʼi ta ebʼ laj Ammón, laj Moab chi moko laj Edom (Jue 11:14-18; Dt 2:9, 19, 37; 2Cr 20:10, 11). 2) Li chʼochʼ li yookebʼ xpleetinkil rix moko wank ta chaq saʼ ruqʼebʼ laj Ammón naq ebʼ laj Israel keʼrechani, xbʼaan naq wankebʼ chaq saʼ ruqʼ ebʼ laj Amor li wankebʼ chaq saʼ li naʼajej Canaán, ut li Yos kixqʼaxtesi li naʼajej aʼin joʼ ajwiʼ li awabʼej Sehón saʼ ruqʼebʼ laj Israel, ut 3) ebʼ laj Ammón moko xeʼxwechʼ ta rix naq ebʼ laj Israel keʼwank 300 chihabʼ saʼ li naʼajej aʼin, joʼkan naq, ma wank tawiʼ xyaalalil naq teʼxbʼaanu anaqwan? (Jue 11:19-27).
it-2 25 raqal 6
Jefté
Laj Jefté kixtzʼil rix li xyaalal li chʼaʼajkilal aʼin naq kixkʼutbʼesi naq chixjunil aʼin naxchap ribʼ rikʼin xloqʼoninkil ru li Yos. Kixye naq li Jehobʼa kikʼehok re li chʼochʼ aʼin rehebʼ laj Israel, joʼkan naq yata jun tzʼuqulaq tixkʼe rehebʼ li nekeʼloqʼonink re li pechʼbʼil yos. Kixye naq laj Kemós aʼan xyos ebʼ laj Ammón. Abʼan wankebʼ nekeʼxye naq aʼin moko yaal ta. Usta li xyos ebʼ laj Ammón aʼan laj Milcom ut li xyos ebʼ laj Moab aʼan laj Kemós, ebʼ li tenamit aʼin junajebʼ ru xnaʼlebʼ xbʼaan naq nekeʼxloqʼoni naabʼal li pechʼbʼil yos. Laj Salomón kiraj ajwiʼ naq ebʼ laj Israel teʼxloqʼoni laj Kemós li pechʼbʼil yos, saʼ xkʼabʼaʼ li xnaʼlebʼebʼ li rixaqil, li jalanebʼ xtenamit (Jue 11:24; 1Re 11:1, 7, 8, 33; 2Re 23:13). Li wankebʼ xnawom nekeʼxye ajwiʼ naq «Kemós» naraj xyeebʼal «aj Taqlanel; aj Echaninel» (chaawil Geseniusʼs Hebrew and Chaldee Lexicon, traducción al inglés de S. P. Tregelles, 1901, perel 401). Laj Jefté maare kiʼaatinak chirix li yos aʼin li nekeʼxye ebʼ laj Ammón, naq saʼ xkʼabʼaʼ aʼan «keʼrechani» ebʼ li junchʼol chik chi tenamit.
Li tertokil pek
it-2 24
Jefté
Laj Jefté, moko yal sikʼbʼil al ta. Li xnaʼ laj Jefté aʼan chaq «jun aj yumbʼeet», aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq laj Jefté kiyoʼlaak saʼ xkʼabʼaʼ li maak aʼin malaj yal sikʼbʼil al. Li xnaʼ kiwank chaq joʼ aj yumbʼeet naq toj maajiʼ nakanaak choʼq xkabʼ rixaqil laj Galaad, joʼ naq li xRahab kiwank chaq joʼ aj yumbʼeet naq toj maajiʼ nasumlaak rikʼin laj Salmón (Jue 11:1; Jos 2:1; Mt 1:5). Naqanaw naq laj Jefté moko yal sikʼbʼil al ta xbʼaan naq ebʼ li riitzʼin, ebʼ li xyum li xbʼeen rixaqil laj Galaad, xeʼranilasi re naq inkʼaʼ tixkʼul li xʼereens (Jue 11:2). Joʼkan ajwiʼ, kikʼulubʼaak joʼ aj jolominel xbʼaanebʼ li winq re Galaad, ut saʼ xyanqebʼ li winq aʼin wankebʼ li riitzʼin (Jue 11:11). Ut laj Jefté kimayejak ajwiʼ saʼ li rochoch li Yos (Jue 11:30, 31). Moko kiruuk ta raj xbʼaanunkil aʼin wi yal sikʼbʼil al raj, xbʼaan naq li Chaqʼrabʼ naxye: «Li yal sikʼbʼil al inkʼaʼ kʼulbʼilaq saʼ li xkomonil li Qaawaʼ; chi moko saʼ li xlaje xteepal riyajil li tenamit taakʼuleʼq saʼ li xkomonil li Qaawaʼ» (Dt 23:2, SBG).
27 RE DICIEMBRE TOJ 2 RE ENERO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | JUECES 13, 14
«Kʼaru naru teʼxtzol li naʼbʼej yuwaʼbʼej rikʼin laj Manóah ut li rixaqil?»
Ex naʼbʼej yuwaʼbʼej, cheetij leekokʼal re naq teʼxra li Jehobʼa
9 Kʼaru teʼruuq xbʼaanunkil li naʼbʼej yuwaʼbʼej re naq teʼxkʼut chiruhebʼ li ralal xkʼajol xraabʼal li Jehobʼa? Chanru teʼruuq xkolbʼalebʼ chiru li xmaaʼusilal li ruuchichʼochʼ aʼin? Qilaq wiibʼ oxibʼ li naʼlebʼ li naru natenqʼank rehebʼ.
10 Patzʼomaq saʼ leetij li xtenqʼ li Jehobʼa. Qakʼehaq reetal li eetalil li keʼxkanabʼ laj Manoah ut li rixaqil. Naq kixnaw naq twanq jun li ralal, aʼ laj Sanson, kixtzʼaama re li Jehobʼa naq tixkʼut chiru chanru xtijbʼal.
11 Laj Nihad ut li xʼAlma, li chalenaqebʼ Bosnia-Herzegovina, keʼxkʼam re rikʼin laj Manoah. Nekeʼxseeraqʼi: «Joʼ laj Manoah xooʼelajink chiru li Jehobʼa re naq tixkʼut chiqu chanru xkʼiresinkilebʼ chiʼus li qakokʼal. Ut aʼan kixsikʼ jalan jalanq li naʼlebʼ re qasumenkil: rikʼin li Santil Hu, li qatasal hu, ebʼ li chʼutam ut ebʼ li nimla chʼutam» (taayaabʼasi Jueces 13:8).
w05 15/3 25 raqal 5
Laj Sansón us naʼelk saʼ xkʼabʼaʼ li metzʼew li nakʼeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa
Naq yook chaq chi kʼiik laj Sansón, «li Qaawaʼ kiʼosobʼtesink re» (Jueces 13:24, SBG). Saʼ jun kutan laj Sansón kixye re li xnaʼ ut li xyuwaʼ: «Aran Timná xwil chaq jun li ixq aj Filistea. Nintzʼaama usilal cheru, teetzʼaama chaq li ixq aʼan choʼq wixaqil» (Jueces 14:2, SBG). Sachso xchʼool xeʼkanaak. Moko tixkol ta li tenamit Israel chiruhebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ, traj bʼan sumlaak rikʼin jun li ixq re li tenamit aʼan. Moko naxkʼulubʼa ta li Xchaqʼrabʼ li Yos naq ebʼ aʼan teʼsumlaaq rikʼin li nekeʼxloqʼoni li bʼalaqʼil yos (Éxodo 34:11-16). Joʼkan naq li xnaʼ xyuwaʼ xeʼxye: «Kʼaʼ naq xkohat chi xsikʼbʼal laawixaqil saʼ xyanqebʼ laj Filistea li inkʼaʼ nekeʼxpaabʼ li Yos? Ma maakʼaʼ tabʼiʼ ixq saʼ qayanq laaʼo malaj saʼ xyanqebʼ chixjunilebʼ laj Israel?». Abʼan laj Sansón kirelaji ru li xyuwaʼ: «Kʼam chaq aʼan choʼq wixaqil, xbʼaan naq aʼan li nawulak chiwu» (Jueces 14:3, SBG).
Li tertokil pek
w05 15/3 26 raqal 1
Laj Sansón us naʼelk saʼ xkʼabʼaʼ li metzʼew li nakʼeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa
Kʼaʼut «nawulak» chaq chiru laj Sansón li ixq aʼin? Jun li tasal hu naxye naq moko yal xbʼaan ta naq «jwal chʼinaʼus ut chaabʼil xnaʼlebʼ, saʼ xkʼabʼaʼ bʼan naq tixbʼaanu naq ttzʼaqloq ru jun li naʼlebʼ» (Cyclopedia de McClintock y Strong). Bʼar wank? Saʼ Jueces 14:4, SBG, naxchʼolobʼ naq laj Sansón «yo chi xsikʼbʼal chanru naq ebʼ laj Israel teʼok chi yalok rikʼinebʼ» laj Filistea. Joʼkan naq aʼin li xyaalal naq kiwulak chiru li ixq aʼan. Naq laj Sansón kikʼiik, «li xMusiqʼ li Qaawaʼ kiʼok chi eekʼank rikʼin», li naraj xyeebʼal naq kiʼok chi xbʼaanunkil jun li naʼlebʼ (Jueces 13:25, SBG). Joʼkan naq li xsantil musiqʼej li Jehobʼa kiʼekʼasink re chi xtzʼaamankil aʼin chiru li xyuwaʼ, joʼ ajwiʼ naq kiwank joʼ aj raqol aatin saʼ xbʼeen li tenamit Israel. Ma tixtaw laj Sansón li yook xsikʼbʼal? Qatzʼilaq rix xbʼeenwa chanru kiyeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa naq ttenqʼaaq.