Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
2-8 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 1 SAMUEL 27-29
«Li kixbʼaanu laj David re xkolbʼal ribʼ»
it-1 79
Laj Akís
Naq laj David kiʼelelik chiru li awabʼej Saúl, wiibʼ sut kixmuq ribʼ saʼ li xtenamit li awabʼej Akís. Li xbʼeen sut kixbʼaanu naq teʼxkʼoxla naq xkaanoʼk xjolom xbʼaan naq keʼxkʼoxla naq aʼan xikʼ naʼilok rehebʼ, ut laj Akís maakʼaʼ kixbʼaanu re (1Sa 21:10-15; Sl 34, xjolomil ut 56, xjolomil). Li xkabʼ sut laj David kixkʼam 600 aj puubʼ ut ebʼ li xjunkabʼal, ut laj Akís kixkanabʼ chi wank Ziqlag. Naq keʼwank jun chihabʼ rikʼin kaahibʼ po, laj Akís kixkʼoxla naq laj David ut li nekeʼochbʼenink re nekeʼrechani chaq ebʼ li tenamit re Judá, abʼan moko joʼkan ta, nekeʼrechani bʼan li xnaʼajebʼ laj Guesur, ebʼ laj Guirzita ut ebʼ laj Amaleq (1Sa 27:1-12). Kibʼalaqʼiik chiʼus laj Akís, joʼkan naq kixxaqabʼ laj David ut li winq li nekeʼochbʼenink re, re naq aʼanebʼ teʼiloq re li awabʼej Akís naq teʼxik chi yalok saʼ xbʼeen li awabʼej Saúl. Abʼan rikʼin li keʼxye «li xjolomilebʼ laj Filistea», laj David ut li nekeʼochbʼenink re keʼtaqlaak wiʼ chik Ziqlag (1Sa 28:2; 29:1-11, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]). Naq kiwank joʼ awabʼej laj David ut kipleetik rikʼinebʼ laj Gat, maare inkʼaʼ kixkamsi laj Akís, xbʼaan naq li Santil Hu naxye naq toj yoʼyo naq yook chi awabʼejink laj Salomón (1Re 2:39-41; chaawil GAT).
Ex saaj, chanru naq ebʼ li junchʼol teʼxkʼojobʼ xchʼool cheerix?
8 Qilaq jun chik li chʼaʼajkilal li kixnumsi laj David. Kiroybʼeni naabʼal chihabʼ chalen naq kiyuleʼk ru joʼ awabʼej re naq t-oq chi awabʼejink (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4). Kʼaru kitenqʼank re, re naq inkʼaʼ ttitzʼq chi roybʼeninkil li kutan naq t-oq chi awabʼejink? Moko kichʼinaak ta xchʼool chi roybʼeninkil li kutan aʼan, kixkʼe bʼan xchʼool chirix li kʼaru naru xbʼaanunkil. Jun eetalil, naq xkoho xmuqbʼal ribʼ saʼ xtenamitebʼ laj filisteo, kiroksi li hoonal aʼan re pleetik rikʼinebʼ li xikʼ nekeʼilok rehebʼ laj Israel. Chi joʼkan, kixkol rix li xnubʼaal li tenamit Judá (1 Sam. 27:1-12).
it-2 368 raqal 6
Li tikʼtiʼ
Usta li Santil Hu naxye naq inkʼaʼ us naq tootikʼtiʼiq, aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq tento tqaye li yaal re junaq poyanam li inkʼaʼ xkʼulubʼ xnawbʼal. Li Jesukriist kixye: «Meekʼe li kʼaru qʼaxal sant rehebʼ li tzʼiʼ, chi moko chekut leelemtzʼil qʼol chiruhebʼ li aaq: mare anchal teʼxyeqʼi saʼ roqebʼ, teʼxsutqʼisi chaq ribʼ ut toleʼxtʼupi laaʼex» (Mt 7:6, SBG). Joʼkan naq wank sut li Jesús moko kixye ta chixjunil malaj inkʼaʼ kixsume junjunq li patzʼom, xbʼaan naq aʼin kixkʼam raj chaq li chʼaʼajkilal (Mt 15:1-6; 21:23-27; Jn 7:3-10). Joʼkan kixbʼaanu laj Abrahán, laj Isaac, li xRahab ut laj Eliseo, inkʼaʼ keʼxchʼolobʼ chi tzʼaqal chixjunil li naʼlebʼ rehebʼ li inkʼaʼ nekeʼxloqʼoni ru li Yos (Gé 12:10-19; tasal 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; Snt 2:25; 2Re 6:11-23).
Li tertokil pek
Ma naru nokooʼeʼxtenqʼa ebʼ li kamenaq?
Qakʼoxlaq aʼin: li Santil Hu naxye li nekeʼxkʼul li nekeʼkamk: «Chʼochʼ teʼsutqʼiiq wiʼ» ut «taaraqeʼq chixjunil li xkʼuubʼahomebʼ» (Salmo 146:4, SBG). Chʼolchʼo chiru laj Saúl ut laj Samuel naq li Yos inkʼaʼ naxkʼulubʼa li tuulak ut li qʼehink. Joʼkan naq, li awabʼej ak kirisi aʼin saʼ li tenamit (Levítico 19:31).
Wi toj yoʼyo raj laj Samuel, ma kixqʼet raj ribʼ chiru li Yos re xsikʼbʼal junaq aj tuul re aatinak rikʼin laj Saúl? Joʼkan ajwiʼ, wi li Jehobʼa inkʼaʼ kiraj xsumenkil li kixpatzʼ laj Saúl, ma truuq tabʼiʼ junaq aj qʼe xyeebʼal re li Yos naq t-aatinaq rikʼin li awabʼej saʼ xkʼabʼaʼ laj Samuel? Maajunwa bʼiʼan. Joʼkan naq «laj Samuel» aʼin, moko aʼan ta chaq li xpropeet li Yos li kikamk. Aʼan bʼan jun li maaʼus aj musiqʼej li kixkʼe ribʼ choʼq aj Samuel.
9-15 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 1 SAMUEL 30, 31
«Maakanabʼ xsikʼbʼal li xtenqʼ li Jehobʼa»
w06 1/8 28 raqal 12
Qoxloqʼiq li Jehobʼa ut sahaq saʼ qachʼool
12 Saʼ xkʼabʼaʼ naq laj David kiroxloqʼi li Jehobʼa, aʼin kixbʼaanu naq inkʼaʼ tmaakobʼq. Aʼin ajwiʼ kitenqʼank re chi naʼlebʼak chiʼus naq kiwank saʼ chʼaʼajkilal. Naq yook chi elelik chiru laj Saúl, laj David ut li nekeʼochbʼenink re, keʼxkol ribʼ chiru jun chihabʼ rikʼin kaahibʼ po aran Ziqlag, saʼ xteep ebʼ laj filisteo (1 Samuel 27:5-7). Saʼ jun kutan naq maajunebʼ li winq aran, jun chʼuut aj Amaleq xeʼwulak chi elqʼak, xeʼxkʼat li tenamit ut xeʼxkʼam ajwiʼ ebʼ li ixq, li kokʼal ut li ketomq. Naq keʼsutqʼiik chaq laj David ut li nekeʼochbʼenink re, keʼok chi yaabʼak naq keʼril li kikʼulmank. Xbʼaan li xrahilebʼ xchʼool xeʼchalk xjosqʼil ut xeʼraj xteninkil chi pek laj David. Usta yook chaq xkʼaʼuxl, abʼan inkʼaʼ kichʼinaak xchʼool (Proverbios 24:10). Xbʼaan naq naroxloqʼi li Yos, «kixtaw xkawubʼ li xchʼool rikʼin li Qaawaʼ li xYos». Rikʼin xtenqʼ li Yos, keʼxtaw ebʼ laj Amaleq ut keʼxkʼam wiʼ chik li kiʼelqʼaak chiruhebʼ (1 Samuel 30:1-20, SBG).
w12 15/4 30 raqal 14
Li Jehobʼa nokooxtenqʼa re naq tookoleʼq
14 Numtajenaq li chʼaʼajkilal kixnumsi laj David (1 Sam. 30:3-6). Li kixtzʼiibʼa naxkʼut naq li Jehobʼa naxtaw ru li narekʼa (taayaabʼasi Salmo 34:19 ut 56:9). Joʼkan ajwiʼ naxbʼaanu qikʼin. Naq moko sa ta naqekʼa qibʼ ut namayok li qachʼool malaj maakʼaʼ chik qoybʼenihom, nanachʼok qikʼin. Aʼin qʼaxal naxwaklesi ajwiʼ qachʼool, joʼ kixye laj David saʼ jun rehebʼ li xbʼich: «Chisahoʼq linchʼool, chisahoʼq li waanm saʼ xkʼabʼaʼ xnimal laarahom. Laaʼat xawil naq qʼaxal xtoqʼobʼaal wu ut xanaw chixjunil li xrahil li waanm» (Sal. 31:8, SBG). Abʼan li Yos moko kaʼaj tawiʼ naril li qachʼaʼajkilal, naxwaklesi bʼan qachʼool, ut naroksi li chʼutam re xbʼaanunkil aʼin.
Li tertokil pek
w05 15/3 24 raqal 8
Li xqatzol saʼ li Xbʼeen hu Samuel
30:23, 24. Li kibʼaanumank natawmank saʼ Números 31:27, bʼarwiʼ naxkʼut naq li Jehobʼa oxloqʼ narilebʼ li nekeʼtenqʼank saʼ li chʼuut. Joʼkan naq, chixjunil li tqabʼaanu, qabʼaanuhaq chi anchal qachʼool «choʼq re li Qaawaʼ ut maawaʼ choʼq rehebʼ li winq» (Colosenses 3:23, SBG).
16-22 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 1-3
«Kʼaru naqatzol chirix “li rahil bʼich […] chirix laj Saúl ut laj Jonatán”?»
w00 15/6 13 raqal 9
Qoxloqʼiq li wankebʼ xwankil saʼ qabʼeen
9 Ma kiʼok xkʼaʼuxl laj David xbʼaan li kixkʼul? Kixye re li Jehobʼa: «Jun chʼuutebʼ inkʼaʼ usebʼ xchʼool yookebʼ xkʼuubʼankil inkamsinkil» (Salmo 54:5, SBG). Moqon kixte li xchʼool chiru: «At inYos, chinaakol taxaq chiruhebʼ li xikʼ nekeʼilok we [...] li wankebʼ xwankil yookebʼ xkʼuubʼankil insachbʼal. At Qaawaʼ, maakʼaʼ inmaak, inkʼaʼ xinqʼet laawaatin; us ta maakʼaʼ xinmaakobʼk wiʼ, abʼanan nekeʼxseebʼa ribʼ chi chalk saʼ inbʼeen. Ajsi aawu, waklin chintenqʼankil ut chakʼehebʼ reetal» (Salmo 59:2-5, SBG). Ma wank sut naqekʼa ajwiʼ aʼin naq junaq li kristiʼaan li wank xwankil xikʼ nokooril chi maakʼaʼ xyaalal? Laj David maajunwa kixkanabʼ roxloqʼinkil laj Saúl. Naq kikamk, moko kisahoʼk ta saʼ xchʼool, kixtzʼiibʼa bʼan jun li rahil bʼich: «Chiru chixjunil li xyuʼamebʼ xeʼxra ribʼ laj Saúl ut laj Jonatán. [...] Qʼaxal seebʼebʼ chiruhebʼ li tʼiw ut qʼaxal kawebʼ ribʼ chiruhebʼ li kaqkoj! Ex ixq aj Israel, yaabʼanqex chirix laj Saúl» (2 Samuel 1:23, 24, SBG). Jwal chaabʼil li kixbʼaanu laj David naq kiroxloqʼi li sikʼbʼil ru xbʼaan li Jehobʼa usta xikʼ kiʼileʼk!
Chexwanq choʼq Ramiiw ebʼ li Ramiiw li Yos
9 Naq laj David kixkamsi laj Goliat, li Santil Hu naxye naq «li xchʼool laj Jonatán kixjunaji ribʼ rikʼin li xchʼool laj David, ut laj Jonatán kixra laj David joʼ naxra ribʼ» (1 Samuel 18:1, SBG). Ut aran keʼok chi wank saʼ amiiwil usta moko juntaqʼeetebʼ ta xchihabʼ. Keʼxkanabʼ wank saʼ amiiwil naq keʼxkamsi laj Jonatán (2 Samuel 1:26). Kʼaru kitenqʼank rehebʼ chi wank saʼ amiiwil?
10 Laj David ut laj Jonatán keʼwank saʼ amiiwil xbʼaan naq nekeʼxra li Yos, maajunwa keʼraj xtzʼeqtaanankil ut oxloqʼ chiruhebʼ xpaabʼankil. Joʼkan ajwiʼ, keʼwulak chiru li xnaʼlebʼebʼ chiribʼilebʼ ribʼ. Laj Jonatán kiwulak chiru naq laj David inkʼaʼ kixuwak chi xkolbʼal li xkʼabʼaʼ li Jehobʼa. Wank xwankil chiru laj David naq laj Jonatán usta cheek chiru maajunwa kixsikʼ xbʼeenwa li us choʼq re ut inkʼaʼ kitzʼeqtaanaak xbʼaan ut junelik kixbʼaanu li naxye li Jehobʼa. Qajultikaq kʼaru kixkʼul laj David naq kixmuq ribʼ saʼ xkʼabʼaʼ laj Saúl, li xyuwaʼ laj Jonatán. Laj Saúl yook xsikʼbʼal laj David re xkamsinkil. Laj Jonatán kʼajoʼ naq kixra laj David, joʼkan naq «koho wan wiʼ laj David [...] re xkʼojobʼankil xchʼool saʼ xkʼabʼaʼ li Qaawaʼ» (1 Samuel 23:16, SBG). Kʼajoʼ tana kisahoʼk saʼ xchʼool laj David naq kikawresiik xchʼool xbʼaan laj Jonatán li ramiiw!
Li tertokil pek
it-1 1122 raqal 2
Was ut wiitzʼin
Li aatin aʼin naʼoksimank ajwiʼ chirixebʼ li kristiʼaan li junaj ru li naʼlebʼ malaj li kʼanjel nekeʼraj xbʼaanunkil. Qilaq jun li eetalil: naq laj Hiram, li awabʼej re Tiro, kixye re laj Salomón naq aʼan li ras, moko kixye ta aʼin saʼ xkʼabʼaʼ li xwankilebʼ, kixye bʼan aʼin xbʼaan naq juntaqʼeet li kʼanjel li keʼraj xbʼaanunkil naq nekeʼxkʼe li cheʼ ut li kʼanjelobʼaal re xyiibʼankil li rochoch li Yos (1Re 9:13, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, TNM, 2019 saʼ español; 5:1-12). Laj David kixtzʼiibʼa: «Kʼehomaq reetal: kʼajoʼ xloqʼal, makachʼin xchʼinaʼusal naq wankebʼ laj paabʼanel saʼ junajil!», chi joʼkan kixkʼut naq li tuqtuukilal ut li junajil moko kaʼaj tawiʼ nawank saʼ li junkabʼal (Sl 133:1, SBG). Laj David moko kixkʼabʼaʼi ta laj Jonatán joʼ ras xbʼaan naq xkomonebʼ ribʼ, saʼ xkʼabʼaʼ bʼan naq naxra ut naxloqʼoni li Jehobʼa (2Sa 1:26). Nekeʼxkʼabʼaʼi ajwiʼ ras riitzʼinebʼ ribʼ li kristiʼaan xbʼaan naq juntaqʼeet xnaʼlebʼebʼ, usta inkʼaʼ us li nekeʼxbʼaanu (Pr 18:9, TNM). Naʼoksimank ajwiʼ li aatin aʼin chirixebʼ chixjunil li ixq li wankebʼ saʼ jun ajwiʼ chi tenamit (Nú 25:17, 18, TNM). Wank sut naʼoksimank li aatin aʼin chirixebʼ li tenamit li nekeʼxkʼam ribʼ chiʼus malaj juntaqʼeet li xnaʼlebʼebʼ (Jer 3:7-10, TNM; Eze 16:46, 48, 49, 55; 23:32, 33).
23-29 RE MAYO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 4-6
«Miqarahobʼtesi xchʼool li Jehobʼa»
w05 15/5 17 raqal 7
Li xqatzol saʼ li Xkabʼ hu Samuel
6:1-7. Usta chaabʼil li kiraj xbʼaanunkil laj David, abʼan kixqʼet li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa xbʼaan naq kiraj xkʼambʼal li Loqʼlaj Kaax saʼ jun li bʼelebʼaal chʼiichʼ joʼkan naq moko us ta kiʼelk (Éxodo 25:13, 14; Números 4:15, 19; 7:7-9). Naq laj Uzah kixchʼeʼ li Loqʼlaj Kaax kikʼutbʼesimank ajwiʼ naq moko najalmank ta li xchaqʼrabʼ li Yos yal saʼ xkʼabʼaʼ naq tqaj xbʼaanunkil junaq li chaabʼil naʼlebʼ.
w05 1/2 27 raqal 20
Li Jehobʼa junelik naxbʼaanu li qʼaxal us
20 Qajultikaq naq laj Uzah naxnaw li naxye li Xchaqʼrabʼ li Yos. Xbʼaan naq li Loqʼlaj Kaax reetalil naq li Yos wank saʼ xyanqebʼ. Li Chaqʼrabʼ naxye naq teʼkamq li teʼchʼeʼoq re wi moko xaqabʼanbʼilebʼ ta re xbʼaanunkil (Números 4:18-20; 7:89). Li kʼanjel aʼin moko tbʼaanumanq ta raj yalaq chan re ru. Usta laj Uzah moko aj tij ta, abʼan aj Leví tana, joʼkan naq naxnaw li naxye li Xchaqʼrabʼ li Yos. Wiibʼ oxibʼ chihabʼ chirix aʼin, xeʼxkʼam li Loqʼlaj Kaax saʼ li rochoch li xyuwaʼ re xkʼulankil (1 Samuel 6:20–7:1). Kiwank aran 70 chihabʼ toj reetal naq laj David kiraj xjalbʼal xnaʼaj. Joʼkan naq laj Uzah, chalen chaq saʼ xkachʼinal, naxnaw li naxye li Yos chirix aʼin.
w05 1/2 27 raqal 21
Li Jehobʼa junelik naxbʼaanu li qʼaxal us
21 Li Jehobʼa naril li kʼaru wank saʼ qachʼool. Li Santil Hu naxye naq moko us ta li kixbʼaanu laj Uzah xbʼaan naq maare li Jehobʼa kiril li wank saʼ li xchʼool, li moko natawmank ta chi tzʼiibʼanbʼil saʼ li Santil Hu. Maare laj Uzah inkʼaʼ naʼoxloqʼink ut naxbʼaanu li moko xkʼulubʼ ta xbʼaanunkil (Proverbios 11:2). Maare qʼaxal naxkʼe xwankil naq naxkʼam li Loqʼlaj Kaax chiruhebʼ li junchʼol, li kiwank chaq saʼ li rochoch (Proverbios 8:13). Maare inkʼaʼ naxpaabʼ naq li Jehobʼa truuq xchapbʼal li Loqʼlaj Kaax re naq inkʼaʼ ttʼaneʼq. Maakʼaʼ naxye kʼaʼut kixbʼaanu aʼin, chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa kixbʼaanu li qʼaxal us. Maare kixkamsi laj Uzah xbʼaan naq kiril li wank saʼ li xchʼool (Proverbios 21:2).
Li tertokil pek
w96 1/4 29 raqal 1
Kanabʼ chixjunil saʼ ruqʼ li Jehobʼa
Laj David wank ajwiʼ xmaak xbʼaan naq aʼan li awabʼej. Li xnaʼlebʼ naxkʼutbʼesi naq li wankebʼ saʼ amiiwil rikʼin li Yos, wank sut inkʼaʼ us nekeʼnaʼlebʼak naq wankebʼ saʼ chʼaʼajkilal. Xbʼeenwa kipoʼk ut moqon kiʼok xxiw (2 Samuel 6:8, 9, TNM). Aʼin kixkʼutbʼesi naq moko kʼojkʼo ta xchʼool rikʼin li Jehobʼa. Saʼ li hoonal aʼan, moko kixkanabʼ ta chixjunil saʼ ruqʼ li Jehobʼa ut moko kixpaabʼ ta li xchaqʼrabʼ. Ma wank sut naqakʼul aʼin? Ma naqakʼe saʼ xbʼeen li Jehobʼa li chʼaʼajkilal li naqakʼul xbʼaan naq inkʼaʼ xooʼabʼink chiru? (Proverbios 19:3).
30 RE MAYO TOJ 5 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 7, 8
«Li Jehobʼa naxbʼaanu jun li sumwank rikʼin laj David»
Li Yos kixye naq junelik twanq jun li awabʼejilal
Kiwulak chiru li Jehobʼa li kiraj xbʼaanunkil laj David. Joʼkan naq kixbʼaanu jun li sumwank rikʼin xbʼaan li xpaabʼal ut saʼ xkʼabʼaʼ li rajom: li Jehobʼa tixxaqabʼ jun rehebʼ li nachalk saʼ li xjunkabʼal re naq t-awabʼejinq chi junelik. Laj Natán naxye re laj David li xyeechiʼom li Yos: «Laajunkabʼal ut laaʼawabʼejihom wanqebʼ junelik rubʼel linkupuhom, ut laakʼojaribʼaal kʼojkʼooq saʼ xnaʼaj chi junelik» (raqal 16, SBG). Ani li t-awabʼejinq chi junelik? (Salmo 89:21, 30, 35-37).
Li Yos kixye naq junelik twanq jun li awabʼejilal
Li Jesús aj Nazaret chalenaq saʼ li xjunkabʼal laj David. Li ánjel li kixkʼe resil li xyoʼlajik, kixye: «Li Qaawaʼ Yos tixkʼe re li xkʼojaribʼaal laj David li xyuwaʼ. Taaʼawabʼejinq saʼ xbʼeen li rochoch laj Jakob chi junelik, ut li xnimal awabʼejihom inkʼaʼ taalajq taaʼosoʼq» (Lucas 1:32, 33, SBG). Joʼkan naq, li sumwank li kixbʼaanu li Jehobʼa rikʼin laj David kitzʼaqlok ru chirix li Jesús. Moko ebʼ ta li poyanam keʼsikʼok ru re naq t-awabʼejinq, saʼ xkʼabʼaʼ bʼan li sumwank li kixbʼaanu li Yos re naq t-awabʼejinq chi junelik. Ut li naxyeechiʼi li Yos junelik natzʼaqlok ru (Isaías 55:10, 11).
Kʼojkʼooq aachʼool chirix li Xʼawabʼejilal li Yos
14 Yooko chi aatinak chirix li sumwank li kixbʼaanu rikʼin laj David (taayaabʼasi 2 Samuel 7:12, 16). Saʼ xkʼabʼaʼ li sumwank aʼin, kixye re laj David, li awabʼej re Israel, naq li Sikʼbʼil Ru tchalq saʼ li xjunkabʼal (Luc. 1:30-33). Chi joʼkan kixkʼutbʼesi bʼar tchalq li Sikʼbʼil Ru. Kixye naq jun rehebʼ li ralal xkʼajol laj David tkʼeheʼq «xwankil chi raqok aatin» joʼ awabʼej saʼ li xʼawabʼejilal li Sikʼbʼil Ru (Ezeq. 21:25-27, Wy). Saʼ xkʼabʼaʼ li Jesús, li xʼawabʼejilal laj David twanq «chi junelik». Ut «ebʼ li ralal xkʼajol teʼwanq xwankil chi junelik, ut li xkʼojaribʼaal kamaʼaq li saqʼe» (Sal. 89:35-38, SBG). Li xʼawabʼejilal li Sikʼbʼil Ru maajunwa tixbʼaanu li maaʼusilal ut li osobʼtesihom li tixkʼam chaq twanq chi junelik.
Li tertokil pek
it-2 1168 raqal 1
Rosoʼjik li kutan
Li propesiiy li kixye laj Balaam. Naq toj maajiʼ nekeʼok laj Israel saʼ li Naʼajej Yeechiʼinbʼil rehebʼ, li propeet Balaam kixye re laj Balac, awabʼej re Moab: «Kim ut tinye aawe li kʼaru teʼxbʼaanu aawe li tenamit aʼin chiruhebʼ li kutan chaalel [...] jun chahim xwakliik chaq rikʼin laj Jakob, xaqxo xwankil jun li awabʼej saʼ xyanqebʼ laj Israel. Aʼan tixsach ruhebʼ laj Mohab ut tixputzʼi xjolomebʼ li ralal xkʼajol laj Set» (Nú 24:14-17, SBG). Naq kitzʼaqlok ru xbʼeen sut li propesiiy aʼin, li «chahim» aʼan laj David, naq kixqʼax ru ebʼ laj Moab (2Sa 8:2). Joʼkan naq, li propesiiy aʼin chirix «li kutan chaalel» kitiklaak naq laj David kiʼok joʼ awabʼej. Ut saʼ xkʼabʼa naq laj David reetalil li Jesús naq twanq joʼ Awabʼej, li propesiiy li kixye laj Balaam ttzʼaqloq ajwiʼ ru naq li Jesús tixqʼax ru ebʼ li xikʼ nekeʼilok re (Isa 9:7; Sl 2:8, 9).
6-12 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 9, 10
«Laj David kixkʼutbʼesi li tzʼaqal rahok»
Miqakanabʼ xkʼutbʼesinkil li tzʼaqal rahok chiqibʼil qibʼ
7 Li xjalanil li rahok li naxkʼutbʼesi laj kʼanjel li xooʼaatinak wiʼ saʼ li raqal 6 ut li tzʼaqal rahok aʼan kʼaʼut nakʼutbʼesimank aʼin. Kʼaʼut naq xeʼxkʼutbʼesi li tzʼaqal rahok ebʼ laj kʼanjel chiru li Yos junxil qʼe kutan? Moko xeʼxbʼaanu ta chi minbʼilebʼ ru, xeʼxbʼaanu bʼan xbʼaan naq xʼalaak saʼ xchʼoolebʼ. Qilaq li kixbʼaanu laj David. Li xchʼool kiʼekʼasink re chi xkʼutbʼal li tzʼaqal rahok chiru laj Jonatán, li ramiiw, usta li xyuwaʼ laj Jonatán kiraj raj xkamsinkil laj David. Ak naabʼal chihabʼ chirix li xkamik laj Jonatán naq laj David kixkʼutbʼesi li tzʼaqal rahok chirix laj Mefibóset, ralal laj Jonatán (1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7).
w05 15/5 17 raqal 11
Li xqatzol saʼ li Xkabʼ hu Samuel
9:1, 6, 7. Laj David kixbʼaanu li kixye. Laaʼo ajwiʼ tento tqayal qaqʼe chi xbʼaanunkil li naqaye.
w02 15/2 14 raqal 10
Xeʼxkuy xnumsinkil li xchʼaʼajkilalebʼ
10 Naq ak xeʼnumeʼk li chihabʼ, li awabʼej David kixtenqʼa li ralal laj Jonatán. Kixbʼaanu aʼin xbʼaan naq jwal kixra chaq laj Jonatán, joʼkan naq kixqʼaxtesi chixjunil li kʼaru re laj Saúl saʼ ruqʼ laj Mefibóset, ralal laj Jonatán, ut kixxaqabʼ laj Zibá re naq aʼan t-iloq re li xchʼochʼ. Ut kixye ajwiʼ re laj Mefibóset: «Junelik saʼ inmeex tattzekanq» (2 Samuel 9:6-10, SBG). Maare saʼ xkʼabʼaʼ li kixbʼaanu laj David, laj Mefibóset inkʼaʼ chik mas kixjultika li xyajel. Jwal chaabʼil li eetalil aʼin, joʼkan ajwiʼ laaʼo tento naq chaabʼilaqo rikʼinebʼ li nekeʼxnumsi junaq li rahilal saʼ li xjunxaqalilebʼ.
Li tertokil pek
it-1 284
Li mach
Saʼ xkutankilebʼ laj Israel, naabʼalebʼ li tenamit, joʼebʼ ajwiʼ laj Israel, nekeʼxkʼoxla chaq naq li mach reetalil li winqilal. Saʼ li chaqʼrabʼ li kixkʼe li Yos rehebʼ laj Israel, kixye aʼin: «Meebʼes li rismal leejolom chixkʼatq leexikʼ», joʼ ajwiʼ li ruʼuj li xmachebʼ (Le 19:27, Wy; 21:5). Kiyemank aʼin xbʼaan naq wankebʼ li tenamit nekeʼxjunaji aʼin rikʼin li bʼalaqʼil paabʼal.
13-19 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 11, 12
«Maakanabʼ naq li yibʼru aj naʼlebʼ ttaqlanq saʼ aabʼeen»
Tooruuq chi elelik chiru li xraʼal laj Tza
10 Qilaq li kixkʼul li awabʼej David. Li Jehobʼa kixkʼe re laj David li bʼihomal, li wankilal ut naq tixqʼax ru naabʼal rehebʼ li xikʼ nekeʼilok re. Kʼajoʼ naq kixbʼanyoxi aʼin ut kixye naq chixjunil li kikʼeheʼk re xbʼaan li Yos inkʼaʼ raj truuq rajlankil (Sal. 40:6). Abʼan, saʼ jun kutan kiʼok chi atawank ut kisach saʼ xchʼool chixjunil li kikʼeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa. Toj kiraj xkomon. Usta wank chaq naabʼal rixaqil, kiʼok xrahinkil ru jun li ixq li wank xbʼeelom, ut aʼin qʼaxal xikʼ naril li Jehobʼa. Bat-seba xkʼabʼaʼ li ixq ut li xbʼeelom aʼan laj Urías jun aj Hit. Laj David kixbʼaanu li narataw, kimaakobʼk rikʼin li xBat-Seba ut aʼan kikanaak saʼ yuʼam. Abʼan moko kaʼaj tawiʼ aʼan kixbʼaanu, kixsikʼ ajwiʼ chanru tkamsiiq laj Urías (2 Sam. 11:2-15). Kʼaru yook chaq xkʼoxlankil? Ma kixkʼoxla naq inkʼaʼ yook chi ileʼk xbʼaan li Jehobʼa? Usta chiru naabʼal chihabʼ kixyal xqʼe chi wank saʼ tiikilal chiru li Jehobʼa, abʼan kixbʼaanu li naxrahi ru ut kiʼatawank, ut qʼaxal ra kixtoj rix. Abʼan moqon, laj David kixxooto li xmaak ut kixyotʼ xchʼool. Ut kʼajoʼ naq kixbʼanyoxi naq kikuyeʼk xmaak xbʼaan li Jehobʼa! (2 Sam. 12:7-13).
Qakʼulubʼaq xpaabʼankil li Jehobʼa
15 Li Jehobʼa moko kaʼaj tawiʼ kixxaqabʼ laj David chi xjolominkil li xjunkabʼal, kixkʼe bʼan chi xjolominkil li tenamit Israel. Saʼ xkʼabʼaʼ naq aʼan chaq li awabʼej jwal wank xwankil. Abʼan, wank sut inkʼaʼ kiroksi chiʼus li xwankil ut kitʼaneʼk saʼ li nimla maak (2 Sam. 11:14, 15). Usta joʼkan, kixkʼutbʼesi naq naxpaabʼ li Jehobʼa ut kixkʼulubʼa li xqʼusbʼal. Kixte li xchʼool naq kitijok chiru ut xbʼaanu chixjunil li wank saʼ ruqʼ re xpaabʼankil li naxye (Sal. 51:3-6). Joʼkan ajwiʼ, jwal kixkubʼsi ribʼ xbʼaan naq kixkʼulubʼa li xqʼusbʼal maakʼaʼ naxye ma winq malaj ixq nakʼehok re (1 Sam. 19:11, 12; 25:32, 33). Kixtaw xnaʼlebʼ rikʼin li xpaltil ut kixqʼaxtesi li xyuʼam re kʼanjelak chiru li Jehobʼa.
Qoksihaq li chaqʼrabʼ ut li naʼlebʼ li naxkʼe li Yos re xtzolbʼal li qachʼool ut li qakʼaʼuxl
7 Moko aajel ta ru naq tqakʼul li rahilal saʼ xkʼabʼaʼ naq xqaqʼet qibʼ chiru li Yos re naq tqataw qanaʼlebʼ. Naru naqataw qanaʼlebʼ rikʼin rilbʼal li naxye li Santil Hu chirixebʼ li xeʼpaltoʼk ut xkʼebʼal qachʼool chi xkʼoxlankil li xeʼxkʼul chaq. Proverbios 1:5, SBG, naxye: «Li wank xnaʼlebʼ ut [...] naxkʼe xchʼool chi rabʼinkil, [...] naxtaw xtzʼaqobʼ li xnaʼlebʼ». Li kʼutum malaj li naʼlebʼ aʼin nachalk rikʼin li Yos, ut maakʼaʼ junaq chik li naʼlebʼ li jwal oxloqʼ chiru aʼin. Jun eetalil, qakʼoxlaq kʼaru li rahilal kixkʼul laj David naq kixqʼet ribʼ chiru li Yos ut kixmux ribʼ rikʼin li xBatseba (2 Sam. 12:7-14). Naq yooqo rilbʼal ebʼ li raqal aʼin, tooruuq xkʼoxlankil ebʼ li patzʼom joʼebʼ aʼin: «Chanru kiruuk raj laj David xkolbʼal ribʼ chiruhebʼ li rahilal aʼin? Wi laaʼin tinkʼul junaq li naʼlebʼ joʼ aʼin, kʼaru raj tinbʼaanu? Ma tinʼeleliq, joʼ laj José, malaj tintʼaneʼq saʼ li aaleek, joʼ laj David?» (Gen. 39:11-15). Wi naqakʼe qachʼool chi xkʼoxlankil chixjunil li rahilal li naxkʼam chaq li maakobʼk, jwal xikʼ tqil li maaʼusilal.
Li tertokil pek
it-1 639 raqal 3
Laj David
Abʼan li Jehobʼa kiril li kixbʼaanu laj David ut kirisi chi kutankil li xmaak. Wi li Jehobʼa kixkanabʼ raj naq teʼraqoq aatin saʼ xbʼeenebʼ joʼ naxye li Xchaqʼrabʼ laj Moisés, saʼ xkabʼichalebʼ raj keʼkamsiik, joʼ ajwiʼ li kʼuulaʼal li yook roybʼeninkil li xBat-seba (Dt 5:18; 22:22). Abʼanan, li Jehobʼa kiraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ, ut saʼ xkʼabʼaʼ li sumwank li kixbʼaanu chirix jun li Awabʼejilal, kikuyeʼk xmaak laj David (2Sa 7:11-16), kiril ajwiʼ naq laj David kiʼuxtaanank u (1Sa 24:4-7; juntaqʼeeta rikʼin Snt 2:13) ut naq saʼ xkabʼichalebʼ keʼxyotʼ xchʼool ut keʼxjal xkʼaʼuxl (Sl 51:3-6). Abʼan keʼxtoj ajwiʼ rix li xmaakebʼ; li propeet Natán kixye: «Saʼ ajwiʼ laajunkabʼal taatiklaaq chaq li rahilal saʼ aabʼeen» (2Sa 12:1-12, SBG).
20-26 RE JUNIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 13, 14
«Laj Amnón kixkʼam chaq li chʼaʼajkilal xbʼaan li kixrahi ru»
it-1 34
Laj Absalón
Keʼxkamsi laj Amnón. Kʼajoʼ xchʼinaʼusal li xTamar, li ranabʼ laj Absalón. Laj Amnón, li xkabʼ ras laj Absalón, xkoho xchʼool chirix li xTamar. Kixpakʼ xyajel ut kixpatzʼ naq teʼxtaqla chaq li xTamar re naq tkʼubʼanq, tojaʼ naq kixmux ru. Moko yaal ta naq naxra li xTamar, xbʼaan naq moqon, xikʼ kiril ut kiraalinasi saʼ bʼe. Aran kitaweʼk xbʼaan laj Absalón, li xTamar kixkʼe cha saʼ xjolom ut kixqʼich li raqʼ li nakʼutbʼesink re li xtuqʼixqilal ut naq aʼan xrabʼin li awabʼej. Laj Absalón saʼ junpaat kixkʼe reetal li kikʼulmank xbʼaan naq ak naril chiru laj Amnón li naraj xbʼaanunkil re li xTamar. Abʼanan, kixye re li ranabʼ naq maakʼaʼ tixye ut kixkʼam saʼ li rochoch re naq twanq aran (2Sa 13:1-20).
w17.09 5 raqal 11
Qakuyaq qibʼ
11 Saʼ li Santil Hu natawmank reetalil li kristiʼaan li keʼxmux ribʼ xbʼaan naq keʼxbʼaanu li keʼxrahi ru, ut naxkʼut li chʼaʼajkilal li kixkʼam chaq aʼin. Wi junaq yook xkʼulbʼal li kixkʼul li xKim, us raj naq tixtzʼil rix li kixkʼul li saaj al li natawmank saʼ li tasal 7 re Proverbios. Naru ajwiʼ tixtzʼil rix li kixbʼaanu laj Amnón ut li chʼaʼajkilal li kixkʼam chaq aʼin (2 Sam. 13:1, 2, 10-15, 28-32). Ebʼ li naʼbʼej yuwaʼbʼej naru nekeʼroksi ebʼ li eetalil aʼin naq nekeʼxloqʼoni li Yos joʼ junkabʼal re naq ebʼ li ralal xkʼajol teʼxtzol li kuyuk ibʼ chirix li nekeʼxrahi ru ut us teʼnaʼlebʼaq.
it-1 34
Laj Absalón
Ak xnumeʼk wiibʼ chihabʼ ut xwulak xhoonalil naq nekeʼbʼeseʼk li karneer, ut aʼin jun li ninqʼe, joʼkan naq laj Absalón kixkʼubʼ jun li nimla waʼak aran Baal-hazor, 22 kilómetro xnajtil rikʼin Jerusalén, ut kixbʼoq li awabʼej David joʼ ajwiʼ ebʼ li ralal. Naq li awabʼej kixye naq inkʼaʼ truuq chi xik, laj Absalón kirelaji ru re naq tixtaqla laj Amnón, li xbʼeen ralal, choʼq reqaj (Pr 10:18). Saʼ li ninqʼe, naq laj Amnón sa saʼ xchʼool «xbʼaan li bʼiin», laj Absalón kixtaqla xkamsinkil. Li junchʼol chik ebʼ li ralal laj David xkohebʼ Jerusalén, abʼan laj Absalón kiʼelelik ut xkoho Guesur, chixkʼatq li palaw re Galilea, bʼarwiʼ naʼawabʼejink li xyuwaʼchin (2Sa 13:23-38, SBG). Li «raaxiikʼ» li kixye li propeet Natán, kiʼok saʼ «rochoch» laj David ut aran kikanaak (2Sa 12:10, SBG).
Li tertokil pek
Kʼaʼut jwal yook inkʼaʼuxl chirix linjunxaqalil?
Saʼ li xchaabʼilal laachʼool natawmank tzʼaqal li chʼinaʼusil. Kʼe reetal kʼaru naxye li Santil Hu chirix laj Absalón, ralal li awabʼej David:
«Aran Israel maajun winq chaqʼal ru joʼ laj Absalón; chixjunilebʼ nekeʼxkʼe xloqʼal xbʼaan naq maakʼaʼ reekʼ chalen chi roq toj saʼ xsuutut» (2 Samuel 14:25, SBG).
Abʼan li saaj al aʼin jwal qʼetqʼet chaq, narataw chixjunil ut aj kaʼpakʼal u. Joʼkan naq li Santil Hu moko us ta naʼaatinak chirix; naxye bʼan naq moko tiik ta xchʼool ut aj kamsinel li jwal xikʼ naʼilok.
Joʼkan naq, li Santil Hu naxye qe:
«Xetiqibʼ eeribʼ rikʼin li akʼ yuʼam» (Colosenses 3:10, SBG).
«Moko cherix ta chiwanq li xsahobʼ eeru, joʼ rikʼin xtʼeʼbʼal leerismal [...]. Chiwanq bʼan leechʼinaʼusal saʼ xchamal leechʼool» (1 Pedro 3:3, 4, SBG).
Moko maak ta naq taawaj rilbʼal aawibʼ chiʼus, abʼan laanaʼlebʼ wank tzʼaqal xwankil chiru laajunxaqalil. Naq nekeʼxnaw aawu, saʼ junpaat nekeʼxkʼe reetal laanaʼlebʼ ut maawaʼ laajunxaqalil. Li xPhylicia, jun li ixqaʼal, kixye: «Wi chʼinaʼusat, saʼ junpaat nakatteʼril. Abʼan li xchaabʼilal laachʼool ut laanaʼlebʼ aʼan li teʼxjultika ebʼ li poyanam».
27 RE JUNIO TOJ 3 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 15-17
«Laj Absalón kixqʼet ribʼ naq kixnimobʼresi ribʼ»
it-2 693
Aj kʼamolbʼe
Saʼ ebʼ li naʼajej aʼan, kʼaynaqebʼ chaq xkʼebʼal aj aanilanel chiru li xbʼelebʼaal chʼiichʼ li awabʼej re xkʼebʼal resil li awabʼej ut re xtenqʼankil (1Sa 8:11). Joʼkan naq laj Absalón ut laj Adonías keʼxkʼe 50 aj aanilanel chiru ebʼ li xbʼelebʼaal chʼiichʼ re xkʼutbʼesinkil naq wankebʼ xwankil ut re naq li tenamit teʼxkʼulubʼa li yookebʼ xbʼaanunkil usta inkʼaʼ us aʼin (2Sa 15:1, TNM; 1Re 1:5, TNM; chaawil CORREDORES).
w12 15/7 13 raqal 5
Chookʼanjelaq chiru li Yos li nakolok
5 Saʼ li Santil Hu wank naabʼal li eetalil chirixebʼ li inkʼaʼ usebʼ chaq xnaʼlebʼ. Jun rehebʼ, aʼan laj Absalón, li ralal li awabʼej David. Chʼinaʼus naʼilok, abʼan kixkʼam re rikʼin laj Tza. Li kaqalink kixbʼaanu naq tixrahi ru li moko xkʼulubʼ ta naq tkʼemanq re: li xʼawabʼejilal li xyuwaʼ. Kixkʼubʼ chiʼus li kixbʼaanu, kixpakʼ naq naxrahebʼ li kristiʼaan ut kixye rehebʼ naq li xyuwaʼ maakʼaʼ naraj re li nekeʼxkʼul. Laj Absalón kiroksi li yibʼru aj naʼlebʼ li kiroksi laj Tza aran Edén: kixye naq qʼaxal chaabʼil xnaʼlebʼ ut kixye li tikʼtiʼ chirix li xyuwaʼ (2 Sam. 15:1-5).
it-1 1113
Hebrón
Naq kinumeʼk wiibʼ oxibʼ chihabʼ, laj Absalón, kisutqʼiik Hebrón re xmaqʼbʼal chiru li xyuwaʼ li xʼawabʼejilal (2Sa 15:7-10). Maare laj Absalón kixsikʼ li tenamit Hebrón xbʼaan naq kiwank joʼ xjolomil Judá ut aran kiyoʼlaak chaq. Moqon, li awabʼej Rehoboam, ri laj David, kixkabʼla wiʼ chik Hebrón (2Cr 11:5-10). Naq ebʼ laj Babilonia ak keʼrechani Judá ut ebʼ laj judiiy keʼsutqʼiik wiʼ chik aran, wankebʼ keʼkanaak Hebrón (Quiryat-arbá) (Ne 11:25).
Li tertokil pek
Ma ak xqatzʼil rix ma yaal?
11 Joʼkan ajwiʼ, chiqajunqal naru tooʼeʼxbʼalaqʼi wi yook chi sutunk chiqix jun li naʼlebʼ li moko tzʼaqal ta re ru chi moko yebʼil ta chixjunil li xkʼulmank. Qilaq li kixkʼul li awabʼej David rikʼin laj Mefiboset. Laj David chi anchal xchʼool kixkʼe re laj Mefiboset li chʼochʼ li kixkanabʼ laj Saul li xyuwaʼchin (2 Sam. 9:6, 7). Abʼan moqon chik, keʼxjit laj Mefiboset chiru laj David. Joʼkan naq, kixmaqʼ chixjunil li xchʼochʼ ut inkʼaʼ kixtzʼil rix ma yaal li kirabʼi (2 Sam. 16:1-4). Naq kiruuk chi aatinak rikʼin, kixkʼe reetal naq kipaltoʼk chiru ut kixsuqʼisi li xchʼochʼ abʼan moko chixjunil ta (2 Sam. 19:24-29). Laj David inkʼaʼ raj kixbʼaanu li maaʼusilal aʼin wi inkʼaʼ raj kinaʼlebʼak saʼ junpaat ut wi kixkʼe raj xhoonal chi xtzʼilbʼal rix ma yaal li xyemank.