Ebʼ li naʼlebʼ choʼq re Xhuhil li qachʼutam Qayuʼam ut Qakʼanjel joʼ aj Paabʼanel
4-10 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 18, 19
«Chʼolchʼo chiru laj Barzilái li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil»
Ex cheek oxloqʼ chiru li Jehobʼa naq inkʼaʼ nekeetzʼeqtaana
Oxibʼ li winq re li naʼaj aʼin, qʼaxal chaabʼilebʼ xeʼxkʼam rehebʼ chʼaat, tzekemq ut wiibʼ oxibʼ li kʼaʼaq re ru li naʼajmank. Jun rehebʼ, aʼan laj Barzilai (2 Sam. 17:27-29). Naq xqʼaxeʼk ru laj Absalon, laj David kisutqʼiik Jerusalen, ut laj Barzilai kiʼochbʼenink re toj Jordan. Laj David kixye re laj Barzilai naq txik chirix aran Jerusalen ut kixye ajwiʼ re, naq twanq xtzakahemq, abʼan moko aajel ta chiru laj Barzilai xbʼaan naq bʼihomil winq (2 Sam. 19:31-33). Maare oxloqʼ laj Barzilai chiru laj David xbʼaan li xchaabʼilal ru li xbʼaanuhom ut li naʼlebʼ li naru tixkʼe moqon xbʼaan naq cheek chik. Qʼaxal oxloqʼ raj chiru laj Barzilai kanaak ut kʼanjelak saʼ rochoch li awabʼej.
Ex cheek oxloqʼ chiru li Jehobʼa naq inkʼaʼ nekeetzʼeqtaana
Abʼanan, laj Barzilai chʼolchʼo chiru li naru ut li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil ut kixye re laj David naq anaqwan naq wank 80 chihabʼ re inkʼaʼ chik naru rilbʼal «kʼaru wank xsahil ut kʼaru inkʼaʼ». Chirix kʼaru yook chi aatinak? Saʼ chixjunil li xyuʼam laj Barzilai kixtaw naabʼal xnaʼlebʼ. Ut toj kiruuk xkʼebʼal li chaabʼil naʼlebʼ, joʼ li naʼlebʼ li kikʼeheʼk re li awabʼej Rehoboam xbʼaanebʼ «li cheekel winq» (1 Rey. 12:6, 7, Li Santil Hu, Sociedad Bíblica de Guatemala, [SBG]; Sal. 92:13-15; Prov. 16:31). Joʼkan bʼiʼ, maare laj Barzilai yook chi aatinak chirix li xjunxaqalil xbʼaan naq cheek chik. Joʼkan ajwiʼ, kixye naq saʼ xkʼabʼaʼ li xtiixilal inkʼaʼ narekʼa xsahil li naxwaʼ chi moko naʼabʼink ta chik (Ecl. 12:4, 5). Joʼkan naq, kixyal xyeebʼal re laj David naq tixkʼam Jerusalen, li saajil winq Kimham, maare ralal (2 Sam. 19:35-40, SBG).
w07 15/7 15 raqal 1, 2
Laj Barzilai, chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil
Li kixkʼul laj Barzilai naxkʼut naq naʼajmank naq chʼolchʼooq chiqu li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil. Inkʼaʼ raj us naq inkʼaʼ tqakʼulubʼa junaq li kʼanjel li teʼxkʼe qe chi moko tqakanabʼ xyalbʼal qaqʼe re xtawbʼal aʼin yal saʼ xkʼabʼaʼ naq tqakʼoxla naq inkʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil malaj tooxlaatzʼa. Wi chʼolchʼo chiqu naq li Yos tixkʼe xkawil qachʼool ut qanaʼlebʼ, aʼan tooxtenqʼa bʼarwiʼ tchʼaʼajkoʼq chiqu (Filipenses 4:13; Santiago 4:17; 1 Pedro 4:11).
Abʼan, chʼolchʼooq ajwiʼ chiqu li inkʼaʼ nokooruuk xbʼaanunkil. Qakʼoxlaq jun laj paabʼanel li jwal laatzʼ ru saʼ li xkʼanjel li Yos. Wi inkʼaʼ chik tixkʼulubʼa xtzʼaqobʼ li xkʼanjel xbʼaan naq tento tixyuʼami li naxye li Santil Hu joʼ xchʼolaninkil li xjunkabʼal, peʼyaal naq tixkʼutbʼesi naq chaabʼil nanaʼlebʼak ut chʼolchʼo chiru li inkʼaʼ naru xbʼaanunkil? (Filipenses 4:5; 1 Timoteo 5:8).
Li tertokil pek
Chooʼaanilaq toj reetal toowulaq saʼ xraqik
19 Wi li qawanjik nokooxlaatzʼa ut naqekʼa naq maaʼani naxtaw ru li naqakʼul, li resil xyuʼam laj Mefibóset naru naxkawubʼresi qachʼool (2 Sam. 4:4). Moko kaʼaj tawiʼ wank chaq jun rahilal saʼ li xjunxaqalil, kiraqmank ajwiʼ aatin saʼ xbʼeen xbʼaan li awabʼej David chi maakʼaʼ xyaalal ut kiʼuxk re li maaʼusilal. Moko laj Mefibóset ta kisikʼok re ebʼ li chʼaʼajkilal aʼin, abʼan inkʼaʼ kixkanabʼ naq tkʼahoʼq saʼ xchʼool xbʼaan. Naroxloqʼi bʼan chaq li kʼaru wank re. Kixbʼanyoxi chanru kiʼusilaak ru xbʼaan li awabʼej David (2 Sam. 9:6-10). Joʼkan bʼiʼ, naq laj David kixraq aatin saʼ xbʼeen, laj Mefibóset kixtzʼil rix chixjunil li kikʼamok re laj David chi naʼlebʼak chi joʼkaʼin. Inkʼaʼ kixkanabʼ naq li xpaltil laj David tixrahobʼtesi xchʼool chi moko kixkʼe saʼ xbʼeen li Jehobʼa li kiʼuxk re xbʼaan laj David. Kixkʼe bʼan xchʼool chi roxloqʼinkil li awabʼej xaqabʼanbʼil xbʼaan li Yos (2 Sam. 16:1-4; 19:24-30). Li Jehobʼa kixbʼaanu naq ttzʼiibʼaaq saʼ li Raatin li chaqʼal ru eetalil li kixkanabʼ laj Mefibóset re naq laaʼo tqataw rusilal (Rom. 15:4).
11-17 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 20, 21
«Li Jehobʼa junelik tiik xchʼool»
Kʼaʼut saʼ 2 Samuel 21:7-9, Li Santil Hu, Wycliffe Bible Translators. Akʼ tzʼiibʼ, naxye naq laj David «kiril xtoqʼobʼaal ru laj Mefi-bʼoset» ut moqon kixqʼaxtesi re kamsiik?
Aʼin toj wank chaq xwankil saʼ xkutankil laj Saúl. Abʼan, li awabʼej moko kiroxloqʼi ta aʼin, kixyal bʼan xkamsinkilebʼ laj Gabaón. Joʼkan naq, laj Saúl ut li wankebʼ saʼ li rochoch «keʼxkamsihebʼ laj Gabahón» (2 Sam. 21:1, SBG). Naq laj David kiʼok choʼq awabʼej, ebʼ laj Gabaón li xeʼkoleʼk keʼxseeraqʼi re li kikʼulmank. Laj David kixpatzʼ rehebʼ kʼaru tixbʼaanu re xtenqʼankilebʼ xbʼaan li kixbʼaanu laj Saúl re naq chi joʼkan li Jehobʼa trosobʼtesi li chʼochʼ. Moko xeʼxpatzʼ ta tumin, xeʼraj bʼan naq tqʼaxtesiiq saʼ ruqʼebʼ li wuqubʼ chi ralal laj Saúl re xkamsinkilebʼ (Núm. 35:30, 31). Ut joʼkan kixbʼaanu laj David (2 Sam. 21:2-6).
Naqataw qanaʼlebʼ rikʼin li kikʼulmank. Wi li wiibʼ chi ralal ut li oobʼ chi ri laj Saúl maakʼaʼebʼ raj xmaak, li Jehobʼa moko kixkʼulubʼa ta raj naq teʼkamsiiq, xbʼaan naq li Xchaqʼrabʼ li Yos naxye naq ebʼ li alal kʼajolbʼej moko teʼkamq ta saʼ xkʼabʼaʼ li xeʼxbʼaanu li xnaʼ xyuwaʼ. Li chaqʼrabʼ naxye ajwiʼ: «Ak xmaak xmaak tixtoj rix li junjunq naq taakamsimanq» (Deut. 24:16, SBG). Joʼkan naq, wuqubʼ xkomonebʼ laj Saúl xeʼkamsiik xbʼaan naq xeʼraj xkamsinkil naabʼalebʼ laj Gabaón. Joʼkan bʼiʼ, li wuqubʼ aʼin xeʼxtoj rix li xmaak.
Li tertokil pek
Ebʼ li cheekel winq ebʼ aj kʼanjel chirix li xsahil qachʼool
14 Usta laj Tza ut li nekeʼochbʼenink re nekeʼxkʼe qachʼaʼajkilal, li xtenamit li Jehobʼa inkʼaʼ naxkanabʼ puktesink. Wankebʼ li hermaan nekeʼxnumsi ebʼ li ninqi chʼaʼajkilal ut chanchan tawiʼ naq yookebʼ chi yalok rikʼin laj Goliat abʼan nekeʼruuk chi xqʼaxbʼal ru rikʼin li xtenqʼ li Jehobʼa. Abʼan wank sut li chʼaʼajkilal saʼ xbʼeen li ruuchichʼochʼ aʼin naxchʼina qachʼool ut nokooxkanabʼ chi lubʼlu. Naq naqekʼa aʼin naru naqakʼe qibʼ saʼ xiwxiwal xbʼaan naq naqakʼoxla naq inkʼaʼ naru naqaqʼax ru junaq li chʼaʼajkilal li tooruuq raj xqʼaxbʼal ru naq kawo. Saʼ li hoonal aʼan naʼajmank xtenqʼ ebʼ li cheekel winq. Jun li hermaan ixq, aj kʼamolbʼe saʼ li puktesink li wank 65 chihabʼ re naxye: «Junxilaj li puktesink nikinxlubʼtesi ut moko sa ta nawekʼa wibʼ. Jun li cheekel winq kixkʼe reetal ut kixpatzʼ we kʼaru ninkʼul. Xooʼaatinak ut kiroksi jun li eetalil saʼ li Santil Hu re xwaklesinkil inchʼool. Xinbʼaanu li kixye we ut us xinʼelk. Kʼajoʼ ninbʼanyoxi chiru naq xinxtenqʼa!». Ebʼ li cheekel winq li nekeʼrahok ut nekeʼxkʼe xchʼool chiqix joʼ laj Abisai aʼanebʼ jun xmaatan li Jehobʼa.
18-24 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 22
«Chʼolchʼooq chaawu naq li Jehobʼa tatxtenqʼa»
Usta aʼan li Nimajwal Yos naxtaw ru chanruho
13 (Taayaabʼasi Exodo 14:19-22). Qakʼoxlaq naq wanko aran ut tzʼaptzʼo qabʼe, chiqix wankebʼ laj puubʼ re laj Faraon ut chiqu wank li Kaqi palaw. Ut maakʼaʼ saʼ qachʼool naq li Yos naʼokenk chiqix. Li choql naxkʼe ribʼ chiqix ut naxtzʼapebʼ xbʼe laj Egipcio. Aʼanebʼ nekeʼkanaak saʼ qʼoqyink, ut laaʼo wanko saʼ saqenk xbʼaan naq li Yos kixbʼaanu jun sachbʼachʼoolej. Tojaʼ naq, laj Moises naxyeʼ li ruqʼ saʼ xbʼeen li palaw, ut jun li kawil iqʼ nachalk bʼarwiʼ naʼelk li saqʼe ut naxte jun li nimla bʼe toj junpakʼal li palaw. Chi tustu, laaʼo, li qajunkabʼal, ebʼ li qaketomq ut li kʼiila tenamit nokooʼok chi bʼeek saʼ xchaqihal ru li palaw. Saʼ junpaat naqakʼe reetal jun li naʼlebʼ li inkʼaʼ naqoybʼeni: moko sulul ta ru li chʼochʼ chi moko yolyol ta, chaqi bʼan ut kaw ru ut sa bʼeek chiru. Ut joʼkan ajwiʼ, sa nekeʼnumeʼk junpakʼal li inkʼaʼ nekeʼxkuy bʼeek.
14 (Taayaabʼasi Exodo 14:23, 26-30). Naq laj Faraon li qʼetqʼet aj winq naril aʼin, naʼok ajwiʼ chi bʼeek saʼ xchaqihal ru li palaw re qataqenkil. Tojaʼ naq, laj Moises naxyeʼ wiʼ chik li ruqʼ saʼ xbʼeen li palaw. Li wiibʼ xtzʼakil li palaw naʼok chi uqʼeʼk ut nawakliik saʼ iqʼ wiibʼ xnimal roq li palaw ut nekeʼchalk saʼ junpaat toj reetal nekeʼxtaw ribʼ. Laj Faraon ut ebʼ laj puubʼ maabʼar chik nekeʼxkol ribʼ (Ex. 15:8-10).
15 Li eetalil aʼin naxkʼut chiqu naq li Jehobʼa jun Yos li nakʼanjelak chi tustu ut aʼin nokooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tooxuwaq (1 Cor. 14:33, La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo, 2019 saʼ español). Naxkʼut ajwiʼ chiqu naq aʼan jun aj kʼaakʼalenel li nokooxra ut nokooril re qatenqʼankil. Li Jehobʼa nokooxkol chiruhebʼ li xikʼ nekeʼilok qe. Xnawbʼal chixjunil aʼin, naxbʼaanu naq inkʼaʼ tooxuwaq anaqwan naq yook chaq chi nachʼok li rosoʼjik (Prov. 1:33).
Li Jehobʼa junelik tiik xchʼool
Qatzʼilaq chik bʼayaq rix li raqal aʼin. Li aatin «tiik laachʼool» naraj ajwiʼ xyeebʼal saʼ li aatinobʼaal hebreo «taakʼutbʼesi li rahok». Joʼkan naq, li tiikilal naxchap ribʼ rikʼin li rahok ut li chaabʼilal. Aʼin naxkʼut chiqu naq li Jehobʼa maajunwa tixkanabʼebʼ li tiikebʼ xchʼool chiru xbʼaan naq jwal naxrahebʼ.
Li xtiikilal qachʼool moko kaʼaj tawiʼ naqekʼa, naqakʼutbʼesi bʼan rikʼin li qabʼaanuhom. Joʼkan naq, li raqal naxkʼut naq li Jehobʼa tiik xchʼool ut rikʼin li xbʼaanuhom naxkʼutbʼesi naq inkʼaʼ natzʼeqtaanank. Ut aʼin chʼolchʼo chaq chiru li awabʼej David: li Jehobʼa junelik kixkol ut kixtenqʼa naq wank chaq saʼ chʼaʼajkilal. Joʼkan naq, kixkol «saʼ ruqʼebʼ chixjunilebʼ li xikʼ nekeʼilok re» joʼ kixye laj David naq kixbʼanyoxi aʼin (2 Samuel 22:1, SBG).
Ma tqakʼul ajwiʼ li naxye 2 Samuel 22:26, SBG? Qajultikaq naq li Jehobʼa maajunwa naxjal xnaʼlebʼ (Santiago 1:17). Li Jehobʼa junelik chaabʼil nanaʼlebʼak ut maajunwa naxkanabʼ xbʼaanunkil li naxyeechiʼi. Ut jun rehebʼ aʼan li kixtzʼiibʼa laj David: «Li Qaawaʼ [...] inkʼaʼ naxkanabʼ xjunesebʼ li nekeʼpaabʼank re» (Salmo 37:28, SBG).
Li tertokil pek
Wi naqakʼojobʼ qachʼool rikʼin li Jehobʼa inkʼaʼ tooxuwaq
7 Chʼolchʼo chiru laj David naq li Yos tixsume li xtij, joʼkan naq inkʼaʼ raj naxuwak, joʼ kixchʼolobʼ saʼ jun li xbʼich: «Ninyoklaak, ninwark ut naʼajk wu, xbʼaan naq li Qaawaʼ natenqʼank we» (Sal. 3:6, SBG). Maakʼaʼ naxkʼoxla naq nawark usta naru teʼxrahobʼtesi. Chʼolchʼo chiru naq tril jun chik li kutan, xbʼaan naq ak kiril li xtenqʼ li xchoxahil Yuwaʼ, li kʼojkʼo wiʼ xchʼool. Naru ajwiʼ naqakʼam qe rikʼin laj David wi junelik wanko «saʼ xbʼe li Qaawaʼ» Jehobʼa ut maajunwa tqakanabʼ (taayaabʼasi 2 Samuel 22:21, 22, SBG).
25-31 RE JULIO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 2 SAMUEL 23, 24
«Ma nakaayal aaqʼe chi kʼanjelak chiru li Jehobʼa?»
it-1 174
Arauna
Laj Arauna kixyeechiʼi chi sibʼil li naʼaj, li xul ut li kʼaʼaq re ru li yiibʼanbʼil rikʼin cheʼ re xmayejankil, abʼan laj David kixye naq tixtoj. Joʼ naxye saʼ 2 Samuel 24:24, laj David kixkʼe 50 tumin re plaat (110 dólares [E.U.A.]) re xloqʼbʼal li chʼochʼ ut ebʼ li wakax, abʼan saʼ 1 Crónicas 21:25 naxye naq laj David kixtoj 600 chi tumin re oor re xloqʼbʼal li naʼaj. Li kitzʼiibʼank re li Xkabʼ hu Samuel kaʼajwiʼ kiʼaatinak chirix li naʼaj bʼarwiʼ tyiibʼamanq li altar ut li t-oksimanq re mayejak, chanchan naq kaʼajwiʼ chirix aʼin yook chi aatinak. Abʼanan, li kitzʼiibʼank re Xbʼeen hu Crónicas naʼaatinak chirix li naʼajej bʼarwiʼ tyiibʼamanq li rochoch li Yos, ut kixkʼe saʼ ajl li naʼajej li kiloqʼmank ut li tkabʼlamanq (1Cr 22:1-6; 2Cr 3:1). Xbʼaan naq nim li xnaʼaj li rochoch li Yos, chanchan tawiʼ naq kiʼoksimank li 600 chi tumin re oor re xloqʼbʼal li naʼaj aʼin, moko kaʼaj tawiʼ re li naʼaj li kixloqʼ laj David re xyiibʼankil li altar.
w12 15/1 18 raqal 8
Li naqatzol «saʼ li yaal»
8 Wank sut, ebʼ laj Israel nekeʼalaak saʼ xchʼool xyeechiʼinkil li mayej. Kʼaʼut? Maare saʼ xkʼabʼaʼ naq nekeʼraj bʼanyoxink chiru li Yos, malaj joʼ nakʼulmank rikʼin li kʼatbʼil mayej, nekeʼraj naq li Jehobʼa trosobʼtesihebʼ. Chi joʼkan moko tchʼaʼajkoʼq ta raj chiruhebʼ xsikʼbʼal li xul li teʼxmayeja. Chi anchalebʼ xchʼool nekeʼxkʼe re li Jehobʼa li qʼaxal chaabʼil! Anaqwan inkʼaʼ chik naqayeechiʼi li mayej joʼ naxye chaq li Xchaqʼrabʼ laj Moisés. Abʼanan, nokoomayejak naq naqakʼe li qahoonal, li qametzʼew ut li kʼa ru wank qe saʼ li xkʼanjel li Yos. Li apóstol Pablo kixye naq «li xkʼanjel li xtzʼuumal qe» chirix li qoybʼenihom joʼ «xbʼaanunkil li usilal» ut «xwotzbʼal chixjunil», yooko xkʼebʼal li mayej li nawulak chiru li Jehobʼa (Heb. 13:15, 16, SBG). Rikʼin li qabʼaanuhom naqakʼutbʼesi ma yooko xbʼanyoxinkil chixjunil li naxkʼe qe ut li naxbʼaanu chiqix. Joʼkan naq, chaabʼilaq qanaʼlebʼ naq nokootzʼaqonk saʼ li xkʼanjel li Yos, joʼ keʼxbʼaanu chaq laj Israel najter qʼe kutan.
Li tertokil pek
w05 15/5 19 raqal 6
Li xqatzol saʼ li Xkabʼ hu Samuel
23:15-17. Oxloqʼ chaq chiru laj David li xchaqʼrabʼ li Yos chirix li yuʼam ut li kikʼ, joʼkan naq inkʼaʼ kiraj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ usta inkʼaʼ chʼolchʼo naq yook raj xqʼetbʼal li chaqʼrabʼ aʼin. Joʼkan raj ajwiʼ tento tqabʼaanu rikʼin chixjunil li xchaqʼrabʼ li Yos.
1-7 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 1 REYES 1, 2
«Ma nakaatzol aanaʼlebʼ chirix laapaltil?»
it-2 910 raqal 2
Salomón
Naq xeʼrabʼi li xyaabʼ li son aran Guihón, li moko najt ta nakanaak, li tenamit xeʼxjap re chi xyeebʼal: «Nimanbʼilaq li awabʼej Salomón!», laj Adonías ut ebʼ li nekeʼtaqenk re, xeʼelelik xbʼaanebʼ li xxiw. Saʼ xkʼabʼaʼ naq naraj naq us teʼaatinaq chirix li xʼawabʼejilal, laj Salomón inkʼaʼ kiraj xkʼebʼal reqaj li kixkʼul, kiraj bʼan xkʼutbʼal naq wanq li tuqtuukilal saʼ li xʼawabʼejilal. Wi laj Salomón inkʼaʼ raj kixbʼaanu aʼin, maare kikamk raj. Abʼan kixtaqla xchapbʼal laj Adonías, li muqmu chaq saʼ li rochoch li Yos. Laj Salomón kixye re, naq inkʼaʼ tixkamsi wi inkʼaʼ tixbʼaanu junaq li maaʼusilal, ut moqon kixtaqla saʼ li rochoch (1Re 1:41-53).
it-1 55
Adonías
Abʼanan, naq ak kikamk laj David, laj Adonías kixtaqla li xBat-seba re naq t-aatinaq rikʼin laj Salomón naq chixkʼehaq joʼ rixaqil li xʼAbisag, li saaj tuqʼixq li kiʼilok ut kiʼochbʼenink re laj David. Naq laj Adonías kixye: «Laaʼin raj xinʼok chi awabʼejink ut chixjunilebʼ laj Israel yookebʼ chaq chi roybʼeninkil naq laaʼin xinkanaak choʼq awabʼej», kixkʼutbʼesi naq kimaqʼeʼk chiru li xkʼulubʼ raj, usta kiril naq li Yos kiʼokenk chisaʼ aʼin (1Re 2:13-21, SBG). Maare rikʼin li yook xpatzʼbʼal kiraj xkʼebʼal reqaj naq kimaqʼeʼk li awabʼejilal chiru, chi joʼkan kixkʼutbʼesi naq nakaqalink, xbʼaan naq li rixaqil junaq li awabʼej kaʼajwiʼ truuq chi wank joʼ rixaqil li tkanaaq choʼq reqaj (Juntaqʼeeta rikʼin 2Sa 3:7; 16:21). Joʼkan kiril laj Salomón li kixpatzʼ laj Adonías re li xnaʼ, joʼkan naq kixtaqla laj Benaya chi xkamsinkil ut kixbʼaanu saʼ junpaat (1Re 2:22-25).
Li tertokil pek
w05 1/7 30 raqal 1
Li xqatzol saʼ li Xbʼeen hu Reyes
2:37, 41-46. Jwal xiwxiw xkʼoxlankil naq maakʼaʼ tqakʼul wi tqaqʼet li xchaqʼrabʼ li Yos! Ebʼ li yal nekeʼraj elk saʼ li bʼe «kachʼin ru li […] nakʼamok saʼ li yuʼamej» ra teʼxkʼul xbʼaan li xeʼxbʼaanu (Mateo 7:14, SBG).
8-14 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 1 REYES 3, 4
«Li chaabʼil naʼlebʼ qʼaxal wank xwankil chiru li oor»
w11 15/12 8 raqal 4-6
Ma tqakʼam qe rikʼin li xchaabʼil naʼlebʼ ut maawaʼ li xpaltil?
4 Saʼ xtiklajik li xʼawabʼejilal laj Salomón, li Qaawaʼ Jehobʼa kixkʼutbʼesi ribʼ saʼ li xmatkʼ ut kixye re, naq naru tixpatzʼ li kʼaru naraj. Chʼolchʼo chiru laj Salomón naq napaltoʼk xnawom, joʼkan naq kixpatzʼ aʼin (taayaabʼasi 1 Reyes 3:5-9). Kʼajoʼ naq kiwulak chiru li Yos xbʼaan naq moko xkoho ta xchʼool chirix li bʼihomal ut li wankilal, joʼkan naq kixkʼe xnaʼlebʼ ut «xtiikilal» xchʼool, joʼ ajwiʼ xbʼihomal (1 Rey. 3:10-14, SBG). Joʼ kixye li Jesús, aʼin kiwulak saʼ xxik li xnaʼil li tenamit Seba, li najt kichalk re rilbʼal ma yaal naq qʼaxal wank xnawom (1 Rey. 10:1, 4-9).
5 Anaqwan li Jehobʼa moko naroksi ta junaq li sachbʼachʼoolej re xkʼebʼal qanawom. Usta yaal naq laj Salomón kixye naq li Jehobʼa nakʼehok re li naʼlebʼ, abʼan kixye ajwiʼ kʼaru tqabʼaanu re naq tixkʼe qe: «Kʼe aachʼool chi rabʼinkil li choxahil naʼlebʼ ut xtawbʼal ru li chaabʼil kʼaʼuxl». Joʼkan ajwiʼ, kixkʼutbʼesi naq tqataw li chaabʼil naʼlebʼ aʼin wi tqayal qaqʼe xbʼaan naq kiroksi li aatin «chatzʼaama» «chasikʼ» ut «kʼe aachʼool» (Pro. 2:1-6, SBG). Joʼ naqil, aʼin naru chi sikʼeʼk ut xtawbʼal.
6 Naru tqakʼoxla: «Ma ninkʼam we rikʼin laj Salomón ut nawoxloqʼi li choxahil naʼlebʼ joʼ aʼan?». Anaqwan naq maakʼaʼ li tumin, aʼin naxbʼaanu naq naabʼalebʼ nekeʼxkʼe xchʼool chirixebʼ li kʼanjel, li tumin, joʼ ajwiʼ kʼaru teʼxtzol ut jarubʼ chihabʼ teʼxbʼaanu. Kʼaru naqabʼaanu laaʼo ut li qajunkabʼal? Ma naxkʼutbʼesi li naqabʼaanu naq naqoxloqʼi li choxahil naʼlebʼ ut naqasikʼ? Ma naru tqataw xkomon li choxahil naʼlebʼ wi tqatzʼil rix li tqaj xbʼaanunkil? Wi naqasikʼ ut naqayuʼami, li rusilal li tqataw wanq chi junelik. Li nanaʼlebʼak chi joʼkaʼin, laj Salomón kixye re: «Taanaw ajwiʼ xyaalal li tiikil chʼoolej ut li yaal, ut taataw ru kʼaru li chaabʼilal» (Pro. 2:9, SBG).
Li tertokil pek
w98 1/2 11 raqal 15
Li Jehobʼa naxbʼaanu li naxyeechiʼi
15 Li Jehobʼa kirosobʼtesihebʼ li ralal xkʼajol laj Abrahán naq ak kʼubʼkʼukebʼ chik joʼ xtenamit ut kixkʼehebʼ re li Xchaqʼrabʼ, joʼ kiyeheʼk re laj Abrahán. Saʼ li chihabʼ 1473, naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ li Ruuchichʼochʼ, laj Josué, li kikanaak choʼq reqaj laj Moisés, kiroksihebʼ laj Israel saʼ li tenamit Canaán. Naq keʼxjachi li naʼajej rehebʼ li junjunq chi teep, kitzʼaqlok ru li kixye li Jehobʼa naq tixkʼe rehebʼ li ralal xkʼajol laj Abrahán. Naq ebʼ laj Israel inkʼaʼ xeʼxtzʼeqtaana li Yos, aʼan kixbʼaanu naq us teʼelq saʼ xbʼeenebʼ li xikʼ nekeʼilok re. Aʼin tzʼaqal li kikʼulmank chiru li xʼawabʼejilal laj David. Saʼ xkutankil laj Salomón, ralal laj David, kitzʼaqlok ru li rox naʼlebʼ chirix li sumwank li kixbʼaanu rikʼin laj Abrahán: «Ebʼ laj Judá ut ebʼ laj Israel kʼajoʼ xkʼihalebʼ, joʼebʼ li samahibʼ chire li palaw; chixjunilebʼ nekeʼwaʼak nekeʼukʼak ut qʼaxal sahebʼ saʼ xchʼool» (1 Reyes 4:20, SBG).
15-21 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 1 REYES 5, 6
«Xeʼxkabʼla li rochoch li Yos chi anchalebʼ xchʼool»
Ma nakaanaw?
Li yaw re li tenamit Líbano aʼan li cheʼ li qʼaxal sikʼbʼil ru xbʼaan li xchʼinaʼusal, li xsununkil, joʼ ajwiʼ naq inkʼaʼ naxulenk saʼ junpaat. Joʼkan naq, laj Salomón kiraj roksinkil li cheʼ aʼin re xyiibʼankil li rochoch li Yos. Li cheʼ aʼin li wankebʼ chaq saʼ li tenamit Líbano, junjunq aj chik nekeʼtawmank anaqwan.
it-1 451
Yaw
Saʼ xkʼabʼaʼ naq kʼajoʼ xkʼihal li cheʼ keʼroksi, chi mil ebʼ li winq xeʼkʼanjelak re xyokʼbʼal li cheʼ aʼin, re xkʼambʼal Tiro malaj Sidón, keʼxbʼeela chiru li palaw Mediterráneo toj reetal tana keʼwulak Jope. Chalen aran, ebʼ li cheʼ nekeʼxbʼeela toj Jerusalén. Aʼin kibʼaanumank joʼ xeʼxkʼubʼ laj Salomón ut laj Hiram (1Re 5:6-18; 2Cr 2:3-10). Kʼajoʼ xkʼihal li cheʼ kiwulak aran Israel, joʼkan naq chiru li xʼawabʼejilal, laj Salomón kixbʼaanu naq «li cheʼ yaw kʼajoʼ xkʼihalebʼ naq kiwank: chanchan xkʼihal li xcheʼel li sikomoor» (1Re 10:27, SBG; juntaqʼeeta rikʼin Isa 9:9, 10).
it-2 1097 raqal 4
Rochoch li Yos
Naq kixkʼubʼ li kʼanjel, laj Salomón kixsikʼebʼ 30,000 chi winq aj Israel ut kixbʼaanu naq rajlal po 10,000 teʼxik Líbano, naq nekeʼsutqʼiik chaq nekeʼkanaak wiibʼ po saʼ li rochochebʼ (1Re 5:13, 14). Kixsikʼebʼ 70,000 chi winq «aj abʼl tenamit» re xkʼambʼal li iiq ut 80,000 re xyokʼbʼal li cheʼ (1Re 5:15; 9:20, 21; 2Cr 2:2). Laj Salomón kixsikʼebʼ 550 chi winq re naq teʼril li kʼanjel, ut 3,300 re naq teʼtenqʼanq (1Re 5:16; 9:22, 23). Ut saʼ xyanqebʼ aʼin, 250 ebʼ aj Israel tana ut 3,600 «aj abʼl tenamit» (2Cr 2:17, 18, SBG).
Li tertokil pek
g 5/12 17, kaaxukuut
Li propesiiy li natawmank saʼ li Santil Hu natzʼaqlok ru. Tasal 1
RESIL LI KIKʼULMANK CHAQ
Saʼ 1 Reyes 6:1, SBG, natawmank jun li eetalil naq wank xwankil li naxye li Santil Hu chirix li kikʼulmank chaq. Saʼ li raqal aʼin natawmank li chihabʼ naq li awabʼej Salomón kixtikibʼ xyiibʼankil li rochoch li Yos aran Jerusalén: «Kaakʼaal xkabʼ oʼqʼobʼ (480) chihabʼ relikebʼ chaq laj Israel saʼ li tenamit Ejiipt, ak kaahibʼ chihabʼ chik rokik chi awabʼejil laj Salomón saʼ li tenamit Israel, chiru li po Sif (aʼ li xkabʼ xpohil li chihabʼ) laj Salomón kixtikibʼ xkabʼlankil rochoch li Qaawaʼ».
Li Santil Hu naxye naq li xka chihabʼ rokik laj Salomón chi awabʼejink aʼan li chihabʼ 1034 naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ li Ruuchichʼochʼ. Wi naqajla 479 chihabʼ chirix aʼin, toowulaq saʼ li chihabʼ 1513 naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ li Ruuchichʼochʼ, naq ebʼ laj Israel xeʼxkanabʼ wank joʼ moos.
22-28 RE AGOSTO
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 1 REYES 7
«Wiibʼ roqechal li rochoch li Yos li qʼaxal wank xwankil»
w13 1/12 13 raqal 3
«Saʼebʼ li tzuul taapik li qʼanchʼiichʼ»
Li awabʼej Salomón kiroksi naabʼal li qʼanchʼiichʼ re xyiibʼankil li rochoch li Yos aran Jerusalén. Naabʼal rehebʼ aʼin kixkʼam chaq laj David, li xyuwaʼ, naq kiqʼaxok u saʼ xbʼeen li tenamit Siria (1 Crónicas 18:6-8). Li naʼajej li nekeʼroksi ebʼ laj tij re chʼajok, maare wank 66,000 liitr li haʼ (17,500 chi galón) ut maare 30 tonel raalal (1 Reyes 7:23-26, 44-46). Kixyiibʼ ajwiʼ wiibʼ li xninqal roqechal saʼ li rokebʼaal li rochoch li Yos. Waqxaqibʼ moqoj xnajtil li roq ut 1,7 xnimal xsaʼ; ut wank ajwiʼ xsahobʼ ru ut wiibʼ moqoj xnajtil li roq, maakʼaʼ xsaʼ ut li xtzʼakil 7,5 li xpimal ru (1 Reyes 7:15, 16; 2 Crónicas 4:17). Nasach qachʼool xkʼoxlankil joʼnimal li qʼanchʼiichʼ kiʼajmank re xyiibʼankil aʼin.
it-1 361
Boaz, II
Aʼin jun rehebʼ li roqechal li rochoch li Yos li yiibʼanbʼil rikʼin qʼanchʼiichʼ, li nakanaak bʼarwiʼ naʼelk li iqʼ, li wank chiru li rochoch li Yos li kixyiibʼ laj Salomón. Boaz xkʼabʼaʼ ut naraj xyeebʼal «Kaw Ribʼ». Li jun chik roqechal, li nakanaak bʼarwiʼ naʼok li iqʼ, Jakín xkʼabʼaʼ, li naraj xyeebʼal «Li Jehobʼa Txaqabʼanq Re». Wi tqatikibʼ xyaabʼasinkil li wank saʼ li xnim toj saʼ li xtzʼe, naxye aʼin: «Li Jehobʼa txaqabʼanq re [li rochoch] chi kaw» (1Re 7:15-21; chaawil CAPITEL).
Li tertokil pek
it-1 282
Atink
Ebʼ li nekeʼloqʼonink ru li Jehobʼa chi saqebʼ ru xchʼool aajel ru naq teʼxsaabʼesi li xjunxaqalil. Aʼin kikʼutbʼesimank rikʼin li kʼanjel li kibʼaanumank saʼ li loqʼlaj muhebʼaal ut moqon saʼ li rochoch li Yos. Naq keʼxaqabʼaak joʼ aj tij, laj Aarón, li xyuwaʼil aj tij ut ebʼ li ralal, xbʼeenwa xeʼatink tojaʼ naq xeʼxtiqibʼ ribʼ (Éx 29:4-9; 40:12-15; Le 8:6, 7). Re xchʼajbʼal li ruqʼebʼ ut li roqebʼ, xeʼroksi li haʼ li wank saʼ li naʼajej re li loqʼlaj muhebʼaal li yiibʼanbʼil rikʼin qʼanchʼiichʼ, ut moqon keʼroksi li kixyiibʼ laj Salomón (Éx 30:18-21; 40:30-32; 2Cr 4:2-6). Saʼ Xkutankil li Kuyuk Maak, li xyuwaʼil aj tij tento t-atinq wiibʼ sut (Le 16:4, 23, 24). Li nekeʼxkʼam li chibʼaat re Azazel, li relaʼ li mayej rehebʼ li xul, joʼ ajwiʼ li xtibʼel wakax, tento naq teʼatinq ut teʼxpuchʼ li raqʼ naq teʼsutqʼiiq wiʼ chik saʼ li loqʼlaj muhebʼaal (Le 16:26-28; Nú 19:2-10).
29 RE AGOSTO TOJ 4 RE SEPTIEMBRE
XCHAQʼALIL RU LI RAATIN LI YOS | 1 REYES 8
«Jun li chʼinaʼusil tij li naxkʼutbʼesi li kubʼsink ibʼ»
w09 15/11 9 raqal 9, 10
Xtzolbʼal li Santil Hu naxchaabʼilobʼresi li qatij
9 Wi naqaj naq li Jehobʼa trabʼi li qatij, tento naq tqabʼaanu chi anchal qachʼool. Saʼ Xbʼeen hu Reyes tasal 8, natawmank jun li chʼinaʼusil tij li kixbʼaanu laj Salomón re xyeechiʼinkil li rochoch li Yos saʼ li chihabʼ 1026, naq toj maajiʼ nachalk li Jesús saʼ li Ruuchichʼochʼ. Laj Salomón kixkʼe xloqʼal li Jehobʼa chiru li tenamit naq li xkaaxil li sumwank kikʼemank saʼ li loqʼlaj naʼajej ut naq li xloqʼal li Qaawaʼ kixnujobʼresi aʼin.
10 Li chʼinaʼusil tij aʼin naʼaatinak chirix li wank saʼ li chʼoolej. Laj Salomón kixye naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa naril li kʼaru wank saʼ xchʼool li winq (1 Rey. 8:38, 39). Kixye ajwiʼ naq ebʼ li nekeʼmaakobʼk naru teʼkuyeʼq xmaak wi nekeʼsutqʼiik rikʼin li Yos «chi anchalebʼ xchʼool». Wi wank ani tixrahobʼtesi junaq aj Israel, chʼolchʼo ajwiʼ chiruhebʼ naq teʼabiiq li xtij wi nekeʼxloqʼoni «chi anchalebʼ xchʼool» (1 Rey. 8:48, SBG, 58, 61). Joʼkan bʼiʼ, tento tootijoq chi anchal qachʼool.
w99 15/1 17 raqal 7, 8
Chiqakubʼsi qibʼ naq tootijoq
7 Maakʼaʼ naxye ma nokootijok qajunes malaj chiruhebʼ li junchʼol, tento naq tqakubʼsi qibʼ joʼ naxye li Santil Hu (2 Crónicas 7:13, 14). Laj Salomón kixkubʼsi ribʼ naq kixbʼaanu jun li chʼinaʼusil tij re xqʼaxtesinkil li rochoch li Yos, li wank Jerusalén. Laj Salomón kixyiibʼ jun li chʼinaʼusil naʼajej re loqʼonink, li maajunwa ilbʼil raj saʼ chixjunil li Ruuchichʼochʼ. Abʼanan, naq kitijok kixkubʼsi ribʼ: «Ma naru tabʼiʼ nawank li Qaawaʼ saʼ ruuchichʼochʼ? Wi li choxa aʼan qʼaxal nim ut inkʼaʼ tzʼaqal choʼq aanaʼaj, ma tojaʼ ta chik li ochoch aʼin li xinyiibʼ choʼq aawe!» (1 Reyes 8:27, SBG).
8 Tento tqakubʼsi qawankil joʼ kixbʼaanu laj Salomón naq nokootijok saʼ xkʼabʼaʼebʼ li junchʼol. Abʼan, moko aajel ta ru naq yal tqaye naq naqakubʼsi qibʼ, rikʼin li naqaye tqakʼutbʼesi aʼin. Saʼebʼ li tij, moko aajel ta ru naq tqoksi li xninqal ru aatin chi moko yal tqayoobʼ. Li natijok moko naraj ta naq tkʼeheʼq xloqʼal, tento bʼan tixkʼe xloqʼal li Ani naʼabʼiik re li tij (Mateo 6:5). Li kubʼsink ibʼ nakʼutbʼesimank ajwiʼ rikʼin li naqaye saʼ li qatij. Wi naqakubʼsi qibʼ naq nokootijok, moko tqaye ta re li Yos naq tixbʼaanu junaq li naʼlebʼ joʼ naqaj laaʼo. Tqapatzʼ bʼan re li Jehobʼa naq tixbʼaanu joʼ naraj aʼan. Jun rehebʼ li kitzʼiibʼank re li Salmo, kixbʼaanu aʼin naq kixye: «At Qaawaʼ, chakʼe taxaq li qakolbʼal; chakʼe ta qe naq us tooʼelq, at qaYos!» (Salmo 118:25, SBG; Lucas 18:9-14).
Li tertokil pek
w09 15/6 7 raqal 4
Xraabʼal li rochoch li Jehobʼa
4 Saʼ li tenamit Israel, li rochoch li Yos aʼan li naʼajej li wank Jerusalén. Yaal, aʼin moko naraj ta xyeebʼal naq li Jehobʼa kiwank aran. Aʼan kixye: «Li choxa aʼan linkʼojaribʼaal, ut li ruuchichʼochʼ aʼan li xxaqlebʼaal li woq. Kʼaru chi ochochil teeyiibʼ laaʼex choʼq we, malaj kʼaʼ chi naʼajejil teekʼe choʼq inhilobʼaal?» (Isa. 66:1, SBG). Nayeemank naq li ochoch li kixyiibʼ laj Salomón, aʼan li rochoch li Jehobʼa xbʼaan naq aran wank li tzʼaqal loqʼonink ut li naʼajej re tijok (1 Rey. 8:27-30).