Ebʼ laj kʼanjel chiru li Jehobʼa nekeʼxra li tiikilal

1. Kʼaru li chʼaʼajkilal kixnumsi laj José, ut chanru kinaʼlebʼak?

LAJ José, li ralal laj Jacob, kixnumsi jun xnimal ru xchʼaʼajkilal. Jun li ixq kixye re: «Warin wikʼin». Usta aʼan li rixaqil laj Potifar inkʼaʼ kiʼabʼink chiru. Maare wankebʼ nekeʼxkʼoxla, kʼaʼut naq inkʼaʼ kiwark rikʼin. Maakʼaʼ laj Potifar saʼ li rochoch, ut laj José, yal jun loqʼbʼil moos. Ut li rixaqil truuq tixkʼe saʼ chʼaʼajkilal wi inkʼaʼ tixbʼaanu. Usta joʼkan, laj José inkʼaʼ kiwank rikʼin. Kʼaʼut? Aʼan kixye: «Chan put ru naq tinbʼaanu li nimla maaʼusilal aʼin ut tinmaakobʼq chiru li Yos?» (Gén. 39:7-12).

2. Chanru naxnaw laj José naq choʼq re li Yos li muxuk sumlaak aʼan jun nimla maak?

² Chanru naxnaw laj José naq choʼq re li Yos li muxuk sumlaak, aʼan «jun nimla maak»? Li Xchaqʼrabʼ laj Moisés toj maajiʼ natzʼiibʼamank bʼarwiʼ naxye: «Matmuxuk sumlaak». Aʼin tbʼaanumanq 200 chihabʼ moqon (Éx. 20:14). Abʼan laj José naxnaw chanru li Jehobʼa trekʼa ribʼ wi tmuxuq sumlaak. Naxnaw naq li Yos kixyiibʼ li sumlajik choʼq re jun li winq ut jun li ixq. Ut maare, rabʼihom naq li Jehobʼa kiʼokenk wiibʼ sut chi xkolbʼal rix li xSara naq wiibʼ li awabʼej xeʼraj wank rikʼin. Ut kixjultika tana li kixbʼaanu li Yos re xkolbʼal li xRebeca, li rixaqil laj Isaac (Gén. 2:24; 12:14-20; 20:2-7; 26:6-11). Xkʼoxlankil rix chixjunil aʼin, laj José kixnaw kʼaru us ut li inkʼaʼ us li nawulak chiru li Jehobʼa, xbʼaan naq, kʼajoʼ naxra li Jehobʼa naxra ajwiʼ li xchaqʼrabʼ ut kixyuʼami.

3. Kʼaru tqil saʼ li tzolom aʼin?

³ Ma nakaara li xtiikilal li Yos? Chʼolchʼo naq joʼkan. Abʼan chiqajunilo aj maak ut wi inkʼaʼ naqabʼaanu weent, li ruuchichʼochʼ aʼin truuq tixjal li qakʼaʼuxl (Is. 5:20; Rom. 12:2). Joʼkan naq, tqil kʼaru li xtiikilal li Yos ut kʼaʼut us choʼq qe. Moqon, tqil oxibʼ li naʼlebʼ li tooruuq xbʼaanunkil re xraabʼal li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa.

KʼARU LI XTIIKILAL LI YOS?

4. Kʼaru li naʼlebʼ inkʼaʼ naxkʼutbʼesi li xtiikilal li Yos?

⁴ Naq li Jesús kiwank saʼ Ruuchichʼochʼ, ebʼ laj kʼamolbʼe saʼebʼ li paabʼal nekeʼxkʼoxla naq tiikebʼ xchʼool ut inkʼaʼ nekeʼmaakobʼk. Abʼan li Jesús, kixwechʼ rixebʼ xbʼaan naq kaw nekeʼtaqlank saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol ut nekeʼxkʼe ebʼ li xchaqʼrabʼ chirix li kʼaru us ut li inkʼaʼ us (Ecl. 7:16; Luc. 16:15). Saʼebʼ li qakutan, wankebʼ nekeʼnaʼlebʼak chi joʼkan. Nekeʼxkʼoxla naq maakʼaʼ li maaʼusilal nekeʼxbʼaanu. Nekeʼxkʼoxla ajwiʼ, naq ninqebʼ li xwankil ut nekeʼwechʼok. Naʼlebʼak chi joʼkaʼin, moko nawulak ta chiru li Jehobʼa ut moko naxchap ta ribʼ rikʼin li xtiikilal.

5. Joʼ naxye li Santil Hu, Kʼaru naraj xyeebʼal li tiikilal? Kʼe wiibʼ oxibʼ li eetalil.

⁵ Li tiikilal aʼan jun li naʼlebʼ li qʼaxal chaabʼil. Aʼin naraj xyeebʼal, xbʼaanunkil li nawulak chiru li Yos. Saʼ li Santil Hu, naq naʼaatinak chirix li «tiikilal» naraj xyeebʼal xyuʼaminkil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Jun eetalil, li Jehobʼa kixye rehebʼ laj kʼay naq teʼroksi junaq li bʼislebʼ li «tzʼaqal tbʼisoʼq» (Deut. 25:15). Naq junaq aj paabʼanel naraj xbʼaanunkil li us chiru li Jehobʼa, inkʼaʼ tbʼalaqʼiq saʼ li xkʼay. Wi junaq li kristiʼaan naxbʼaanu li us, xikʼ naril naq nekeʼrahobʼtesiik li junchʼol. Ut, re xsahobʼresinkil xchʼool li Jehobʼa, naxsikʼ xtenqʼ rikʼin naq naraj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ saʼ li xyuʼam (Col. 1:10).

6. Kʼaʼut naq paabʼajel li chaqʼrabʼ li naxye li Jehobʼa chirix li us ut li inkʼaʼ us? (Isaías 55:8, 9).

⁶ Li Santil Hu naxye naq li Jehobʼa aʼan «li muhebʼaal re li tiikilal». Aʼin naraj xyeebʼal naq rikʼin chalenaq li naʼlebʼ aʼin (Jer. 50:7, TNM). Xbʼaan naq aʼan laj Yobʼtesinel, kaʼajwiʼ aʼan wank xkʼulubʼ re xxaqabʼankil li chaqʼrabʼ chirix li us ut li inkʼaʼ us. Xbʼaan naq moko tzʼaqal ta re ru li qayuʼam, moko naqanaw ta kʼaru li us ut li inkʼaʼ us. Xbʼaan naq li Jehobʼa tzʼaqal re ru li xyuʼam, naxnaw chi tzʼaqal kʼaru li us ut li inkʼaʼ us (Prov. 14:12; taayaabʼasi Isaías 55:8, 9). Abʼan, ma naru naqabʼaanu li nawulak chiru li Yos? Naru, xbʼaan naq yobʼtesinbʼilo «joʼ xjalam u» (Gén. 1:27). Ut, kʼajoʼ nawulak chiqu xbʼaanunkil. Xbʼaan naq, naqara li Jehobʼa, naqabʼaanu chixjunil re xkʼambʼal qe rikʼin (Efes. 5:1).

7. Kʼaʼut aajel ru naq txaqabʼamanq li chaqʼrabʼ chirix li us ut li inkʼaʼ us? Kʼe jun li eetalil.

⁷ Us tooʼelq saʼ chixjunil li tqabʼaanu wi naqapaabʼ li naxye li Jehobʼa chirix li us ut li inkʼaʼ us. Qilaq kʼaʼut. Jun eetalil, Kʼaru tkʼulmanq wi saʼ junjunq li bʼaank teʼxye joʼnimal ru li tumin? Aʼin tixkʼam chaq naabʼal li chʼaʼajkilal. Wi ebʼ laj bʼanonel nekeʼxbʼaanu li xkʼanjel joʼ chanru nekeʼraj, naru naq nekeʼkamk ebʼ li yaj. Chʼolchʼo ru naq xyuʼaminkil junaq li chaqʼrabʼ nokooxkol. Joʼkan ajwiʼ, nakʼulmank rikʼin li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa, aʼan nokooxkol.

8. Kʼaru li osobʼtesihom teʼxkʼul li nekeʼxbʼaanu li us?

⁸ Li Jehobʼa narosobʼtesihebʼ li nekeʼabʼink chiru. Aʼan naxye: «Li tiikebʼ xchʼool teʼreechani li chaabʼil naʼajej [“li Ruuchichʼochʼ”, TNM], ut aran teʼwanq junqʼe junqʼe kutan» (Sal. 37:29). Kʼoxla chanru twanq li Ruuchichʼochʼ naq chixjunilebʼ teʼxpaabʼ li xchaqʼrabʼ chirix li us ut li inkʼaʼ us? Sa toowanq, twanq li tuqtuukilal ut li junajil. Li Jehobʼa naraj naq taataw rusilal li yeechiʼom aʼin. Wank xyaalal kʼaʼut tqara li nawulak chiru li Jehobʼa. Kʼaru tqabʼaanu re naq twulaq chiqu li naʼlebʼ aʼin? Qilaq oxibʼ li naʼlebʼ li tooxtenqʼa.

KʼARU TQABʼAANU RE XRAABʼAL LI NAWULAK CHIRU LI JEHOBʼA

9. Kʼaru tooxtenqʼa re naq tqara li tiikilal?

⁹ Xbʼeen: Tqara li naxkʼe li chaqʼrabʼ. Wi naqara li tiikilal, tqara li nayehok re li us ut li inkʼaʼ us. Naq qʼaxal tqara li Jehobʼa, tqaj xbʼaanunkil li nawulak chiru. Qakʼoxlaq laj Adán ut li xʼEva. Wi xeʼxra raj li Jehobʼa, maajunwa raj xeʼxqʼet ribʼ chiru (Gén. 3:1-6, 16-19).

10. Kʼaru kixbʼaanu laj Abrahán re xtawbʼal ru chiʼus li Jehobʼa?

¹⁰ Inkʼaʼ naqaj xqʼetbʼal qibʼ chiru li Jehobʼa joʼ xeʼxbʼaanu laj Adán ut li xʼEva. Re naq inkʼaʼ tqabʼaanu aʼin, tento tqatzol chirix li Jehobʼa, chirix li xnaʼlebʼ ut xtawbʼal ru chanru nakʼoxlak. Ut chi joʼkaʼin, li qarahom chirix li Jehobʼa, tkʼiiq. Qilaq li kixbʼaanu laj Abrahán, aʼan qʼaxal naxra li Jehobʼa. Usta kichʼaʼajkoʼk chiru xtawbʼal ru kʼaʼut naq li Jehobʼa naxkʼoxla xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ, maajunwa kixqʼet ribʼ chiru. Kixyal bʼan, xqʼe xnawbʼal ru chiʼus. Jun eetalil, chanru kirekʼa ribʼ naq kixnaw naq li Jehobʼa ok re xsachbʼal Sodoma ut Gomorra? Kixkʼoxla naq «laj raqol aatin saʼ xbʼeen chixjunil li ruuchichʼochʼ» tixkamsi li tiikebʼ xchʼool rikʼinebʼ li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ. Xbʼaan naq inkʼaʼ naxkʼulubʼa naq li Yos tixbʼaanu junaq li naʼlebʼ joʼ aʼin, kixbʼaanu wiibʼ oxibʼ li patzʼom re. Ut li Jehobʼa kiwank xkuyum ut kixsume. Laj Abrahán kixtaw ru naq li Jehobʼa naril li chʼoolej ut maajunwa tixsach li tiikebʼ xchʼool rikʼin li maaʼusebʼ xnaʼlebʼ (Gén. 18:20-32).

11. Chanru kixkʼutbʼesi laj Abrahán naq naxra ut naxkʼojobʼ xchʼool rikʼin li Jehobʼa?

¹¹ Kiwulak saʼ xchʼool laj Abrahán li kixye li Jehobʼa. Aʼin kixbʼaanu naq qʼaxal tixra ut troxloqʼi li xyuwaʼ. Moqon naq kinumeʼk naabʼal chihabʼ, laj Abrahán kixkʼul jun chik li chʼaʼajkilal. Naq li Jehobʼa kixye re naq tixmayeja li ralal, laj Isaac. Saʼ li hoonal aʼan, laj Abrahán maakʼaʼ chik kixpatzʼ re. Kaʼajwiʼ kixbʼaanu li kiyeheʼk re xbʼaan li Jehobʼa. Abʼan maare qʼaxal kichʼaʼajkoʼk chiru. Laj Abrahán kixnaʼlebʼa chixjunil li kixtzol chirix li Jehobʼa. Naxnaw naq moko tixbʼaanu ta li inkʼaʼ us. Laj Pablo kixye naq laj Abrahán, naxnaw naq li Jehobʼa truuq tixwaklesi wiʼ chik yoʼyo laj Isaac (Heb. 11:17-19). Ut li Jehobʼa ak kixye re naq saʼ xkʼabʼaʼ laj Isaac twanq jun li tenamit, abʼanan saʼ li hoonal aʼan maakʼaʼ chaq ralal xkʼajol. Xbʼaan naq laj Abrahán qʼaxal naxra li Jehobʼa, chʼolchʼo chiru naq aʼan tixbʼaanu li us. Joʼkan naq chi anchal xchʼool kiʼabʼink chiru usta aʼin kichʼaʼajkoʼk chiru (Gén. 22:1-12).

12. Chanru tqakʼam qe rikʼin laj Abrahán? (Salmo 73:28).

¹² Chanru tqakʼam qe rikʼin laj Abrahán? Aajel ru naq tqanaw ru chiʼus li Jehobʼa. Chi joʼkan, toojiloq chixkʼatq ut qʼaxal wiʼ chik tqara (taayaabʼasi Salmo 73:28). Joʼkan ajwiʼ, tqatzol li qakʼaʼuxl ut li qachʼool chi kʼoxlak joʼ naxbʼaanu aʼan (Heb. 5:14). Ut, wi junaq tixyal qix, inkʼaʼ tootʼaneʼq. Chi moko tnumeʼq saʼ qachʼool xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ li tixrahobʼtesi xchʼool li Jehobʼa malaj li qamiiwil rikʼin. Kʼaru chik tooruuq xbʼaanunkil re xkʼutbʼesinkil naq naqara li xtiikilal li Jehobʼa?

13. Kʼaru tento tqabʼaanu re xsikʼbʼal li tiikilal? (Proverbios 15:9, Wy).

¹³ Xkabʼ: Xyalbʼal qaqʼe chi xraabʼal li tiikilal. Naru naqakawresi li qarahom chirix li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa joʼ chanru naqakawresi li qajunxaqalil: naʼajmank xbʼaanunkil aʼin rajlal kutan. Li Jehobʼa natawok u ut inkʼaʼ naroybʼeni naq tqabʼaanu junaq li naʼlebʼ li inkʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil (Sal. 103:14). Aʼan naxye «naxrahebʼ li nekeʼxbʼaanu li tiikilal» (taayaabʼasi Proverbios 15:9, Wy. Taawil taqʼa).b Wi naqaj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ re kʼanjelak chiru li Jehobʼa, naqayal qaqʼe re xbʼaanunkil. Joʼkan ajwiʼ naqabʼaanu naq naqaj xsikʼbʼal li tiikilal. Li Jehobʼa tooxtenqʼa re naq tookʼiiq (Sal. 84:6, 8).

14. Kʼaru li chʼiichʼ li naxkol li aanmej malaj li maqabʼ, ut kʼaʼut naʼajmank?

¹⁴ Li Jehobʼa naxjultika chiqu naq xbʼaanunkil li us, moko aʼan ta jun li nimla iiq (1 Juan 5:3). Nokooxkol bʼan, ut naʼajmank rajlal kutan. Qakʼoxlaq li kixye li apóstol Pablo naq kiʼaatinak chirix li kʼanjelobʼaal li naxkol li qapaabʼal (Efes. 6:14-18). Bʼar wank jun rehebʼ aʼin li naxkol li qachʼool? Li chʼiichʼ li naxkol li aanmej malaj li maqabʼ, li naraj xyeebʼal li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa. Joʼ jun li chʼiichʼ li naxkol li qaanm, li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa naxkol li qachʼool. Joʼkan naq, aajel ru naq junelik twanq qikʼin li kʼanjelobʼaal li naxkol li aanmej malaj li maqabʼ (Prov. 4:23, TNM).

15. Chanru tqoksi li chʼiichʼ li naxkol li aanmej malaj li maqabʼ?

¹⁵ Chanru tqoksi li kʼanjelobʼaal aʼin? Naq tqayuʼami li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa rajlal kutan. Naq maajiʼ naqasikʼ chirix kʼaru tooʼaatinaq malaj li bʼich li tqabʼi, li tqil saʼ li tele malaj ebʼ li hu li tqil, qakʼoxlaq: «Kʼaru t-oq saʼ linchʼool? Ma twulaq chiru li Jehobʼa? Ma naxkʼam chaq li yibʼru aj naʼlebʼ, joʼ li muxuk ibʼ, li raaxiikʼ, li atawank ut li pixilal?» (Filip. 4:8). Wi li naqabʼaanu nawulak chiru li Jehobʼa, li xchaqʼrabʼ tixkol li qachʼool chiru li maaʼusilal.

16, 17. Chanru naxkʼutbʼesi Isaías 48:18 naq tooruuq xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ li Jehobʼa?

¹⁶ Ma naqakʼoxla naq inkʼaʼ tooruuq xbʼaanunkil li naxye li Jehobʼa wulaj wulaj malaj rajlal chihabʼ? Qilaq li jaljokil aatin li kiroksi li Jehobʼa li natawmank saʼ Isaías 48:18 (taayaabʼasi). Li Jehobʼa naxye naq li xtiikilal li qachʼool chanchanaq «xkawil roq li palaw». Qakʼoxlaq naq wanko chire li palaw yooko rilbʼal naq nachalk naxik li haʼ. Saʼ li hoonal aʼan moko naqakʼoxla ta naq inkʼaʼ chik twanq li xkawil roq li palaw. Naqanaw naq junelik wank aran ut twanq chi junelik.

¹⁷ Kʼaru tento tqabʼaanu re naq li qatiikilal chanchanaq li xkawil roq li palaw? Naq tqaj xbʼaanunkil junaq li naʼlebʼ saʼ li qayuʼam, xbʼeenwa tento tqakʼoxla kʼaru naraj li Jehobʼa naq tqabʼaanu, ut qabʼaanuhaq. Usta chʼaʼaj li naqakʼoxla, li Jehobʼa junelik tooxtenqʼa re xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ chirix li us ut li inkʼaʼ us rajlal kutan (Is. 40:29-31).

18. Kʼaʼut inkʼaʼ tqakʼoxla naq wank qawankil chi raqok aatin?

¹⁸ Rox: Qakanabʼaq naq li Jehobʼa traqoq aatin. Usta yooko xyalbʼal qaqʼe re xbʼaanunkil chixjunil li nawulak chiru li Jehobʼa, miqajuntaqʼeeta li yooko xbʼaanunkil rikʼinebʼ li junchʼol. Ut miqakʼoxla naq wank qawankil chiruhebʼ li junchʼol, moko wank ta saʼ quqʼ xkʼoxlankil wiʼ ebʼ li junchʼol yookebʼ xbʼaanunkil li nawulak chiru li Jehobʼa. Tento tqajultika naq li Jehobʼa aʼan «laj raqol aatin saʼ xbʼeen chixjunil li ruuchichʼochʼ» (Gén. 18:25). Aʼan maajunwa xooxkanabʼ joʼ aj raqol aatin. Joʼkan naq, li Jesús kixye: «Mexraqok aatin re naq inkʼaʼ taaraqmanq aatin saʼ eebʼeen» (Mat. 7:1).c

19. Chanru kixkʼutbʼesi laj José naq kixkʼojobʼ xchʼool rikʼin xtiikilal li Jehobʼa?

¹⁹ Qilaq wiʼ chik li kixkʼul laj José aʼan jun winq tiik xchʼool. Inkʼaʼ kiraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ li junchʼol, usta kirahobʼtesiik. Ebʼ li ras xikʼ xeʼril, xeʼxkʼayi joʼ jun loqʼbʼil moos ut xeʼxbʼaanu naq li xyuwaʼ tixpaabʼ naq kamenaq chik. Saʼ xnumikebʼ li chihabʼ, laj José kixtaw ribʼ rikʼinebʼ wiʼ chik. Anaqwan, wank xwankil ut kiruuk raj raqok aatin saʼ xbʼeenebʼ chi kaw ut xkʼebʼal reqaj li xeʼxbʼaanu. Ebʼ li ras xeʼxkʼoxla naq joʼkan tixbʼaanu, usta ak xeʼxyotʼ xchʼool. Abʼan laj José kixye rehebʼ: «Mexxiwak -chan-. Ma yosin tabʼiʼ laaʼin?» (Gén. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21). Laj José kixkubʼsi xwankil ut naxnaw naq kaʼajwiʼ li Jehobʼa wank xkʼulubʼ re raqok aatin saʼ xbʼeenebʼ li ras.

20, 21. Kʼaru tooxtenqʼa re naq inkʼaʼ tqakʼoxla naq jwal tiik li qachʼool chiruhebʼ li junchʼol?

²⁰ Joʼ laj José, tqakanabʼ naq li Jehobʼa traqoq aatin. Jun eetalil, moko usta xkʼoxlankil naq naqanaw kʼaʼut jun li hermaan naxbʼaanu jun li naʼlebʼ. Inkʼaʼ naru tqil kʼaru wank saʼ li xchʼool kaʼajwiʼ «li Qaawaʼ naxtzʼil rix li xchamal li chʼoolej» (Prov. 16:2). Aʼan naxra chixjunilebʼ li kristiʼaan, aʼ yaal chanru li xtenamit ut li xwanjikebʼ. Ut aʼan naxye: «Tehomaq ajwiʼ [“chi xkaʼpakʼal ru”, TNM] leechʼool laaʼex!» (2 Cor. 6:13). Li naqaj aʼan xraabʼal chixjunilebʼ li qechpaabʼanel ut mooraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ.

²¹ Inkʼaʼ nokooraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ li moko wankebʼ ta saʼ li chʼuut (1 Tim. 2:3, 4). Joʼ eetalil, inkʼaʼ nokooraqok aatin saʼ xbʼeenebʼ li qakomon li maawaʼebʼ aj Testiiw ut inkʼaʼ naqakʼoxla naq maajunwa teʼxkʼulubʼa li yaal. Wi joʼkan naqakʼoxla, yooko xnimobʼresinkil qibʼ ut yooko xkʼoxlankil naq nim qawankil chiruhebʼ. Li Jehobʼa toj yook xkʼebʼal li hoonal re «naq chixjunilebʼ teʼxyotʼ xchʼool teʼxjal xkʼaʼuxl» (Hech. 17:30). Misach saʼ qachʼool naq li Jehobʼa naril naq moko tiik ta xchʼool li naxkʼoxla naq tiik xchʼool chiruhebʼ li junchʼol.

22. Kʼaʼut naq tqara li tiikilal?

²² Wi naqara li xtiikilal li Jehobʼa, sahaq saʼ qachʼool ut tqakanabʼ jun chaabʼil eetalil choʼq rehebʼ li junchʼol. Ut aʼin tixbʼaanu naq qʼaxal teʼxra li Qayos ut tooʼeʼxra ajwiʼ. Miqakanabʼ «xsikʼbʼal li tiikilal» (Mat. 5:6). Chʼolchʼooq chiqu naq li Jehobʼa naril naq naqayal qaqʼe wulaj wulaj re xpaabʼankil li xchaqʼrabʼ ut aʼan naxkʼe sahil xchʼool. Usta saʼ li ruuchichʼochʼ maakʼaʼ li tiikilal, michʼinaak qachʼool. Qajultikaq naq «li Qaawaʼ […] naxrahebʼ li tiikebʼ xchʼool» (Sal. 146:8).