Nwana Ti Mpeve ya Inza Yina Ke na Kusoba
“Beto me bakaka ve mpeve ya [inza, NW] yai, kansi beto me bakaka Mpeve yina ya Nzambi me tindaka.”—1 KORINTO 2:12.
1. Inki mambu kukusaka Eva?
“SI NIOKA muntu kusaka mono.” (Kuyantika 3:13) Nkento ya ntete, Eva, kusadilaka mwa bangogo yai sambu na kusosa kutendula kikuma yina kupusaka yandi na kukolama na Yehowa Nzambi. Mambu yina yandi tubaka kuvandaka ya kyeleka, ata yo nungisaka yandi ve na mbi ya yandi salaka. Na nima ya bamvula mingi, Nzambi kupesaka ntumwa Polo mpeve na yandi sambu yandi sonika nde: “Nyoka . . . kusaka [Eva].” (1 Timoteo 2:14) Nyoka kukusaka Eva na kundima nde kana yandi mekolama, mpi medya mbuma yina Nzambi kubuyisaka, yandi tabaka mambote, yandi takuma bonso Nzambi. Kima yankaka kukusaka yandi kele nde yandi bakisaka ve muntu yina vandaka kukusa yandi. Yandi zabaka ve nde nyoka vandaka kaka kima ya Satana Dyabulu kusadilaka sambu na kusolula ti yandi.—Kuyantika 3:1-6.
2. (a) Inki mutindu Satana kekusaka bantu bubu yai? (b) “Mpeve ya inza” kele inki, mpi nki bangyufula beto tatadila ntangu yai?
2 Banda na ntangu ya Adami ti Eva, Satana kelandaka kaka na kukusa bantu. Ya kyeleka, “yandi muntu ke kusaka bantu yonso.” (Kusonga 12:9) Mayele na yandi mesobaka ve. Ata yandi kesadilaka dyaka ve nyoka, yandi kelandaka na kubumbana na mpila nde bantu kuzaba yandi ve. Na nzila ya bansaka ya kulutisa ntangu, bansangu ya TV, bazulunalu, to na banzila yankaka, Satana kekusaka bantu na kukwikila nde bo kele ve na mfunu ya lutwadisu ya zola ya Nzambi mpi bo lenda bakila yo ve mambote. Bikesa yina Dyabulu kesalaka sambu na kukusa bantu mekunaka bo mpeve ya kukolama na bansiku ya Biblia ti minsiku na yo. Biblia kebinga yo nde “mpeve ya inza.” (1 Korinto 2:12, NW) Mpeve yai kevandaka na bupusi ya ngolo kibeni na balukwikilu, mabanza, mpi bikalulu ya bantu yina mezaba ve Nzambi. Inki mutindu mpeve yango kemonanaka, mpi nki mutindu beto lenda nwana ti bupusi na yo yankaka ya mbi? Bika beto tala.
Bikalulu ya Mbote Ke na Kubeba
3. Sambu na nki “mpeve ya inza” mekumaka mingi kibeni na bilumbu na beto?
3 Na bilumbu na beto, “mpeve ya inza” mekumaka kumonana mingi mpenza. (2 Timoteo 3:1-5) Ziku nge mpi kemonaka nde bikalulu ya mbote mebebaka. Masonuku ketendula sambu na nki bikalulu yango mebebaka. Ntangu Kimfumu ya Nzambi yantikaka kuyala na mvu 1914, bitumba kubasikaka na zulu. Satana ti bademo na yandi kunungaka ve bitumba yo yina bo losaka bo na ntoto. Satana kuwaka makasi mingi kibeni, mpi yo pusaka yandi na kupanza luvunu na yandi na ntoto ya mvimba. (Kusonga 12:1-9, 12, 17) Yandi kesalaka yonso sambu na “kukusa bantu yina ya Nzambi solaka.” (Matayo 24:24) Beto bantu ya Nzambi, beto kele bantu ya ntete ya yandi kesosaka. Yandi kesalaka yonso sambu na kubebisa kimpeve na beto na mpila nde Yehowa kubuya beto mpi beto baka ve luzingu ya mvula na mvula.
4. Inki mutindu bansadi ya Yehowa ketadilaka Biblia, mpi nki mutindu bantu ya inza ketadilaka yo?
4 Satana kesosaka kuvweza Biblia, mukanda ya mfunu yina kelongaka beto mambu ya metala Ngangi na beto ya zola. Bansadi ya Yehowa kezolaka Biblia mpi kebakaka yo na valere mingi. Beto kezabaka nde yo kele Ndinga ya kupemama na Nzambi, kansi ndinga ya bantu ve. (1 Tesalonika 2:13; 2 Timoteo 3:16) Kansi, inza ya Satana kezolaka kupusa beto na kubaka yo ve mutindu yina. Mu mbandu, bangogo ya luyantiku ya mukanda mosi yina kenwanisaka Biblia ketuba nde: “Biblia ketubilaka ve ata kima mosi ya ‘santu,’ yo kele ve mpi ‘ndinga ya Nzambi.’ Bantu kusonikaka yo kele ve basantu ya kupemamaka na Nzambi, kansi banganga-Nzambi yina vandaka kusosa kimfumu.” Bantu yina kendimaka mambu ya mutindu yai, lenda kusama kukonda mpasi na kundima nde bo lenda sambila Nzambi na mutindu bo mezola to nkutu kusambila yandi ve.—Bingana 14:12.
5. (a) Nsoniki mosi kutubaka nki sambu na balusambu yina kesadilaka Biblia? (b) Tanga mwa bangindu ya inza ya mepanzanaka yina keswaswana ti mambu yina Biblia ketubaka? (Tadila lupangu ya lutiti yina kelanda.)
5 Kunwanisa ya bo kenwanisaka Biblia kimuntukimuntu to ya kubumbana, luvunu ya bantu yina ketubaka nde bo kendimaka yo mesalaka nde bantu mingi kubuya kusambila to nkutu kubuya kundima konso dibundu yina kesadilaka Biblia. Bantu kenwanisaka lusambu na nzila ya bansangu ya TV, ya radio, to ya bazulunalu mpi ya ba iniversite. Nsoniki mosi kutubaka nde: “Na bansi mingi, bantu kevwezaka malongi ya Bayuda ti ya Bukristu. Kana muntu kutadila malongi na bo ya lenda kumonana mwa mbote, yandi tamona nde yo memanaka valere; kana yandi tadila malongi na bo mingi, yandi tamona nde yo mekumaka ya ntama mpi yo kekangisaka bantu nzila ya kukuma na mayele mingi mpi ya kuyedisa mambu ya siansi. Na bamvula yai mekatuka kuluta, kuvweza ya bantu kevwezaka mabundu yai mekumaka kumonana na maseka mpi na kimbeni ya pwelele.” Mbala mingi, kimbeni yango kekatukaka na bantu yina kendimaka ve nde Nzambi kele mpi yina “mabanza na bo me kumaka ya mpamba.”—Roma 1:20-22.
6. Inki mutindu bantu ya inza ketadilaka mutindu ya kuvukisa nitu yina Nzambi mebuyisaka?
6 Yo yina, beto lenda yituka ve na kumona nde bantu kezitisaka dyaka ve minsiku ya Nzambi. Mu mbandu, Biblia kemonisa nde kuvukisa nitu babakala bo na bo kele “mambu ya nsoni.” (Roma 1:26, 27) Yo ketuba dyaka nde bantu yina kesalaka pite ti bayina kesalaka mansoni takota ve na Kimfumu ya Nzambi. (1 Korinto 6:9) Kansi, na bansi mingi bantu kesukaka kaka ve na kundima nde pite kele kima ya mbote, kansi bo kesikisaka yo mpi na mikanda, na bazulunalu, na bankunga, na bateyatre, mpi na baemisio ya TV. Bayina kebuyaka bisalu yai ya mbi, bantu kemonaka bo bonso nde bo ke mayele mingi ve, bo keyindulaka mbote ve, mpi bo kebikalaka na nima na yina metala makambu ya bilumbu yai. Na kisika ya kumona nde minsiku ya Nzambi kele ngidika mosi ya yandi metulaka sambu na kumonisa zola na yandi, bantu ya inza kemonaka bonso nde yo kekatulaka bo kimpwanza ya kusala mambu ya bo mezola.—Bingana 17:15; Yude 4.
7. Inki bangyufula beto fwete kudiyula?
7 Na kati ya inza yai ya kelanda kaka na kumenga Nzambi, yo tavanda mayele nde beto tadila mabanza na beto mosi ti mambu yina beto kepesaka valere. Konso mbala, beto fwete sambaka mpi kuditala na masonga yonso sambu na kuzaba kana beto keyambula ve fyotifyoti mabanza ya Yehowa mpi minsiku na yandi. Mu mbandu, beto lenda kudiyula nde: ‘Keti mono kesepelaka ti bansaka yina mono vandaka kubuya ntete na bamvula meluta? Keti mono mekumaka kundima mambu ya mbi yina Nzambi kebuyaka? Keti mono kekudipesaka dyaka ve na mambu ya kimpeve mutindu mono vandaka kudipesa na bilumbu meluta? Keti luzingu na mono kemonisaka nde mono ketulaka mambu ya kimpeve na kisika ya ntete?’ (Matayo 6:33) Kutadila bangyufula yai tasadisa beto na kunwana ti mpeve ya inza.
“Beto Vila Nzila Ve”
8. Inki mutindu muntu lenda vila nzila ya Yehowa?
8 Na bampangi na yandi Bakristu, Polo kusonikaka nde: “Yo kele mfunu nde beto tula dikebi kuluta yina ya beto ketulaka ntete na mambu yina beto mewaka, sambu beto vila nzila ve.” (Baebreo 2:1, NW) Kana maswa mevila nzila na yo, yo lenda kuma ve kisika yo kanaka. Kana Kapitene ya maswa ketula ve dikebi na kumona kisika mupepe ti masa kekwenda, maswa na yandi lenda vila nzila ya dibungu kukonda mpasi mpi yo kwenda kukangama na matadi. Mutindu mosi, kana beto ketula ve dikebi na kyeleka ya Ndinga ya Nzambi, beto lenda vila nzila ya Yehowa kukonda mpasi mpi kufwa na kimpeve. Sambu na kufwa mutindu yina, yo kelombaka mpenza ve nde beto buya kyeleka kimakulu. Na kutuba ya mbote, bantu mingi ve kebuyaka Yehowa na mbala mosi mpi na luzolo yonso. Mbala mingi, bo kekudikotisaka fyotifyoti na kima mosi yina kevalangasaka bo mabanza na kutula dikebi na Ndinga ya Nzambi. Bo kebwaka na masumu kukonda kuzaba. Bonso kapitene ya maswa yina kelala mpongi, bantu ya mutindu yina kekangulaka ve meso tii kuna ya bo kebwaka.
9. Na nki mambu Yehowa kusakumunaka Salomo?
9 Beto tadila luzingu ya Salomo. Yehowa kutulaka yandi mfumu na Izraele. Nzambi kupesaka yandi nswa ya kutunga tempelo mpi Yandi twadisaka yandi na kusonika mwa mikanda ya Biblia. Yehowa kusolulaka ti yandi mbala zole mpi yandi pesaka yandi kimvwama, lukumu, mpi ngemba na luyalu na yandi. Kima ya kuluta mfunu kele nde Yehowa kupesaka Salomo mayele mingi. Biblia ketuba nde: “Nzambi pesaka Salomo mayele ti ngangu ya kuluta mingi, mpila ya kutesa yo kele ve. Salomo vandaka mayele mingi kuluta bantu yonso ya kuna na ndambu ya este ti na nsi ya Ezipte.” (1 Bantotila 5:1, 9, 10; 11:9) Ya kyeleka, Salomo kele mpenza muntu mosi ya zolaka kubikala kaka ya kwikama na Nzambi. Kansi, yandi kumaka aposta. Inki kusalaka nde yandi kuma buna?
10. Inki nsiku Salomo kuzitisaka ve mpi yo nataka yandi na kusala inki?
10 Salomo vandaka kuzaba mpi kubakisa Nsiku ya Nzambi mbotembote. Ntembe kele ve nde yo lombaka mpenza nde yandi kutula dikebi kibeni na bantuma yina Nsiku yango vandaka kupesa na bantotila yina vandaka kuyala na Izraele. Mosi na kati ya bansiku yango vandaka kutuba nde: “Ntotila na beno lenda vanda ve na bankento mingi, mbaimbai yandi ta vila Mfumu Nzambi.” (Kulonga 17:14, 17) Ata Nzambi kupesaka nsiku yai pwelele, Salomo kubakaka bankento nkama nsambwadi, mpi bamakangu nkama tatu. Na kati ya bankento yai, bamingi vandaka kusambila banzambi ya banzenza. Beto kezaba ve sambu na nki Salomo kubakaka bankento mingi mpidina, beto kezaba mpi ve nki mutindu yandi vandaka kutadila dyambu yai. Kima ya beto kezaba kele nde yandi zitisaka ve nsiku yina Nzambi kupesaka pwelele. Nsukansuka, yandi bwaka kaka mutindu Yehowa kutubaka nde kana muntu mesala mutindu yina yandi tabwa. Beto ketanga nde: “[Bankento ya Salomo] bendaka yandi na kusamba banzambi ya nkaka.” (1 Bantotila 11:3, 4) Bo nataka yandi malembemalembe tii kuna mayele ya Nzambi kupesaka yandi kumanaka. Yandi vilaka nzila. Nsukansuka, mpusa ya kusepedisa bankento na yandi ya mimpani kumanisaka mpusa na yandi ya kulemfukila Nzambi mpi ya kusepedisa yandi. Yo vandaka mawa kibeni, sambu na ntwala ya kubwa, Salomo muntu kusonikaka nde: “Mwana na mono, vanda mayele, ebuna mono ta mona kiese; mpidina konso muntu yina ta tonga mono, mono ta zaba kupesa yandi mvutu”!—Bingana 27:11.
Mpeve ya Inza Kele Ngolo
11. Inki mutindu mambu yina beto kekotisaka na mabanza kevandaka na bupusi na zulu ya mabanza na beto?
11 Mbandu ya Salomo kelonga beto nde yo kele kigonsa na kuyindula nde sambu beto mezabaka kyeleka, bupusi ya inza lenda bebisa ve mabanza na beto. Mutindu madya ya kinsuni kevandaka na bupusi na nitu na beto, “madya” ya kekotaka na mabanza na beto kevandaka mpi na bupusi. Mambu ya beto kekotisaka na mabanza na beto kevandaka na bupusi na mutindu na beto ya kuyindula ti ya kutadila mambu. Bakompani mezabaka mambu yai mbote, yo yina bo kebasisaka bamilio ya badolare sambu na kusala piblisite ya bima na bo. Bantu ya mezaba kusala piblisite kesadilaka bangogo ti bifwanisu ya kitoko sambu na kubenda mpusa ya bakiliya. Bantu yina kesalaka piblisite mezaba mpi nde kana bo tuba mbala mosi to zole, bo takuka ve kubenda bakiliya na kusumbila bo ntinuntinu. Kansi, kana bo kevutukila yo mbala mingi, bakiliya tabakisa nde yo kele kima mosi ya mbote ya bo fwete sumba. Kusala piblisite kele mbote kana ve muntu lenda teka ve bima mingi. Yo kevandaka na bupusi mingi na mabanza ya bantu mpi na mutindu na bo ya kutadila kima.
12. (a) Inki mutindu Satana kepusaka bantu na kusoba mabanza na bo? (b) Inki kemonisa nde Bakristu mpi lenda bwa na mutambu yango?
12 Bonso muntu yina kesalaka piblisite, Satana kesalaka na mpila nde mabanza na yandi kusepedisa bantu, sambu yandi kezaba nde nsukansuka yandi tabenda bantu na kundima mabanza na yandi. Na nzila ya bansaka ya kulutisa ntangu ti mambu yankaka, Satana kekusaka bantu na kukwikila nde mambu ya mbote kele ya mbi mpi nde mambu ya mbi kele ya mbote. (Yezaya 5:20) Ata Bakristu ya kyeleka mebwaka dezia na mutambu ya mambu ya luvunu yina Satana kepanzaka. Biblia kekebisa beto nde: “Mpeve-Santu ke tubaka mbote-mbote nde, na bilumbu ya nsuka, bantu ya nkaka ta katula lukwikilu na bo; bo ta lemfuka na bampeve ya luvunu ti na malongi ya bampeve ya mbi. Bo ta vila nzila sambu na bantu ya luvunu. Bantu yina, mabanza na bo na ntima kele ya kufwa bonso nde bo me zikisaka yo na kibende ya tiya.”—1 Tim. 4:1, 2; Yeremia 6:15.
13. Banduku ya mbi kele banani, mpi nki mutindu kinduku yango lenda bebisa beto?
13 Mpeve ya inza lenda pusa konso muntu na kati na beto. Mipepe ya ngidika ya Satana kele ngolo kibeni. Biblia kelongisila beto na mayele yonso nde: “Bantu kukusa beno ve, sambu: ‘Banduku ya mbi ke bebisaka bikalulu ya mbote.’” (1 Korinto 15:33) Banduku ya mbi lenda vanda konso muntu to konso kima yina kemonisaka mpeve ya inza ata yo kele na kati ya dibundu. Kana beto keyindulaka nde banduku ya mbi lenda sala beto mbi ve, yo ketendula nde banduku ya mbote lenda sadisa beto mpi ve. Kuyindula mutindu yina kele mbi mpenza! Biblia ketendula dyambu yango pwelele ntangu yo ketuba nde: “Kana nge landa bantu ya mayele, nge ta kuma mpi mayele; kana nge landa bazoba, nge mpi ta kuma zoba.”—Bingana 13:20.
14. Na nki mitindu beto lenda nwana ti mpeve ya inza?
14 Sambu na kunwana ti mpeve ya inza, beto fwete sala kinduku ti bantu ya mayele, bayina kesadilaka Yehowa. Beto fwete fulusa mabanza na beto ti mambu yina ketunga lukwikilu na beto. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beno yindula mambu yina kele ya kieleka, ti ya luzitu, ti ya kufwana, ti ya kinzambi, ti ya kiese, ti ya lukumu, ti ya mbote, ti ya bo fweti zitisa.” (Filipi 4:8) Sambu Nzambi kusalaka beto ti kiyeka ya kupona mambu ya mbote ti ya mbi, beto lenda pona mambu ya mbote ya beto fwete tadila. Bika nde beto landa na kutadila mambu yina tanata beto na kukwenda penepene na Yehowa.
Mpeve ya Nzambi Kele Ngolo Mingi
15. Inki mutindu Bakristu ya Korinto ya ntama kuswaswanaka ti bantu yankaka ya mbanza yina?
15 Mpeve ya inza kekusaka bantu yankaka, kansi mpeve santu ya Nzambi ketwadisaka Bakristu ya kyeleka. Polo kusonikaka na dibundu ya Korinte nde: “Beto me bakaka ve mpeve ya [inza], kansi beto me bakaka Mpeve yina ya Nzambi me tindaka; mpidina beto lenda zaba mambote yonso ya Nzambi me pesaka beto.” (1 Korinto 2:12) Mbanza ya ntama ya Korinto kuvandaka ya kufuluka ti mpeve ya inza. Sambu bantu na yo mingi vandaka kusala mansoni, bangogo “kusala Kikorinto” kumaka kutendula “kusala mansoni.” Satana kufwaka mayele ya bantu yango. Yo yina, bo vandaka kubakisa mambu fyoti to ata kima mosi ve ya metala kyeleka ya Nzambi. (2 Korinto 4:4) Ata mpidina, na nsadisa ya mpeve santu na yandi, Yehowa kukangulaka meso ya bantu yankaka ya Korinto, disongidila yandi sadisaka bo na kubaka nzayilu ya kyeleka. Mpeve na yandi kupusaka mpi kusadisaka bo na kusala bansoba ya nene na luzingu na bo na mpila nde Nzambi ndimaka mpi kusakumunaka bo. (1 Korinto 6:9-11) Ata mpeve ya inza kuvandaka ngolo, mpeve ya Yehowa kulutaka ngolo.
16. Inki mutindu beto lenda baka mpeve ya Nzambi mpi kutanina yo?
16 Bubu yai mpi mambu kele mutindu mosi. Mpeve santu ya Yehowa kele ngolo mosi ya kuluta nene na luyalanganu, mpi Nzambi kepesaka yo na luzolo yonso na bantu yina kelombaka yandi yo ti lukwikilu. (Luka 11:13) Kansi, sambu na kubaka mpeve ya Nzambi, beto fwete sala mambu mingi kuluta kaka kubuya mpeve ya inza. Beto fwete longukaka mpi kusadila Ndinga ya Nzambi na luzingu na beto na mpila nde mabanza na beto kuwakana ti mabanza na yandi. Kana beto sala mutindu yai, Yehowa tapesa beto kikesa ya kunwana ti konso mayele ya mbi yina Satana lenda sadila sambu na kufwa kimpeve na beto.
17. Na nki mitindu mambu ya Loti kukutanaka na yo lenda pesa beto kikesa?
17 Ata Bakristu kele bantu ya inza ve, bo kezingaka na inza. (Yoane 17:11, 16) Muntu mosi ve na kati na beto lenda tina kimakulu mpenza mpeve ya inza, sambu beto kesalaka to kezingaka ti bantu yina kezolaka ve Nzambi ti banzila na yandi. Keti beto kekudiwaka bonso Loti, yina “mabanza na yandi vandaka me kuma kisakasaka,” to nkutu kumaka kunyokwama, sambu na mambu ya mbi yina vandaka kusalama na Sodome, kisika yandi vandaka kuzinga? (2 Piere 2:7, 8) Kana yo kele mutindu yina, beto lenda baka kikesa. Yehowa kutaninaka mpi kugulusaka Loti. Yandi lenda sala mutindu mosi sambu na beto. Tata na beto ya zola kemonaka mpi kezabaka mambu ya kekuminaka beto, mpi yandi lenda sadisa beto ti kupesa beto kikesa ya beto kele na yo mfunu sambu na kutanina kimpeve na beto. (Nkunga 33:18, 19) Kana beto bikila yandi mambu na beto, beto tula ntima na yandi, mpi beto binga yandi, yandi tasadisa beto na kunwana ti mpeve ya inza, ata mpasi na beto kele ya nki mutindu.—Yezaya 41:10.
18. Sambu na nki beto fwete baka kinduku na beto ti Yehowa na valere?
18 Yehowa mesakumunaka beto bantu na yandi na kuzaba kyeleka na inza yai ya kukabwana ti Nzambi mpi ya Satana kekusaka bantu. Yo yina, beto kezingaka na kyese mpi na ngemba yina bantu ya inza ke na yo ve. (Yezaya 57:20, 21; Galatia 5:22) Beto kesepelaka ti kivuvu ya kuluta mbote ya kuzinga mvula na mvula na Paladisu, kisika mpeve ya inza yai ya kufwa tavanda dyaka ve. Yo yina, bika nde beto yonso kubaka na valere mingi kinduku na beto ti Nzambi mpi beto kangula meso ntangu yonso sambu na kukatula konso kima yina lenda sosa kubwisa beto na kimpeve. Bika beto pusana dyaka penepene na Yehowa, mpi yandi tasadisa beto na kunwana ti mpeve ya inza.—Yakobo 4:7, 8.
Keti Nge Lenda Tendula?
• Na nki mitindu Satana kekusaka mpi kevidisaka bo nzila?
• Inki mutindu beto lenda sala na mpila nde beto vila ve nzila ya Yehowa?
• Inki kemonisa nde mpeve ya inza kele ngolo?
• Inki mutindu beto lenda baka mpeve yina kekatukaka na Nzambi mpi kutanina yo?
[Tablo ya kele na lutiti 24]
MAYELE YA INZA YINA KESWASWANA TI MAYELE YA NZAMBI
Kyeleka kevandaka ve na mambu yonso. Bantu kesalaka kyeleka na bo mosi.
“Ndinga [ya Nzambi] kele kyeleka.”—Yoane 17:17, NW.
Sambu na kuzaba mambu yina kele ya mbote to ya mbi, tula ntima na mawi na nge.
Ntima “me fulukaka na luvunu; yo ke na maladi mingi, mpila ya kubelula yo kele ve.”—Yeremia 17:9.
Salaka mambu yina ya nge kezola kusala.
“Ke na muntu ve lenda songa nzila na makulu na yandi ntangu yandi ke tambula.”—Yeremia 10:23.
Kimvwama kele nto ya kyese.
“Kuzola mbongo mingi ke bendaka mambu ya mbi ya mutindu na mutindu.”—1 Timoteo 6:10.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]
Salomo kuvilaka nzila ya lusambu ya kyeleka mpi yandi kumaka kusambila banzambi ya luvunu