DISOLO YINA KELE NA LUTITI YA ZULU | SAMBU NA NKI YEZU MONAKA MPASI MPI FWAKA?
Keti Yo Salamaka Mpenza?
Bo fwaka Yezu muntu ya Nazareti na nsungi ya printemps ya mvu 33 ya ntangu na beto. Bo kusilaka yandi nde yandi vandaka kunata mavwanga. Bo bulaka yandi ngolo mpi bo tulaka yandi na zulu ya nti. Yandi niokwamaka ngolo na ntwala ya kufwa. Kansi, Nzambi vutulaka yandi na luzingu, mpi na nima ya bilumbu 40, Yezu kwendaka na zulu.
Disolo yai me katuka na Ba-evanzile iya ya Masonuku ya Kigreki ya Bukristu, yina bantu ke bingaka mbala mingi Kuwakana ya Mpa. Keti mambu yai salamaka mpenza? Ngiufula yai kele mfunu mingi. Kana mambu yai salamaka ve, lukwikilu ya Bakristu kele ya mpamba mpi kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na Paladisu kele ndosi yina ta bika kulungana ve. (1 Bakorinto 15:14) Kansi, kana mambu yai salamaka mpenza, bantu kele ti kivuvu ya mbote sambu na bilumbu ke kwisa mpi nge lenda vanda ti kivuvu yango. Keti masolo yai ya Ba-evanzile kele ya kieleka to ya luvunu?
BANZIKISA YA KE MONANA
Ba-evanzile me swaswana mpenza ti mikanda ya bankenda sambu yo ke tubaka mambu ya kieleka mpi yo ke tubaka ata mambu ya fioti-fioti. Mu mbandu, yo kele na bazina ya bisika mingi yina bantu me zingaka. Nkutu bisika ya nkaka kele tii bubu yai, mpi bantu lenda kwenda kutala yo. Yo ke tubilaka bantu ya me zingaka mpenza, mpi bantu ya ke longukaka mambu ya ntama ke tubilaka bo.—Luka 3:1, 2, 23.
Bansoniki ya mvu-nkama ya ntete mpi ya mvu-nkama ya zolea ke tubilaka Yezu. Mutindu Ba-evanzile ke tubilaka lufwa ya Yezu ke wakanaka ti mutindu bantu ya Roma vandaka kufwa bantu na ntangu yina. Diaka, mambu ya Ba-evanzile ke tubaka ke wakanaka mpenza. Nkutu, yo ke tubilaka bikalulu ya nkaka ya mbi ya balongoki ya Yezu. (Matayo 26:56; Luka 22:24-26; Yoane 18:10, 11) Mambu yai yonso ke monisa nde bansoniki ya Ba-evanzile sonikaka mambu ya kieleka sambu na Yezu.
INKI BETO LENDA TUBA SAMBU NA LUFUTUMUKU YA YEZU?
Ata bantu mingi ke ndimaka nde Yezu zingaka mpi fwaka, bantu ya nkaka ke tudilaka lufutumuku na yandi ntembe. Nkutu, na mbala ya ntete yina bantumwa ya Yezu waka nde yandi me futumuka, bo ndimaka ve. (Luka 24:11) Kansi na mabaku mingi, ntangu bantumwa ti balongoki ya nkaka monaka Yezu na nima ya lufutumuku na yandi, bo tulaka diaka ve ntembe. Ya kieleka, bantu kuluta 500 monaka yandi na mbala mosi.—1 Bakorinto 15:6.
Ata bo zabaka nde bo lenda kanga bo mpi kufwa bo, balongoki ya Yezu zabisaka bantu yonso nsangu ya lufutumuku na yandi na kikesa yonso. Bo zabisaka yo nkutu na bantu yina fwaka Yezu. (Bisalu 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Kana balongoki mingi ya Yezu vandaka kundima ve nde Yezu futumukaka mpenza, keti bo zolaka kuvanda ti kikesa ya mingi ya mutindu yai? Ya kieleka, lufutumuku ya Yezu vandaka na bupusi ya ngolo na Bakristu ya ntangu yina mpi yo kele na bupusi na Bakristu ya bilumbu na beto.
Masolo ya lufwa mpi ya lufutumuku ya Yezu yina Ba-evanzile ke tubilaka kele banzikisa ya ke monisaka nde mambu yango kele ya kieleka. Kana nge ke tanga yo na dikebi yonso, nge ta ndima nde mambu yai salamaka mpenza. Lukwikilu na nge lenda kuma diaka ngolo kana nge bakisa sambu na nki mambu yai salamaka. Disolo ya ke landa ke tendula yo.
a Tacite butukaka na mvu 55 ya ntangu na beto mpi yandi sonikaka nde: “Kristu, kisika zina [ya Bakristu] me katukaka, niokwamaka ngolo na maboko ya guvernere na beto Ponse Pilate ntangu Tibere vandaka kuyala.” Suétone (na mvu-nkama ya ntete), Josèphe, Muyuda yina longukaka mambu ya ntama (na mvu-nkama ya ntete), mpi Pline le Jeune guvernere ya Bithynie (na luyantiku ya mvu-nkama ya zole) tubilaka mpi Yezu.