MWBR20 08 Bareferanse ya Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu
AUGUSTI 3-9
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUBASIKA 13-14
“Beno Telama Ngolo mpi Beno Tala Mutindu Yehowa Ta Gulusa Beno”
Moize—Muntu ya Lukwikilu
Ziku, Moize zabaka ve nde Nzambi zolaka kukabula Nzadi-Mungwa ya Mbwaki sambu na kukangudila bantu ya Izraele nzila ya kutina. Ata mpidina, Moize vandaka ti kivuvu nde Nzambi ta sala kima mosi sambu na kutanina bantu na yandi. Mpi mpusa ya Moize vandaka nde bampangi na yandi, disongidila bantu ya Izraele kuvanda mpi ti kivuvu yina. Biblia ke tuba nde: “Moize tubaka nde: ‘Beno mona boma ve. Beno vanda na kikesa, ebuna beno tala nki mutindu Mfumu Nzambi ke gulusa beno bubu yai.’” (Kubasika 14:13) Keti Moize nungaka na kusadisa bantu ya Izraele na kukuma ti lukwikilu ya ngolo? Ee, Biblia ke tuba sambu na Moize kaka ve kansi mpi bantu yonso ya Izraele nde: “Sambu na lukwikilu, bo zengaka Nzadi-Mungwa ya Mbwaki bonso nde yo vandaka ntoto ya kuyuma.” (Baebreo 11:29) Lukwikilu ya Moize natilaka yandi mpi bantu ya nkaka yina landaka mbandu na yandi balusakumunu mingi.
Nkwa-Ngolo Yonso Ke Zitisaka Bantu
13 Tanga Kubasika 14:19-22. Yindula nde nge kele ti bantu ya Izraele, basoda ya Ezipte ke landa beno na nima mpi beno ke mona na ntwala na beno Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, nge ke mona nde nge me kangama. Ebuna Nzambi me sala kima mosi ya kuyituka. Dituti yina vandaka na ntwala na beno me kuma na nima na beno, na kati-kati na beno ti basoda ya Ezipte. Sesepi yai, basoda yina me kuma na mudidi, kansi na kisika na beno, nsemo ke pela ngolo! Na nima, beno ke mona Moize me tandula diboko na yandi na Nzadi-Mungwa mpi mupepe ya ngolo me katuka na esti, me kabula masa na ndambu zole, nzila ya nene me kanguka na nzadi. Nge, bantu ya dibuta na beno mpi bambisi na beno ke tambula na ndonga na ntoto yina ya kuyuma. Nge me yituka sambu ntoto yango kele ve poto-poto mpi butesi. Yo kele ya kuyuma mpi ngolo, bantu ke tambula mbote. Yo yina, ata muntu ya ke tambula malembe me sabuka kukonda mpasi na simu yina ya nkaka.
w09-F 15/3 7 § 2-3
Nge Fwete Vila Ve Yehowa
Ntangu bantu ya Ezipte vandaka kulanda bantu ya Izraele ti bapusu-pusu na bo ya bitumba, bantu ya Izraele vandaka dezia me sabuka mpi me kuma na ndambu ya esti ya Nzadi-Mungwa. Moize tandulaka diboko na yandi na Nzadi-Mungwa ya Mbwaki, kaka na ntangu yina Yehowa vutulaka Nzadi-Mungwa mutindu yo ke vandaka. Masa fikaka Farao mpi basoda na yandi. Ata muntu mosi ve ya Ezipte gulukaka. Bantu ya Izraele vandaka na kimpwanza.—Kub 14:26-28; Nk 136:13-15.
Mambu yina salamaka pesaka makanda yina vandaka pene-pene boma. (Kub 15:14-16) Na nima ya bamvula 40, Rahabi muntu ya Yeriko songaka bantu zole ya Izraele nde: “Mono me zaba nde beto yonso ke wa beno boma, sambu beto waka mutindu Yehowa yumisaka masa ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki na ntwala na beno ntangu beno basikaka na Ezipte.” (Yoz 2:9, 10) Yo vanda makanda yina vandaka ve kusadila Yehowa zabaka mutindu Yehowa gulusaka bansadi na yandi. Ntembe kele ve nde bantu ya Izraele vandaka ti bikuma mingi ya kuvila ve mambu yina.
Timuna Sambu na Kusosa Bimvwama ya Kimpeve
it-1-F 1015
Nzila ya Nene, Nzila
Na ntangu ya ntama, banzila ya nene mpi banzila, yika mpi banzila ya nkaka ya mfunu ya mumbongo vandaka kuvukisa bambanza mpi bimfumu na Palestine. (Kut 20:17-19; 21:21, 22; 22:5, 21-23; Yoz 2:22; Baz 21:19; 1 Sa 6:9, 12; 13:17, 18; tala NZILA YA NTOTILA) Nzila yina bantu vandaka kuluta mingi, disongidila nzila yina katukaka na Ezipte yina vandaka kukwenda na bambanza ya Filistia ya Gaza, na Ashkeloni mpi malembe-malembe yo kotaka na nordi-esti na ndambu ya Megido. Yo landaka kukwenda na Asore na nordi ya Nzadi-Mungwa ya Galilea mpi na nima yo nataka na Damasi. Nzila yina vandaka kuluta na Filistia vandaka nkufi sambu na kukatuka na Ezipte mpi kukwenda na Ntoto ya Lusilu, kansi Yehowa monisilaka bantu ya Izraele ntima-mbote ntangu yandi nataka bo na nzila ya nkaka sambu bantu ya filistia kunwanisa bo ve.—Kub 13:17.
it-1-F 848 § 4-5
Kubasika
Na wapi Nzadi-Mungwa ya Mbwaki kabwanaka sambu na kupesa bantu ya Izraele nzila ya kusabuka?
Yo fwete vanda nde na nima ya nzietelo ya zole ntangu bo kumaka na Etame pene-pene ya “ntoto-makanga,” Nzambi songaka moize na “kuvutuka mpi kutula camp na ntwala ya Pihahiroti . . . na nzadi-mungwa.” Mambu yai zolaka kupusa Farao na kuyindula nde bantu ya Izraele “me kuma kisaka-saka.” (Kub 13:20; 14:1-3) Bantu ya mayele ke tubaka sambu na nzila el Haj nde; ngogo “kuvutuka nima” yina bo me sadila na Kiebreo kele ngolo, mpi nde yo ke tendula ve kaka “kusoba nzila ya nkaka” kansi na mitindu ya nkaka yo ke tendula kuvutuka to kusoba nzila. Bo ke tubaka nde ntangu bantu ya Izraele kumaka pene-pene ya nordi ya Golfe De Suez, bantu ya Izraele sobaka nzila mpi bo kwendaka na ndambu ya esti ya Djebel ʽAtaqa, ngumba yina kele na kati-kati ya ndambu ya esti ya Golfe. Sambu bantu ya Izraele vandaka mingi, bo zolaka ve kuzwa nzila ya kutina kana bambeni zolaka kulanda bo sambu Nzadi-Mungwa zolaka kukanga bo nzila.
Bansiku ya bayuda ya mvu-nkama ya ntete ya ntangu na beto vandaka mpi kutubila diambu yai. (Tala PIHAHIROTI.) Diambu ya kuluta mfunu kele nde mambu yango ke wakana ti yina Biblia yo mosi ke tubaka, kansi ve ti yina bantu mingi ya mayele ke tubaka. (Kub 14:9-16) Yo ke monana nde kisika yina bantu ya Izraele sabukaka vandaka ntama ti Golfe, (to na westi ya Nzadi-Mungwa ya Mbwaki) yo yina basoda ya Farao zolaka ve kukuka kukwenda na nsuka ya Golfe mpi kukwenda na kisika yina bantu ya Izraele vandaka.—Kub 14:22, 23.
AUGUSTI 10-16
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUBASIKA 15-16
“Kumisa Yehowa na Nkunga”
Sambu Na Nki Kubanga Nzambi Ya Kieleka Ntangu Yai?
11 Kufwa yina ya Yehowa fwaka Ezipte, kuzangulaka yandi na meso ya bansambidi na yandi mpi kumisaka zina na yandi na kuzabana bisika yonso. (Yozue 2:9, 10; 4:23, 24) Ee, zina na yandi zangukaka na zulu ya banzambi ya Ezipte ya kukonda ngolo, ya luvunu, ya kudimonisaka ya kukonda kufwana na kugulusa bansambidi na bo. Kutula ntima na banzambi na bo, na bantu ya ke fwaka, mpi na ngolo ya basoda, nataka bo na nsoni ya mawa. (Nkunga 146:3) Mfunu ya kuyituka kele ve kana bantu ya Izraele pusamaka na kuyimba bankunga yina vandaka kumonisa boma ya mbote ya Nzambi ya moyo, yina gulusaka bantu na yandi na ngolo yonso!
Sambu Na Inki Kubanga Nzambi Ya Kieleka Ntangu Yai?
15 Kana beto gulukaka kumosi ti Moize, ntembe kele ve nde beto zolaka kupusama na kuyimba mpi nde: “Nani na kati ya banzambi kele bonso nge, Mfumu? Nani ya nkaka kele [ngolo,] ntima-mpembe bonso nge? Nani ya nkaka ya bo lenda tina boma? Nani ya nkaka lenda sala mambu ya kuyituka bonso nge?” (Kubasika 15:11) Mawi ya mutindu yina me wakanaka na bamvula yonso tuka ntangu yina. Na mukanda ya nsuka ya Biblia, ntumwa Yoane ke tendula kimvuka mosi ya kwikama ya bansadi ya kupakulama ya Nzambi nde: “Bo vandaka kuyimba nkunga ya Moize muntu ya Nzambi, ti ya Mwana-dimeme.” Nkunga yango yai ya nene vandaka nde inki? “[Yehowa], bisalu na nge kele ya nene mpi ya kuyituka! Mambu yina ya nge ke kanaka kele ya mbote ti ya kieleka! Mfumu Nzambi, nani lenda tina nge boma ve? Nani lenda buya na kupesa nge lukumu? Sambu nge mosi mpamba kele muntu ya santu.”—Kusonga 15:2-4.
16 Mutindu mosi bubu yai, kele ti bansambidi ya me katukaka na kimpika yina ke ndimaka kaka bisalu ya lugangu ya Nzambi mpamba ve, kansi mpi bansiku na yandi. Bantu ya bansi yonso me katukaka na kimpika na kimpeve, me kabulamaka na inza yai ya kubeba sambu bo me zabaka mpi ke sadilaka bansiku ya lunungu ya Nzambi. Konso mvula, bankama ya mafunda ya bantu ke tinaka inza yai ya kubeba sambu na kuzinga na kuwakana ti organizasio ya bansadi ya Yehowa. Ntama mingi ve, na nima ntangu Nzambi ta sambisa lusambu ya luvunu ti ndambu ya me bikala ya ngidika yai ya mbi ta vanda me fwa, bo ta zinga mvula na mvula na inza ya mpa ya lunungu.
it-2-F 360 § 6
Miziki
Yo ke monana bonso nde na Izraele, bo vandaka kuyimba mutindu yai: kimvuka mosi kuyimba kitini mosi na nima kimvuka ya nkaka mpi kuyimba kitini yango nzila mosi, to mpi muyimbi mosi ke yimba ebuna kimvuka ya miyimbi-bankunga ke landa. Yo ke monana nde Masonuku ke sadilaka ngogo kulanda sambu na kutubila kuyamba. (Kub 15:21; 1 Sa 18:6, 7) Bo sonikaka mpi bisika ya nkaka ya mukanda ya Nkunga mutindu yai, mu mbandu Nkunga 136. Mutindu bo ke tubila bimvuka zole ya nene ya bantu yina vandaka kuyimba bankunga na bilumbu ya Nehemia mpi mutindu bo yimbaka na ntwala ya kuyantika kusadila kibaka ya Yeruzalemi ke monisa nde bo yimbaka mutindu yina.—Neh 12:31, 38, 40-42; tala NKUNGA.
it-2-F 674
Mbikudi ya Nkento
Miriami kele mbikudi ya nkento ya ntete yina Biblia ke tubilaka. Ntembe kele ve nde Nzambi zabisaka nsangu to bansangu ya nkaka na nzila na yandi, ziku na bankunga ya kupemama. (Kub 15:20, 21) Yo yina Miriami mpi Aroni tubaka sambu na moize nde: “Keti Yehowa tubaka mpi ve na nzila na beto?” (Kut 12:2) Yehowa tubaka na nzila ya profete Mika nde yandi tindaka “Moize, Aroni, mpi Miriami” na ntwala ya bantu ya Izraele ntangu yandi basisaka bo na Ezipte. (Mik 6:4) Miriami zwaka dibaku ya kusolula ti Nzambi, kansi mpangi na yandi Moize vandaka ti kinduku ya ngolo ti Nzambi kuluta yandi. Ntangu yandi zitisaka ve kisika na yandi, Nzambi pesaka yandi ndola mosi ya ngolo.—Kut 12:1-15.
Timuna Sambu na Kusosa Bimvwama ya Kimpeve
w11-F 1/9 14
Keti Nge Zabaka Yo?
Sambu na nki Nzambi disaka bantu ya Izraele bandeke yina vandaka bonso bangwadi ntangu bo vandaka na ntoto ya zelo na zelo?
Ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte na bambala zole Nzambi pesaka bo misuni mingi ya bandeke yina vandaka bonso bangwadi. —Kub 16:13; Kut 11:31.
Ngwadi kele ndeke ya fioti, nda na yo kele basantimetre kiteso ya 18 mpi kilo na yo kele kiteso ya 100 g. Yo ke vandaka mingi na bandambu ya westi ya Asia mpi na Eropa. Mutindu bandeke yai ke sobaka bisika ya kuzinga, na nsungi ya madidi bo ke vandaka na nordi ya Afrika mpi na Arabia. Ntangu bandeke yai ke lutaka, kimvuka na yo ke sabukaka na Nzadi-Mungwa Méditerranée mpi yo ke pumbukaka na ntoto ya Sinai.
Diksionere mosi (New Westminster Dictionary of the Bible) ke tuba nde: Ngwadi “ke pumbukaka ntinu mpi mbote, mpi yo ke pumbukaka na nsadisa ya mupepe, kana mupepe me soba nzila na yo to bandeke me lemba mingi sambu bo me pumbuka ntangu ya nda, bandeke yonso ke bwaka na ntoto mpi yo ke kukaka diaka ve kupumbuka.” Na ntwala nde yo landa kukwenda kisika ya nkaka, yo fwete pema ntete kilumbu mosi to bilumbu zole, yo yina yo ke vandaka pete sambu bazombi kukanga yo. Na luyantiku ya mvu-nkama 20, bantu ya Ezipte vandaka kukanga kiteso ya bamilio tatu ya bangwadi konso mvula.
Na nsungi ya madidi, bantu ya Izraele diaka bangwadi bambala zole. Na ntangu yina ata bangwadi vandaka kuluta mbala na mbala na zulu ya Sinai, Yehowa muntu salaka nde mupepe kubula mpi bandeke yina kubwa na camp ya bantu ya Israele.—Kut 11:31.
Bangiufula ya Batangi
Ntangu fioti na nima ya kubasika na Ezipte, bantu ya Izraele yantikaka kubokuta sambu na madia. Yo yina, Yehowa pesaka bo mana. (Kubasika 12:17, 18; 16:1-5) Na ntangu yina, Moize songaka Aroni nde: “Tula balitre zole ya mana na dibungu, ebuna Mfumu Nzambi ta bumba yo sambu na bana na beto.” Disolo ke tuba nde: “Aroni salaka mutindu Mfumu Nzambi songaka Moize; yandi tulaka dibungu yango ya mana na ntwala ya sanduku yina vandaka kusonga kuwakana ya Nzambi ti bantu [kisika bo vandaka kutanina mikanda ya mfunu], na mpila nde Mfumu Nzambi kukeba yo.” (Kubasika 16:33, 34) Ntembe kele ve nde ntangu Aroni vukisaka mana na kati ya dibungu na ntangu yina, bo tulaka yo na ntwala ya Sanduku yango sambu yo vingila tii kuna Moize ta sala Sanduku mpi kutula matadi na kati na yo.
AUGUSTI 17-23
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUBASIKA 17-18
“Bantu ya Kudikulumusa Ke Pesaka Bantu ya Nkaka Formasio mpi Mikumba”
Moize—Muntu ya Zola
Moize vandaka mpi kuzola bampangi na yandi bantu ya Izraele. Bo bakisaka nde Yehowa sadilaka Moize sambu na kutwadisa bansadi na yandi, yo yina bo vandaka kukwenda na Moize sambu na kuzabisa yandi mambu na bo. Biblia ke tuba nde: ‘Katuka suka tii na mpimpa bantu vandaka kukwisa kusamba mambu na bo na ntwala ya Moize.’ (Kubasika 18:13-16) Yo fwete vanda nde, Moize vandaka kulemba ngolo na nima ya kuwidikila bantu ya Izraele kilumbu ya mvimba ntangu bo vandaka kukwisa kuzabisa yandi bampasi na bo! Ata mpidina, Moize vandaka na kiese ya kusadisa bantu yina yandi vandaka kuzola.
Kutula Ntima Kele Mfunu Sambu na Kuvanda na Luzingu ya Kiese
Babakala yai vandaka kumonisa bikalulu mingi yina songaka nde bo vandaka kukangama na Nzambi na ntwala nde bo pona bo sambu na kupesa bo mikumba ya kutudila ntima. Bantu yango vandaka kumonisa dezia nde bo ke bangaka Nzambi; bo vandaka kuzitisa Ngangi na masonga yonso mpi kubuya kupesa yandi mawa. Yo vandaka pwelele nde babakala yai vandaka kusala ngolo sambu na kuzitisa minsiku ya Nzambi. Bo vandaka kumenga kubaka avoka. Kikalulu na bo yai monisaka mpenza nde bo vandaka ti bikalulu ya mbote yina zolaka kusala nde kiyeka ya bo pesaka bo kukumisa bo ve bantu ya mbi. Bo zolaka kubebisa ve ntima yina bantu tudilaka bo na kusala mambu sambu na mambote na bo mosi to ya bafami na bo to ya banduku na bo.
w02-F 15/5 25 § 5
Kwikama Ke Twadisaka Bantu ya Mbote
Moize vandaka mpi muntu ya kudikulumusa. Moize vandaka kulemba mingi mutindu yandi vandaka kusambisa bantu ntangu mambu vandaka kubasika, yo yina bokilo na yandi Yetro songaka yandi nde: Pesa mikumba na nge ya nkaka na babakala ya me fwana. Moize zabaka bandilu na yandi mpi na mayele yonso, yandi wilaka Yetro. (Kubasika 18:17-26; Kutanga 12:3) Muntu ya kudikulumusa ke waka ve mpasi na kupesa bantu ya nkaka mikumba na yandi, to ke waka ve boma nde yandi ta vidisa kiyeka na yandi kana yandi me pesa mikumba na yandi na babakala ya me fwana. (Kutanga 11:16, 17, 26-29) kansi yandi ke vandaka ti nzala ya ngolo ya kusadisa bo sambu bo yela na kimpeve. (1 Tm 4:15) Keti beto fwete sala mpi ve mutindu yai?
Timuna Sambu na Kusosa Bimvwama ya Kimpeve
“Kubwisa Ve Maboko”
14 Aroni ti Hure simbaka maboko ya Moize sambu na kupesa yo kikesa ntangu bantu ya Amaleki nwanisaka bantu ya Izraele. Bubu yai, beto mpi lenda sadisa bampangi na beto. Bampangi mingi ke niokwama sambu bo me kuma minunu, ke bela, to ke kutana ti mbangika na mabuta na bo; bankaka ke niokwama sambu bo ke zinga bo mosi to muntu mosi yina bo vandaka kuzola me fwa. Beto fwete pesa mpi baleke kikesa, mingi-mingi bayina bantu ke pusaka na kusala mambu ya mbi to na kusosa lukumu na nsi-ntoto yai. (1 Batesalonika 3:1-3; 5:11, 14) Beto fwete pesa bampangi kikesa na Nzo ya Kimfumu, na kisalu ya kusamuna, na ntangu ya kudia, to ntangu beno ke solula.
it-1-F 395
Mikanda
Moize sonikaka mikanda yai na nsadisa ya Nzambi, ya kupemama na Nzambi mpi yo kele lutwadisu sambu na lusambu ya bunkete. Yo yina ntembe kele ve nde mikanda yango kele ti banzikisa ya kieleka. Moize kumaka ve ntwadisi ya bantu ya Izraele na luzolo na yandi. Ntete Moize buyaka mukumba yina Nzambi pesaka yandi. (Kub 3:10, 11; 4:10-14) Kansi Nzambi pesaka Moize mpusa mpi ngolo ya kusala bimangu, yo yina ata banganga-nkisi ya Farao bakisaka nde mambu yina Moize salaka katukaka na Nzambi. (Kub 4:1-9; 8:16-19) Moize kumaka ve mutubi mpi nsoniki na luzolo na yandi mosi. Kansi sambu yandi lemfukaka na bantuma ya Nzambi mpi na lutwadisu ya mpeve santu, Moize kukaka ntete kutuba na nima yandi sonikaka mikanda ya nkaka ya Biblia. (Kub 17:14)
AUGUSTI 24-30
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUBASIKA 19-20
“Mutindu Bansiku Kumi Ke Tadila Nge”
w89-F 15/11 5 § 6
Bansiku Kumi Ke Tendula Nki Sambu na Nge
Bansiku iya ya ntete ke tubila mambu yina beto fwete sala sambu na Yehowa. Ya (Ntete) yandi kele Nzambi yina ke lombaka nde bo kangama kaka na yandi. (Mat 4:10) Ya ( Zole) yandi ke zolaka ve nde bansadi na yandi kusadila biteki. (1 Yoane 5:21) Ya (Tatu) yandi ke zolaka nde beto sadila zina na yandi na mutindu ya mbote mpi beto pesa yo luzitu (Yoane 17:26; Baroma 10:13) Ya (Iya) beto fwete sala mambu ya santu. Mambu yai ke sadisa beto na kupema to na ‘kukota na kisabatu’, sambu na kusala mambu ya mbote.—Baebreo 4:9, 10.
w89-F 15/11 6 § 1-2
Bansiku Kumi Ke Tendula Nki Sambu na Nge?
Ya (Tanu) kana bana ke lemfukila bibuti na bo, yo ta sadisa kibeni dibuta na bo na kuvanda kibeni na bumosi mpi Yehowa ta sakumuna dibuta na bo. Nsiku yai ya “ntete ya kele ti lusilu” ke pesa kivuvu ya mbote kibeni. Yo kele ve kaka “sambu mambu kukwendila mbote sambu na nge”, kansi mpi “sambu nge zinga mingi na ntoto.” (Baefezo 6:1-3) Mutindu beto ke zinga na “bilumbu ya nsuka,” kana baleke ke lemfukila Nzambi yo ta pesa bo kivuvu ya kuzinga mvula na mvula.—2 Timoteo 3:1; Yoane 11:26.
Kana beto ke zola bampangi na beto, beto ta sadila bo ve mambu ya mbi, mumbandu; ya (Sambanu) kufwa-muntu, ya (Nsambwadi) kusala bizumba, ya (Nana) kuyiba, mpi ya (Uvwa) kutuba luvunu. (1 Yoane 3:10-12; Baebreo 13:4; Baefezo 4:28; Matayo 5:37; Bingana 6:16-19) Inki fwete vanda bikuma yina ke pusa beto na kusala mambu? Nsiku ya (Kumi) yina ke tubila kubuya lukasi, ke yibusa beto nde ntangu yonso Yehowa ke zolaka nde bikuma na beto ya kusala mambu kuvanda ya mbote na meso na yandi.—Bingana 21:2.
Timuna Sambu na Kusosa Bimvwama ya Kimpeve
it-2-F 658 § 5-6
Nganga-Nzambi
Kinganga-Nzambi ya Bukristu. Yehowa songaka bantu ya Izraele nde kana bo landa kutanina kuwakana yina yandi salaka ti bo, yandi ta kumisa bo “kimfumu ya banganga-nzambi mpi dikanda ya santu.” (Kub. 19:6) kansi ndonga ya kinganga-nzambi ya Aroni zolaka kuvanda kaka tii ntangu kinganga-nzambi ya nene yina bo tubilaka zolaka kukwisa. (Baeb. 8:4, 5) Yo zolaka kuvanda kaka tii ntangu kuwakana ya nsiku zolaka kusuka mpi ntangu yina bo zolaka kusala nkinsi ya kuwakana ya mpa. (Baeb. 7:11-14; 8:6, 7, 13) Ntete bantu ya Izraele mpamba vandaka ti dibaku ya kukuma banganga-nzambi ya Yehowa sambu na kusala na kimfumu yina Yehowa me silaka. Na nima Makanda ya Nkaka zwaka dibaku yai.—Bis. 10:34, 35; 15:14; Bar. 10:21
Dikanda ya Izraele kukaka ve na kubasisa bantu ya kimfumu ya kieleka ya banganga-nzambi mpi ya mbanza ya santu. (Bar. 11:7, 20) Kansi ndambu ya bayuda yina ndimaka Kristu salaka yo. Sambu bantu ya Izraele bikalaka ve ya kwikama na Nzambi, yandi kebisaka bo na nzila ya profete Ozea bamvula mingi na ntwala, yandi tubaka nde: “Sambu nge me buya nzayilu, mono mpi ta buya nge, ebuna nge ta vanda diaka ve nganga-nzambi na mono; Mpi sambu nge me vila nsiku ya Nzambi na nge, Mono ta vila bana na nge.” (Ozea 4:6) Na kuwakana ti mambu yai, Yezu songaka bamfumu ya bayuda nde: “Bo ta katula Kimfumu ya Nzambi na maboko na beno mpi bo ta pesa yo na dikanda mosi yina ta buta bambuma na yo.” (Matayo 21:43) Ata mpidina, ntangu Yezu Kristu vandaka na ntoto, yandi vandaka na nsi ya nsiku. Yandi zabaka nde kinganga-nzambi ya Aroni vandaka, yo yina yandi lombaka bantu yina yandi belulaka maladi ya lepre na kukwenda na banganga-nzambi mpi kupesa makabu yina bo vandaka kulomba.—Mat 8:4; Mar 1:44; Luk 17:14.
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Kubasika
20:5—Inki mutindu Yehowa ke pesaka bana ya ke butukaka na nima “ndola sambu na kifu ya batata”? (NW) Na nima ya kukuma mbuta, bo ke sambisaka konso muntu na kutadila bikalulu mpi kimuntu na yandi. Kansi, ntangu dikanda ya Izraele kumaka kusambila biteki, bana yina butukaka na nima mpi monaka mpasi yina lusambu yango nataka. Nkutu, bantu ya kwikama ya Izraele mpi monaka mpasi yango sambu bikalulu ya mbi ya mabundu na kati ya dikanda vandaka kusala nde yo vanda mpasi sambu bo bikala ya kwikama.
AUGUSTI 31–SEPTEMBRI 6
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | KUBASIKA 21-22
“Tadila Luzingu Mutindu Yehowa Ke Tadilaka Yo”
it-1-F 553
Kubula
Mfumu ya Mu-Ebreo vandaka ti nswa ya kubula mpika na yandi ya bakala to ya nkento ti nti kana mpika na yandi me lemfukila yandi ve mpi me kolama. Kansi kana mfumu kubula mpika na yandi tii kuna mpika na yandi kufwa, bo ta pesa mfumu yina ndola. Na nima ya kubula yandi, kana mpika na yandi kubikala na luzingu kilumbu mosi to bilumbu zole, yo ta monisa nde mfumu na yandi vandaka ve ti ngindu ya kufwa yandi. Mfumu vandaka ti nswa ya kupesa mpika na yandi ndola sambu mpika yango vandaka “mbongo na yandi.” Yo vandaka mpasi sambu mfumu kubaka lukanu ya kufwa mpika na yandi, sambu yandi zolaka kumona mpasi na nima. Kana mpika me fwa na nima ya kilumbu mosi to bilumbu mingi, yo vandaka mpasi na kuzaba kana yandi me fwa sambu bo bulaka yandi to sambu na diambu ya nkaka. Yo yina, kana mpika kulanda kuzinga kilumbu mosi to bilumbu zole bo fwete pesa ve mfumu na yandi ndola.—Kub 21:20, 21.
Keti Nge Ke Bakaka Luzingu na Valere Bonso Nzambi?
16 Luzingu ya konso muntu kele mfunu na meso ya Yehowa. Nkutu ata bebe ya me butuka ntete ve kele mfunu mingi sambu na yandi. Na nsi ya Nsiku ya Moize, kana muntu me bula nkento mosi ya divumu na luzolo ve mpi kana nkento yina to bebe ya kele na divumu na yandi kufwa, Yehowa vandaka kutadila muntu yina bonso muntu ya me fwa muntu. Yo ke tendula nde, ata yo vandaka ve na luzolo, yo salaka nde muntu kufwa mpi yo vandaka kulomba nde bo futa luzingu ya muntu yina. (Tanga Kubasika 21:22, 23.) Sambu na Nzambi, bebe ya me butuka ntete ve kele muntu ya ke zinga. Ntangu nge me zaba mambu yai, nge ke yindula nde nki mutindu yandi ke tadilaka kubasisa divumu? Nge ke yindula nde yandi ke kudiwaka nki mutindu ntangu yandi ke monaka mutindu bo ke fwaka konso mvula bamilio ya babebe ya me butuka ntete ve?
w10-F 15/4 29 § 4
Yehowa ke Zola nde Nge Vanda na “Lutaninu”
Nsiku vandaka mpi kupesa ndola kana bambisi ya bwala me sala muntu mbi. Kana ngombe me fwa muntu, munkwa na yo fwete fwa yo sambu na kulanda kutanina bantu ya nkaka. Sambu yandi lenda dia yo ve to kuteka yo ve, kufwa mbisi ya mutindu yai vandaka diambu mosi ya mpasi. Yindula nde ngombe mosi me sala muntu mbi mpi munkwa na yo me landa ve kutanina yo, nki vandaka kusalama? Kana ngombe yina me fwa diaka muntu ya nkaka, bo ta fwa ngombe yina mpi munkwa na yo. Nsiku vandaka kupesa ndola na konso muntu yina vandaka ve kutanina bitwisi na yandi.—Kub 21:28, 29.
Timuna Sambu na Kusosa Bimvwama ya Kimpeve
Sambu na Inki Kudipesa na Yehowa?
4 Kudipesa na Nzambi kele diambu mosi ya mfunu mpenza. Yo me luta mpenza kusala kaka lusilu. Kansi, inki mutindu kudipesa ke natilaka beto mambote? Sambu na kufwanisa, bika beto tala mutindu kusala lusilu na bangwisana ya bantu ke nataka mambote. Beto baka mbandu ya kinduku. Sambu na kusepela na dibaku ya kuvanda ti nduku, nge fwete ndima mikumba yina kuvanda nduku ke nataka. Yo ke lombaka lusilu—nge fwete kudiwa nde nge kele ti mukumba ya kudibanza sambu na nduku na nge. Mosi na kati ya binduku ya kuluta ngolo yina Biblia ke tubilaka kele kinduku ya Davidi ti Yonatani. Bo salaka nkutu lusilu ya kinduku na kati na bo zole. (Tanga 1 Samuele 17:57; 18:1, 3.) Ata kinduku ya kuluta ngolo ya mutindu yai ke monanaka ve mingi, binduku mingi ke kumaka nkutu ngolo mpenza ntangu banduku yango ke kudipesaka, to ntangu konso muntu ke waka nde yandi kele na mukumba sambu na nduku na yandi.—Bing. 17:17; 18:24.
5 Bansiku yina Nzambi pesaka bantu ya Izraele ke tubila ngwisana ya nkaka yina bantu ke bakilaka mambote kana bo me sala lusilu. Kana mpika mosi ke zola kubikala kimakulu muntu ya mfumu mosi ya mbote, yandi lenda sala lusilu yina ke vukisa yandi kimakulu ti mfumu yango. Nsiku vandaka kutuba nde: “Kana mpika yina kutuba nde: ‘Mono ke zolaka mfumu na mono, mono ke zolaka mpi nkento na mono ti bana na mono, mono ke zola kukatuka na kimpika ve’, mpidina mfumu na yandi fweti kwenda na yandi na kielo ya nzo ti kutobula yandi dikutu na meso na mono Nzambi. Ntangu yai yandi ta vandaka kaka mpika na yandi tii lufwa na yandi.”—Kub. 21:5, 6.
it-1-F 545
Kibongo
Mambu yina kele na Kusonga 21:14 lenda tendula mpi nde, bo vandaka kufwa nganga-nzambi kana yandi me fwa muntu, to nde kusimba bibongo ya mesa-kimenga vandaka ve kutanina muntu yina me fwa muntu na luzolo yonso—Fwanisa ti 1 Bn 2:28-34.