Bareferanse ya Mukanda ya Lukutakanu Luzingu mpi Kisalu
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
3-9 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA YA SALOMO 1-2
Zola ya Kieleka
Keti Zola ya Kieleka Ke Vandaka?
9 Makwela kele ve ngidika mosi yina bantu fwete mona mpamba, to lusilu mosi yina beto me sala sambu na kumonisa zola mosi ya zulu-zulu. Makwela ya Bakristu ke simbamaka kibeni na zola. Bansiku ya Yehowa ke twadisaka zola yango. (1 Yoa. 4:8) Zola yango ke katukaka na ntima, bonso yina muntu ke monisilaka bantu ya dibuta na yandi. Zola yina ke monanaka mpi na kukangama ya ngolo ya banduku ya kieleka. (Yoa. 11:3) Yo ke monanaka mpi na kati ya bakala ti nkento. (Bing. 5:15-20) Ya kieleka, zola ya bankwelani ke monanaka na mitindu yai yonso. Zola ke monikaka mbote na bisalu na yo. Yo kele mfunu kibeni nde bankwelani kubika ve nde bisalu na bo ya konso kilumbu kukanga bo nzila na kumonisilana zola! Zola yina bo ke monisilana lenda kumisa bangwisana na bo ngolo mpi kukumisa makwela na bo ya kiese. Na bisika yina bantu ya nkaka ke bakaka bangidika sambu bakala ti nkento ya me zabana mbote ve kukwelana, yo kele mbote nde bankwelani ya mutindu yai kumonisilana zola na bangogo, yo ta yedisa zola na bo mpi makwela na bo ta toma.
10 Kana bankwelani ke monisilana zola, yo ke vandaka ti bupusi ya nkaka ya mbote. Ntotila Salomo pesaka ntuma nde bo sadila mwana-nkento ya Shunemi “shene ya kitoko ya wolo, . . . mpi bima-makutu ya arza.” Yandi pesaka mwana-nkento yango lukumu ntangu yandi tubaka nde, yandi kele “kitoko bonso ngonda, yandi ke pela bonso ntangu.” (Salomo 1:9-11; 6:10) Ata mpidina, mwana-nkento yina bikalaka ya kwikama na ngungudi yina yandi vandaka kuzola mingi. Inki salaka nde mwana-nkento yina kubikala ya kwikama mpi kuvanda na kiese ata na ntangu yina ngungudi vandaka ve ti yandi kisika mosi? Yandi ke tuba nde: “Bika yandi pesa mono beze ti babeze ya munoko na yandi, sambu mitindu na nge ya kumonisa zola kele mbote kuluta vinu. Nsudi ya mafuta na nge kele kitoko. Zina na nge kele bonso mafuta ya nsudi ya kitoko ya bo me tiamuna. Yo yina bana-bankento ke zolaka nge.” (Salomo 1:2, 3) Yandi yibukaka bangogo ya kitoko mpi ya zola yina ngungudi vandaka kutubila yandi. Mwana-nkento vandaka kuwa yo ‘ntomo kuluta vinu,’ yo yina yo vandaka kusepedisa ntima na yandi. Sambu na yandi, zina ya ngungudi vandaka bonso “mafuta ya nsudi ya kitoko yina bo me tiamuna” na ntu. (Nk. 23:5; 104:15) Ee, bangogo ya kitoko ya ngungudi yina yandi vandaka kuyindula lendaka mpi kusadisa yandi na kulanda kaka na kuzola ngungudi. Yo me fwana kibeni nde mbala na mbala bankwelani kusolula na bangogo yina ke monisa zola!
Bimvwama ya Kimpeve
Keti Zola ya Kieleka Ke Vandaka?
11 Mukanda ya Nkunga ya Salomo kele mpi ti malongi mingi sambu na Bakristu yina me kwelaka ntete ve, mingi-mingi bayina ke sosa nkwelani. Mwana-nkento yina zolaka ve Salomo. Yandi zabisaka bana-bankento ya Yeruzalemi nde: “Beno meka ve kusikimisa to kutedimisa zola na kati na mono tii kuna yo mosi ta zola.” (Salomo 2:7; 3:5) Sambu na nki? Sambu yo kele ve mbote na kuzola konso muntu yina beto ke mona. Yo me fwana nde Mukristu yina ke sosa nkwelani kukanga ntima tii ntangu yandi ta mona muntu yina yandi ta zola kibeni.
10-16 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA YA SALOMO 3-5
Bikalulu ya Mbote Kele Mfunu Mingi
Keti Zola ya Kieleka Ke Vandaka?
8 Bangogo ya nkaka ya zola yina bo ke tubila, ke tadila kaka ve kitoko ya nitu. Tala mambu ngungudi ke tuba sambu na mutindu ya kutuba ya mwana-nkento. (Tanga Nkunga ya Salomo 4:7, 11.) Yandi ke tuba nde “mabele ti bwiki kele na nsi ya ludimi na nge.” Sambu na ngungudi, bangogo ya mwana-nkento kele ntomo bonso mabele mpi bwiki. Ya kieleka, ntangu ngungudi ke zabisa mwana-nkento nde “nge kele kitoko mpenza, ata kifu mosi kele na nge ve,” yandi vandaka ve kutubila kaka kitoko ya nitu.
Dibanza ya Nzambi na Yina Me Tala Bikalulu ya Mbote
17 Muntu ya tatu ya bikalaka ya kwikama vandaka mwana-nkento ya bwala Shunemi yina vandaka mwense. Yandi vandaka leke mpi kitoko mingi, kitoko na yandi bendaka ve kaka dikebi ya mwana-bakala mosi yina vandaka ngungudi ya mameme, kansi yo bendaka mpi dikebi ya Salomo, ntotila ya Izraele yina vandaka ti kimvwama mingi. Kana beto tanga disolo ya kitoko yonso yina kele na mukanda ya Nkunga ya Salomo, mwana-nkento yai ya Shunemi zabaka ve bakala, ebuna bantu yina vandaka kuzinga pene-pene na yandi vandaka kuzitisa yandi. Ata mwana-nkento yango buyaka nde Salomo kukwela yandi ve, Nzambi pesaka Salomo mpeve na yandi sambu yandi sonika disolo ya mwana-nkento yango. Ngungudi yina yandi vandaka kuzola zitisaka mpi luzingu ya mwana-nkento yina vandaka me zaba ntete bakala ve. Kilumbu mosi ngungudi yango tubaka nde mwana-nkento ya Shunemi vandaka bonso “kilanga ya bo me tulaka lupangu.” (Salomo 4:12) Na Izraele ya ntama, bilanga ya kitoko vandaka ti banti ya mutindu na mutindu, bintuntu ya nsudi ya kitoko, mpi banti ya nda. Bo vandaka kutula bilanga ya mutindu yai na kati ya lupangu to kibaka mpi bo vandaka kukotila kaka na kielo ya bo vandaka kukanga ti nsapi. (Yezaya 5:5) Sambu na ngungudi yina, bikalulu ya kukonda mvindu mpi ya kitoko ya mwana-nkento ya Shunemi vandaka bonso kilanga ya mutindu yina ya kitoko mpenza. Yandi zabaka ve bakala ata fioti. Zola na yandi ya kitoko zolaka kuvanda kaka sambu na muntu yina zolaka kukwela yandi.
Kitoko ya Ntima Ke Zingaka Mingi
Ya kieleka, mbala mingi bantu ke tulaka dikebi mingi kuluta na kitoko ya meso, ebuna yo ke nataka bo na kukonda kupesa valere na bikalulu ya mbote ya ntima. Kansi, Ngangi na beto ke talaka kimuntu yina beto kele na yo na ntima, yandi ke talaka ve kimuntu na beto ya nganda. Ebuna, yandi me pesaka beto mbandu ya kuluta kitoko yina fwete sadisa beto na kubaka badesizio ya ke monisa nde beto kele bantu ya kuyela. Kana beto tala na Biblia, Nzambi yandi mosi ke tuba nde: “Mono ke talaka ve yina ke monika na meso. Muntu ke talaka yina ke monika na meso, kansi Mfumu Nzambi ke talaka ntima.”—1 Samuele 16:7.
Nzambi kele Nto ya kitoko ya kieleka ya bantu, mpi Ndinga na yandi ke songa beto nde kana beto ke sosa kuzaba valere ya kieleka ya muntu, beto fwete tala ntete bikalulu na yandi ya kimpeve. Biblia ke tuba nde: “Kitoko ya meso ke kusaka, yo mpi ke vilaka, kansi nkento yina ke zitisaka Mfumu Nzambi bo fweti kumisa yandi.” (Bingana 31:30) Ya kieleka, kitoko ya nganda lenda bumba bikalulu ya nzanzi na ntima. (Estere 1:10-12; Bingana 11:22) Ata kitoko ya nitu lenda vila na nima ya bamvula, kitoko ya ntima, disongidila bikalulu yina kele na ntima, lenda kuma mingi mpi kuzinga mingi.
Yo yina, yo kele mpenza mayele na kuyedisa bikalulu bonso zola, kiese, ngemba, kukanga ntima, ntima ya mbote, kusala mambote, lukwikilu, ntima pete, mpi kudiyala! (Bagalatia 5:22, 23) Ebuna beto lenda kuma na kitoko ya ntima yina ke zingaka mingi mpenza.—1 Piere 3:3, 4.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya NKunga ya Salomo
2:7; 3:5—Sambu na nki mwana-nkento ya Shunemi lombaka bana-bankento ya nzo ya ntotila na kuzenga “na zina ya bambambi ti bakabuluku ya nseke”? Bambambi ti bakabuluku me zabanaka sambu na kitoko na bo. Yo yina, mwana-nkento ya Shunemi pusaka bana-bankento ya nzo ya ntotila na kuzenga na nsadisa ya konso kima yina kele kitoko nde bo ta meka ve kutedimisa zola na ntima na yandi.
17-23 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | NKUNGA YA SALOMO 6-8
Vanda Kibaka, Kansi Kielo Ve
Keti Zola ya Kieleka Ke Vandaka?
15 Tanga Nkunga ya Salomo 4:12. Sambu na nki ngungudi ke tuba nde mwana-nkento yina kele “bonso kilanga ya bo me tulaka lupangu”? Lupangu ya kilanga ke kangisaka bantu ya nkaka nzila ya kukota na kilanga. Bantu lenda kota na kati kaka kana bo kele ti nsapi ya kielo ya kilanga. Mwana-nkento ya Shunemi vandaka bonso kilanga yina sambu yandi bakaka lukanu ya kumonisa zola kaka na muntu yina ta kwela yandi, disongidila ngungudi. Sambu yandi kangaka ntima na mambu yonso yina Salomo salaka sambu na kubwisa yandi, yandi monisaka nde yandi kele bonso “kibaka” kansi ve “munoko ya nzo” yina ke kangukaka mpamba-mpamba. (Salomo 8:8-10) Mutindu mosi mpi, bansadi ya Nzambi yina me kwelaka ntete ve ke bumbaka zola na bo sambu na kumonisa yo kaka na bantu yina bo ta kwela na bilumbu ke kwisa.
16 Ntangu ngungudi zabisaka mwana-nkento ya Shunemi na kusala mwa nzietelo sambu na kilumbu mosi, bampangi na yandi ya babakala buyisaka yandi. Yo yina bo pesaka yandi kisalu na kilanga na bo ya vinu. Keti yo ke tendula nde bo vandaka ve kutudila yandi ntima? Keti bo yindulaka nde bo ke kwenda kusala mansoni? Ya kieleka, bo bakaka kaka bangidika sambu na kutanina mpangi na bo ya nkento na kubwa ve na mansoni. (Salomo 1:6; 2:10-15) Bakristu ya me kwelaka ntete ve mpi lenda baka dilongi: Ntangu bo ke talana sambu na makwela, bo fwete baka bangidika sambu na kubikala bunkete. Bo fwete sosa ve kukutana na bisika yina bo kele kaka bo zole. Kana yo me fwana nde bo monisilana zola, bo fwete keba na kulutisa ve ndilu.
yp 188 § 2
Keti Yo Kele Mbote na Kuvukisa Nitu na Ntwala ya Makwela?
Kana nge ke vukisa ve nitu na ntwala ya makwela, nge ta kutana ve ti mambu ya mpasi yina yo ke nataka. Katula yo, nge ta baka mpi mambote ya nkaka. Mu mbandu, Biblia ke tubila mwana-nkento mosi yina vandaka kuzola fianse na yandi mingi. Ata mpidina, yandi vukisaka ve nitu ti fianse yango na ntwala nde bo kwelana. Yo yina yandi tubaka na kiese yonso nde: “Mono kele kibaka, mpi mabele na mono kele bonso banzo-zulu.” Yandi vandaka bonso kielo yina ke kangukaka ve ata mupepe ya ngolo ke bula yo, disongidila nde yandi vandaka kundima ve ata fioti kuvukisa nitu na ntwala ya makwela. Na kutuba ya nkaka, yandi vandaka bonso kibaka mosi ya nda yina muntu lendaka kuluta ve. Yo yina bo bingaka yandi nde muntu ya “bunkete.” Diaka, yandi tubaka sambu na fianse na yandi nde: “Na meso na yandi mono me kuma bonso muntu yina me kuma na ngemba.” Ngemba yina yandi vandaka kuwa salaka nde bo zole bo vanda na kiese.—Nkunga ya Salomo 6:9, 10; 8:9, 10.
yp2 33
Mwana Nkento ya Shulami Kele Mbandu ya Mbote Mpenza
Mwana-nkento ya Shulami zabaka nde yandi fwete tadila zola na mutindu ya mbote mpi yandi fwete bika ve nde yo kumisa yandi ntu zulu-zulu. Yandi songaka banduku na yandi nde: ‘Mono ke lomba beno na kudia ndefi: Beno meka ve kutedimisa zola na kati na mono tii kuna ntangu na yo ta lunga.’ Yandi zabaka mbote nde zola lenda lawusa muntu. Yandi bakisaka mpi nde bantu ya nkaka lendaka kupusa yandi na kundima muntu yina yandi ke sepela ve ti yandi. Nkutu, ntima na yandi mosi lenda kusa yandi mpi. Yo yina yandi vandaka kaka bonso “kibaka.”—Nkunga ya Salomo 8:4, 10.
Keti nge kele mpi bonso mwana-nkento ya Shulami? Keti nge ke salaka mambu na mayele mpi nge ke landaka ve ntima na nge ngulu-ngulu? (Bingana 2:10, 11) Bantangu ya nkaka, bantu lenda pusa nge na kuzola mwana-bakala mosi to mwana-nkento mosi ata nge me lunga ntete ve. To nge mosi mpi lenda wa nzala ya kuzola. Mu mbandu, nge lenda mona mwana-bakala mosi ti mwana-nkento mosi me simbana na diboko mpi nge lenda wa nzala ya kusala bonso bo. Bantangu ya nkaka, nge lenda sepela mingi kibeni ti muntu mosi yina kele ve Mbangi ya Yehowa. Kansi kuvila ve nde mwana-nkento ya Shulami salaka mambu na mayele mpi yandi bikaka ve nde ntima na yandi kutambusa yandi. Nge lenda sala mpi bonso yandi.
Bimvwama ya Kimpeve
Keti Zola ya Kieleka Ke Vandaka?
3 Nkunga ya Salomo 8:6 ke tuba nde: “Tula mono bonso kashe na ntima na nge, bonso kashe na diboko na nge, sambu zola kele ngolo bonso lufwa, mpi kukangama kaka na muntu kele ngolo bonso maziamu. Tiya na yo kele tiya yina ke pela, tiya ya Yah.” Bangogo “tiya ya Yah” ya bo me sadila awa ke monisa zola ya mingi. Zola ya kieleka kele “tiya ya Yah,” yo ke tendula nde Yehowa kele na kisina ya zola yina. Yehowa gangaka bantu na kifwani na yandi, ti makuki ya kuzola. (Kuy. 1:26, 27) Ntangu Adami monaka Eva, yandi tubaka bangogo yina monisaka nde yandi sepelaka mingi. Ntembe kele ve nde, Eva mpi sepelaka ti Adami, yina pesaka mpanzi na yandi sambu bo ganga Eva. (Kuy. 2:21-23) Sambu Yehowa me tulaka na kati ya muntu makuki ya kuzola muntu ya nkaka, bankwelani lenda zolana mingi mpi kulanda na kumonisa zola yina luzingu na bo ya mvimba.
24-30 NOVEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YEZAYA 1-2
Yehowa Ke Pesaka “Bantu Yina Kele ti Kilo ya Masumu” Kivuvu
ip-1 14 § 8
Tata Mosi Kele ti Bana ya Ntu-Ngolo
8 Yezaya songaka bantu ya Yuda nde: “Mawa na dikanda ya masumu, bantu yina kele ti kilo ya masumu, bana ya bantu ya mbi, bana ya kubeba! Bo me yambula Yehowa; bo me sadila Santu ya Izraele mambu kukonda luzitu; bo me pesa yandi mukongo.” (Yezaya 1:4) Mambu ya mbi lenda lutana mpi yo kuma bonso kizitu ya kilo. Na bilumbu ya Abrahami, Yehowa tubaka nde masumu ya bantu ya Sodome ti ya Gomore kumaka kibeni “kizitu mingi” to kilo mingi. (Kuyantika 18:20) Yo kele mpi mutindu mosi sambu na bantu ya Yuda sambu Yezaya ke tuba nde bo “kele ti kilo ya masumu.” Diaka, yandi ke binga bo nde: “Bana ya bantu ya mbi, bana ya kubeba!” Ntembe kele ve nde bantu ya Yuda vandaka bonso bana ya ntu-ngolo sambu bo ‘pesaka Yehowa mukongo’ to na kutuba ya nkaka, bo ‘pesaka yandi nima’ mutindu Biblia ya Kituba ke balula yo.
Yehowa Ke Zola nde Bantu Yonso Kubalula Ntima
6 Yehowa tindaka baprofete mbala na mbala sambu bo longa mpi bo sungika bantu na yandi. Mu mbandu, Nzambi tindaka Yeremia na kusonga bo nde: “Vutuka, O nkolami Izraele . . . mono ta tala beno ve ti makasi, sambu mono kele ya kwikama . . . mono ta vanda ve na makasi kimakulu. Ndima kaka mbi na nge, sambu nge me kolama na ntwala ya Yehowa.” (Yer. 3:12, 13) Yehowa lombaka Yoele, na kuzabisa bo nde: “Beno vutukila mono na ntima na beno ya mvimba.” (Yoe. 2:12, 13) Yandi tindaka Yezaya na kusonga bo nde: “Beno kudikumisa bunkete; beno katula bisalu na beno ya mbi na meso na mono; beno yambula kusala mambu ya mbi.” (Yez. 1:16-19) Yehowa songaka Ezekiele na kuyula bo nde: “Keti mono ke waka kibeni kiese na lufwa ya muntu ya mbi? . . . Keti mono ke zolaka ve mingi kuluta nde yandi yambula banzila na yandi ebuna yandi bikala na luzingu? . . . Mono ke waka ve kiese na lufwa ya konso muntu yina, . . . Yo yina, beno kwisa kuvutuka mpi beno zinga.” (Ezek. 18:23, 32) Yehowa ke waka kiese ntangu bantu ke balulaka ntima sambu yandi ke zolaka nde bantu kuzinga mvula na mvula. Yehowa ke sadisaka ve bantu kaka na nima ya kubalula ntima. Bika beto tadila bambandu ya nkaka.
Bimvwama ya Kimpeve
ip-1 39 § 9
Nzo ya Yehowa Kele ya Kunanguka na Zulu Kibeni
9 Bubu yai, bansadi ya Nzambi ke vukanaka ve na tempelo mosi ya kele na zulu ya ngumba. Nkutu, na mvula 70 ya ntangu na beto, basoda ya Roma panzaka tempelo ya Yehowa yina vandaka na Yeruzalemi. Diaka, ntumwa Polo tubaka pwelele nde nzo-tenta yina bantu ya Izraele vandaka kusadila na ntwala ya kutunga tempelo mpi tempelo yango ya bo tungaka na Yeruzalemi vandaka kaka bidimbu yina vandaka kumonisa mambu ya nkaka ya kuluta nene to mambu ya kimpeve, disongidila ‘tenta ya kieleka, yina Yehowa yandi mosi salaka.’ (Baebreo 8:2) Tempelo yango ya kimpeve kele mambu yina Yehowa me salaka sambu na kusadisa beto na kusambila yandi na nzila ya kimenga ya Yezu. (Baebreo 8:2) Yo ke tendula nde “ngumba ya nzo ya Yehowa” yina Yezaya 2:2 ke tubila ke monisa lusambu ya bunkete mpi ya kunanguka mpenza ya Yehowa na bilumbu na beto. Bansadi ya Yehowa ke sambilaka yandi na bumosi, kansi bo ke vukanaka ve bo yonso na ntoto ya mvimba na kisika mosi buna bonso na tempelo sambu na kusambila yandi.
1er-7 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YEZAYA 3-5
Yehowa Vandaka ti Nswa ya Kusonga Bantu ya Izraele na Kulemfukila Yandi
ip-1 73-74 § 3-5
Mawa na Kilanga ya Vinu ya Ke Buta Ve Mbote!
3 Yo vanda Yezaya yimbilaka bantu ya Yuda nkunga yai to ve, ntembe kele ve nde mambu yina kele na nkunga yango bendaka kibeni dikebi na bo. Bamingi na kati na bo vandaka kuzaba mutindu bo ke salaka bilanga ya vinu mpi bo lendaka kubakisa kukonda mpasi mambu yina Yezaya vandaka kutuba. Bonso bantu yina ke salaka bilanga ya vinu bubu yai, munkwa ya kilanga yina Yezaya ke tubila kunaka ve bambuma ya vinu, kansi yandi kunaka “nti ya vinu ya kitoko ya mbwaki” disongidila lutangu ya nti ya vinu ya kitoko mpenza. Yandi salaka kilanga yango na “lweka ya ngumba ya fioti ya ke butaka mbuma mingi” sambu kilanga yango kubuta mbote.
4 Yo ke lombaka kisalu mingi sambu kilanga ya vinu kubuta mbote. Yezaya ke tuba nde munkwa ya kilanga ya vinu yango “timunaka yo mpi katulaka matadi na kati na yo.” Kisalu yango ke lembisaka mingi kibeni! Ntembe kele ve nde yandi sadilaka matadi ya kuluta nene sambu na ‘kutunga nzo-zulu.’ Na ntangu ya ntama, bo vandaka kutunga banzo-zulu na bilanga sambu na kusadisa bantu yina vandaka kukengila bilanga na kutanina yo mbote-mbote na bambisi mpi na miyibi. Diaka, munkwa ya kilanga yango tungaka kibaka mosi ya matadi sambu na kukabisa bandilu ya kilanga na mutindu mosi ya mbote. (Yezaya 5:5) Bantu vandaka kusala mpidiyai sambu masa ya mvula kunata ve ntoto ya kilanga na musindala.
5 Yo fwanaka kibeni nde mukwa ya kilanga yai ya vinu kuvingila nde kilanga na yandi kubuta mbote sambu yandi salaka kisalu ya ngolo mpenza. Yo yina, yandi timunaka dibulu na kati na yo sambu na kukamuna vinu. Kansi diambu ya mpasi kele nde, kilanga ya vinu yango butaka ve mbote. Yo butaka kaka bambuma ya vinu ya mbi.
ip-1 75-76 § 8-9
Mawa na Kilanga ya Vinu ya Ke Buta Ve Mbote!
8 Yezaya ke binga Yehowa, munkwa ya kilanga ya vinu nde “bakala yina mono ke zolaka.” (Yezaya 5:1) Yezaya bingaka Nzambi mutindu yai sambu yandi vandaka ti kinduku ya ngolo ti yandi. (Tala mpi Yobi 29:4; Nkunga 25:14.) Kansi, zola yina Nzambi monisilaka ‘kilanga na yandi ya vinu’ to dikanda yina yandi ‘kunaka,’ me luta na ntama kibeni zola yina Yezaya vandaka ti yo sambu na yandi.—Tala mpi Kubasika 15:17; Nkunga 80:8, 9.
9 Yehowa “kunaka” to tulaka dikanda ya Izraele na Kanana mpi yandi pesaka bo bansiku ti balusambisu na yandi, yo vandaka bonso kibaka yina vandaka kutanina bo sambu makanda ya nkaka kubebisa bo ve. (Kubasika 19:5, 6; Nkunga 147:19, 20; Baefezo 2:14) Diaka, Yehowa pesaka bo bazuzi, banganga-nzambi mpi baprofete sambu na kulonga bo. (2 Bantotila 17:13; Malaki 2:7; Bisalu 13:20) Konso ntangu yina bambeni vandaka kunwanisa bantu ya Izraele, Yehowa vandaka kusadila bansadi na yandi sambu na kugulusa bo. (Baebreo 11:32, 33) Yehowa vandaka mpenza ti kikuma ya kuyula nde: “Inki mono lendaka kusala diaka sambu na kilanga na mono ya vinu yina mono me sala ntete ve?”
w06 15/6 18 § 1
“Keba Nti Yai ya Vinu”!
Yezaya tubaka nde “nzo ya Izraele” kele bonso kilanga ya vinu yina ke buta malembe-malembe “bambuma ya vinu ya mbi” to bambuma ya kupola. (Yezaya 5:2, 7) Bambuma yango ke vandaka fioti mingi mpi yo ke vandaka mikwa-mikwa. Bo ke diaka yo ve mpi bo ke sadilaka yo ve malafu. Yo vandaka kumonisa kibeni na mutindu ya kifwani dikanda ya Izraele yina vandaka ba-aposta mpi vandaka kubuta bambuma ya mbi, to na kutuba ya nkaka, kusala mambu ya mbi. Yo vandaka ve foti ya munkwa ya kilanga ya vinu mutindu kilanga na yandi ya vinu butaka bambuma ya mbi. Mutindu mosi mpi, Yehowa salaka yonso sambu na kusadisa dikanda ya Izraele na kusala mambu ya mbote. Nkutu, yandi yulaka nde: “Inki mono lendaka kusala diaka sambu na kilanga na mono ya vinuyina mono me sala ntete ve?”.—Yezaya 5:4.
w06 15/6 18 § 2
“Keba Nti Yai ya Vinu”!
Bantu ya Izraele vandaka bonso kilanga ya vinu yina butaka bambuma ya vinu ya mbi, yo yina Yehowa songaka bo nde yandi ta buka kibaka ya kifwani yina yandi tungaka sambu na kutanina bo. Yandi tubaka mpi nde yandi ta zenga diaka ve balutangu ya kilanga yina ya vinu ya kifwani mpi yandi ta bundula yo diaka ve. Yandi ta nokisila yo diaka ve mvula mpi masendele ti matiti ya mvindu ta fuluka na kati ya kilanga yango.—Yezaya 5:5, 6.
Bimvwama ya Kimpeve
ip-1 80 § 18-19
Mawa na Kilanga ya Vinu ya Ke Buta Ve Mbote!
18 Ntoto yonso na Izraele ya ntama vandaka ya Yehowa. Yehowa pesaka konso dibuta ya Izraele dikabu ya kitini ya ntoto. Bo vandaka ti nswa ya kupesa bantu ya nkaka bo futila yo to bo lendaka kuteka yo sambu na mwa ntangu. Kansi bo vandaka ve ti nswa ya kuteka yo “kimakulu.” (Levi 25:23) Nsiku yai vandaka kukanga nzila nde bo sadila ve ntoto yango na mutindu ya mbi, mu mbandu muntu mosi lendaka ve kubaka ntoto ya mingi mpi yo kuma ya yandi mosi. Yo vandaka mpi kusadisa mabuta na kubikala ve bansukami. Kansi bantu ya nkaka na Yuda vandaka lukasi mpi bo vandaka kufwa bansiku ya me tala makabu ya ntoto yina Yehowa pesaka konso dibuta. Profete Mika sonikaka nde: “Bo ke yuma ntima sambu na bilanga mpi bo ke botula yo; bo ke yuma ntima sambu na banzo, mpi bo ke baka yo; bo ke kusa muntu mpi ke baka nzo na yandi, bo ke kusa muntu mpi ke baka dikabu na yandi.” (Mika 2:2) Kansi Bingana 20:21 ke tuba nde: “Dikabu yina muntu bakaka ntete na lukasi ta vanda ve lusakumunu na nsuka.”
19 Yehowa tubaka nde yandi ta botula bantu ya nku yina vandaka kufwa bansiku na yandi bima yina bo bakaka na kingolo-ngolo. Banzo yina bo botulaka ta bikala ya mpamba mpi ‘bantu ta zinga ve na kati.’ Ntoto yina bo ke lula ta buta ve mbote. Yehowa tubilaka ve ntangu yina mpi mutindu yina mambu yango ta lungana. Yo ke monana nde mbala ya nkaka yo vandaka kutubila mwa mambu yina zolaka kusalama ntangu bantu ya Babilone zolaka kunata Bayuda na kimpika.—Yezaya 27:10.
8-14 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YEZAYA 6-8
“Mono Yandi Yai! Tinda Mono!”
Kudipesa na Nge Lenda Pusa Bantu na Kukumisa Yehowa
5 Na ntangu ya ntama, Yehowa lombaka profete Yezaya na kumonisa yandi mpi pesaka yandi bisalu mingi. (Yezaya 6:8-10) Yezaya ndimaka na luzolo yonso mpi tubaka nde: “Mono yandi yai! Tinda mono!” Bubu yai mpi, Yehowa ke pesaka bansadi na yandi dibaku ya kusadila yandi. Mingi na kati na bo ke ndimaka na luzolo yonso bonso Yezaya. Bo ke sadilaka Yehowa bisalu mingi mpi na bisika mingi, ata ntangu bo ke kutana ti bampasi. Kansi muntu ya nkaka lenda kudiyula nde: ‘Mono ke zolaka mingi kusadila Yehowa, keti yandi ke bakaka na mbalu bisalu yina mono ke sadilaka yandi? Ata mono sala yo to ve, keti kisalu ya Yehowa ta kwenda ve na ntwala?’ Keti nge me yindulaka dezia mutindu yina? Bika beto tubila Debora ti Baraki, bansadi ya Yehowa ya ntangu ya ntama. Bambandu na bo ta pesa bamvutu na bangiufula yai.
ip-1 95 § 15-16
Yehowa Nzambi Kele na Tempelo na Yandi ya Santu
15 Ntangu yai, Yehowa ke songa Yezaya mambu yina yandi fwete tuba mpi mambu yina bantu ta sala na nima ya kuwa mambu yango. Yandi ke tuba nde: “Kwenda, mpi tubila bantu yina nde: ‘Beno ta wa mbala na mbala, kansi beno ta bakisa ve; beno ta mona mbala na mbala, kansi beno ta baka ve nzayilu.’ Sala nde ntima ya bantu yai kukuma ngolo, sala nde makutu na bo kuwa ve, mpi kanga meso na bo, sambu bo mona ve ti meso na bo mpi bo wa ve ti makutu na bo, sambu ntima na bo kubakisa ve mpi bo vutuka ve ebuna bo beluka.” (Yezaya 6:9, 10) Keti yo ke tendula nde Yezaya fwete tuba ti makasi mpi kusala nde Bayuda kuvutukila ve Yehowa? Ata fioti ve. Yezaya vandaka kuzola Bayuda sambu bo vandaka bampangi na yandi. Kansi mambu yina Yehowa songaka yandi ke monisa nde ata Yezaya kusonga Bayuda nsangu ya Yehowa na konso mutindu yina, bo ta wila yandi ve.
16 Foti kele ya bantu bo mosi. Yezaya ta songa Bayuda nsangu ya Yehowa “mbala na mbala,” kansi bo ta wila yandi ve mpi bo ta bakisa yandi ve. Bamingi ta vanda ntu-ngolo mpi ta buya kuwa bonso nde bo kele bifwa-meso mpi bifwa-makutu. Yezaya ta vutukila bo mbala na mbala sambu na kumonisa bo nde bo ke zola ve kubakisa mambu yina yandi ke songa bo ata mambu yango ke katuka na Yehowa. Yo kele mpi mutindu mosi sambu na bantu bubu yai! Bamingi na kati na bo ke zolaka ve kuwa nsangu yina Bambangi ya Yehowa ke longaka sambu na Kimfumu ya Nzambi ya ke kwisa.
‘Widikila mpi Bakisa Ntendula’
23 Sambu na nki bantu mingi bakisaka ve ntendula ya mambu yina Yezu vandaka kulonga? Bankaka buyaka kusoba mabanza na bo, mpi kangamaka na bangindu na bo ya mbi. Yezu zabisaka bantu ya mutindu yai nde: “Beno ke mona mpamba nsiku ya Nzambi na mayele yonso sambu na kutanina binkulu na beno.” (Mar. 7:9) Bantu yina sosaka ve kubakisa ntendula ya bangogo yai. Bo buyaka kusoba mabanza na bo. Yo lenda vanda mpi nde bo vandaka kuwidikila kansi, bo vandaka kubakisa ve malongi yango! (Tanga Matayo 13:13-15.) Inki mutindu beto lenda zikisa nde bantima na beto kele ya kuyilama sambu na kubaka mambote na malongi ya Yezu?
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Yezaya—I
7:3, 4—Sambu na nki Yehowa gulusaka Ntotila ya mbi Ahazi? Bantotila ya Siria ti ya Izraele wakanaka sambu na kukatula Ntotila Ahazi ya Yuda na kimfumu mpi kutula Tabela, mfumu yina bo mosi ta twadisaka, mpi yina vandaka ve na dikanda ya Davidi. Mayele yai ya Satana zolaka kusukisa kuwakana yina Nzambi salaka ti Davidi. Yehowa gulusaka Ahazi sambu na kutanina nzila yina “Mfumu ya Ngemba” ya Nzambi silaka zolaka kubasika.—Yezaya 9:5.
15-21 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YEZAYA 9-10
Yezaya Tubilaka na Ntwala Mambu ya Me Tala “Nsemo ya Mingi”
Bo Vandaka Kuvingila Mesia
13 Mbikudulu tubilaka kisalu ya kusamuna ya Mesia na Galilea. Na yina me tala “ntoto ya Zabuloni ti ntoto ya Neftali” Yezaya sonikaka nde: “Bantu yina vandaka kutambula na mpimpa me mona mwini ya ngolo; bo vandaka kuzinga na ntoto ya mpimpa mingi, kansi ntangu yai mwini na mwini ke pela na bo.” (Yez. 9:1, 2) Yezu yantikaka kisalu na yandi ya kusamuna na Galilea, yandi vandaka kuzinga na Kapernaumi, kisika bantu mingi ya Zabuloni mpi Neftali bakaka mambote ya nsemo ya kimpeve yina yandi natilaka bo. (Mat. 4:12-16) Na Galilea, Yezu salaka Disolo na Zulu ya Ngumba, ponaka bantumwa na yandi, salaka kimangu na yandi ya ntete, mpi monanaka na balongoki kiteso ya 500 na nima ya lufutumuku na yandi. (Mat. 5:1–7:27; 28:16-20; Mar. 3:13, 14; Yoa. 2:8-11; 1 Kor. 15:6) Mpidina yandi lungisaka mbikudulu ya Yezaya na kusamunaka na “ntoto ya Zabuloni ti ntoto ya Neftali.” Ya kieleka, Yezu samunaka mpi nsangu ya mbote ya Kimfumu na bisika ya nkaka ya Izraele.
Vanda na Kiese na Kisalu ya Kukatula Bambuma!
19 Bikuma ya mbote ya kuwila kiese vandaka mingi na ntangu Yezu vandaka kusala kisalu ya kukatula bambuma mpi ntangu fioti na nima. Na ntangu yina, bantu mingi ndimaka nsangu ya mbote. Kiese kumaka mingi na Pantekoti ya mvu 33 ya ntangu na beto, sambu bantu kiteso ya 3 000 ndimaka mambu yina Piere tubaka, ebuna bo bakaka mpeve santu ya Yehowa, mpi bo kumaka bantu ya dikanda ya Izraele ya kimpeve ya Nzambi. Ya kieleka, ntalu na bo vandaka kukuma kaka mingi, mpi kiese na bo kumaka mingi sambu “konso kilumbu [Yehowa, NW] vandaka kuyika bo bantu ya nkaka yina ya yandi vandaka kugulusa.”—Bisalu 2:37-41, 46, 47; Galatia 6:16; 1 Piere 2:9.
20 Na ntangu yina, mbikudulu ya Yezaya lunganaka: “Mfumu Nzambi, nge me [kumisa dikanda na nge nene, NW] mingi, nge me pesa bo kiese mingi. Bo ke sepela na meso na nge bonso bantu ke sepela ntangu bo me katula bima na bilanga to ntangu bo ke kabana bima ya bo me botula na bitumba.” (Yezaya 9:3) Ata ntangu yai beto ke mona nde ‘dikanda ya bantu mingi’ ya bapakulami me lungaka imene, beto ke wa kiese mingi mutindu beto ke mona ntalu ya bantu yina ke sala kisalu ya kukatula bambuma ke kuma kaka mingi konso mvula.—Nkunga 4:7; Zakaria 8:23; Yoane 10:16.
ip-1 128-129 § 20-21
Lusilu ya Me Tala Mfumu ya Ngemba
20 Mambu yina Mesia ta sala ta nata mambote ya kukonda nsuka. Yo ke monana pwelele na mambu yai ya Yezaya tubaka: “Sambu nge me zenga vangu ya kilo na bo bitini-bitini, nti yina kele na mapeka na bo, muhangu ya mfumu ya kisalu, bonso na kilumbu ya Madiani.” (Yezaya 9:4) Bamvula mingi kibeni na ntwala nde Yezaya kubutuka, bantu ya Madiani ti bantu ya Moabi vukanaka sambu na kupusa bantu ya Izraele na kusala disumu. (Kutanga 25:1-9, 14-18; 31:15, 16) Na nima ya bamvula, bantu ya Madiani niokulaka bantu ya Izraele bamvula 7. Bo vandaka kukotila bo na babwala mpi na baferme na bo mpi kubotula bima na bo. (Bazuzi 6:1-6) Kansi Yehowa sadilaka nsadi na yandi Gideoni mpi yandi bedisaka basoda ya Madiani. Yo ke monana nde na nima ya bitumba yina, bantu ya Madiani bikaka diaka ve kuniokula bantu ya Izraele ata mbala mosi. (Bazuzi 6:7-16; 8:28) Ntama mingi ve, Yezu Kristu yina kele Gideoni ya nene, ta fwa bambeni ya bansadi ya Yehowa. (Kusonga 17:14; 19:11-21) ‘Bonso na kilumbu ya bantu ya Madiani,’ Yezu ta bedisa kibeni kimakulu bambeni ya bansadi ya Yehowa. Yandi ta sala yo ve na ngolo ya bantu, kansi na ngolo ya Yehowa. (Bazuzi 7:2-22) Na nima na yo, ata muntu mosi ve ta niokula diaka bansadi ya Yehowa!
21 Mutindu Yehowa ke monisa ngolo na yandi ke tendula ve nde yandi ke sepelaka ti bitumba. Yezu kele Mfumu ya Ngemba. Yo yina na nima ya kufwa bambeni na yandi, yandi ta tula ngemba ya kukonda nsuka. Yezaya tubaka mpi nde bima ya bo ke nwaninaka bitumba ta yokama na tiya. Yandi ke tuba nde: “Konso sapatu ya bitumba yina ke nikisaka ntoto ntangu bo ke tambula ti yo mpi konso lele yina me pola na menga ta kuma bima ya kupedisila tiya.” (Yezaya 9:5) Boma ya makulu ya basoda yina ke kwenda na bitumba ya bantu vandaka kuwa, ta vanda diaka ve. Bantu ta mona diaka ve basoda yina me katuka na bitumba mpi yina bilele me beba na menga. Bitumba ta vandaka diaka ve!—Nkunga 46:9.
Bimvwama ya Kimpeve
Mutindu ya Kupesa Bandongisila ya Mbote
Landa Mbandu ya Yezu Ntangu Nge Ke Pesa Bandongisila
Beto tala mambu yina ke salaka nde Yezu kuvanda “Ndongisi ya Mayele” mpi mutindu beto lenda landa mbandu na yandi.
• Yezu vandaka kuzaba mambu ya mbote ya kutuba. Yandi zabaka ntangu yonso mambu ya mbote ya kutuba sambu yandi vandaka kusadila mayele ya Yehowa ntangu yandi vandaka kupesa bandongisila kansi ve mayele na yandi mosi. Yandi songaka balongoki na yandi nde: “Mambu ya mono ke tubila beno mono ke tuba yo ve na mabanza na mono mosi.”—Yoa. 14:10.
Mambu yina yo ke longa beto: Ata beto kele ti eksperiansi mpi mayele mingi, beto fwete pesa bandongisila ya ke wakana ti Ndinga ya Nzambi kansi ve ti bangindu na beto mosi.
• Yezu vandaka kuzaba ntangu ya mbote ya kupesa bandongisila. Yandi songaka ve balongoki na yandi mambu yonso na mbala mosi. Kansi, yandi vandaka kuvingila ntangu ya mbote sambu na kupesa balongoki na yandi bandongisila mpi yandi songaka bo kaka mambu yina bo lendaka kubakisa.—Yoa. 16:12.
Mambu yina yo ke longa beto: Ntangu yo ke lomba nde beto pesa muntu mosi bandongisila, beto fwete vingila “ntangu ya [mbote ya] kutuba.” (Lon. 3:7) Kana beto me songa yandi mambu mingi na mbala mosi, yo lenda kumisa yandi kisaka-saka mpi kulembisa yandi nitu. Yo yina, yo ta vanda mbote na kusonga yandi kaka mambu ya mfunu yina yandi fwete zaba mpi yina ta sadisa yandi.
• Yezu vandaka kuzaba mutindu ya kupesa bandongisila na luzitu. Mbala mingi, Yezu vandaka kupesa balongoki na yandi bandongisila na yina me tala kuvanda ya kudikulumusa. Kansi na konso mbala, yandi vandaka kusala yo na mawete mpi na luzitu.—Mat. 18:1-5.
Mambu yina yo ke longa beto: Ata yo ke lomba nde beto pesa muntu mosi bandongisila mosi mbala na mbala, beto ta pesa yo mbote kibeni kana beto ke sala yo na mawete mpi na luzitu.
22-28 DÉCEMBRE
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YEZAYA 11-13
Mambu Yina Biblia Tubaka na Ntwala Sambu na Mesia
Yezu Kisika Yandi Katukaka
Bamvu-nkama mingi na ntwala, Biblia bikulaka nde Mesia zolaka kuvanda muntu ya bwala “Nazareti.” Matayo, nsoniki mosi ya Evanzile tubaka nde, dibuta ya Yezu kwendaka “kuzinga na bwala mosi, zina na yo Nazareti. Yandi salaka mambu yina sambu na kulungisa mambu yina baprofete tubaka, nde: ‘Bo ta bingaka yandi muntu ya Nazareti!’” (Matayo 2:19-23) Yo ke monana nde, zina Nazareti ke wakana ti ngogo ya Kibreo ya bo me balula na “lutangu.” Ya kieleka, Matayo vutukilaka mbikudulu ya Yezaya yina bingaka Mesia “lutangu” ya me basika na Yese, disongidila Mesia zolaka kuvanda mutekolo ya Yese, tata ya Ntotila Davidi. (Yezaya 11:1) Na kutuba ya kieleka, Yezu vandaka mutekolo ya Yese na nzila ya Davidi.—Matayo 1:6, 16; Luka 3:23, 31, 32.
ip-1 159 § 6
Luyalu ya Mesia Ta Gulusa Bantu mpi Ta Natila Bo Kiese
6 Mesia ta vanda ntwadisi ya inki mutindu? Keti yandi ta vanda bonso muntu ya Asiria ya nku mpi ya ntu-ngolo, bonso muntu yina fwaka Izraele, kimfumu ya Nordi yina vandaka ti makanda 10? Yandi ta vanda ve ata fioti mutindu yina. Yezaya ke tuba sambu na Mesia nde: “Mpeve ya Yehowa ta vanda na zulu na yandi, mpeve ya mayele mpi ya mayele ya kubakisa mambu, mpeve ya ndongisila mpi ya ngolo, mpeve ya nzayilu mpi ya boma ya Yehowa; mpi yandi ta wa kiese na boma ya Yehowa.” (Yezaya 11:2, 3a) Sambu na kukumisa Yezu Mesia, Nzambi tulaka yandi ve mafuta ya kieleka kansi yandi sadilaka mpeve santu na yandi sambu na kupona yandi mpi kukumisa yandi Mesia. Nzambi ponaka yandi na ntangu yandi bakaka mbotika, ntangu Yoane mbotiki monaka mpeve santu ya Nzambi ke kita na zulu ya Yezu bonso pizio. (Luc 3:22) Mpeve ya Yehowa kitaka ‘na zulu ya Yezu.’ Yo monanaka na mutindu Yezu salaka mambu ti ngangu, mayele, na bandongisila na yandi, ngolo mpi nzayilu. Yo kele bikalulu yina bantu ke zolaka nde ntwadisi kuvanda ti yo.
Sambu na nki Beto Fwete Wa Yehowa Boma?
5 Muntu yina ke waka Yehowa boma ya mbote ke zolaka yandi mpi yandi ke salaka ve ata kima mosi yina lenda bebisa kinduku na yandi ti Yehowa. Yezu vandaka ‘kuwa Nzambi boma ya mutindu yina.’ (Baeb. 5:7) Yandi vandaka ve kuwa Yehowa boma ya mbi. (Yez. 11:2, 3) Kansi yandi vandaka kuzola Yehowa mingi mpi kulemfukila yandi. (Yoa. 14:21, 31) Bonso Yezu, beto fwete zitisa Yehowa mingi kibeni mpi kuwa yandi boma sambu yandi kele zola, mayele, lunungu mpi ngolo mingi. Beto ke zabaka mpi nde Yehowa ke zolaka beto mingi kibeni mpi nde yandi ke tulaka dikebi na mambu yina beto ke salaka ntangu yandi ke longaka beto. Mambu yina beto ke salaka lenda sepedisa yandi to yo lenda pesa yandi mpasi.—Nk. 78:41; Bing. 27:11.
ip-1 160 § 9
Luyalu ya Mesia Ta Gulusa Bantu mpi Ta Natila Bo Kiese
9 Yezaya tubilaka na ntwala bikalulu yina Mesia ta vanda ti yo. Yandi tubaka nde: “Yandi ta sambisa ve na kutadila mambu yina ke monana na meso na yandi, yandi ta nganina mpi ve na kutadila mambu yina makutu na yandi ke wa.” (Yezaya 11:3b) Kana yo lomba nde zuzi mosi kusambisa nge, keti nge ta vanda ve na kiese nde zuzi ya mutindu yai kusambisa nge? Mesia kele ti mukumba ya kuvanda Zuzi ya bantu yonso. Ata kima mosi ve ya luvunu lenda kusa yandi ntangu yandi ke sambisa, ata mayele mosi mpi ve ya bazuzi ya nkaka ya nene ya bantu lenda kusa yandi. Yandi ta sambisa mpi ve na kutadila mambu yina bantu me songa yandi. Yandi ta sambisa mpi ve na kutadila kimvwama yina muntu kele ti yo. Disu na yandi ke zabaka nde mambu yai to yai kele luvunu mpi yandi ke tadilaka ve mambu ya ke monikaka na nganda ya lenda kusa bantu. Yandi ke zabaka “kimuntu ya kubumbana ya ntima.” (1 Pierre 3:4) Mbandu ya mbote kibeni yina Yezu me bikaka, yo me fwana nde bantu yonso yina bo ke lombaka na kusambisa bampangi na dibundu kulanda yo.—1 Bakorinto 6:1-4.
ip-1 161 § 11
Luyalu ya Mesia Ta Gulusa Bantu mpi Ta Natila Bo Kiese
11 Ntangu yo vandaka kulomba nde Yezu vutula balongoki na yandi na nzila, yandi vandaka kusala yo na mutindu yina vandaka mbote sambu na bo. Mpidina, Yezu bikaka mbandu mosi ya mbote kibeni sambu na Bakristu yina kele bankuluntu. Kansi, bantu yina ke salaka mambu ya mbi na nku yonso, Yezu ta pesa bo ndola ya ngolo kibeni. Kilumbu yina Yehowa ta lomba konso muntu ya ke zingaka na ntoto na kuvutula munoko, Mesia yina ta vanda ti kiyeka ya “kubula ntoto” na nsadisa ya ndinga na yandi disongidila nde, yandi ta fwa bantu ya mbi. (Nkunga 2:9 ; tala mpi Kusonga 19:15). Ebuna na nsuka, ata muntu mosi ve ya mbi ta vanda diaka na ntoto sambu na kukatula ngemba. (Nkunga 37:10, 11) Yezu kele ti kiyeka ya kusala mutindu yina sambu yandi me lwataka lunungu mpi kwikama.—Nkunga 45:3-7.
Bimvwama ya Kimpeve
Sambu na Nki Zina ya Yehowa Fwete Vanda Mfunu Mingi Sambu na Beto?
16 Beto ke landaka kubinga zina ya Yehowa. (Yoe. 2:32; Bar. 10:13, 14) Kubinga zina ya Yehowa ke tendula kaka ve kuzaba zina yango mpi kusadila yo. Kansi yo ke tendula mpi kuzaba nde Yehowa ke vandaka ti mawi mpi bikalulu mpi nde beto lenda kuma banduku na yandi, kutudila yandi ntima, kusosa lutwadisu mpi lusadisu na yandi. (Nk. 20:7; 99:6; 116:4; 145:18) Beto ke songaka mpi bantu ya nkaka zina ya Yehowa mpi bikalulu na yandi. Beto ke songaka bo mpi na kubalula ntima mpi na kusala mambu ya mbote sambu Yehowa kundima bo.—Yez. 12:4; Bis. 2:21, 38.
29 DÉCEMBRE–4 JANVIER
BIMVWAMA YA NDINGA YA NZAMBI | YEZAYA 14-16
Bambeni ya Bantu ya Nzambi Ta Baka Ndola
ip-1 180 § 16
Yehowa Me Pesa Mbanza Mosi ya Ntu-Ngolo Nsoni
16 Mambu yina salamaka ve mbala mosi na 539 na ntwala ya ntangu na beto. Kansi tii bubu, yo ke monana pwelele nde mambu yonso yina Yezaya tubaka na ntwala na yina me tala Babilone lunganaka yo vanda na mambu ya fioti-fioti. Muntu mosi ya ke tubilaka mambu ya Biblia ke tuba nde: Babilone ya “ke monana ntangu yai, mpi yo ke monanaka banda ntama kisika mosi ya me bikalaka kaka mpidina, yo kele kita ya kisika yina bantu ke vandaka diaka ve.” Yandi ke tuba diaka nde: “Kana nge tala mutindu yo me kumaka, nge ke yibuka mbala mosi mutindu mambu yina Yezaya mpi Yeremia tubaka lunganaka na siki-siki yonso.” Ntembe kele ve nde, ata muntu mosi ve ya zingaka na bilumbu ya Yezaya vandaka ti makuki ya kutubila na ntwala kubwa ya Babilone mpi mutindu yo me bikalaka. Beto vila ve nde, bantu ya Media mpi ya Persia bantu bwisaka Babilone kiteso ya bamvula 200 na nima ya ntangu yina Yezaya sonikaka mukanda ya kele ti zina na yandi mpi nde kubikala ya Babilone mutindu yo me bikalaka salamaka bamvula mingi kibeni na nima. Keti mambu yai ke pusa nge ve na kutudila Biblia ntima? Keti yo ke monisa ve nde Biblia kele Ndinga ya kupemama ya Nzambi? (2 Timoteo 3:16) Kuvila mpi ve nde, mutindu Yehowa lungisaka mambu yina yandi tubaka na ntwala na ntangu ya ntama, beto lenda ndima kibeni nde mambu yina yandi me tubaka na ntwala na Biblia kansi ya me lunganaka ntete ve ta lungana na ntangu yina yandi mosi me tulaka.
ip-1 184 § 24
Yehowa Me Pesa Mbanza Mosi ya Ntu-Ngolo Nsoni
24 Na Biblia, bo ke fwanisaka bantotila ya dikanda ya Davidi ti bambwetete. (Kutanga 24:17). Banda na Davidi, “bambwetete” yina vandaka kuyala na ngumba ya Sioni. Ntangu Salomo manisaka kutunga tempelo ya Yeruzalemi, bo kumaka kusadila zina Sioni sambu na kutubila mbanza ya mvimba. Ntangu dikanda ya Izraele vandaka na nsi ya kuwakana ya nsiku, nsiku vandaka kutuba nde konso bakala ya Izraele fwete kwenda na Sioni mbala tatu konso mvula. Yo yina Sioni kumaka “ngumba ya lukutakanu.” Mutindu Nebukadenezare bakaka lukanu ya kununga bantotila ya Yuda mpi ya kukatula bo na ngumba yina, yandi monisaka ngindu na yandi ya kukuma mfumu ya “bambwetete” yina. Yandi monisaka ve nde kana yandi nungaka, yo vandaka sambu na Yehowa. Kansi na lulendo yonso, yandi kuditulaka na kisika ya Yehowa.
ip-1 189 § 1
Mambu ya Yehowa Tubaka Sambu na Makanda
BANTANGU ya nkaka, Yehowa vandaka kusadila makanda sambu na kupesa bansadi na yandi ndola sambu bo vandaka kukuma ntima mbi. Yo vanda yandi pesa nzila nde mambu yina salama, yandi vandaka kundima ve nde makanda yango kusala mambu ya nku, ya mbi mpi ya ke monisa lulendo sambu na lusambu ya kieleka. Yo yina bamvula mingi na ntwala, Yehowa pesaka Yezaya mpeve santu na yandi sambu yandi sonika “nsangu sambu na Babilone.” (Yezaya 13:1.) Kansi Babilone ta kuma kigonsa kaka na nima. Na bilumbu ya Yezaya, insi yina vandaka kuniokula bantu yina Nzambi salaka kuwakana ti bo kele Asiria. Asiria fwaka Izraele, kimfumu ya Nordi mpi yo fwaka kitini ya nene ya Yuda. Kansi kununga yina Asiria nungaka vandaka ti bandilu. Yezaya sonikaka nde: “Yehowa ya makesa me zenga kieleka nde: ‘Kaka mutindu mono kanaka, yo ta salama mutindu yina . . . Mono ta bedisa muntu ya Asiria na insi na mono, mpi mono ta niata-niata yandi na bangumba na mono. Bo ta katula vangu na yandi na maboko na bo, mpi bo ta katula kilo na yandi na dipeka na bo.’” (Yezaya 14:24, 25) Bilumbu fioti na nima ya ntangu yina Yezaya tubaka mambu yai, Asiria vandaka diaka ve kigonsa sambu na Yuda.
ip-1 194 § 12
Mambu ya Yehowa Tubaka Sambu na Makanda
12 Mambu yai ya Yehowa tubaka na ntwala lunganaka inki ntangu? Yo wumelaka ve sambu na kulungana. Biblia ke tuba nde: “Yai kele ndinga yina Yehowa tubaka ntete sambu na Moabi. Mpi ntangu yai Yehowa ke tuba nde: ‘Na kati-kati ya bamvula tatu, bonso bamvula ya muntu ya kisalu yina ke bakaka lufutu, nkembo ya Moabi ta wa nsoni na mavwanga mingi ya mutindu na mutindu, mpi bantu yina ta bikala ta vanda fioti kibeni mpi bo ta vanda bantu ya mfunu ve.’” (Yezaya 16:13, 14) Bima ya mbanza yina ya me bikalaka ke monisa nde mambu yai me lunganaka. Yo ke monisa nde na mvu-nkama ya 8 na ntwala ya ntangu na beto, mambu ya mpasi salamaka na Moabi na ntangu mosi buna mpi bantu yina vandaka na babwala na yo tinaka babwala yina. Tiglath-Piléser III tubaka nde Salamanu ya Moabi vandaka na kati ya bantwadisi yina vandaka kufuta kitadi. Senakeribi vandaka kubaka kitadi yina Kamusunadbi ntotila ya Moabi vandaka kupesa. Bantotila ya Asiria Ésar-Haddôn mpi Assourbanipal vandaka kutuba nde bantotila yai ya Moabi Muçuri mpi Kamashaltu vandaka na nsi ya kiyeka na bo. Bantu ya Moabi ke vandaka diaka ve yai bamvula mingi kibeni me luta. Bantu me monaka bambanza mosi ya me fwaka mpi bo ke yindulaka nde yo vandaka bambanza yina bantu ya Moabi vandaka kuzinga. Kansi tii pana bantu me songisaka kaka bima ya fioti mpamba ya ke monisa nde bambeni yai ya ngolo ya bantu ya Izraele zingaka na bisika yina.
Bimvwama ya Kimpeve
Bangindu ya Mfunu ya Mukanda ya Yezaya—I
14:1, 2—Inki mutindu ‘bantu yina kumisaka ntete bantu ya Izraele bampika, kukumaka bampika na bo’ mpi nki mutindu bantu ya Izraele ‘yalaka bantu yina vandaka kupesa bo ntete mpasi’? Diambu yai lunganaka na bantu bonso Daniele, yina kumaka mfumu ya nene na Babilone na nsi ya luyalu ya bantu ya Media ti Persia; Estere, yina kumaka ntotila-nkento ya Persia; mpi Mardoshe, yina kumaka ministre ya ntete ya Kintinu ya Persia.