Bangiufula ya Batangi
Nani kele “nkento” yina Yezaya 60:1 ke tubila mpi nki mutindu yandi ke “telama” mpi ke “mwanga nsemo”?
Yezaya 60:1 ke tuba nde: “O nkento, telama, mwanga nsemo, sambu nsemo na nge me kwisa. Nkembo ya Yehowa ke sema na zulu na nge.” Baverse ya kele na ntwala mpi na nima ke monisa nde “nkento” yango kele Sioni to Yeruzalemi, yina vandaka ntu-mbanza ya Yuda na ntangu yina.a (Yez. 60:14; 62:1, 2) Yeruzalemi vandaka kumonisa insi ya Izraele ya mvimba. Mambu yina Yezaya sonikaka ke basisa bangiufula zole. Ya ntete, nki ntangu mpi nki mutindu Yeruzalemi ‘telemaka’ mpi mwangaka nsemo ya kimpeve? Ya zole, keti mambu yina Yezaya tubaka ke lungana kibeni na mutindu ya nene na bilumbu na beto?
Inki ntangu mpi nki mutindu Yeruzalemi ‘telamaka’ mpi mwangaka nsemo ya kimpeve? Yeruzalemi mpi tempelo na yo vandaka mayumbu ntangu Bayuda vandaka na kimpika na Babilone bamvula 70. Kansi ntangu Babilone bwaka na maboko ya bantu ya Media mpi ya Persia, bantu ya Izraele yina vandaka kuzinga na bisika ya mutindu na mutindu na kimfumu ya Babilone, bakaka nswa ya kuvutuka na insi na bo mpi ya kuvutula lusambu ya bunkete. (Esd. 1:1-4) Yantika na 537 na ntwala ya ntangu na beto, bantu ya kwikama yina bikalaka ya makanda 12 ya Izraele, vutukaka na insi na bo. (Yez. 60:4) Bo yantikaka kupesa Yehowa bimenga, kusala bankinsi mpi kutunga diaka tempelo. (Esd. 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Nkembo ya Nzambi yantikaka diaka kusema na Yeruzalemi, disongidila na bantu ya Nzambi yina vutukaka na insi na bo. Bo kumaka nto ya nsemo sambu na makanda, bayina vandaka na mpimpa ya kimpeve, disongidila bo vandaka ve kuzaba Yehowa.
Kansi mambu yina Yezaya tubaka lunganaka ve yonso na Yeruzalemi ya ntama. Bantu mingi ya Izraele landaka ve kulemfukila Nzambi. (Neh. 13:27; Mal. 1:6-8; 2:13, 14; Mat. 15:7-9) Nkutu na nima bo buyaka Yezu Kristu, yina vandaka Mesia. (Mat. 27:1, 2) Na mvu 70 ya ntangu na beto, bo fwaka diaka mbanza Yeruzalemi na mbala ya zole.
Yehowa tubaka dezia na ntwala nde yo ta salama mutindu yina. (Dan. 9:24-27) Yo kele pwelele nde lukanu ya Yehowa vandaka ve nde Yeruzalemi ya ntoto kulungisa baprofesi yonso ya me tala kuvutula lusambu ya bunkete yina Yezaya kapu 60 ke tubila.
Keti mambu yina Yezaya tubaka ke lungana mingi kibeni na ntangu na beto? Ee, kansi yo ke lungana sambu na nkento ya nkaka ya kifwani, “Yeruzalemi ya zulu.” Ntumwa Polo tubaka sambu na Yeruzalemi yango nde: “Yandi kele mama na beto.” (Bag. 4:26) Yeruzalemi ya zulu kele kitini ya organizasio ya Nzambi yina kele na zulu, ya kele ti bigangwa ya kimpeve yina ke sadilaka yandi na mutindu ya mbote. Bana na yo kele Yezu ti Bakristu 144 000 yina bo me tulaka mafuta ya kele ti kivuvu ya kuzinga na zulu bonso Polo. Bakristu yina bo me tulaka mafuta kele “dikanda ya santu,” disongidila “Izraele ya Nzambi.”—1 Pie. 2:9; Bag. 6:16.
Inki mutindu Yeruzalemi ya zulu ‘telamaka’ mpi ‘mwangaka nsemo’? Yandi salaka yo na nzila ya bana na yandi yina bo me tulaka mafuta na ntoto. Beto tala mutindu mambu yina kuminaka bo ke wakana ti mambu yina kele na Yezaya kapu 60.
Yo lombaka nde Bakristu yina bo me tulaka mafuta ‘kutelama’ sambu bo kumaka na mpimpa ya kimpeve ntangu matiti ya mbi ya apostazi fulukaka na mvu-nkama ya zole ya ntangu na beto, na nima ya lufwa ya bantumwa. (Mat. 13:37-43) Bo kumaka bampika ya Babilone ya Nene, kimvuka ya mabundu ya luvunu ya nsi-ntoto ya mvimba. Bo bikalaka bampika tii na “nsukilu ya ngidika ya bima,” yina yantikaka na 1914. (Mat. 13:39, 40) Mwa ntangu fioti na nima, na 1919, bo bakaka kimpwanza mpi na mbala mosi bo yantikaka kumwanga nsemo ya kimpeve, ntangu bo kudipesaka mingi kibeni na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu.b Na nsungi ya bamvula, bantu ya makanda yonso ke kwisaka na nsemo yina, yo vanda bantu ya Izraele ya Nzambi yina me bikalaka, disongidila “bantotila” yina Yezaya 60:3 ke tubila.—Kus. 5:9, 10.
Na bilumbu ke kwisa, Bakristu yina bo me tulaka mafuta ta mwanga mingi kibeni nsemo ya Yehowa. Inki mutindu? Kana bo me fwa awa na ntoto, bo ke kumaka kitini ya “Yeruzalemi ya Mpa,” to nkento ya makwela ya Kristu, yina kele Bakristu 144 000 ya ta vanda bantotila mpi banganga-nzambi ti Kristu.—Kus. 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.
Yeruzalemi ya Mpa ta lungisa mukumba ya mfunu kibeni sambu mambu yina kele na Yezaya 60:1 kulungana. (Fwanisa Yezaya 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 ti Kusonga 21:2, 9-11, 22-26.) Yeruzalemi ya ntoto vandaka kisika yina guvernema ya Izraele ya ntama vandaka. Mutindu mosi mpi, Yeruzalemi ya Mpa ti Kristu, ta vanda guvernema ya nsi-ntoto ya mpa. Inki mutindu Yeruzalemi ya Mpa ke “kulumuka katuka na zulu, na Nzambi”? Ntangu yo ke sala mambu sambu na ntoto. Bantu yina ke waka Nzambi boma na makanda yonso “ta tambula na nsemo na yo.” Bo ta vanda diaka ve bampika ya disumu mpi ya lufwa. (Kus. 21:3, 4, 24) Yo ta sala nde ‘bo vutula bima yonso’ mbote-mbote mutindu Yezaya mpi baprofete ya nkaka tubaka na ntwala. (Bis. 3:21) Bo yantikaka kuvutula mbote-mbote bima yonso ntangu Yezu kumaka ntotila, mpi bo ta manisa kuvutula yo na nsuka ya Luyalu na yandi ya bamvula 1 000.
a Na Yezaya 60:1, Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa ke sadila ngogo “nkento” na kisika ya “Sioni” to “Yeruzalemi” bonso bambalula ya nkaka ya Biblia, sambu bangogo ya Kiebreo ya bo me balula nde “telama” mpi “mwanga nsemo” ke tadila bankento. Yo kele mpi mutindu mosi ti ngogo ya bo me balula nde “nge.” Ngogo “nkento” ke sadisa muntu yina ke tanga na kubakisa nde bo ke tubila nkento ya kifwani.
b Ezekiele 37:1-14 mpi Kusonga 11:7-12 ke tubila mpi mambu yina bo salaka sambu na kuvutula lusambu ya bunkete na 1919. Ezekiele tubaka na ntwala nde Bakristu yonso yina bo me tulaka mafuta ta vutula lusambu ya bunkete na nima ya kuvanda bampika bamvula mingi. Profesi ya kele na mukanda ya Kusonga ke tuba nde kimvuka mosi ya fioti ya bampangi yina bo me tulaka mafuta yina vandaka kutwadisa organizasio ya Yehowa, ta butuka diaka na kimpeve na nima ya ntangu fioti yina bo kangaka bo nzila ya kusadila Yehowa sambu bo tulaka bo na boloko ata bo salaka ve kima mosi ya mbi. Na 1919, bo tulaka bo “mpika ya kwikama mpi ya mayele.”—Mat. 24:45. Tala mukanda Yehowa Me Vutula Lusambu ya Bunkete!, lut. 118.