Malongi Yina Beto Lenda Baka na Mambu Yina Yakobi Tubaka na Ntwala ya Kufwa​—Kitini 2

1. Inki beto ta longuka na disolo yai?

BANA ya Yakobi me ziunga papa na bo yina me kuma mununu mpi bo ke widikila na dikebi mpenza mutindu yandi ke sakumuna konso muntu na kati na bo. Mutindu beto longukaka yo na disolo ya me luta, mbala ya nkaka mambu yina Yakobi songaka Rubeni, Simeoni, Levi mpi Yuda, yitukisaka mingi bana na yandi. Ntembe kele ve nde, bo kudiyulaka kana nki Yakobi ta songa bana na yandi 8 yina bikalaka. Na disolo yai, beto ta mona malongi yina beto lenda baka na mambu yina Yakobi songaka Zebuloni, Isakare, Dani, Gadi, Asere, Naftali, Yozefi mpi Benyamini.a

ZEBULONI

2. Inki Yakobi songaka Zebuloni mpi nki mutindu yo lunganaka? (Kuyantika 49:13) (Tala mpi lupangu.)

² Tanga Kuyantika 49:13. Yakobi tubaka nde bana ya Zebuloni ta zinga na lweka ya nzadi-mungwa, na nordi ya Ntoto ya Lusilu. Bamvula kuluta 200 na nima, bana ya Zebuloni bakaka dikabu ya ntoto na kati-kati ya Nzadi-Mungwa ya Galilea ti Nzadi-Mungwa ya Mediterane. Moize tubaka nde: “O Zebuloni, vanda na kiese ntangu nge ke basika.” (Kul. 33:18) Mbala ya nkaka, yo zolaka kaka kutendula nde dikanda ya Zebuloni zolaka kusala ba voyage kukonda mpasi na banzadi yai zole sambu na kusumba mpi kuteka bima na bantu yina vandaka kuzinga na bisika ya nkaka. Yo vanda mpidina to ve, bana ya Zebuloni vandaka ti bikuma ya kuvanda na kiese.

3. Inki beto lenda sala sambu na kusepela ti bima yina beto kele ti yo?

³ Inki yo ke longa beto? Beto kele ti bikuma ya kuzinga na kiese, yo vanda beto ke zinga na konso kisika yina to beto ke kutana ti mambu ya nki mutindu. Sambu na kulanda kuvanda na kiese, beto fwete sepela ti bima yina beto kele ti yo. (Nk. 16:6; 24:5) Bantangu ya nkaka, beto lenda kuma kutula dikebi kukonda mpasi na bima yina beto kele ve ti yo na kisika ya kutula dikebi na bima yina beto kele ti yo mpi yo lenda manisa beto kiese. Yo yina, beto fwete sala bikesa ya kutula dikebi na bima ya mbote yina beto kele na yo sambu na kuzinga na kiese.​—Bag. 6:4.

ISAKARE

4. Inki Yakobi songaka Isakare mpi nki mutindu yo lunganaka? (Kuyantika 49:14, 15) (Tala mpi lupangu.)

⁴ Tanga Kuyantika 49:14, 15. Yakobi sikisaka Isakare sambu yandi vandaka kikesa mingi na kisalu. Yo yina, yandi fwanisaka yandi ti mpunda ya kele ti mikwa ya ngolo, mbisi mosi ya lenda nata bima ya kilo mingi. Yakobi tubaka mpi nde Isakare ta vanda ti ntoto ya mbote. Mambu yai ya Yakobi tubaka lunganaka sambu bana ya Isakare bakaka kitini ya ntoto yina vandaka kubuta bima mbote pene-pene ya Nzadi Yordani. (Yoz. 19:22) Ntembe kele ve nde bana ya Isakare vandaka kusala ngolo bisalu ya bilanga. Kansi bo vandaka mpi kusala ngolo sambu na kusadisa bantu ya nkaka. (1 Bant. 4:7, 17) Bantu ya dikanda ya Isakare vandaka ya kuyilama na kunwana bitumba yina insi Izraele vandaka kunwana. Mu mbandu, ntangu Zuzi Baraki mpi profete ya nkento Debora lombaka bantu ya Izraele na kukwisa kusadisa bo sambu na kunwanisa Sisera, dikanda ya Isakare vandaka na kati ya makanda yina kwisaka.​—Baz. 5:15

5. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya bana ya Isakare mpi sambu na nki?

⁵ Inki yo ke longa beto? Yehowa ke bakaka na valere kisalu ya ngolo yina beto ke salaka sambu na yandi, kaka mutindu yandi vandaka kubaka na valere kisalu ya ngolo ya dikanda ya Isakare. (Lon. 2:24) Beto tadila mbandu ya bankuluntu yina ke salaka ngolo sambu na kukeba mpi kutanina dibundu. (1 Tim. 3:1) Bampangi yai ke nwanaka ve bitumba bonso yina dikanda ya Isakare nwanaka, kansi bo ke salaka ngolo sambu na kutanina bansadi ya Nzambi na mambu yina lenda bebisa kinduku na bo ti Yehowa. (1 Bak. 5:1, 5; Yude 17-23) Bo ke salaka mpi ngolo sambu na kuyidika mpi kusala badiskure yina ke pesaka dibundu kikesa.​—1 Tim. 5:17.

DANI

6. Inki mukumba dikanda ya Dani vandaka ti yo? (Kuyantika 49:17, 18) (Tala mpi lupangu.)

⁶ Tanga Kuyantika 49:17, 18. Yakobi fwanisaka Dani ti nioka yina ke tatikaka ngolo bambisi ya nene, mu mbandu mpunda ya bitumba mpi muntu ya ke tambwisa yo. Dikanda ya Dani vandaka kikesa mpi ya kuyilama sambu na kunwanisa bambeni ya Izraele. Dikanda ya Dani vandaka na nima ya makanda yonso ya Izraele ntangu bo vandaka kukwenda na Ntoto ya Lusilu. Yo yina, bo vandaka kutanina bana ya Izraele sambu “bo salaka kimvuka ya bantu yina vandaka kukengila bacamp yonso na nima.” (Kut. 10:25) Dikanda ya Dani vandaka kusala kisalu mosi ya mfunu mingi na nima ya bacamp yonso ya Izraele ata bantu ya nkaka ya Izraele vandaka ve kumona mambu yonso yina bo vandaka kusala.

7. Inki beto fwete vila ve ntangu beto ke lungisa konso mukumba yina na dibundu ya Yehowa?

⁷ Inki yo ke longa beto? Keti nge me lungisaka dezia mukumba mosi mpi yo monanaka bonso nde bampangi tudilaka yo ve dikebi? Mbala ya nkaka nge pesaka maboko na kutula bunkete na Nzo ya Kimfumu mpi na kuyidika yo, to na bisalu yina ke salamaka na balukutakanu ya nziunga to ya distrike to mpi na bisalu ya nkaka. Kana mpidina, beto ke sikisa nge sambu na yo! Kuvila ve nde Yehowa ke monaka mpi ke bakaka na valere mambu yonso yina nge ke salaka sambu na yandi. Yandi ke sepelaka mingi-mingi ntangu nge ke sadilaka yandi sambu na kumonisa nde nge ke zolaka yandi mingi, kansi ve sambu bantu kusikisa nge to kupesa nge lukumu.​—Mat. 6:1-4.

GADI

8. Sambu na nki bambeni lendaka kunwanisa bantu ya Gadi kukonda mpasi? (Kuyantika 49:19) (Tala mpi lupangu.)

⁸ Tanga Kuyantika 49:19. Yakobi tubaka nde kimvuka ya miyibi ta nwanisa Gadi. Bamvula kuluta 200 na nima, dikanda ya Gadi bakaka dikabu ya ntoto na bo na esti ya Nzadi Yordani. Bambeni ya Izraele vandaka kuzinga na nziunga ya ntoto yango. Yo yina, bambeni yina lendaka kunwanisa bo kukonda mpasi. Ata mpidina, bantu ya Gadi sepelaka kuzinga pana sambu yo vandaka kisika ya mbote ya kusansa bitwisi. (Kut. 32:1, 5) Yo ke monana nde bantu ya Gadi vandaka kikesa mingi. Katula yo, bo vandaka kutula ntima nde Yehowa ta sadisa bo na kunwanisa bambeni na bo sambu na kutanina ntoto yina yandi pesaka bo. Nkutu bamvula mingi, basoda na bo sadisaka makanda ya nkaka ya Izraele na kubotula kitini ya nkaka ya Ntoto ya Lusilu na westi ya Yordani. (Kut. 32:16-19) Bantu ya Gadi tulaka ntima nde Yehowa ta tanina bankento na bo mpi bana na bo ata ntangu basoda na bo kwendaka na bitumba. Yehowa sakumunaka bo sambu na kikesa na bo mpi mpeve na bo ya kudipesa sambu na kusadisa bampangi na bo ata yo vandaka ve pete.​—Yoz. 22:1-4.

9. Kutudila Yehowa ntima lenda pusa beto na kusala nki?

⁹ Inki yo ke longa beto? Beto fwete landa kutudila Yehowa ntima sambu na kusadila yandi na ntangu ya mpasi. (Nk. 37:3) Bubu yai, bampangi mingi ke monisaka nde bo ke tudilaka Yehowa ntima ntangu bo ke salaka bibansa sambu na kupesa maboko na bisalu ya kutunga bisika na beto ya lusambu, ntangu bo ke kwendaka kupesa maboko kisika mpusa ya bansamuni kele mingi to ntangu bo ke lungisaka mikumba ya nkaka. Bo ke salaka yo sambu bo ke tulaka ntima nde Yehowa ta keba bo mpi ta landa kulungisa bampusa na bo.​—Nk. 23:1.

ASERE

10. Inki mambu bantu ya Asere salaka ve? (Kuyantika 49:20) (Tala mpi lupangu.)

¹⁰ Tanga Kuyantika 49:20. Yakobi tubaka nde dikanda ya Asere ta kuma ti bimvwama mingi mpi yo salamaka kaka mutindu yina. Dikabu ya ntoto ya dikanda ya Asere vandaka kubuta mbote kibeni. (Kul. 33:24) Yo vandaka mpi pene-pene ya Nzadi-Mungwa ya Mediterane mpi dibungu ya bantu ya Fenisia ya Sidoni, yina vandaka ti bimvwama mingi sambu na mumbongo na yo, vandaka mpi na teritware na bo. Kansi, bantu ya Asere kulaka ve bantu ya Kanana yina vandaka na ntoto yina Yehowa pesaka bo. (Baz. 1:31, 32) Mbala ya nkaka, bupusi ya mbi ya bantu ya Kanana mpi bimvwama yina bantu ya Asere vandaka ti yo, salaka nde bo kudipesa ve mingi na kusala luzolo ya Yehowa. Mu mbandu, bantu ya Asere kwisaka ve ntangu Zuzi Baraki bingaka bantu ya Izraele na kunwanisa bantu ya Kanana. Yo yina, bantu ya Asere vandaka ve pana ntangu Yehowa nungisaka bantu ya Izraele na mutindu ya kuyituka “pene-pene ya bamasa ya Megido.” (Baz. 5:19-21) Ntembe kele ve nde bantu ya Asere waka nsoni ntangu bo waka nkunga yai ya Baraki mpi Debora yimbaka na nsadisa ya mpeve santu: “Asere vandaka ya kuvanda mpi ke sala kima ve na lweka ya nzadi-mungwa.”​—Baz. 5:17.

11. Sambu na nki beto fwete tadila mbongo mpi bima ya kinsuni ti bukati-kati?

¹¹ Inki yo ke longa beto? Beto ke zolaka kudipesa ya mvimba na kisalu ya Yehowa. Sambu na kusala yo, beto fwete kuma ve bonso bantu ya nsi-ntoto yai yina ke yindulaka nde mbongo mpi bima ya kinsuni kele bima ya kuluta mfunu na luzingu. (Bing. 18:11) Beto fwete tadila mbongo ti bukati-kati. (Lon. 7:12; Baeb. 13:5) Beto fwete bika ve nde kusosa mbongo to bima ya kinsuni kukanga beto nzila ya kudipesa na kisalu ya Yehowa. Kansi banda bubu yai, beto fwete sadila mbote ntangu mpi ngolo na beto sambu na Yehowa sambu beto ke zabaka nde yandi ta pesa beto luzingu ya mbote kibeni na nsi-ntoto ya mpa.​—Nk. 4:8.

NAFTALI

12. Mbala ya nkaka, nki mutindu mambu yina Yakobi tubaka sambu na Naftali lunganaka? (Kuyantika 49:21) (Tala mpi lupangu.)

¹² Tanga Kuyantika 49:21. Mbala ya nkaka “bangogo ya kitoko” yina Yakobi tubilaka, vandaka kutadila mutindu Yezu vandaka kutuba ntangu yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote awa na ntoto. Yezu vandaka longi ya mbote mpi ntangu yandi vandaka kulonga nsangu ya mbote na ntoto, yandi zingaka ntangu mingi na mbanza Kapernaumi na teritware ya Naftali. Yo yina bo kumaka kubinga Kapernaumi nde “mbanza na yandi.” (Mat. 4:13; 9:1; Yoa. 7:46) Yezaya tubaka nde Yezu ta vanda bonso “nsemo ya mingi” sambu na bantu ya Zebuloni mpi ya Naftali. (Yez. 9:1, 2) Yezu kumaka “nsemo ya kieleka yina ke pesaka bantu ya mitindu yonso nsemo,” na nsadisa ya nsangu ya mbote yina yandi vandaka kulonga.​—Yoa. 1:9.

13. Inki beto fwete sala sambu mambu yina beto ke tuba kusepedisa Yehowa?

¹³ Inki yo ke longa beto? Yehowa ke tulaka dikebi na mambu yina beto ke tubaka mpi na mutindu beto ke tubaka yo. Inki mutindu beto lenda tuba “bangogo ya kitoko” yina ke sepedisaka Yehowa? Ntete, beto fwete tuba kieleka. (Nk. 15:1, 2) Diaka, beto fwete sosa ntete kupesa bantu ya nkaka kikesa, disongidila kusikisa bo kana bo me sala kima mosi ya mbote mpi kunwanina ve na kubokuta to na kutuba mambu ya mbi sambu na bo. (Baef. 4:29) Beto fwete kuditudila mpi lukanu ya kuyantika kusolula mbote ti bantu mpi kusonga bo mambu ya Yehowa.

YOZEFI

14. Tubila mutindu mambu yina Yakobi songaka Yozefi lunganaka. (Kuyantika 49:22, 26) (Tala mpi lupangu.)

¹⁴ Tanga Kuyantika 49:22, 26. Ntembe kele ve nde Yakobi vandaka kusepela mingi ti Yozefi sambu Yozefi vandaka “muntu yina bo kabisaka ti bampangi na yandi.” Yakobi tubaka nde Yozefi kele “lutangu ya nti ya ke butaka bambuma.” Yakobi yandi mosi vandaka nti mpi Yozefi vandaka lutangu ya nti yango. Yozefi vandaka mwana ya ntete ya Rashele, nkento yina Yakobi vandaka kuzola mingi. Yakobi tubaka nde Yozefi ta baka makabu mbala zole na kisika ya Rubeni, mwana ya ntete yina Yakobi butaka ti Lea. (Kuy. 48:5, 6; 1 Bans. 5:1, 2) Mambu yai lunganaka ntangu bana zole ya Yozefi, disongidila Efrayimi mpi Manase, kumaka makanda zole ya Izraele mpi konso dikanda bakaka kitini ya dikabu ya ntoto na yo.​—Kuy. 49:25; Yoz. 14:4.

15. Yozefi salaka nki ntangu bo sadilaka yandi mambu ya mbi?

¹⁵ Yakobi tubaka mpi nde bantu ya ke sadilaka munduki ya tolo-tolo ‘taka Yozefi batolo-tolo mpi bo bumbilaka yandi kimbeni.’ (Kuy. 49:23) Bantu yango vandaka bampangi na yandi yina vandaka ntete kuwila yandi kimpala mpi yina vandaka na kisina ya bampasi mingi yina yandi kutanaka ti yo. Kansi, Yozefi mengaka ve bampangi na yandi mpi yandi wilaka ve Yehowa makasi. Mutindu Yakobi tubaka yo: ‘Munduki ya tolo-tolo ya Yozefi bikalaka na kisika na yo, mpi maboko na yandi vandaka kaka ngolo mpi yo vandaka kunikana kukonda mpasi.’ (Kuy. 49:24) Yozefi vandaka ya kuyilama na kusadila munduki na yandi ya tolo-tolo, kansi yandi bulaka ve bampangi na yandi ata tolo-tolo mosi ya kimbeni. Yozefi tudilaka Yehowa ntima na bantangu ya mpasi mpi yandi lolulaka bampangi na yandi mpi sadilaka bo mambu ya mbote. (Kuy. 47:11, 12) Yozefi bikaka nde bampasi yina yandi kutanaka ti yo kukumisa yandi muntu ya mbote kibeni. (Nk. 105:17-19) Yo yina, Yehowa sadilaka yandi na mutindu ya kuyituka.

16. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Yozefi ntangu beto ke kutana ti bampasi?

¹⁶ Inki yo ke longa beto? Beto fwete bika ve ata fioti nde bampasi kukabisa beto ti Yehowa to ti bampangi na beto. Kuvila ve nde Yehowa lenda bika nde lukwikilu na beto kumekama sambu na kupesa beto malongi. (Baeb. 12:7, noti na nsi ya lutiti.) Malongi yai lenda sadisa beto na kukuma ti bikalulu ya mbote mpi kutomisa yo, mu mbandu kikalulu ya kuwila bantu mawa mpi ya kulolula bo. (Baeb. 12:11) Mutindu Yehowa sakumunaka Yozefi, yandi ta sakumuna beto mpi kana beto ke landa kukanga ntima na bampasi.

BENYAMINI

17. Inki mutindu mambu yina Yakobi tubaka sambu na bantu ya Benyamini lunganaka? (Kuyantika 49:27) (Tala mpi lupangu.)

¹⁷ Tanga Kuyantika 49:27. Yakobi tubaka nde bantu ya Benyamini ta vanda ngolo na bitumba bonso kibulu. (Baz. 20:15, 16; 1 Bans. 12:2) “Na suka” to na luyantiku ya kimfumu ya Izraele, Saule muntu ya Benyamini kumaka ntotila ya ntete ya Izraele. Yandi vandaka soda ya ngolo yina nwanisaka ti kikesa yonso bantu ya Filistia. (1 Sam. 9:15-17, 21) “Na nkokila” ya kimfumu yango, disongidila ntangu bantotila ya Izraele vandaka diaka ve kuyala, ntotila-nkento Estere mpi Ministre ya Ntete Mordekai, bantu ya Benyamini, gulusaka bantu ya Izraele na lufwa na maboko ya Kimfumu ya Persia.​—Est. 2:5-7; 8:3; 10:3.

18. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya mbote ya bantu ya Benyamini?

¹⁸ Inki yo ke longa beto? Ntembe kele ve nde bantu ya dikanda ya Benyamini sepelaka mingi ntangu Saule, muntu ya dikanda na bo, kumaka ntotila ya Izraele. Kansi ntangu Yehowa pesaka kimfumu na maboko ya Davidi, muntu ya dikanda ya Yuda, bantu ya Benyamini ndimaka nsuka-nsuka kupesa Davidi maboko. (2 Sam. 3:17-19) Bamvula mingi na nima, ntangu makanda ya nkaka teleminaka kimfumu ya Yuda, bantu ya dikanda ya Benyamini landaka kupesa maboko na ntima ya mvimba na kimfumu yango mpi na ntotila yina Yehowa ponaka na dikanda yango. (1 Bant. 11:31, 32; 12:19, 21) Bubu yai, beto fwete pesa mpi maboko na ntima ya mvimba na bantu yina Yehowa ke ponaka sambu na kutwadisa bansadi na yandi.​—1 Bate. 5:12.

19. Inki mambote mambu yina Yakobi tubaka na ntwala ya kufwa lenda natila beto?

¹⁹ Beto lenda baka mambote mingi na mambu yina Yakobi tubaka na ntwala ya kufwa. Kulonguka mutindu mambu yango lunganaka ke ndimisa beto kibeni nde baprofesi yonso ya nkaka ya Biblia ta lungana mpi. Diaka, kutadila mutindu Yehowa sakumunaka bana ya Yakobi ke sadisa beto na kubakisa mbote mutindu beto lenda sepedisa Yehowa.