MUTINDU YA KUZWA LUSADISU NA BASUSI

Kudiyangisa Mingi Ke Tendula Nki?

Kudiyangisa kele kusosa kulungisa bampusa ya nitu na nge. Butomfu na nge kele ti baormone mingi yina ke tambulaka na nitu ya mvimba. Kudiyangisa mingi lenda sala nde ntima kubula nswalu, yo ke kitisaka menga, ke vimbisaka bapumo mpi ke lembisaka misuni. Na ntwala ya kuzaba nde mambu yai ke kumina nge, nitu na nge ta yantika dezia kumonisa yo. Kana nge ke kudiyangisa diaka ve mingi, nitu na nge ta kuma diaka “mbote” mpi yo ta vutuka mutindu yo vandaka.

BASUSI LENDA VANDA MBOTE TO MBI

Basusi ke sadisaka muntu na kunwana ti bampasi mpi bigonsa. Basusi ke yantikaka na butomfu. Basusi ya mbote ke sadisaka muntu na kusala mambu na nswalu yonso. Basusi ya nkaka lenda sadisa nge na kulungisa bangindu na nge ya ntima to na kusala mambu mbote, mu mbandu, ntangu nge ke sala ekzame, ntangu bo ke yula nge bangiufula yina bo ke yulaka muntu na ntwala ya kubaka yandi na kisalu to na nsaka mosi buna.

Kansi, kudiyangisa mingi mbala na mbala lenda natila nge bampasi. Ntangu nitu na nge ke zola kuyantika kukuma “mbote,” nge lenda yantika kubela na nitu, na mabanza mpi na ntu. Diaka, bikalulu na nge mpi mutindu na nge ya kusadila bantu mambu lenda soba. Basusi ya ngolo lenda pusa muntu na kudibebisa to kusadila bima yina ke lawusaka mpi kukuma ti bikalulu ya nkaka ya mbi. Yo lenda pusa muntu na kuniokwama na mabanza, na kulemba nitu to na kukuma ti bangindu ya kudifwa.

Ata bantu yonso ke vandaka ve ti basusi ya mutindu mosi, yo lenda nata maladi ya mitindu na mitindu. Diaka, malembe-malembe yo lenda bedisa bitini yonso ya nitu.

MUTINDU BASUSI LENDA BEDISA NITU NA NGE

Mutindu bitini ya butomfu yina ke sadisaka muntu na kusala mambu ke kumaka kusala.

Misisa ya nitu ke bedisaka baormone bonso ormone yina ke salaka nde ntima kubula ntinu-ntinu mpi cortisol kusala diaka ve mbote. Yo ke bedisaka maladi ya ntima, ke matisaka tansio mpi yo ke matisaka sukadi yina ke vandaka na menga disongidila sukadi ya ke sadisaka muntu na kuditanina nswalu na bigonsa. Basusi ya ngolo lenda sala nde muntu:

kukuma ti kikalulu ya kuwa makasi, kudiyangisa, kuniokwama na mabanza, kubela na ntu mpi kukonda mpongi

Mutindu misuni mpi mikwa ke kumaka kusala.

Misuni na nge ta kuka diaka ve kutanina nge kana nge me lwala. Basusi ya ngolo lenda sala nde muntu:

Kuwa nitu mpasi, kubela tansio mpi kuwa mpasi na misuni

Mutindu muntu ke kumaka kupema.

Nge ta kuma kupema ntinu-ntinu sambu na kuzwa mpema. Basusi ya ngolo lenda sala nde muntu:

Kupema ntinu-ntinu mpi mpema na yandi kukuma nkufi mpi kuwa boma nde bantu ta sala yandi mambu ya mbi

Mutindu ntima mpi misisa yina ke lutisaka menga ke kumaka kusala.

Ntima na nge ta kuma kubula ntinu-ntinu mpi misisa ta kuma kulutisa menga na mpasi na nitu. Misisa yina ke lutisaka menga ta kuma ve kulutisa menga mbala mosi na kisika yina nitu na nge kele na mfunu ya menga mingi, mu mbandu na misuni. Basusi ya ngolo lenda sala nde:

tansio ya muntu kumata, muntu kubela maladi ya ntima mpi yo ke kangaka misisa ya menga yina ke kwendaka na butomfu

Mutindu baormone ke kumaka kusala.

Bitini ya nitu ke butaka baormone yina bo ke bingaka adrenaline mpi cortisol yina ke sadisaka nitu na kununga basusi. Ba foie ke matisaka sukadi yina ke vandaka na menga sambu yo pesa nge ngolo mingi. Basusi ya ngolo lenda sala nde muntu:

kubela maladi ya sukadi, nitu kukuka diaka ve kutina maladi, yo ke kumisaka maladi mingi, yo ke kumisaka muntu mawa-mawa mpi yo ke kitisaka kilo ya nitu

Mutindu estoma mpi misopo ke kumaka kusala.

Mutindu nitu na nge vandaka kusadila madia ta soba. Basusi ya ngolo lenda sala nde muntu:

Kuwa nzala ya kuluka to kuluka, kusala diare mpi yo lenda sala nde muntu kunena na mpasi

Mutindu bitini ya nitu yina ke butaka ke kumaka kusala.

Basusi ya ngolo ke manisaka mpusa ya kuvukisa nitu mpi mutindu ya kusala yo. Basusi ya ngolo lenda sala nde:

Nitu ya bakala kuvanda ve ti ngolo ya kuvukisa nitu mpi nkento kumona diaka ve baregle