Inki Mutindu Mono Lenda Kuzinga Ti Mawa na Mono?

“MONO waka mpwisa ya ngolo ya kubumba mawi na mono,” yai kele mutindu Mike ketendula ntangu yandi keyibuka lufwa ya tata na yandi. Sambu na Mike, kubumba mawi na yandi vandaka kima ya ntete ya kusala. Kansi na nima

yandi kwisaka kumona nde yandi vandaka kudikusa. Ebuna ntangu nduku ya Mike kuvidisaka nkaka na yandi ya bakala, Mike zabaka inki yandi fwete kusala. Yandi tubaka nde: “Kana yau vandaka mutindu mono vandaka kuyindula na bamvula meluta, mono zolaka kubula yandi na dipeka mpi kutubila yandi nde, ‘Vanda bakala.’ Ntangu yai ya mono mesoba mutindu na mono ya kumona mambu, mono simbaka yandi na diboko mpi mono tubaka nde ‘kudiwa mutindu nge fwete kudiwa. Yau tasadisa nge na kununga yau. Kana nge zola nde mono kwenda, mono takwenda. Kana nge zola nde mono bikala, mono tabikala. Kansi kuwa boma ve na kumonisa yina ya nge kewa.’”

MaryAnne mpi zolaka kubumba mawi na yandi ntangu bakala na yandi kufwaka. Yandi keyibuka nde: “Mono vandaka kuyindula mingi na mbandu ya mbote ya mono fwete kupesa na bankaka, mono kudipesaka ve nswa ya kumonisa mawi na mono kibeni. Kansi ya kyeleka mono kwisaka kuzaba nde kusosa kuvanda mbandu ya muntu ya ngolo sambu na bantu ya nkaka vandaka kusadisa mono ve. Mono yantikaka kutadila mvwandilu na mono mpi mono yantikaka kutuba nde: ‘Dila kana nge fwete kudila. Kumeka ve na kuvanda muntu ya kuluta ngolo. Basisa mawi na nge sambu nge tawa mbote na nima.’”

Na yau, Mike ti MaryAnne pesaka ndongisila yai: Monisa mawa na nge! Mpi bau menunga. Sambu na inki? Sambu kumonisa mawa kele mfunu sambu na kimpwanza ya mabanza. Kubasisa mawi na nge lenda kulembika mpasi ya nge kemona. Mutindu ya mbote ya kumonisa mawi, kana yau mevukana ti kubakisa mpi nzayilu ya kyeleka, yau tasadisa nge na kumanisa mawi na nge na mutindu mosi ya mbote.

Ya kyeleka, bantu yonso kemonisaka mawa na mutindu mosi ve. Mpi mambu ya nkaka bonso lufwa ya kintulumukina ya muntu ya beto zolaka mingi to lufwa yina kekwisaka malembe malembe na nima ya kubela mingi lenda kuvanda ti bupusi na mawa ya bayina kebikala na luzingu. Kansi kima mosi kemonana ya kyeleka: kubumba mawi na nge lenda kuvanda kigonsa sambu na nitu mpi sambu na mabanza. Kubasisa mawa kele mbote sambu na mavimpi ya nitu. Inki mutindu? Masonuku kele na mwa bandongisila ya kusadila.

Kumanisa Mawa​—⁠Inki Mutindu?

Kusolula lenda kuvanda mpila ya mbote ya kumanisa mawa. Na nima ya lufwa ya bana na yandi yonso kumi, ti bampasi ya nkaka ya kubwilaka yandi, Yobi tata ya mabuta ya ntama tubaka nde: “Mono ke mona mfunu ya kuzinga diaka ve. Mono fwete songa kaka [na kiebreo, “kukangula”] bampasi yonso ya ntima na mono. Mono ta tuba sambu na bampasi ya moyo na mono!” (Yobi 1:2, 18, 19; 10:⁠1) Yobi lendaka dyaka ve kubumba bampasi na yandi. Yau vandaka mfunu nde yandi kumonisa yau; yau kulombamaka nde yandi “kutuba.” Mutindu mosi, nsoniki ya bansaka ya nsi ya Angleterre, Shakespeare, sonikaka na mukanda na yandi Macbeth nde: “Monisa mansanga; kana ve nge lenda kunyokwama ngolo na mabanza.”

Ebuna kubula masolo ya mawi na nge na “nduku ya kyeleka” yina tawidikila nge na nzizidi mpi na zola yonso lenda kusadisa nge na kulembika mawa. (Bingana 17:17) Na kutubaka mambu ya mebwila nge mpi mawi na nge, yau kesadisaka mbala mingi na kubakisa mambu yango mpi na kununga yau. Dyaka, kana muwi kele mpi muntu ya kele na mawa yina menungaka ntete mawa na yandi, nge lenda kubaka mambote na bangindu ya mbote ya kusadila sambu na kununga. Ntangu mwana na yandi kufwaka, mama mosi kutendulaka sambu na inki kusolula ti nkento mosi ya kukutanaka na mambu ya mutindu mosi kusadisaka yandi. Yandi tubaka nde: “Kuzaba nde muntu ya nkaka kukutanaka na mambu ya mutindu mosi, yandi kuvibidilaka na yau, mpi nde yandi kelanda na kuzinga mpi yandi mevutukila luzingu na yandi ya lumbu na lumbu, vandaka kupesa mono dyaka ngolo ya mingi.”

Inki nge lenda kusala kana nge kele ve ti kikesa ya kubula masolo ya mawi na nge? Na nima ya lufwa ya Saule ti Yonatana, Davidi sonikaka nkunga ya mafwa ya mawa kuna yandi basisaka pwelele mawa na yandi. Na nima, nkunga yina ya mawa kwisaka kukuma kitini mosi ya mukanda ya Biblia ya Samuele ya zole. (2 Samuele 1:17-27; 2 Bansangu 35:25) Mutindu mosi, bantu ya nkaka kumonaka nde yau vandaka mpasi ve na kumonisa mawa na bau na kusonikaka. Fwola mosi tubaka nde yandi vandaka kusonika mawi na yandi ebuna na nima ya bilumbu yandi vandaka kutanga mambu ya yandi kusonikaka. Yandi monaka nde yau vandaka lusadisu ya mbote.

Ata na kusolula to na kusonika, kuzabisa mawi na nge lenda kusadisa nge na kumanisa mawa na nge. Yau lenda kusadisa nge mpi na kubakisa mambu yina nge kebakisa ve mbotembote. Mama mosi ya kufwilaka ketendula nde: “Bakala na mono ti mono, beto kuwaka nsangu ya bankwelani yina kufwaka makwela na bau na nima ya lufwa ya mwana, mpi beto zolaka ve nde mambu yina kubwila beto. Ebuna konso ntangu yina ya beto vandaka kuwa makasi, ya beto vandaka kusosa kunganina mosi ti ya nkaka, beto vandaka kutubila yau mpi beto wakana. Ya kyeleka, mono keyindula nde beto vandaka kubikala ya kukangama na kusalaka mutindu yina.” Ebuna, kubasisa mawi na nge na bantu ya nkaka lenda kusadisa nge na kubakisa nde ata nge mefwila muntu, bantu ya nkaka lenda kuwa mawa ve mutindu mosi ti nge, bantu ya nkaka lenda kuwa mawa na mutindu ya kuswaswana​—⁠bau tawa yau na mpila na bau mpi na mutindu na bau mosi.

Dyambu ya nkaka ya lenda kusadisa na kumanisa mawa kele kudila. Biblia ketuba nde: “Ntangu ya kudila” kele. (Longi 3:1, 4) Ya kyeleka lufwa ya muntu mosi ya beto kezolaka kenataka ntangu ya mutindu yina. Kubasisa mansanga ya mawa kekwisaka kumonana mfunu sambu na mavimpi ya nitu.

Mwana ndumba mosi ketendula inki mutindu nduku mosi ya luzolo kusadisaka yandi na kuvibidila ntangu mama na yandi kufwaka. Yandi keyibuka nde: “Nduku na mono vandaka konso kilumbu pana sambu na mono. Yandi dilaka ti mono. Yandi solulaka ti mono. Yau yina mono kukaka kibeni kumonisa pwelele mawi na mono, mpi yau vandaka mfunu mingi sambu na mono. Mfunu ya kuwa nsoni sambu na kudila kuvandaka ve.” (Tala Roma 12:15.) Nge mpi kuwa ve nsoni ya mansanga na nge. Bonso beto mekatuka kumona yau, Biblia mefuluka ti bambandu ya babakala ti bankento ya lukwilu​—⁠ti Yezu mpi​—⁠yina kubasisaka pwelele mansanga ya mawa kukonda kuwa nsoni.​—⁠Kuyantika 50:3; 2 Samuele 1:11, 12; Yoane 11:33, 35.

Mbala ya nkaka nge lenda kumona nde ntangu ya nkaka mawi na nge takwisaka na kintulumukina. Mansanga lenda kubasika kukonda kuyindula na ntwala. Fwola mosi monaka nde kusumba bima na magazini (dyambu mosi ya yandi vandaka kusala mingi ti bakala na yandi) lendaka kudidisa yandi, mingimingi mutindu yau vandaka kikalulu na bau, ntangu yandi vandaka kukuma na kisika ya madya yina bakala na yandi vandaka kuzola mingi. Vanda ti nzizidi. Mpi kuyindula ve nde nge fwete kukanga mansanga. Yibuka nde, yau kele na bikalulu ya bantu mpi yau kele mutindu mosi ya mbote ya kumonisa mawa.

Inki Mutindu Kuvibidila Mawi ya Kunata Makambu

Bonso mutindu beto monaka yau na ntwala, bamingi kevandaka na mawi ya kunata makambu na nima ya kufwila muntu ya bau zolaka mingi. Dyambu yai lenda kusadisa beto na kutendula mawa ya mingi ya muntu ya kwikama Yakobi ntangu bau ndimisaka yandi nde mwana na yandi bau fwaka yandi na “mbisi ya mfinda.” Yakobi yandi mosi muntu kutindaka yandi na kwenda kutala kana bampangi na yandi kuvandaka inki mutindu. Ebuna yau kemonana nde Yakobi kutungisamaka mingi na mawi ya kunata makambu, mu mbandu yandi lendaka kuyindula nde: ‘Sambu na inki mono tindaka Yozefi yandi mosi? Sambu na inki mono tindaka yandi na ndambu yina kele bambisi ya makasi?’​—⁠Kuyantika 37:33-35.

Mbala ya nkaka nge keyindula nde kukonda ya lusungiminu na nge mefwisa muntu ya nge vandaka kuzola mingi. Na kuzabaka nde mawi yango ya kunata makambu​—⁠yau kuvanda ya kyeleka to ya kudiyindudila​—⁠yina kele mutindu mosi ya kumonisa mawa yina lenda kusadisa nge. Awa dyaka, kuyindula ve nde nge fwete kubumba mawi na nge sambu na nge mosi. Kubula masolo na yina metala mutindu nge kekudiwa nde nge menata makambu lenda kupesa nge kikesa yina nge kele na yau mfunu.

Kansi, nge fwete kuzaba nde ata nge mezolaka muntu ya nkaka inki mutindu, beto kele ve ti kiyeka na luzingu na yandi, beto lenda mpi ve kubuyisa “bantangu ti mambu ya kukonda kukana” na kubwila bayina beto kezolaka. (Longi 9:11) Dyaka, mbefula kele ve nde balukanu na nge kuvandaka ya mbi ve. Mu mbandu, na kukonda kunata yandi nswalu na munganga, keti lukanu na nge kuvandaka nde muntu ya nge kezolaka kubela mpi yandi kufwa? Ata fyoti ve! Ebuna, keti ya kyeleka nge menata makambu ya kufwisa muntu yina? Ve.

Mama mosi zabaka kuvibidila ti mawi ya kunata makambu na nima ya lufwa ya mwana na yandi ya nkento na kisumbula ya kaminio. Yandi ketendula nde: “Mono kudiwaka nde mono menata makambu sambu mono tindaka yandi. Kansi mono kwisaka kuzaba nde yau vandaka buzoba na kuyindula mutindu yina. Mbi kuvandaka ve na kutinda yandi ti tata na yandi na kusumba bima. Kuvandaka kaka kisumbula ya ngolo.”

Nge lenda kutuba nde: ‘Kansi mono keyindula nde kele ti mambu mingi ya mono zolaka kutuba to kusala.’ Ya kyeleka, kansi nani na kati na beto lenda kutuba nde yandi kele tata, mama to mwana ya kukuka? Biblia keyibuka beto nde: “Beto yonso ke salaka bifu mbala mingi. Kana muntu kusala ata kifu mosi ve yandi kele muntu ya [kukuka, NW].” (Yakobo 3:2; Roma 5:12) Ebuna ndima dyambu yina kemonisa nde nge kele ve muntu ya kukuka. Kulanda na kuyindula mambu bonso yai nde “kana mono salaka mpila yai to mpila yina” tasoba ata kima mosi ve, kansi yau lenda kukingisa nge na kubaka kikesa.

Kana nge kele na bikuma ya kyeleka ya kundima nde nge menata makambu, kansi bikuma ya kudiyindudila ve, ebuna tadila ngindu ya kuluta mfunu sambu na kulembika mawi ya kunata makambu​—⁠ndolula ya Nzambi. Biblia kendimisa beto nde: “Kana nge vandaka kulanda masumu, O Yah, O Yehowa, nani lendaka kubikala ya kutelema? Sambu ndolula ya kyeleka kele ti nge.” (Bankunga 130:3, 4, NW) Nge lenda kuvutukila mambu ya ntama ve sambu na kusoba ata kima mosi. Kansi, nge lenda kulomba ndolula ya Nzambi sambu na bifu ya ntama. Ebuna inki nge fwete kusala? Ee, kana Nzambi kesila na kulolula bifu, keti nge mosi nge lenda kudilolula ve?​—⁠Bingana 28:13; 1 Yoane 1:⁠9.

Inki Mutindu Kununga Makasi

Kansi, keti nge mpi kewa makasi, mbala ya nkaka sambu na munganga, sambu na bansadi ya munganga, sambu na banduku, to nkutu sambu na muntu yina mefwa? Zaba nde yai mpi kele kima ya kekuminaka bantu mingi na mvidisa. Mbala ya nkaka makasi na nge kebasikaka kiteso mosi ti mpasi ya nge kewa. Nsoniki mosi kusonikaka nde: “Kaka na kuswasukisaka nde mono kele na makasi​—⁠na kusalaka ata kima mosi ve kansi na kuzabaka yau kaka​—⁠yau lenda kusadisa nge na kuvanda na ngemba sambu na malanda na yau ya mbi.”

Kumonisa to kukabula makasi na nge lenda mpi kusadisa. Inki mutindu? Ya kyeleka na kusadilaka ve makasi ya kuluta ndilu. Biblia kekebisa beto nde makasi ya kebakaka ntangu mingi kele kigonsa. (Bingana 14:29, 30) Kansi nge lenda kubaka nsyamisa na kubulaka masolo na yau ti nduku mosi ya kele na kikalulu ya kubakisa. Mpi bankaka kemonaka nde kusala kisalu ya ngolo ntangu bau kele na makasi kenataka lusadisu ya mbote.​—⁠Tala mpi Efeso 4:25, 26.

Ata yau kele mfunu na kumonisa pwelele mpi na masonga yonso mawi na nge, ngogo mosi ya kukebisa kele mfunu. Luswaswanu ya ngolo kele na kati ya kumonisa mawi na nge ti kukumisa mawi na nge na bantu ya nkaka. Mfunu kele ve ya kunganina bantu ya nkaka sambu na makasi na nge ti mpasi na nge. Ebuna, yibuka na kubula masolo ya mawi na nge, kansi na mutindu mosi ya mbi ve. (Bingana 18:21) Lusadisu mosi ya kuluta mbote kele sambu na kumanisa mawa, mpi ntangu yai beto tatubila yau.

Lusadisu ya Kekatuka na Nzambi

Biblia kendimisa beto nde: “Yehowa kele penepene ti bayina kemona mpasi na ntima; mpi yandi kegulusaka bayina kele na mabanza ya kunyatama.” (Bankunga 34:18, NW) Ee, kuluta konso kima ya nkaka, kuwakana ti Nzambi lenda kusadisa nge na kuvibidila dyambu ya metala lufwa ya muntu yina nge kezolaka. Inki mutindu? Bangindu yonso ya kusadila ya mepesama na ntwala kele na lufulu na yau to na kuwakana ti Ndinga ya Nzambi, Biblia. Kusadila yau lenda kusadisa nge na kuvibidila.

Dyaka, Kuvila ve mbalu ya kisambu. Biblia kepesa beto ndongisila yai: “Tulula kilo na nge na Yehowa yandi mosi, mpi yandi mosi tasadisa nge.” (Bankunga 55:22, NW) Kana kubula masolo ya mawi na nge ti nduku mosi ya Luzolo lenda kusadisa nge, kuluta mingi kukangula ntima na nge na “Nzambi ya nsyamisa yonso” tasadisa nge mingi mpenza!​—⁠2 Korinto 1:⁠3.

Kisambu mpamba ve kesalaka nde beto kudiwa mbote kuluta. “Yandi yina kewaka bisambu” kesila na kupesa mpeve santu na bansadi yina kelomba yau na kyeleka yonso. (Bankunga 65:2, NW; Luka 11:13) Mpi mpeve santu ya Nzambi, to ngolo ya kisalu, lenda kupesa nge “ngolo ya kuluta ngolo ya bantu” sambu na kuvibidila lumbu na lumbu. (2 Korinto 4:7, NW) Yibuka nde: Nzambi lenda kusadisa bansadi na yandi ya kwikama na kuvibidila konso dikambu yina to makambu yonso ya bau lenda kukutana na yau.

Nkento mosi ya kufwilaka mwana keyibuka inki mutindu kiyeka ya kisambu kusadisaka yandi ti bakala na yandi na mvidisa na bau. Yandi ketendula nde: “Kana beto kele na nzo na mpimpa mpi mawa ya mingi kukwisila beto, beto vandaka kusamba na ndinga ya ngolo, mbala ya ntete yau lombamaka nde beto sala kima kukonda yandi​—⁠lukutakanu ya ntete ya beto kwendaka na dibundu, lukutakanu ya nene ya ntete ya beto kwendaka​—⁠yau lombamaka nde beto samba sambu na kubaka kikesa. Ntangu beto vandaka kutelama na suka mpi mpila ya kukanga ntima sambu na dyambu yango kuvandaka ve, yau vandaka kulomba nde beto samba Yehowa sambu na kusadisa beto. Sambu na bikuma ya nkaka, yau vandaka mpenza boma mingi sambu na mono na kutambula mono mosi na kati ya nzo. Mpi yau vandaka mutindu mosi konso ntangu ya mono vandaka kuvutuka mono mosi na nzo, yau vandaka kulomba kusala kaka kisambu na kubondila Yehowa sambu yandi kusadisa mono na kukitisa ntima.” Nkento ya kwikama yina kekwikila na ngolo yonso mpi na lunungu yonso nde bisambu yina vandaka kunata nsobana. Nge mpi lenda kumona nde na kuvutula mvutu na kukangama na nge na bisambu, ‘ngemba ya Nzambi yina meluta mabanza yonso tatanina ntima na nge ti mabanza na nge.’​—⁠Filipi 4:6, 7, NW; Roma 12:⁠12.

Lusadisu ya Nzambi kepesaka kenataka mpenza nsobana. Mukristu ntumwa Polo sonikaka nde Nzambi “kesyamisaka beto na bampasi na beto ya mutindu na mutindu na mpila nde beto mpi lenda kukuka na kusyamisa bayina kele na bampasi ya konso mutindu yina.” Ya kyeleka, lusadisu ya Nzambi kekatulaka ve mpasi, kansi yau lenda kumisa yau pete na kuvibidila. Yau kezola kutendula ve nde nge tadila dyaka ve to nge tavila muntu ya nge zolaka mingi. Kansi nge lenda kubaka kikesa. Mpi mutindu nge kesala, mambu ya nge memona lenda kusadisa nge na kubakisa mbotembote mpi na kuvanda na zola ya kuluta mingi na kusadisa bantu ya nkaka na kuvibidila mvidisa ya mutindu mosi.​—⁠2 Korinto 1:⁠4.

Bangyufula ya Ngindulula

Sambu na inki yau kele mfunu na kudibikisa na kuwa mawa?

Inki mutindu nge lenda kumanisa mawa na nge?

Inki mutindu Masonuku lenda kusadisa nge na kuvibidila mawi ya kunata makambu mpi makasi?

Na inki sansa kuwakana na nge ti Nzambi tasadisa nge na kuvibidila lufwa ya muntu yina nge vandaka kuzola mingi?

Tanga mwa bangindu ya kusadila sambu na kuvibidila mawa?

[Lupangu ya kele na lutiti 18]

Mwa Bangindu Ya Kusadila

Tula ntima na banduku: Kubefula ve na kubika bankaka na kusadisa nge kana bau kele na luzolo ya mbote ya kusala yau mpi ya kyeleka yau lenda kusadisa nge. Nge fwete kubakisa nde kusala kima mosi sambu na kusadisa nge lenda kuvanda mpila na bau ya kusonga nge mutindu bau kekudiwa; mbala ya nkaka bau kemona nde kusadila nge kima kele mpasi ve sambu na bau na kisika ya kutubila nge mutindu bau kekudiwa.​—⁠Bingana 18:⁠24.

Tanina mavimpi ya nitu na nge: Kuwa mawa lenda kulembika nge, mingimingi na luyantiku. Nitu na nge kele na mfunu ya mvunda ya kuluta mingi, bisalu ya kupesa kikesa na nitu, kudya ya mbote kuluta mutindu ya nge vandaka kudya ntete. Kukutana mbala na mbala ti munganga ya dibuta na nge lenda kuvanda kima ya mbote.

Vutula balukanu ya mfunu na nima: Kana mpila kele, kingila bantangu mingi tii ya nge tayindula mbote na ntwala ya kubaka lukanu ya kusala mambu ya nkaka bonso kuteka nzo na nge to kusoba kisalu na nge. (Bingana 21:⁠5) Fwola mosi keyibuka nde bilumbu mingi na nima ya lufwa ya bakala na yandi, yandi kabaka bima na yandi mosi mingi. Na nima, yandi kwisaka kuzaba nde yandi kabaka basuvenire na yandi mingi ya yandi vandaka kuzola mingi.

Vanda na nzizidi: Mbala mingi mawa kekingaka kuluta mutindu bantu mingi keyindudilaka yau. Kuyindula konso mvula mambu ya muntu ya beto vandaka kuzola yina fwaka lenda kuvumbula bampasi. Bafoto ya mfunu, bankunga, to nkutu ata bansudi lenda kubasisa mansanga. Dilongi mosi ya ndongilu yina kelongukaka mambu metala mafwa ketendula mawa mutindu yai: “Muntu ya mefwila muntu lenda na mutindu ya kuyituka to nswalunswalu kukatuka na diwi mosi tii na ya nkaka, mpi kubuya na kuyibuka mambu ya mvumbi lenda kusoba na kuyedisa nzala ya kuyindula mambu ya mvumbi na bantangu ya nkaka.” Kuvila ve balusilu ya kitoko ya Yehowa.​—⁠Filipi 4:8, 9.

Tadila bankaka ti bukatikati: Meka na kuvanda na nzizidi ti bankaka. Zaba nde yau kele dyambu ya mpasi sambu na bau. Na kukondaka kuzaba inki bau fwete kutuba, bau lenda kutuba kima ya mbi.​—⁠Kolosai 3:12, 13.

Keba na kusadila bankisi to malafu ya ngolo sambu na kumanisa mawa na nge: Ndembikilu yonso ya mepesama na bankisi to na malafu ya ngolo kesadisaka kaka sambu na ntangu fyoti. Bankisi fwete kubakama kaka kana munganga mesonika yau. Kansi vanda na mayele; bankisi mingi metulaka bantu na kimpika. Dyaka, yau lenda kukingisa nkadilu ya mawa. Muntu mosi yina kelongukaka maladi kusonikaka nde: “Mpasi kelomba kuvibidila, kukanga ntima mpi kuzaba mpenza kikuma na yau mpi kukingisa yau. Na kusosaka kuvila yau na nzila ya bankisi, muntu yina kenwa bankisi lenda kukumisa mawa na yandi nda to kubebisa mutindu ya kuwa mawa.” Ndembikilu ya ntangu mingi takwisa na kuyindulaka balusilu ya nene ya Yehowa.​—⁠Bankunga 1:2; 119:⁠97.

Vutukila luzingu na nge ya lumbu na lumbu: Nge mosi lenda kutula ntete kingolongolo na kukwenda na kisalu, to na kukwenda kusumba bima, to na kulungisa mikumba ya nkaka. Kansi nge lenda kumona nde mutindu ya kunata luzingu na nge tanatina nge mambote ya mingi. Kudipesa na kisalu ya kimukristu.​—⁠Fwanisa na 1 Korinto 15:⁠58.

Kuwa boma ve na kumanisa mawa ya mingi: Yau lenda kumonana bonso ngyituka, bantu mingi ya mefwilaka kewaka boma na kumanisa mawa ya mingi, na kundimaka nde yau lenda kumonisa nde zola na bau sambu na mvumbi kele na kukulumuka. Yau kele mpila yina ve. Kumanisa mawa kepesa nzila na kuyibuka mambu ya ntama yina na ntembe ve tabikala ntangu yonso na mabanza na nge.​—⁠Longi 3:1, 4.

Kuwa ve mawa ya kuluta ndilu: nge lenda kuyibuka nde nge ke na kudiyufula nge mosi nde: ‘Ntangu yai mono takuma inki?’ Biblia kepesa beto ndongisila ya kutadila mambu ya lumbu na lumbu. Fwola mosi ketendula nde: “Ya kyeleka, kuyindula kaka mambu ya kilumbu mosi na ntangu mosi, kele kuluta mbote na kisika ya kuyindula mambu ya bilumbu kekwisa.” Yezu kutubaka na balongoki na yandi nde: “Beno mona mpasi ve sambu na mambu yina ke kwisa mbasi; kilumbu ya mbasi ta vanda na mpasi na yo mosi ya kufwana.”​—⁠Matayo 6:25-34.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Bambandu ya Biblia kemonisa nde kusonika mawi na nge lenda kusadisa nge na kumonisa mawa na nge

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Na bansi yonso, bantu yina kele na mawa keyangalalaka na kubaka nsyamisa