Kudipesa na Kutanga

BAMBISI lenda sala ve kima ya nge ke na kusala ntangu yai. Dyaka, sambu bantu yonso ve kezwaka dibaku ya kukota nzo-nkanda, muntu mosi na kati ya bantu sambanu melongukaka ve kutanga. Na kati ya bayina melongukaka kutanga, mingi kesalaka yo ve mbala na mbala. Kansi, kuzaba kutanga mambu yina bo mesonikaka lenda sadisa nge na kutambula na bansi yankaka, na kukutana na bantu yina luzingu na bo lenda pesa nge mayele mingi, mpi nge lenda zwa nzayilu yina tasadisa nge na kuzaba kuzinga ti bampasi ya luzingu.

Kuzaba kutanga kesadisaka bana na kusala mbote na nzo-nkanda. Kana yandi kesosa kisalu, mayele na yandi ya kutanga lenda songa kisalu ya nki mutindu yandi lenda sala mpi ntalu ya bangunga ya yandi fwete sala sambu na kuzwa bima ya kuzingila. Bankento ya makwela yina ketangaka mbote lenda sadisa mabuta na bo na yina metala madya ya mbote, bunkete, mpi kukeba nde maladi kukumina bo ve. Bamama yina ketangaka mbote lenda vanda mpi na bupusi ya mbote na kuyela ya mayele ya bana na bo.

Mambote ya kuluta nene ya beto kebakaka na kutanga kele nde, yo lenda sadisa beto na ‘kuzaba Nzambi.’ (Bing. 2:5) Mambu mingi ya beto kesalaka sambu na kusadila Nzambi kelombaka kuzaba kutanga. Na balukutakanu ya dibundu beto ketangaka Biblia ti mikanda yina ketendulaka Biblia. Sambu na kusala mbote kisalu ya bilanga, yo ketadilaka mpi mutindu nge ketanga. Kuyilama sambu na kusala mambu yai kelombaka kutanga. Yo yina, kuyela na nge ya kimpeve mesimbama mpenza na bikalulu na nge ya kutanga.

Sadila Mbote Dibaku ya Nge Kele na Yo

Bantu mingi ya kelongukaka banzila ya Nzambi melongukaka ve mingi. Bo lenda vanda na nzala nde bo longa bo na kutanga sambu bo tomisa kuyela na bo na kimpeve. To bo lenda vanda na mfunu ya lusadisu sambu bo tomisa mutindu na bo ya kutanga. Na bisika yina mfunu ya kusala yo kele, mabundu mingi kesalaka ngolo na kukangula nzo-nkanda ya kulonga bantu kutanga mpi kusonika na mukanda Longuka Kutanga mpi Kusonika. Bantu mingi mebakaka mambote ya nzo-nkanda yai. Sambu na mfunu ya kuzaba kutanga mbote, mabundu mingi keyidikaka nzo-nkanda sambu na kutomisa kutanga ya kesalamaka na ntangu Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi ke na kusalama. Ata na bisika yina nzo-nkanda ya mutindu yai kele ve, muntu lenda tomisa mutindu na yandi ya kutanga kana yandi kebaka ntangu konso kilumbu ya kutanga na ndinga ya ngolo mpi kana yandi kesala mbala na mbala badevware na Nzo-Nkanda.

Yo kele mawa mingi na kumona nde bansaka mpi televizio, mpi bima yankaka mevutulaka kutanga nima mpenza na luzingu ya bantu mingi. Kutala televizio mpi kutanga mambu fyoti mpenza lenda kanga muntu nzila ya kutomisa mutindu na yandi ya kutanga mpi mayele na yandi ya kuyindula mbote, mpi na kubasisa bangindu na yandi.

Mikanda yina kesadisaka beto na kubakisa Biblia kekatukaka na “mpika ya kwikama mpi ya mayele.” Mikanda yai kevandaka ti bansangu mingi ya ketubilaka mambu ya mfunu ya kimpeve. (Mat. 24:45, NW; 1 Kor. 2:12, 13) Yo kesadisaka beto dyaka na kuzaba mambu ya mfunu ya ke na kusalama na nsi-ntoto, ti ntendula na yo. Yo kesadisaka beto mpi na kubakisa mbote inza ya beto kezingaka; yo kelongaka beto mitindu ya kuzinga ti mambu yina kesimba luzingu na beto. Kuluta dyaka, yo ketubilaka mingi mutindu ya kusadila Nzambi mutindu yandi kezolaka sambu yandi ndima beto. Kutanga ya mfunu ya mutindu yai tasadisa nge na kukuma muntu ya kimpeve.

Ya kyeleka, kuzaba kutanga mbote mefwana ve. Yo kelomba kusadila mayele yango na mutindu mosi ya mbote. Bonso kudya, beto fwete ponaka mambu ya kutanga. Sambu na nki kudya madya yina kele ve ti ata vitamine mosi to yina lenda pesa nge nkutu ndikila? Mutindu mosi, sambu na nki kutanga, ata na kintulumukina, mambu yina tabebisa mabanza mpi ntima na nge? Minsiku ya Biblia fwete pesa mayele yina tasadisaka beto na kuzaba kana mambu ya beto kepona na kutanga kele ya mbote. Na ntwala ya kubaka desizio ya mambu yina nge tatanga, kuvila ve baverse bonso Longi 12:12, 13; Efezo 4:22-24; 5:3, 4; Filipi 4:8; Kolosai 2:8; 1 Yoane 2:15-17; mpi 2 Yoane 10.

Tangaka ti Kikuma ya Mbote

Mfunu ya kuvanda na kikuma ya mbote na kutanga kemonana pwelele kana nge ketadila mbote masolo ya ba Evanzile. Mu mbandu, na Evanzile ya Matayo, beto kemona Yezu keyula bamfumu ya mabundu yina vandaka kusonga nde bo zaba mbote Masonuku bangyufula bonso “Beno me tangaka ve?” mpi “Keti beno me tangaka ve mambu yai?” na ntwala ya kupesa bo bamvutu ya kele na Masonuku na bangyufula na bo ya mayele ya mbi ya bo yulaka yandi. (Mat. 12:3, 5; 19:4; 21:16, 42; 22:31) Dilongi ya beto kebaka na mambu yai kele nde kana kikuma ya kepusa beto na kutanga kele ya mbote ve, beto lenda baka desizio ya mbi to kukonda nkutu kubakisa mambu ya beto ketanga. Bafarize vandaka kutanga Masonuku sambu bo vandaka kuyindula nde kana bo kesala mpidina, bo tabaka luzingu ya mvula na mvula. Mutindu Yezu kutubaka, dikabu yina, bo tapesa yo ve na bantu yina kezolaka ve Nzambi mpi kendimaka ve nzila ya Yandi mesadilaka sambu na luguluku. (Yoa. 5:39-43) Bangindu ya Bafarize vandaka ya bwimi; yo yina, mingi na kati na bo kubakaka badesizio ya mbi.

Zola ya Yehowa kele kikuma ya kuluta mbote ya beto lenda vanda na yo sambu na kutanga Ndinga na yandi. Zola ya mutindu yina kepusaka beto na kuzaba luzolo ya Nzambi, sambu zola “kemonaka kiese sambu na mambu ya kieleka.” (1 Kor. 13:6) Ata ntete beto vandaka kuzola ve kutanga, kuzola Yehowa na ‘mabanza na beto yonso’ tapusa beto na kusadila mabanza na beto na kikesa yonso sambu na kulonguka kuzaba Nzambi. (Mat. 22:37) Zola ketedimisaka mpusa, ebuna mpusa kepusaka na kulonguka.

Tangaka ti Vitesi ya Kufwana

Kutanga ketendula kuzaba bangogo. Ata na ntangu nge ke na kutanga sesepi yai, nge ke na kuzaba bangogo mpi kuyibuka bantendula na yo. Nge lenda yika vitesi ya nge ketanga na yo kana nge zaba bangogo mingi. Na kifulu ya kutelama na konso ngogo, meka na kutala kimvuka ya bangogo na mbala mosi. Kana nge tomisa mayele yai, nge tamona nde nge kebakisa mbote kuluta mambu ya nge ketanga.

Kansi, kana nge ketanga mambu ya nene, mambu ya nge kebaka na bikesa ya nge kesala lenda kuma mingi kana nge sadila metode yankaka. Ntangu Yehowa pesaka Yozue ndongisila sambu yandi tangaka Masonuku, yandi tubaka nde: “Kuvila ve Mukanda ya Bansiku ata fyoti. Nge fweti tangaka [yo na ndinga ya nsi-nsi, NW].” (Yoz. 1:8) Mbala mingi muntu ketubaka na ndinga ya nsi-nsi na ntangu yandi ke na kuyindulula. Yo yina, ngogo ya Kiebreo ya bo mebalula nde “tangaka na ndinga ya nsi-nsi,” bo kebalulaka yo mpi nde “kuyindu[lu]la.” (Nk. 63:7; 77:13; 143:5) Na ntangu muntu keyindululaka, yandi kesalaka yo na mudindu; yandi kesalaka yo ve ntinu-ntinu. Kutanga mbala mosi ti kuyindula kepesaka nzila nde Ndinga ya Nzambi kusimba mpenza mabanza ti ntima. Biblia kele ti bambikudulu, bandongisila, bingana, bangogo ya kitoko, nkanu yina Nzambi vandaka kubaka na nima ya kusambisa bantu, mambu mingi ya metala lukanu ya Yehowa, mpi bambandu mingi ya mambu yina kebwaka na luzingu ya kyeleka. Mambu yai yonso kevandaka mfunu sambu na bantu yina kezola kutambula na banzila ya Yehowa. Kutanga Biblia na mutindu mosi ya kepesa nzila nde mambu yango kukota mpenza na mabanza mpi na ntima na nge tanatila nge mambote mingi mpenza!

Longuka na Kutula Mabanza Kisika Mosi

Na ntangu nge ketanga, meka kudikotisa na kati ya mambu yina nge ketanga. Sala bonso nde nge kemona bantu yina bo ketubila na disolo yina, mpi meka kuyindula mawi yina bo vandaka na yo na ntangu mambu ya bo ketuba kesalama. Yo kevandaka mpasi ve na kusala kana nge ketanga disolo bonso ya Davidi ti Goliati, yina kele na 1 Samuele kapu 17. Kansi, ata mambu yina bo ketubila na mukanda ya Kubasika mpi na Levi sambu na yina metala kutunga tempelo to kinganga-Nzambi tavanda kitoko kana nge kemona na mabanza na nge bamezire ti bima ya kisalu to na ntangu nge keyindula nsudi ya ndumbu, bambuma ya kukalanga, ti bambisi yina bo vandaka kupesa makabu ya kuyoka. Yindula mutindu yo fwete vanda boma na kusala kisalu ya kinganga-Nzambi! (Luka 1:8-10) Kana nge kesadila meso, makutu, mpi nitu na nge ti mawi na nge mutindu yai, yo tasadisa nge na kubakisa ntendula ya mambu ya nge ketanga mpi yo tasadisaka nge na kuyibusa nge mambu.

Kansi, kana nge keba ve, na ntangu ya nge ketanga, mabanza na nge lenda banda kutambula-tambula. Meso na nge lenda vanda ketala lutiti ya nge mekangula, kansi mabanza na nge lenda vanda kisika yankaka. Keti miziki ke na kubula? Keti televizio ke na kusala? Keti bantu ya dibuta na nge ke na kusolula? Kana mpila kele, yo kele mbote mingi na kutanga na kisika ya pima. Kansi, mambu ya kekatula dikebi na nge lenda katuka na nge mosi. Ziku nge vandaka ti kisalu mingi na ntangu. Yo kevandaka mpasi ve na kuyantika kuyindula mambu yina nge salaka na kilumbu ya mvimba. Ya kyeleka, yo kele mbote na kuyindula mambu ya nge salaka na kilumbu ya mvimba, kansi kusala yo ve na ntangu ya nge ketanga. Ziku nge keyantikaka ti mabanza ya kufuluka, to nge lenda yantika kutanga na kisambu. Kansi na nima, na ntangu nge ketanga, mabanza na nge keyantika kutambula-tambula. Meka dyaka na kutanga. Kudipesa disipline na kutula mabanza kaka na mambu ya nge ketanga. Malembe-malembe, nge tayikana.

Inki nge kesalaka kana nge kuma na ngogo mosi ya nge kebakisa ve? Bangogo yankaka ya mpasi lenda vanda na bantendula na yo to bo ketubila yo na kati ya mambu ya nge ketanga. To nge lenda bakisa ntendula ya ngogo na nsadisa ya mambu yina bo ketuba. Kana ve, baka ntangu ya kusosa ngogo yango na diksionere kana nge kele na yo, to tula kidimbu na ngogo yango na mpila nde nge lenda yula muntu yankaka ntendula na yo na nima. Kusala mpidiyai tasadisa nge na kuzaba bangogo mingi mpi yo tasadisa nge na kubakisa mambu ya nge ketanga.

Kutanga na Ntwala ya Bantu Mingi

Ntangu ntumwa Polo kusongaka Timoteo na kudipesa na kutanga, Polo vandaka kutubila mpenza-mpenza kutanga sambu na mambote ya bantu yankaka. (1 Tim. 4:13) Kutanga ya mbote na ntwala ya bantu kelombaka mambu mingi kuluta kutanga bangogo mpamba na lutiti mosi. Mutangi fwete bakisa ntendula ya bangogo yango mpi kubakisa bangindu yina yo ketendula. Yandi takuka kubasisa bangindu mbotembote mpi mawi kaka kana yandi sala mutindu yina. Ya kyeleka, yo kelombaka kudibongisa mbote mpi kutanga-tangaka mbala na mbala. Yo yina, Polo kusyamisaka nde: “Kudipesa na kutanga Mukanda ya Nzambi na meso ya bantu yonso.” Nge tabaka malongi ya mfunu na dyambu yai na Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi.

Pona Ntangu ya Kutanga

“Kana nge yindula mbote-mbote mambu ya nge zola sala, mambu yango fweti bonga; kansi kana nge sala ntinu-ntinu, nge ta zwa kima ve.” (Bing. 21:5) Mambu yai kele kyeleka mpenza na yina metala mpusa na beto ya kutanga! Sambu ‘mambu kubonga,’ beto fwete sala pula ya mbote na mpila nde mambu yankaka kubaka ve ntangu na beto ya kutanga.

Inki ntangu nge ketangaka? Keti nge kebakaka mambote ya kutanga na suka-suka? To nge kezolaka kutanga na nsuka ya kilumbu? Kana nge tula baminuta 15 to 20 konso kilumbu sambu na kutanga, nge tayituka na kumona mambu ya nge tasala. Nsabi sambu na kununga na kusala yo kele kusala yo mbala na mbala.

Sambu na nki Yehowa kuponaka na kusonikisa balukanu na yandi ya nene na mukanda mosi? Na mpila nde bantu lenda tanga Ndinga na yandi ya kusonika. Yo kesadisaka bo na kuyindula na mambu ya kuyituka ya Yehowa mesalaka, sambu na kuzabisa yo na bana na bo, mpi sambu bo vila ve mambu ya Nzambi salaka. (Nk. 78:5-7) Beto tamonisa na mutindu mosi ya kuluta mbote ntonda na beto na kukaba yina Yehowa kekabilaka beto na mutindu beto kekudipesa na kutanga Ndinga na yandi ya kepesaka luzingu.