Biblia: Mukanda ya Kupesamaka Sambu na Kubakisama
BANTU ya nkaka kendimaka nde Biblia kele kyeleka Ndinga ya Nzambi ya fwete kulandama mbotembote. Sambu na bankaka, “nsangu ya Biblia kele ya mpasi na kubakisa.” Kele yau yina ya ketuba bamambere 12 ya komite sambu na lukwikilu mpi teyolozi ya luyalu ya nene ya Misyoni na Canada. Pastere Clifford Elliott ya Kimvuka ya Nzo-nzambi, keyindula nde sambu na bankaka: “Biblia kele na mpasi sambu na kubakisama, ya muntu ve mpi yau kele na mfunu ve.”
Bangindu yai kebasisa bangyufula ya mfunu ya kelomba bamvutu. Bangyufula ya mfunu na kati na yau kele: Sambu na inki Biblia kusonamaka? Keti yau kele ya kukonda ntendula mpi mpasi na kubakisama? Keti muntu ya mpamba lenda kubakisa yau? Inki lusadisu kele mfunu sambu na muntu na kubakisa ntendula ya Masonuku? Mpi sambu na inki nzayilu ya Biblia kele mfunu sambu na bilumbu yai ya mavwanga?
Sambu na Inki Biblia Kusonamaka?
Kulonguka ya Ndinga ya Nzambi kevandaka ntangu yonso mfunu sambu na bayina tazola kubaka mambote mpi kundimama na Nzambi ya Nkwa Zulu, Yehowa. Bantotila, banganga-nzambi, bibuti, babakala, bankento, mpi bana—bamvwama ti bansukami mpi—kutumamaka na kubaka ntangu konso lumbu na kati ya bisalu ya luzingu ya konso kilumbu sambu na kutadila na dikebi ya kyeleka mpi masonga ya Ndinga ya Nzambi.—Kulonga 6:6, 7; 17:18-20; 31:9-12; Nehemia 8:8; Bankunga 1:1, 2; 119:7-11, 72, 98-100, 104, 142; Bingana 3:13-18.
Mu mbandu, Yozue kubakaka ntuma yai nde: “Kuvila ve Mukanda ya Bansiku ata fioti. Nge fweti tangaka ti kuyindula yo mpimpa ti mwini na mpila nde na luzingu na nge ya mvimba nge ta landaka kaka mambu yina kele na mukanda yango, mpidina mambu yonso ya nge ta sala yo ta bonga.” (Yozue 1:8, La Bible en Kituba) Kulonguka na dikebi yonso mpi kusadila Nsiku ya Nzambi tanata na lunungu ti kyese. Yehowa kubakaka lukanu nde “bantu ya mutindu yonso” kubakisa kaka ve Ndinga na yandi, Biblia, kansi dyaka kulemfuka na yau, ti kivuvu ya kubaka dikabu ya luzingu.—1 Timoteo 2:3, 4; Yoane 17:3.
Keti Yau Kele Mpasi na Kubakisama?
Na ntwala ya ntomboka ya Yezu na zulu, yandi tubilaka yau pwelele nde yandi zolaka nde manaka ya nene ya kulonguka Biblia kulandana na ntoto ya mvimba. (Bisalu 1:8) Yandi kuzabaka nde Biblia kupesamaka sambu na kubakisama. Na nima ya kutendula nde Yehowa pesaka yandi kimfumu yonso ya zulu ti ntoto, yandi pesaka ntuma nde: “Yo yina, beno kwenda kukumisa bantu yonso balongoki na mono: Beno botika bo na zina ya Tata ti ya Mwana ti Mpeve-Santu, beno longa bo mpi na kulanda mambu yonso ya mono vandaka kusonga beno na kusala.”—Matayo 28:19, 20.
Na ntwala ya mbotika, balongoki ya mpa fwete kulongama mambu yina ketadila Yehowa, Mwana na yandi mpi kisalu ya mpeve santu. Dyaka, bau fwete kuvanda ya kulongama na kati ya nsiku ya ngidika ya bima ya bukristu. (1 Korinto 9:21; Galatia 6:2) Sambu na kubaka mbutu yai, bankaka kuvandaka na mfunu ya kukwikila ntete nde Biblia katukaka na Yehowa mpi ya zole yau fwete kubakisama.—Matayo 10:11-13.
Inki melombama na ndambu na nge sambu na kubakisa Biblia? Mwana ya Nzambi kusalaka ngolo sambu na kutendula Masonuku. Yandi zabaka nde Masonuku ya Santu kele ya kyeleka mpi yau ketubila luzolo ya Yehowa. (Yoane 17:17) Na yina ketadila kisalu na yandi, Yezu Kristu tubaka nde: “Mono butukaka mpi kwisaka na kati ya nza sambu na lukanu yai mosi, kutuba kyeleka. Konso muntu yina kele na ndambu ya kyeleka kuwila mono.” (Yoane 18:37, TEV; Luka 4:43) Yezu bikaka ve na kulonga bayina vandaka na ntima mpi na mabanza ya mbote. Na Luka 24:45, (NW) bau ketubila beto nde: “Ebuna yandi [Kristu Yezu] kukangulaka mabanza na bau sambu na kubakisa ntendula ya Masonuku.”
Na ntangu ya kisalu ya Yezu, yandi vandaka kutanga kukonda mpasi Ndinga ya kusonama, na kutendulaka mpi kutadilaka Masonuku na kati ya “nsiku ya Moize mpi na kati ya bambikudi mpi Bankunga.” (Luka 24:27, 44) Bayina kuwidikilaka bantendula ya Masonuku kusimbaka ngolo na pwelele na yau, mpi na mpila na yandi ya kulonga. (Matayo 7:28, 29; Marko 1:22; Luka 4:32; 24:32) Sambu na yandi Masonuku vandaka mukanda ya pwelele.
Biblia mpi Balandi ya Yezu
Ntumwa Polo, mulandi ya Yezu Kristu, kumonaka mfunu ya kulonga bankaka mambu yina kele na kati ya Masonuku. Yandi mpi zabaka nde yau pesamaka sambu na kubakisama. Yau yina yandi longaka na ntwala ya bantu yonso mpi kukonda mbefula yandi kutendulaka Masonuku na banzo ya bayina zolaka kubakisa yau. Polo monisaka lukanu na yandi na ntangu yandi tubaka nde: “Beno zaba mbote nde mono bumbilaka beno ve mambu yina vandaka ya mfunu sambu na beno. Mono zabisaka beno mpi longaka beno Nsangu ya Mbote na ntwala ya bantu yonso ti na banzo na beno.” (Bisalu 20:20, TEV) Na ntangu ya masolo na yandi, yandi vandaka kuyindula na kutadilaka Masonuku, na kutendulaka mpi na kupesaka banzikisa ya bangindu na yandi na Masonuku. (Bisalu 17:2, 3) Yandi vandaka na luzolo ya kusadisa bankaka na kubakisa ntendula ya Masonuku.
Keti nge kele na nzala ya kubakisa mambu ya Yezu ti balongoki na yandi kulongaka? (1 Piere 2:2) Bantu ya ntama ya bwala ya Berea kuvandaka na nzala ya mutindu yina, mpi bau vandaka na luzolo ya kundima mambu ntumwa Polo vandaka kulonga bau na yina metadila Kristu. Ebuna bau syamisamaka na kulonguka Masonuku konso lumbu mpi na yau bau ndimisamaka nde nsangu ya mbote ya bau kuwaka vandaka mpenza kyeleka. Sambu mabanza na bau vandaka ya mbote, “bantu mingi na kati na bau kwikilaka.”—Bisalu 17:11, 12.
Sambu na kubakisa Biblia, muntu fwete kuvanda na ntima ya mbote, luzolo ya kyeleka ya kulonguka, mpi ‘fwete zaba bampusa na yandi ya kimpeve.’ (Matayo 5:3, NW) Ntangu bau yufulaka nde: “Sambu na nki nge ke tubilaka bo na bingana?” Yezu vutulaka nde: “Nzambi me pesaka beno nzila ya kuzaba mambu ya kinsweki ya Kimfumu na yandi, kansi yandi me pesaka yo ve na bantu yina ya nkaka.” Yau tubamaka na ntwala nde yandi ‘ta tubaka na bo na bingana; Mono ta zabisaka bo mambu yina ya Nzambi me bumbaka katuka ntangu yandi salaka bima yonso.’ (Matayo 13:10, 11, 35) Na yau, Yezu tubilaka na nzila ya bingana sambu na kuswasukisa bawi ya zuluzulu ti bawa ya kesosa mpenza kuzaba. Balongoki ya Yezu kumonisaka masonga na bau na okazio mosi ntangu bau vandaka ti yandi na kati ya nzo mosi mpi bau kutubilaka yandi nde: “Tendudila beto kingana yina ya matiti ya mbi na bilanga.”—Matayo 13:36.
Yau kele ya kyeleka nde beto kele na mfunu ya lusadisu kana beto kezola kubakisa Biblia. Nganga nzambi Hal Llewellyn, kalaki ya kimvuka ya mabundu ya teyolozi, ya lukwikilu, mpi ya ekimenizme, tubaka nde: “Yau kele mfunu mingi na kumonisa pwelele inki Biblia ketubila beto mpi inki mutindu yau ketangama mpi yau ketendulama.” Kansi ata bantu yonso kezaba yau ve, dyambu ya kyeleka kele nde beto lenda ve kubakisa Biblia beto mosi. Beto kele na mfunu ya lusadisu.
Inki Lusadisu Beto Kele na Yau?
Na kati ya Biblia kele na bantubilu ya ngolo, bangyufula ya mpasi, mpi bansa ya mudindu yina kelomba ntendula. Yau lenda kuvanda na luzolo yonso pete ve na kubakisa, na kusadilaka bantesana ya mfunu yina lendaka kubakisama ve na ntangu ya yau kusonamaka. Kansi yau vandaka kutadila balukanu ya Yehowa. Mu mbandu, Kusonga 13:18, (NW) ketuba nde “ntalu ya mbisi ya makasi” kele “nkama sambanu makumi sambanu na sambanu.” Ntangu mvese ketuba nde “awa kele kisika mayele fwete kumonisama.” yau ketendula kisongidila ya ntalu ve. Kansi, Yehowa, na nzila ya kimvuka na yandi, mepesaka nzila na bansadi na yandi ya masonga na kubakisa ntendula na yau bubu yai. (Tala mambu ya metulama na lupangu, “Nzila sambu na Kubakisa Biblia.”) Nge mpi lenda kubaka mbakisa yai na nsadisa ya bayina kele na ngikana na “kusadila ndinga ya kyeleka mbote,( NW).”—2 Timoteo 2:2, 15, 23-25; 4:2-5; Bingana 2:1-5.
Mbala ya nkaka Yezu vandaka kusadila bingana sambu na kumonisa mvutu ya kundima to ya kubuya nsangu ya Kimfumu. Yandi monisaka nde bantu ya nkaka tayela ve na kimpeve sambu bau talemba sambu na kimbeni ya banduku na bau mpi bantu ya dibuta na bau. Bankaka tapesa nzila na bampasi to munyokudi kufwa kyese na bau ya nsangu ya Kimfumu. Bankaka dyaka tapesa nzila na mambu ya luzingu ya konso lumbu, “kiadi ya ngidika yai ya bima ti ngolo ya luvunu ya Kimvwama,” na kukanga zola ya bau lenda kuvanda na yau sambu na nsangu ya mbote. Na ndambu ya nkaka, kele na bankaka kemonisa luzolo ya mbote mpi bau kezola kuwidikila ndinga ya mbote mpi kubakisa nsansa na yau. Bau “kuvumuka mpi kedila na mpasi sambu na mambu yonso ya mbi yina kesalamaka,” na kati ya Kikristu, na kumonisaka bonso na zina ya Yezu Kritu. Bantu yina ya kyadi fwete kulongama na nzila ya Yehowa mpi bau kubakisa inki bau ketanga na kati ya Biblia.—Matayo 13:3-9, 18-23; Ezekiele 9:4, NW; Yezaya 2:2-4.
Sambu na bayina kezola kubaka nzayilu na kati ya balukanu ya Yehowa, na kutadilaka muntu na muntu, Yehowa lenda kusala nde lusadisu ya mfunu kupesama. Mu mbandu, Biblia ketuba nde mpeve ya Yehowa kutwadisaka nsamuni Filipi na kupesa lusadisu na muntu mosi ya Etiopia yina vandaka kutanga Biblia na mukanda ya Yezaya ntangu yandi kukatukaka na Yeruzalemi. Na nzila ya kuvutuka na bwala na yandi, yandi vandaka kutanga yau na zulu ya mpunda na yandi. Na kulemfukaka na lutwadisu ya mpeve santu ya Yehowa, Filipi kupusanaka ntinu na mpunda mpi kuyufulaka nde: ‘Keti nge ke bakisa mambu ya nge ke kutanga?’ Muntu yango vandaka mpenza na mbatalala mpi na masonga na kundimaka nde yandi vandaka na mfunu ya lusadisu. Na kyese yonso Filipi longaka muntu yina ya kuvandaka na nzala ya mambu ya kimpeve mpi nzala ya kulongama. Malongi yina kusadisaka yandi na kubakisa Masonuku. Yandi longukaka inki yandi fwetele kusala sesepi yai sambu na kuvanda ti ngwisani ya mbote ti Yehowa sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula. Yandi kumaka na kyese, nsadi ya Yehowa ya mebotama, yina kulandaka luzingu ya keyangidika Nzambi.—Bisalu 8:26-39.
Nge lenda kuvanda ti Biblia na nzo na nge, mpi nge lenda kuvanda nge metangaka yau mbala mingi. Kansi ya kyeleka mpenza nge lenda kuvanda na mpasi ya kiteso mosi bonso ya kumonaka muntu ya masonga, ya mbatalala ya Etiopia. Yandi lendaka ve kubakisa inki yandi vandaka kutanga. Yandi vandaka na mfunu ya lusadisu mpi yandi kebefulaka ve na kundima lusadisu ya Yehowa Nzambi vandaka na kyese ya kupesa yandi. Bonso Filipi, Bambangi ya Yehowa kele na kyese ya kupesa nge lusadisu na kubakisa mambu ketala Nzambi yina mesonama na kati ya Ndinga na yandi, Biblia. Bau kuzaba nde Yehowa pesaka Biblia mpi na dibanza nde yau fwete kubakisama.—1 Korinto 2:10; Efeze 3:18; 2 Piere 3:16.
Sambu na Inki Biblia Kele Mfunu?
Beto kele na kuzinga na ntangu ya kuluta mfunu na nkenda ya bantu. Biblia ketubila yau bonso “nsuka ya ngidika ya bima.” (Matayo 24:3, NW) Mambu mingi kesalama kekukana ti mbikudulu ya Biblia tuka mvula 1914 kemonisa nde kubika fyoti kibeni Kimfumu ya Nzambi ya zulu ‘tafwa mpi tatula nsuka na baluyalu ya nkaka yonso.’—Daniele 2:44, NW.
Tanga nge mosi inki kutubamaka na ntwala na kati ya Biblia na Matayo kapu 24, Marko kapu 13, mpi Luka kapu 21. Nge tamona nde makambu ya kusongamaka kele ya ntoto ya mvimba. Yau kevukisa bitumba ya ntoto mvimba—ya kukonda kuswaswana na bamvita yonso yina ya nkaka. Kubanda na Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba, na yina metala bambikudulu beto vandaka bambangi ya bambema, kunikana ya ntoto, mpi kukonda kuzitisa ya bansiku ya ngolo. Mpi ntangu yai kubika fyoti mabuta tapesa nsangu mosi yina tamonisa kufinama ya lufwa ya nza ya mvimba. Sambu na yau, ntumwa Polo kusonikaka nde: “Kilumbu ya Yehowa kekwisa mpenza bonso muyibi na kati ya mpimpa. Kaka na ntangu ya bau tatuba: ‘Ngemba mpi lutaninu!’ ebuna, na mbala mosi lufwa takwisa na zulu na bau; . . . mpi bau taguluka ve ata fyoti.” (1 Tesalonika 5:2, 3, NW) Banani yina taguluka ve? Polo kevutula nde: “Kele bayina kuzaba Nzambi ve mpi bayina kelemvuka ve na nsangu ya mbote yina ketala Mfumu Yezu.” (2 Tesalonika 1:7-9, NW) Ndambu ya nkaka ya kidimbu ya fwetele kulungisama na bayina kelemvuka na ntuma ya kupesamaka na Matayo 24:14 ya kulonga “nsangu yai ya Mbote ya Kimfumu . . . na nsi-ntoto ya mvimba.”
Mafuku ya Bambangi ya Yehowa kesalaka kisalu yai na bansi 231 ti na bisanga ya masa. Bau ketalaka bantu na banzo na bau mpi kelomba bau na kulonguka mambu ketala luyalu ya Kimfumu ya Yehowa. Bau ketendula na zola yonso mambu yina konso muntu fwete kusala sambu na kuvanda na kati ya bantu yina taguluka na ngidika yai ya bima mpi tazinga na paladisu ya ntoto kisika mpidi, kudila, mpasi, to lufwa tavanda dyaka ve.—Kusonga 21:3, 4, NW.
Ntangu kekwenda nswalu sambu na nza yai ya mbi, mpi bayina kezola kuguluka na nsuka ya nza yai fwete kulonguka yina ‘kulemvuka na nsangu ya mbote’ kezola kutuba mpi ebuna bau taguluka na lufwa. Na mbala ya nima ya Bambangi ya Yehowa takwisa na nzo na nge, sambu na inki ve kundima kulonguka ya Biblia konso mposo? Kuluta mbote dyaka, sambu na inki ve kulomba bau kulonguka ya Biblia ti bau sambu nge kezola kubakisa yau?
[Caption on page 8]
[Box]
NZILA SAMBU NA KUBAKISA BIBLIA
YEZU kundimisaka beto nde na nima ya lufwa mpi lufutumuku na yandi, yandi tabasisa “mpika mosi ya kwikama mpi ya mayele” yina yandi tasadila bonso nzila ya luzayisu. (Matayo 24:45-47) Ntumwa Polo monisaka nzila yai na bakristu ya Efeze na ntangu ya yandi kusonikaka nde: “mayele ya Nzambi ya kuswaswana mingi lenda kubakisama ntangu yai, na nzila ya dibundu na kuzabisa baluyalu mpi bamfumu ya zulu, nzila ya dibundu, bonso kele lukanu ya mvula na mvula, ya yandi kanaka sambu na Kristu, Yezu Mfumu na beto.” (Efeze 3:10, 11) Yau vandaka dibundu ya bakristu bansolami, ya kubutukaka na Pentekoti ya 33 ya T.B., ya bau pesaka “mambu ya kusongamaka.” (Kulonga 29:29) Bonso kimvuka, Bakristu bansolami kesala bonso mpika ya kwikama mpi ya mayele. (Luka 12:42-44) Kisalu na bau ya Nzambi kupesaka bau kele ya kupesa nzayilu ya kimpeve ya “mambu kusongamaka.”
Mbikudulu ya Biblia kusolaka Masiya mpamba ve, kansi yau ketwadisa beto dyaka na nitu ya kuvukana na Bambangi bansolami yina kesala bubu yai bonso mpika ya kwikama mpi ya mayele.* Yandi kesadisa beto na kubakisa Ndinga ya Nzambi. Bayina yonso kezola kubakisa Biblia fwete kuzaba nde “mayele ya kuluta kuswaswana ya Nzambi,” lenda kubakisama kaka na nzila ya luzayisu kuponamaka na Yehowa, mpika ya kwikama mpi ya mayele.—Yoane 6:68, NW.
[Caption on page 1]
[Footnote in box]
* Tala Nzozulu ya Nkengi, Yuni 1, 1981, balutiti 24-30. (ya kifalansa)