Ndima Biblia Na Yina Ya Yau Kele Ya Kyeleka
“Beto ke pesa mersi na Nzambi ntangu yonso sambu na mambu yai diaka: Ntangu beto zabisaka beno nsangu ya Nzambi, beno waka yo, beno ndimaka yo bonso nsangu ya muntu ve kansi bonso nsangu ya Nzambi. Ya kieleka, yo kele nsangu ya Nzambi, sambu yo ke sala na kati ya ntima na beno bakristu.”—1 TESALONIKA 2:13.
BIBLIA ya Santu kele mukanda ya mebalulamaka kuluta mingi ye ya mekabulamaka mingi na ntoto ya mvimba. Yau kendimamaka nkatu mpasi nde yau kele mosi na kati ya bisalu ya nene ya kusonama. Kansi, kima ya kuluta mfunu kele nde, Biblia kepesaka bandongisila ya kele na mfunu sesepi yai sambu na bantu ya bampusu yonso mpi ya bansi yonso, nkatu kutala bisalu na bau to biyeka na bau. (Kusonga 14:6, 7) Na mutindu mosi ya kesepelisa mabanza ti ntima, Biblia kevutula bamvutu na bangyufula bonso: Inki kele lukanu ya luzingu ya bantu? (Kuyantika 1:28; Kusonga 4:11) Sambu na inki baluyalu ya bantu mekukaka ve na kutula ngemba ti lutaninu ya kyeleka? (Yeremia 10:23; Kusonga 13:1, 2) Sambu na inki bantu kefwaka? (Kuyantika 2:15-17; 3:1-6; Roma 5:12) Na kati ya nza yai ya mpasi, inki mutindu beto lenda kununga mbote makambu ya luzingu? (Nkunga 119:105; Bingana 3:5, 6) Inki mambu makwisa mebumbila beto?—Daniele 2:44; Kusonga 21:3-5.
2 Sambu na inki Biblia kevutula mvutu na bangyufula ya mutindu yai ti kiyeka yonso? Sambu yau kele Ndinga ya Nzambi. Yandi kusadilaka bantu na kusonika yau, kansi bonso yau metubama pwelele na 2 Timoteo 3:16 (NW), “Masonuku yonso mepemama na Nzambi.” Yau kele ve ntendula ya mambu ya bantu bau mosi. “Mbikudulu [kutubila ya bima ya takwisa, bantuma ya Nzambi, mbandu ya mabanza ya mbote ya Biblia] mepesamaka ntete ve na luzolo ya muntu, kansi, ya kupusama na mpeve santu, bantu kutubaka na zina ya Nzambi.”—2 Piere 1:21, NW.
3 Na kutondaka mbalu ya Biblia, bantu mingi mekotaka boloko, to mpi mefwaka, na kuvandaka na yau mpi na kutangaka yau. Mambu yai kuvandaka ya kyeleka na bamvula ya meluta na nsi ya Katolika ya Espagne, kisika ya bamfumu ya dibundu vandaka kubanga nde, kiyeka na bau takita kana bantu metanga Biblia na ndinga na bau mosi; yau kuvandaka mpi ya kyeleka na Albanie, kisika bansiku ya ngolo kubasisamaka, na nsi ya luyalu ya kendimaka ve nde Nzambi kele, sambu na kumanisa bupusi yonso ya lusambu. Kansi, bantu ya kebangaka Nzambi kuzolaka bansononono ya Masonuku, kutangaka yau, kukabulaka yau bamosi ti bankaka. Na ntangu ya Mvita ya II ya Nza, na baka ya konsantrasio ya Sachsenhausen, Biblia mosi vandaka kuluta na kinsweki na suku mosi mpi ya nkaka (ata yau kuvandaka nsiku), ebuna bayina ya vandaka kuzwa yau, vandaka kusimba mikapu na yau na ntu, sambu na kusonga yau na bantu ya nkaka. Na kati ya bamvu 1950, na nsi ya Komuniste ya Allemagne ya Weste ya ntangu yina, Bambangi ya Yehowa ya kuvandaka na boloko sambu na lukwikilu na bau, kuvandaka na kigonsa ya kuyika bilumbu ya boloko na kisika ya kingenga, ntangu bau vandaka kupesa bitini ya fyoti ya Biblia na bantu ya boloko ya nkaka, sambu na kutanga na mpimpa. Sambu na inki bau kusalaka yau? Sambu bau bakisaka nde Biblia kele Ndinga ya Nzambi mpi bau kubakisaka nde, “bantu ke zingaka kaka ve sambu na madia kansi bo ke zingaka mpi sambu na mambu yonso ya Nzambi ketubaka.” (Kulonga 8:3) Bangogo yai ya mebasika na Biblia, kupesaka kikesa na Bambangi yina na kubikala ya moyo na kimpeve, nkatu kulanda kuvanda na bau na mvwandilu ya kugondama ya muntu lenda kukwikila ve.
4 Biblia kele ve kima ya kubumba na zulu ya mutalaka, sambu na kukangula yau na kidiba. Yau mpi salamaka ve sambu na kusadila kaka kana bankundi bankwikidi mevukana sambu na lusambu. Beto fwete kusadila yau konso kilumbu sambu yau kumwanga nsemo na mambu ya beto kekutana na yau mpi yau kusonga beto nzila ya mbote ya kutambula.—Nkunga 25:4, 5.
Yau Kusalamaka Sambu na Kutangama mpi na Kubakisama
5 Na bilumbu na beto, bansononono ya Biblia kele mpasi ve na kuzwa na bansi mingi, ye beto melomba na batangi yonso ya Nzozulu ya Nkengi na kuzwa nsononono na yau mosi. Na ntangu yina ya Biblia vandaka kusonama, masini ya kunyemina bisono kuvandaka ve. Na kimvuka muntu na muntu kuvandaka ve ti nsononono na yandi mosi. Kansi Yehowa kusalaka ngidika sambu bansadi na yandi kuwa mambu ya kusonamaka. Yau yina, Kubasika 24:7 ketuba nde, na nima ya kusonika mambu ya Yehowa kusongaka yandi, Moize, “kubakaka Mukanda ya Kuwakana . . . yandi tangaka yo na ndinga ya ngolo na [makutu, NW] ya bantu.” Mutindu bau kumonaka na meso na bau mosi nsonga ya ngolo ya kuluta bima yonso na ngumba Sinai, bau kuzabaka nde mambu ya Moize kutangilaka bau kukatukaka na Nzambi, ye bau kuvandaka na mfunu ya kuzaba mambu yina. (Kubasika 19:9, 16-19; 20:22) Beto mpi kele na mfunu ya kuzaba inki mesonamaka na Ndinga ya Nzambi.—Nkunga 19:7-11.
6 Mutindu dibuta ya Izraele kuyilamaka na kuzenga Nzadi Yordani sambu na kukota na Ntoto ya Lusilu, na kubikisaka luzingu na bau ya nzyetelo na nsi-makanga, yau kuvandaka na mfunu nde bau kutangulula Nsiku ya Yehowa mpi ngwisana na bau ti yandi. Ya kupusama na ngolo ya Nzambi, Moize kutangululaka Nsiku ya Nzambi ti bau. Yandi kuyibusaka bau bunda ya Nsiku, ye yandi mpi temunaka bantuma ya minsiku mpi bankadilu ya vandaka kupusa ngwisana na bau ti Yehowa. (Kulonga 4:9, 35; 7:7, 8; 8:10-14; 10:12, 13) Mutindu beto mpi bubu yai kebaka mikumba ya mpa, to kekutana na bampasi ya luzingu, yau tavandila beto luta na kutadila mutindu ndongisila ya Masonuku lenda kuvanda na bupusi na mambu ya beto kele na kusala.
7 Ntangu fyoti na nima ya kusabuka Nzadi Yordani, bantu ya Izraele kuvukanaka dyaka na kutangulula mambu ya Yehowa kutubilaka bau na nzila ya Moize. Bantu kuvukanaka na kitaminu ya kiteso ya bakilometele 50 na Nordi ya Yeruzalemi. Ndambu mosi ya bantu kuvandaka na ntwala ya ngumba Ebale, ye ndambu ya nkaka na ntwala ya ngumba Garizimi. Kuna Yozue “kutangaka na ndinga ya ngolo bangogo yonso ya nsiku, ya lusakumunu ti ya lusingu.” Ebuna babakala, bankento, ti baleke, kumosi ti banzenza na bau, kuwaka ntangululu ya bansiku ya ketadila mutindu ya kutambula yina tanatila bau lusingu ya Yehowa to balusakumunu ya bau tabaka kana bau melemfukila Yehowa. (Yozue 8:34, 35, NW) Bau kuvandaka na mfunu ya kubakisa pwelele na mabanza na bau, mambu ya Yehowa ketadilaka bonso ya mbote to bonso ya mbi. Dyaka, bau vandaka na mfunu ya kukuna na bantima na bau zola ya mambu ya mbote mpi luyinu ya mambu ya mbi, mutindu muntu na muntu kesalaka na kati na beto bubu yai.—Nkunga 97:10; 119:103, 104; Amosi 5:15.
8 Na zulu ya balutangu ya Nsiku yai na baokazio ya mfunu, ngidika ya kutanga Ndinga ya Nzambi mbala na mbala kusonamaka na Kulonga 31:10-12. Na konso mvula ya nsambwadi, dibuta ya mvimba vandaka na ntuma ya kuvukana na kuwa lutangu ya Ndinga ya Nzambi. Yau vandaka kupesa bau madya ya kimpeve. Yau vandaka kubumba balusilu ya metadila Nkuna ya moyo na mabanza ti na bantima na bau, ye mpi yau sadisaka na kutwadisa bantu ya kwikama na Mesya. Bangidika sambu na kudya ya kimpeve ya kusalamaka na nsi-makanga kufwaka ve ntangu bau kukumaka na Ntoto ya Lusilu. (1 Korinto 10:3, 4) Nkutu, Ndinga ya Nzambi kuvwamaka dyaka ti banzayikusu ya ngika ya bambikudi.
9 Mvutukilu ya ndongisila ya Ndinga ya Nzambi vandaka kulasama ve kaka na bantangu yina ya bantu vandaka kuvukana na bibuka ya nene. Bitini ya Ndinga ya Nzambi ti minsiku ya kele na kati na yau vandaka mambu ya masolo ya bilumbu yonso. (Kulonga 6:4-9) Na bisika mingi bubu yai, mpila kele na baleke na kuvanda ti nsononono ya Biblia ya bau mosi, ye yau kele na mambote na bau na kusala mpila yina. Kansi na Izraele ya ntama, yau kuvandaka ve mpila yina. Na nsungi yina, ntangu bibuti vandaka kupesa malongi ya Ndinga ya Nzambi na bana na bau, bau vandaka kusadila kaka mambu yina ya bau vandaka kusimba na ntu mpi bakyeleka yina ya bau kuzolaka na bantima na bau, kumosi ti ndambu ya masonuku ya bau vandaka kusonika bau mosi. Na kulonga ya mbala na mbala, bau vandaka kusala ngolo na kuyedisa zola ya Yehowa mpi ya banzila na yandi na bana na bau. Lukanu kuvandaka ve ya kusala ntu mosi ya kufuluka ti mazaya, kansi ya kusadisa konso mambere ya dibuta na kuzinga na mutindu mosi ya kemonisa zola ya Yehowa ti ya Ndinga na yandi.—Kulonga 11:18, 19, 22, 23.
Lutangu ya Masonuku na Basinagogo
10 Ntangu fyoti na nima ya kunatama ya Bayuda na kimpika na Babiloni, basinagogo kusalamaka bonso bisika ya lusambu. Sambu Ndinga ya Nzambi kutangama mpi kusolulama na bisika ya balukutakanu yina, bansononono mwa mingi ya Masonuku kusonamaka. Yai kuvandaka kima ya kugulusaka Masonuku ya ntama ya Kiebreo ya kusonamaka na maboko, na kiteso ya bansononono 6000.
11 Kitini ya mfunu ya lukutakanu ya lusambu na sinagogo, kuvandaka lutangu ya Tora, ya mekukana ti mikanda tanu ya ntete ya Biblia ya ntangu yai. Bisalu 15:21 ketuba nde na mvunkama ya ntete T.B., kutanga ya mutindu yina vandaka kusalama na konso Kisabatu, ye mukanda Mishnah kesonga nde na mfinama ya mvunkama ya zole, balutangu ya Tora vandaka kusalama na kilumbu ya zole mpi ya tanu ya mposo. Ntalu mosi ya bantu vandaka kulandana mosi mosi na kutanga mikapu ya Biblia ya vandaka kupesama na bau. Kikalulu ya Bayuda ya kuzingaka na Babilone vandaka ya kutanga Tora ya mvimba konso mvula; na Palestine, kikalulu vandaka ya kubongisa manaka mosi ya lutangu sambu na nsungi mosi ya bamvula tatu. Kitini mosi ya mikanda ya Bambikudi vandaka kutangama mpi kutendulama. Yezu kuvandaka na kikalulu ya kuvanda na kisika yina ya balutangu ya Biblia ya Sabala vandaka kusalama na kisika ya yandi vandaka kuzinga.—Luka 4:16-21.
Mvutu mpi Nsadilu ya Konso Muntu
12 Lutangu ya Masonuku ya kupemama kusalamaka ve na kuvanda kaka kidimbu. Yau kusalamaka ve kaka sambu na kumanisa mpusa ya bantu. Ntangu Moize kutangilaka Izraele “Mukanda ya Kuwakana” na ntwala ya Ngumba Sinai, yandi kusalaka buna sambu bau kuzaba mikumba na bau na ntwala ya Nzambi mpi kulungisa yau. Keti bau salaka yau? Lutangu vandaka kulomba mvutu. Bantu kubakisaka yau, mpi bau kutubaka na ndinga ya ngolo nde: “Yonso yina ya Yehowa metuba beto kele na luzolo ya kusala yau mpi ya kulemfuka.”—Kubasika 24:7, NW; fwanisa ti Kubasika 19:8; 24:3.
13 Na nima, ntangu Yozue kutangilaka dibuta balusakumunu to balusingu ya kusilamaka, yau vandaka kulomba mvutu. Na nsuka ya konso lusingu, ntuma kupesamaka: “Ebuna bantu yonso fweti ndima nde: ‘Amen.’ ” (Kulonga 27:4-26) Yau yina, na konso dyambu ya vandaka kutadilama, bau vandaka kumonisa kundima na bau ya lusingu ya Yehowa na dyambu ya mbi ya kutangamaka. Dyambu ya ngituka ya inki mutindu yau kuvandaka ntangu dibuta ya mvimba kundimaka na ndinga ya ngolo!
14 Na bilumbu ya Nehemia, ntangu bantu kuvukanaka na Yeruzalemi na kuwa Nsiku, bau kumonaka nde bau kuvandaka kusadila mpenza ve bansiku ya kusonamaka kuna. Na okazio yina, bau kusadilaka mbala mosi mambu ya bau kulongukaka. Mbutu kuvandaka inki? “Kyese ti kusepela.” (Nehemia 8:13-17) Na nima ya mposo mosi ya kutanga Biblia konso kilumbu na nsungi ya nkinsi, bau kubakisaka nde mambu mingi vandaka kulombama dyaka. Na nzila ya bisambu, bau kutangululaka bangwisana ya Yehowa ti bantu na yandi, kubanda na ntangu ya Abrahami tii na ntangu ya kulandaka. Yai yonso kupusaka bau na kubaka lusilu ya kukituka mutindu Nsiku vandaka kulomba, na kubuyaka kukwelana ti banzenza, mpi kundima ntuma ya kulanda kubumba tempelo mpi bisalu na yau.—Nehemia, bakapu 8-10.
15 Mutindu mosi, na kati ya dibuta, kulonga Masonuku kusalamaka ve na kuvanda kaka kidimbu. Mutindu beto kumonaka, na bangogo ya kifwani na Kulonga 6:6-9 (NW), bau kusongaka bantu na ‘kukangisa Ndinga ya Nzambi bonso kidimbu na diboko na bau’—na kumonisaka na mbandu ti na bisalu, zola na bau sambu na banzila ya Yehowa. Yau vandaka kulomba mpi nde bau kutula Ndinga ya Nzambi bonso ‘kidimbu ya mbunzu na kikatikati ya meso na bau’—na kuyindulaka ntangu yonso minsiku ya kele na kati ya Masonuku, na kusadilaka yau bonso lufulu ya banzengelo na bau. (Fwanisa ti ntubilu ya Kubasika 13:9, 14-16.) Yau vandaka kulombama na bau ‘kusonika yau na mabaya ya byelo ya nzo na bau ti na byelo’—na kuswaswanisaka banzo ti bimvuka na bau, bonso bisika yina ya bau vandaka kuzitisa mpi kusadila Ndinga ya Nzambi. Na ntubilu ya nkaka, yau vandaka kulomba nde luzingu na bau kupesa banzikisa mingi nde bau kuzolaka mpi kusadilaka bansiku ya kusungama ya Yehowa. Mambote ya inki mutindu yau kuvandaka! Keti Ndinga ya Nzambi kele na kisika ya ntete ya mutindu yai na luzingu ya bantu ya banzo na beto? Na mawa yonso, Bayuda kubalulaka bangidika yina yonso bonso kidimbu ya mpamba, na kulwataka na mbunzu na bau bidimbu ya kele ti bansiku, bonso nde yau kuvandaka bankisi. Lusambu na bau vandaka kukatuka dyaka ve na ntima ye yau kulosamaka na Yehowa.—Yezaya 29:13, 14; Matayo 15:7-9.
Mukumba ya Bayina ya Kele na Kiyeka ya Kinkengi
16 Na yina metala lutangu ya Masonuku, dikebi ya kuluta nene vandaka kutadila bayina kuvandaka bankengi ya dibuta. Yehowa kusongaka Yozue nde: “Sosa kusala na mutindu nsiku ya mvimba kelomba.” Ti dibanza ya kulungisa mukumba na yandi yina, yandi zabisamaka nde: “Na ndinga ya malembe nge fwete kutanga yau mwini ti mpimpa, . . . ebuna nge tanunga na banzila na nge mpi nge tabanda na kusala na mayele yonso.” (Yozue 1:7, 8, NW) Mutindu yau kele kyeleka bubu yai sambu na konso Mukristu ya kele nkengi, lutangu ya Masonuku ya mbala na mbala tasadisa yandi na kusimba mbotembote na ntu bansiku ya Yehowa kupesaka na bansadi na Yandi. Yozue mpi vandaka na mfunu ya kuzaba mutindu Yehowa kuwakanaka ti bansadi na Yandi na bamvwandilu ya mitindu yonso. Mutindu yandi vandaka kutanga mambu ya lukanu ya Nzambi, yau kuvandilaka yandi mfunu ya kuyindula na yina metadila kiyeka na yandi na lukanu yina.
17 Yehowa kutumaka nde muntu yonso ya kuyalaka bonso ntotila na zulu ya bantu na Yandi vandaka, na luyantiku ya luyalu na yandi, kusala nsononono mosi ya Ndinga ya Nzambi, na kulandaka nsononono yina ya banganga Nzambi vandaka kubumba. Ebuna, yandi vandaka na ntuma ya “kutanga yau na bilumbu yonso ya luzingu na yandi.” Lukanu kuvandaka ve kaka kusimba yau yonso na ntu. Kansi, yau kuvandaka nde “yandi lendaka kulonguka na kubanga Yehowa Nzambi na yandi” mpi nde sambu “ntima na yandi kudimatisa ve na zulu ya bampangi na yandi.” (Kulonga 17:18-20, NW) Yau vandaka kulomba nde yandi kufimpa na mudindu mambu ya yandi vandaka kutanga. Nkatu ntembe, bantotila ya nkaka kuyindulaka nde ntangu ya kusala yau kuvandaka ve, sambu bau kuvandaka na bisalu mingi ya luyalu, mbutu ya mbebisa na bau yina kuvandaka nde dibuta ya mvimba kumonaka mpasi. Kyeleka, kisalu ya bankuluntu ya dibundu ya Bakristu kele ve yina ya bantotila. Kansi, mutindu yau kuvandaka kyeleka na bantotila, yau kele mfunu na bankuluntu na kutanga mpi kufimpa Ndinga ya Nzambi. Kana bau kesala buna, bau takuka kubumba mboninu ya mbote ya bayina mepesamaka na lusungiminu na bau. Yau mpi takumisa bau ya kukuka na kulungisa mukumba na bau bonso balongi na mutindu ya kekumisa mpenza Nzambi ye kusyamisa na kimpeve bankundi Bakristu.—Tito 1:9; fwanisa ti Yoane 7:16-18; swaswanisa ti 1 Timoteo 1:6, 7.
18 Ntumwa Polo, nkengi Mukristu ya mvunkama ya ntete, kuvandaka muntu ya kuzaba Masonuku ya kupemama mbote. Ntangu yandi kutaka kimbangi na bantu ya Tesalonika ya ntama, yandi kuvandaka ya kukuka na kuyindula mbotembote ti bau na Masonuku mpi kusadisaka bau na kubakisa ntendula na yau. (Bisalu 17:1-4) Yandi kusimbaka ntima ya bawi ya masonga. Yau yina, bamingi ya kuwidikilaka yandi kukumaka bankwikidi. (1 Tesalonika 2:13) Bonso mbutu ya manaka na nge ya lutangu ti kulonguka ya Biblia, keti nge mekuka na kuyindula mbotembote na nzila ya Masonuku? Kisika ya lutangu ya Biblia mebakaka na luzingu na nge ti mutindu ya nge kesalaka yau, keti yau kemonisa nde nge ketondaka mpenza disongidila ya kuvanda ti Ndinga ya Nzambi? Na disolo ya kelanda, beto tamona inki mutindu mvutu inga lenda kupesama na bangyufula yai ata na bayina ya kele ti manaka mosi ya kufuluka.
[Study Questions]
1. Inki mambu kele na Biblia ya kekumisa yau mukanda ya kuluta mbote mpenza?
2. Sambu na inki na bangyufula na beto, Biblia kepesaka bamvutu ya beto fwete kutudila mpenza ntima?
3. (a) Pesa bambandu yina kemonisa mutindu Biblia kupesamaka mbalu na bantu ya bansi mingi. (b) Sambu na inki bantu vandaka kutula luzingu na bau na kigonsa na yina metala kutanga Masonuku?
4. Inki kisika Biblia fwete kubaka na luzingu na beto?
5. (a) Kana mpila kele, inki muntu na muntu na kati na beto fwete kuvanda na yau? (b) Na Izraele ya ntama, inki mutindu bantu vandaka kubakisa mambu ya kuvandaka na Masonuku? (c) Inki mutindu Nkunga 19:7-11 kesimba nkadilu na nge na yina metala lutangu ya Biblia?
6. (a) Na ntwala dibuta ya Izraele kukota na Ntoto ya Lusilu, inki Moize kusalaka? (b) Inki mutindu beto lenda kulanda mbandu ya Moize?
7. Bilumbu fyoti na nima ya bantu ya Izraele kusabukaka Yordani, inki kusalamaka na kukotisa Nsiku ya Yehowa na mabanza ti na bantu na bau?
8. Inki kuvandaka mambote ya lutangu ya Ndinga ya Nzambi na bansungi ya balukutakanu ya nsi ya mvimba ya Izraele?
9. (a) Keti Masonuku vandaka kutangama kaka kana Izraele mevukana na bibuka ya nene? Tendula. (b) Inki mutindu bantuma ya Masonuku vandaka kupesama na konso dibuta, lukanu kuvandaka inki?
10, 11. Inki manaka ya lutangu ya Masonuku bau vandaka kulanda na basinagogo, ye inki mutindu Yezu vandaka kutadila baokazio yina?
12. (a) Ntangu Moize kutangilaka bantu Nsiku, inki mutindu bau kuzwaka luta? (b) Inki vandaka mvutu ya bantu?
13. Ntangu Yozue kutangaka balusingu sambu na nkolama, bantu vandaka na ntuma ya kusala inki, ye yau kuvandaka ti inki bupusi?
14. Na bilumbu ya Nehemia, sambu na inki lutangu ya Nsiku ya kimvuka kuvandaka na mambote mingi?
15. Inki mutindu bansiku ya kele na Kulonga 6:6-9 kesongaka nde, na kati ya mabuta, minsiku ya kele na Ndinga ya Nzambi kusalamaka ve na kuvanda kidimbu ya mpamba?
16. Sambu na inki lutangu ya Masonuku ya mbala na mbala kuvandaka mfunu mingi na Yozue?
17. (a) Sambu nde bantotila kubaka mambote ya lutangu ya Biblia ya Yehowa kutumaka, inki vandaka kulombama kumosi ti lutangu na bau? (b) Sambu na inki lutangu ya Biblia ya mbala na mbala kumosi ti kufimpa kele mfunu mingi sambu na Bakristu ya kele bankuluntu bubu yai?
18. Inki mbandu ntumwa Polo kumonisaka, yina ya lutangu ti kulonguka ya Biblia mbala na mbala tasadisa beto na kulanda?
[Caption on page 1]
[Bangyufula]
[Caption on page 20]
[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 20]
Yehowa kusongaka Yozue nde: “Na ndinga ya malembe nge fwete kutanga yau mwini ti mpimpa”
[Caption on page 1]
Inki Mutindu Nge Tapesa Mvutu?
◻ Sambu na inki bantu vandaka kuzola kutula luzingu mpi ngemba na kigonsa na yina metala kutanga Biblia?
◻ Inki mutindu beto kebaka mambote na kutangululaka mabaku yina ya kupesamaka na Izraele ya ntama na kuwa Ndinga ya Nzambi?
◻ Inki beto fwete kusala ti mambu yina ya beto ketanga na kati ya Biblia?
◻ Sambu na inki lutangu mpi ngidulula ya Biblia kele mfunu mingimingi na Bakristu ya kele bankuluntu?