Keti Nge Taguluka Ntangu Nzambi Tazenga Nkanu?

“Kana bilumbu yina zengamaka nkufi ve, nsuni mosi ve zolaka kuguluka; kansi sambu na bansolami, bilumbu yina tazengama nkufi.”​—MATAYO 24:​22, NW.

1, 2. (a) Sambu na inki yau mefwana na kutula dikebi na makwisa na beto? (b) Dikebi ya mbote lenda tulama na inki bangyufula ya mfunu?

INKI mutindu nge kekuditudilaka dikebi? Bamingi bubu yai kekuditudilaka dikebi na mutindu ya kuluta, na kusosaka luta na bau mosi. Kansi, Biblia kebuya ve kutula dikebi ya bukatikati na mambu yina metadila beto. (Efezo 5:33) Disongidila mpi kutula dikebi na makwisa na beto. Ebuna yau tavandila nge mbote na kuzola kuzaba yina makwisa kebumbila nge. Keti nge metudila yau dikebi?

² Beto lenda ndima nde bantumwa ya Yezu vandaka ti dikebi ya mutindu yina sambu na makwisa na bau. (Matayo 19:27) Ziku yai vandaka kikuma ya ngyufula na bau, ntangu iya na kati na bau vandaka ti Yezu na zulu ya Ngumba ya Banti ya Olive. Bau yulaka nde: “Mambu yina yonso ta bwa nki ntangu? Nki kidimbu ta monika yina ta songa beto nde ntangu ya mambu yina fweti bwa, yo me lunga?” (Marko 13:4) Yezu buyaka ve dikebi ya mbote sambu na makwisa​—dikebi ya bantumwa ti ya beto. Mbala na mbala, yandi tendulaka mutindu mambu tondaka kubwila balandi na yandi mpi malanda yina lendaka kuvanda.

3. Sambu na inki beto kekwedisa mvutu ya Yezu ti ntangu na beto?

³ Mvutu ya Yezu basisaka mbikudulu mosi ti kulungana ya nene na ntangu na beto. Yau kemonika na meso na beto kubanda bamvita ya inza ti bitumba yankaka na mvunkama na beto, bandikunu ya ntoto yina kekatulaka luzingu ya bantu mingi, kukonda madya yina kenataka maladi ti lufwa, mpi maladi​—kubanda na fievre Espagnole na 1918 tii na SIDA ya bubu yai. Kansi, mingi na kati ya mvutu ya Yezu vandaka mpi ti ndungisa na nsungi ya ntwala mpi nsuka ya mbungulu ya Yeruzalemi na Baroma na 70 T.B. Yezu kebisaka balongoki na yandi nde: “Kansi beno mosi, beno keba! Bo ta kwenda kufunda beno na batribinale. Bo ta bula beno na banzo ya bisambu ya Bayuda. Beno ta kwenda kusamba na meso ya baguvernere ti ya bantotila sambu na mono. Mpidina beno ta mona mpila ya mbote ya kutuba kitemwe.”​—Marko 13:9.

Mambu ya Yezu Bikulaka, ye Mambu ya Salamaka

4. Inki balukebisu kele na kati ya mvutu ya Yezu?

⁴ Yezu tubilaka kaka ve mutindu bankaka tanyokula balongoki na yandi. Yandi songaka bau mpi kima ya bau fwanaka kusala. Mu mbandu: “Kana beno memona kima ya mvindu yina kenataka mbungulu metelama na kisika na yau ve, (bika mutangi kusadila luswasukusu), na nima bika bayina kele na Yudea banda kutina na bangumba.” (Marko 13:​14, NW) Nkenda ya mutindu mosi na Luka 21:20 ketuba nde: “Ntangu beno ta mona basoda me kwisa kuziunga bwala Yeruzalemi.” Inki mutindu yau monikaka kyeleka na ndungisa ya ntete?

5. Inki salamaka na kati ya Bayuda na Yudea na 66 T.B.?

⁵ Mukanda The International Standard Bible Encyclopedia (1982) kesonga beto nde: “Bayuda kumaka kudasuka mingi na nsi ya luyalu ya Baroma ye Baroma kumaka nku, kugonda mpi kukonda masonga na kiteso ya kuluta mingi. Mbendumuka ya kyeleka salamaka na 66 A.D. . . . Bitumba yantikaka ntangu ba Zelote (bazenesi ya Bayuda) botulaka Masada ye na nima, na lutwadisu ya Menahem, bau salaka defile na Yeruzalemi. Na ntangu yina mosi, Bayuda na mbanza-kimfumu Sezarea gondamaka, ye nsangu ya nsoki ya mutindu yina panzanaka na insi ya mvimba. Bibende ya mpa ya mbongo, vandaka ya kusonama Mvula ya 1 tii Mvula ya 5 ya mbendumuka.”

6. Mbendumuka ya Bayuda nataka Baroma na kusala inki?

⁶ Lezion ya Kumi na zole ya basoda ya Roma, na lutwadisu ya Cestius Gallus tambulaka tuka Siria, panzaka Galilea ti Yudea, ye nwanisaka ntu-mbanza, bau botulaka nkutu ti kartie ya zulu “Yeruzalemi bwala ya santu.” (Nehemia 11:1; Matayo 4:5; 5:35; 27:53) Na kutaka nkenda yango na bunkufi, buku mosi (The Roman Siege of Jerusalem) ketuba nde: “Na bilumbu tanu, Baroma mekaka na kumata bibaka ya Yeruzalemi, bau kulamaka mbala na mbala. Nsukansuka, ntangu banwani yikaka ngolo na kunokisa masasi, banwani ya Yuda tinaka. Na kusalaka testudo​—mutindu mosi ya kukangisa dibaya na zulu ya ntu na bau sambu na kuditanina​—basoda ya Roma fwaka kibaka mpi mekaka kutula tiya na kyelo. Boma ya mingi kangaka banwani.” Bakristu na kati ya mbanza lendaka kuyindula bangogo ya Yezu mpi kuswasukisa nde kima ya mvindu vandaka ya kutelama na kisika ya santu.a Kansi, na kati ya mbanza ya kuzyungama, inki mutindu Bakristu ya mutindu yina lendaka kutina, mutindu Yezu longisilaka bau?

7. Ntangu kununga kumaka kibeni na maboko ya Baroma na 66 T.B., inki bau salaka?

⁷ Nsoniki ya nkenda Josèphe Flavius keta nde: “Cestius [Gallus], na kuzabaka ve kukonda kivuvu ya bambeni to mawi ya bau, katulaka mbala mosi bantu na yandi, yandi bikisaka bitumba ya vandaka ti kivuvu ya kununga na ntangu yandi vandaka mebela ve, mpi yandi bikisaka Mbanza nkatu kikuma ya kyeleka.” (The Jewish War, II, 540 [xix, 7]) Sambu na inki Gallus katukaka? A kana sambu na inki kikuma, kukatuka na yandi pesaka Bakristu nzila ya kulemfuka na ntuma ya Yezu mpi kutina na bangumba sambu na luguluku.

8. Inki vandaka kitini ya zole ya bikesa ya Baroma kontre Yeruzalemi, ebuna inki kuminaka bantu yina bikalaka na moyo?

⁸ Bulemfu vandaka nzila ya luguluku. Ntama mingi ve, Baroma vutukaka na kumanisa mbendumuka. Misio ya pesamaka na maboko ya zenerale Titus kusukaka na mbungulu ya Yeruzalemi kubanda na Aprili tii na Augusti ya mvu 70 T.B. Nge fwete wa boma na kutang mutindu Josèphe ketendula mpila Bayuda nyokwamaka. Katula bayina fwaka na bitumba ti Baroma, Bayuda yankaka fwisanaka bo na bo na bimvuka ya kimbanda, nzala nataka bau na kudya bantu. Na ntangu Baroma nungaka, Bayuda fwaka kiteso ya 1 100 000.b Na kati ya bantu 97 000 ya bikalaka na moyo, bankaka gondamaka ntama mingi ve; bankaka natamaka na kimpika. Josèphe ketuba nde: “Bayina na kiteso ya kuluta kumi na nsambwadi tulamaka na minyololo mpi tindamaka na bisalu ya ngolo na Ezipte, na ntangu yina Titus vandaka kupesa ntalu ya kuluta nene na baprovense sambu bau gondama na banzo ya nsaka na mbele to na bambisi ya makasi.” Na ntangu nsosa salamaka na kuzaba ntalu ya nsuka, bantu ya boloko 11 000 fwaka na nzala.

9. Sambu na inki malanda yina kuminaka Bayuda kuminaka ve Bakristu, kansi inki bangyufula mebikala?

⁹ Bakristu lendaka kuvutula matondo mutindu bau waka lukebisu ya Mfumu mpi basikaka na mbanza na ntwala kuvutuka ya basoda ya Roma. Na mutindu yina, bau gulukaka na kitini mosi ya kima yina Yezu bingaka ‘mpasi ya [nene] yina bwaka ntete ve katuka kuna Nzambi salaka bima yonso, . . . mpasi ya nkaka ya mutindu yina ta vanda diaka ve’ na zulu ya Yeruzalemi. (Matayo 24:21) Yezu yikaka nde: “Kana bilumbu yina zengamaka nkufi ve, nsuni mosi ve zolaka kuguluka; kansi sambu na bansolami, bilumbu yina tazengama nkufi.” (Matayo 24:​22, NW) Inki vandaka disongidila ya bangogo yai na ntangu yina, ye disongidila na yau kele inki ntangu yai?

10. Ntete beto vandaka kutendula Matayo 24:22 inki mutindu?

¹⁰ Ntete ntendula vandaka kupesama nde ‘nsuni ya taguluka’ vandaka Bayuda yina bikalaka na moyo na mpasi ya Yeruzalemi na 70 T.B. Bakristu kutinaka, yau yina Nzambi lendaka kubikisa Baroma kunata mbungulu ya nswalunswalu. Na bangogo yankaka, sambu na dyambu yai nde “bansolami” basikaka na kigonsa, bilumbu ya mpasi lendaka kuzengama nkufi, na kupesa nzila na “nsuni” yankaka ya Bayuda na kuguluka. Ngindu vandaka nde Bayuda yina bikalaka na moyo vandaka kifwani ya bayina tabikala na moyo na nima ya mpasi ya nene yina kekwisa na bilumbu na beto.​—Kusonga 7:14.

11. Sambu na inki yau kemonana nde ntendula ya Matayo 24:22 fwete tadilama dyaka?

¹¹ Kansi, keti ntendula yai kewakana ti mambu yina bwaka na 70 T.B.? Yezu tubaka nde “nsuni” ya bantu fwanaka “kuguluka” na mpasi. Keti nge lendaka sadila ngogo “kuguluka” sambu na bantu 97 000 ya bikalaka na moyo, na kuzabaka nde ntama mingi ve mafunda na kati na bau fwaka na nzala to na kugondama? Josèphe ketubila dyambu mosi yina salamaka na Sezarea nde: “Ntalu ya bayina fwaka na bitumba ti bambisi ya makasi to na kunwanaka bo na bo to na kuyokamaka ya moyo na tiya, ntalu yina lutaka 2 500.” Ata bau fwaka ve na kupanzana ya mbanza, bau “gulukaka” ve ata fyoti. Ebuna, keti Yezu lendaka kutesa bau ti baguluki ya kyese ya “mpasi ya nene” yina kekwisa?

Nsuni Gulukaka​—Inki Mutindu?

12. Banani vandaka “bansolami” na mvunkama ya ntete, bayina Nzambi vandaka kutudila dikebi?

¹² Nsuka na 70 T.B., Nzambi tadilaka dyaka ve Izraele ya kinsuni bonso bantu na yandi ya kusolama. Yezu monisaka nde Nzambi losaka dikanda yina mpi yau lombamaka nde yandi sukisa ntu-mbanza na yau, tempelo, mpi ngidika na yau ya lusambu. (Matayo 23:37–24:2) Nzambi ponaka dikanda ya mpa, Izraele ya kimpeve. (Bisalu 15:14; Roma 2:​28, 29; Galatia 6:16) Yau vandaka kimvuka ya babakala ti bankento yina ponamaka na makanda yonso mpi pakulamaka ti mpeve santu na yandi. (Matayo 22:14; Yoane 15:19; Bisalu 10:​1, 2, 34, 35, 44, 45) Bamvula fyoti na ntwala ya ndwanisa ya Cestius Gallus, Piere sonikilaka bantu yina ya “Nzambi solaka, . . . mutindu yandi kanaka na ntwala; . . . na lusadisu ya Mpeve na yandi.” Bantu ya kupakulama na mpeve ya mutindu yina vandaka “bantu yina ya Nzambi solaka, . . . banganga-Nzambi ya Mfumu ya nene, [dikanda] ya santu mpenza.” (1 Piere 1:​1, 2; 2:9) Yau lombaka nde Nzambi kunata bansolami ya mutindu yina na zulu sambu na kuyala ti Yezu.​—Kolosai 1:​1, 2; 3:12; Tito 1:1; Kusonga 17:14.

13. Inki lendaka kuvanda sansa ya bangogo ya Yezu na Matayo 24:22?

¹³ Mbakisa yai ya bansolami kele mfunu mingi, sambu Yezu bikulaka nde bilumbu ya mpasi tazengama nkufi “sambu na bansolami.” Ngogo ya Kigreki ya mebalulama “sambu na” lenda balulama mpi “sambu na mambote ya” to “kikuma . . . ” (Marko 2:27; Yoane 12:30; 1 Korinto 8:11; 9:​10, 23; 11:9; 2 Timoteo 2:10; Kusonga 2:3) Na mpila yankaka, Yezu lendaka kutuba nde, ‘Kana bilumbu yina zengamaka nkufi ve, nsuni mosi ve zolaka kuguluka; kansi sambu na mambote ya bansolami, bilumbu yina tazengama nkufi.’c (Matayo 24:22) Keti kima mosi salamaka yina pesaka mambote to yina vandaka ‘sambu na mambote ya’ bansolami Bakristu yina kangamaka na kati ya Yeruzalemi?

14. Inki mutindu “nsuni” gulukaka ntangu basoda ya Roma, nkatu kutula ngindu, katukaka na Yeruzalemi na 66 T.B.?

¹⁴ Yibuka nde na 66 T.B., Baroma tambulaka na ntoto ya mvimba, botulaka Yeruzalemi ya zulu, mpi yantikaka kufwa kibaka. Josèphe ketendula nde: “Kana nde yandi landaka bilumbu fyoti na kufwa mbanza, yandi zolaka botula yau na mbala mosi.” Kudiyufula ntangu yai, ‘Sambu na inki basoda ya Roma ti ngolo yonso bikisaka bitumba na mbala mosi mpi katukaka “nkatu kikuma ya kyeleka”? Rupert Furneaux, muntu ya ngangu na kutendula nkenda ya bitumba, ketendula nde: “Ata nsoniki ya nkenda mosi ve menungaka na kupesa kikuma mosi ya sikisiki ya nzengolo ya kuyituka mpi ya nkuba ya Gallus.” Kikuma kuvanda inki, mbutu vandaka nde bilumbu ya mpasi zengamaka nkufi. Bantu ya Roma katukaka, Bayuda nwanisaka bau ntangu bau vandaka kwenda. Inki beto lenda tuba sambu na Bakristu ya kupakulama, “bansolami” yina kangamaka? Kukatuka ya basoda songaka nde bau gulukaka na maboko ya konso ngondi yina tungisaka bantu na ntangu ya mpasi. Na yau, Bakristu yina monaka mambote sambu bilumbu ya mpasi na 66 T.B. zengamaka nkufi vandaka “nsuni” ya gulukaka yina metubilama na Matayo 24:22.

Inki Kele na Makwisa na Nge?

15. Sambu na inki yau lenda tubama nde Matayo kapu 24 fwete vanda ya kutudila dikebi mingi na bilumbu na beto?

¹⁵ Bankaka lenda kudiyula nde, ‘Sambu na inki mono yai kibeni fwete tula dikebi na bantendula ya pwelele ya bangogo ya Yezu?’ Zaba nde, kele ti kikuma ya mbote ya kenata beto na kusukisa nde mbikudulu ya Yezu fwanaka kuvanda ti ndungisa mosi ya nene, na nima ya yina salamaka na ntwala tii na mvu 70 T.B.d (Fwanisa ti Matayo 24:7; Luka 21:​10, 11; Kusonga 6:​2-8.) Na bamvukumi mingi, Bambangi ya Yehowa kelongaka nde ndungisa ya nene yina kesalama na ntangu na beto kemonisa nde beto lenda kinga “mpasi ya nene,” na kiteso ya kuluta nene, yina mefinama. Na ntangu na yau, Inki mutindu bangogo ya mbikudulu ya Matayo 24:22 talungana?

16. Inki dyambu ya kesyamisa Kusonga kepesa sambu na yina metala kufinama ya mpasi ya nene?

¹⁶ Kiteso ya bamvukumi zole na nima ya mpasi na zulu ya Yeruzalemi, ntumwa Yoane sonikaka mukanda ya Kusonga. Yau ndimisaka nde mpasi ya nene kele na ntwala. Ebuna, na kutulaka dikebi na yina ketadila muntu na muntu na kati na beto, beto lenda baka ndembikilu na kuzaba nde, na mbikudulu, Kusonga kendimisa beto nde nsuni ya bantu tazinga na nima ya mpasi ya nene yina kekwisa. Yoane bikulaka “[kibuka ya nene] . . . yina vandaka ya makanda yonso ti ya bandinga yonso ti ya bansi yonso.” Bau kele banani? Ndinga mosi ya zulu vutulaka nde: “Bo kele bantu yina [“mebasika na mpasi ya nene,” NW].” (Kusonga 7:​9, 14) Ee, tavanda ti baguluki! Kusonga kepesa beto mpi mbakisa ya mambu yina tasalama na mpasi ya nene yina kekwisa mpi inki mutindu Matayo 24:22 talungisama.

17. Inki tavanda na kitini ya ntete ya mpasi ya nene?

¹⁷ Kitini ya ntete ya mpasi yina tavanda kunwanisa ndumba ya kifwani yina mebingama “Babilone ya Nene.” (Kusonga 14:8; 17:​1, 2) Yandi kele kifwani ya kintinu ya inza ya mvimba ya lusambu ya luvunu, ti Kikristu bonso kitini na yau yina kele na mbi ya kuluta. Na kutadilaka bangogo ya Kusonga 17:​16-18, Nzambi tatula na ntima ya bantu ya Politiki na kunwanisa ndumba yai ya kifwani.e Yindula mutindu yau tamonana na ntwala ya “bansolami” ya kupakulama ya Nzambi ti bankundi na bau, “kibuka ya nene.” Mutindu ndwanisa yai ya tapanzapanza lusambu tafula, yau tamonana bonso yau takomba bimvuka ya lusambu yonso, kumosi ti bantu ya Yehowa.

18. Sambu na inki yau talenda monana nde “nsuni” mosi ve taguluka na nsungi ya kitini ya ntete ya mpasi ya nene?

¹⁸ Yina ntangu ya bangogo ya Yezu na Matayo 24:22 talungana na kiteso mosi ya kuluta nene. Mutindu bansolami na Yeruzalemi monanaka bonso na kigonsa, bansadi ya Yehowa talenda monana na kigonsa ya lufwa na ntangu ya ndwanisa na zulu ya mabundu, bonso nde ndwanisa yina takomba “nsuni” yonso ya bantu ya Nzambi. Kansi, bika beto yibuka inki salamaka na 66 T.B. Mpasi yina Baroma nataka zengamaka nkufi, sambu na kupesa bapakulami ya kuponama ya Nzambi dibaku ya mbote sambu na kutina mpi kubikala na luzingu. Na yau, beto lenda tula mpi ntima nde ndwanisa ya kufwa mabundu tayambulama ve na mpila nde yau fwa kimakulu dibundu ya mvimba ya bansambidi ya kyeleka. Yau tasalama nswalunswalu, bonso na “kilumbu mosi.” Kansi, na mutindu mosi, yau tazengama nkufi sambu yau kulungisa ve lukanu na yau, sambu bantu ya Nzambi kumona mpila ya “kuguluka.”​—Kusonga 18:8.

19. (a) Na nima ya kitini ya ntete ya mpasi ya nene, inki tamonana pwelele? (b) Dyambu yango tanata inki?

¹⁹ Bitini yankaka ya organizasio ya Satana na zulu ya ntoto tasala dyaka mwa-ntangu, na kudilaka mvidisa ya kinduku na bau ti ndumba na bau ya ntama ya lusambu. (Kusonga 18:​9-19) Na nima bau takwisa kuyibuka, tala, bansadi ya kyeleka ya Nzambi mebikala, “ke zinga na ngemba mpenza, bibaka ya nda kele ve” mpi kemonana bonso mpasi kele ve na kukanga bau. Kansi kinsweki ya inki mutindu tabumbama sambu na bau! Na kukotilaka bansadi na yandi yina tavanda na kigonsa ya kugondama, Nzambi tazenga nkanu ya bambeni na yandi na kitini ya nsuka ya mpasi ya nene.​—Ezekiele 38:​10-12, 14, 18-23.

20. Sambu na inki kitini ya zole ya mpasi ya nene tavanda ve ti kigonsa sambu na bantu ya Nzambi?

²⁰ Kitini yai ya zole ya mpasi ya nene tavanda kiteso mosi ti mambu ya bwilaka Yeruzalemi ti bantu na yau na ntangu ya ndwanisa ya zole ya Baroma na 70 T.B. Yau tapesa mpenza nzikisa nde yau kele “mpasi [ya nene] yina me bwaka ntete ve katuka kuna ya Nzambi salaka bima yonso tii [na ntangu yina]. Ata mpasi ya nkaka ya mutindu yina ta vanda diaka ve.” (Matayo 24:21) Kansi, beto lenda tula kaka ntima nde, bansolami ya Nzambi ti bankundi na bau tabikala ve na teritware ya kigonsa, sambu na kugondama. Oh, bau tatina ve na kisika mosi na zulu ya ntoto. Bakristu ya mvunkama ya ntete na Yeruzalemi lendaka kutina mbanza yina sambu na kwenda na teritware ya bangumba, bonso Pela na simu ya Yordani. Kansi na makwisa, Bambangi ya kwikama ya Yehowa tavanda bisika yonso ya zulu na ntoto, yau yina, luguluku ti lutaninu tavanda ve ya kukangama ti kisika mosi na zulu ya ntoto.

21. Nani tanwana na bitumba ya nsuka, ye mbutu tavanda inki?

²¹ Mbungulu tasalama ve na maboko ya basoda ya Roma to ya kimvuka yankaka ya bantu. Kansi, mukanda ya Kusonga ketendula nde ngolo yina tanwanisa takatuka na zulu. Ee, kele ve minkangu ya bantu talungisa mpasi ya nene, kansi “Ndinga ya Nzambi,” Ntotila Yezu Kristu, ti lusadisu ya ‘basoda ya zulu’ kumosi ti Bakristu ya kupakulama yina tavanda mefutumuka. “Mfumu ya bamfumu [mpi] Ntotila ya bantotila” tasala mbungulu na bumvimba na yau kuluta yina Baroma salaka na 70 T.B. Yau takatula bantu yonso yina kele batelemini ya Nzambi​—bantotila, bamfumu ya basoda, bantu ya kimpwanza ti bampika, bantu ya fyoti ti ya nene. Ata bimvuka ya bantu ya inza ya Satana takuma na nsuka na bau.​—Kusonga 2:​26, 27; 17:14; 19:​11-21; 1 Yoane 5:19.

22. Na inki sansa ya kuluta nene “nsuni” taguluka?

²² Yibuka nde “nsuni,” yau vanda ya nsâdila ya bapakulami to ya “kibuka ya nene,” tavanda meyita kuguluka ntangu Babilone ya Nene kefwa ya mvimba mpi nswalunswalu na kitini ya ntete ya mpasi. Mutindu mosi na kitini ya nsuka ya mpasi, “nsuni” yina tinaka na lweka ya Yehowa taguluka. Luswaswanu ya inki mutindu yau tavanda ti bambendumuki ya Bayuda ya 70 T.B.!

23. Inki “nsuni” yina taguluka takinga na mpusa yonso?

²³ Na kuyindulaka yina lenda bwila nge na makwisa ti bantu na nge ya zolwa, tala lusilu ya mepesama na Kusonga 7:​16, 17: “Bo ta waka diaka nzala ya kudia ve, ya kunwa masa mpi ve; bo ta monaka mpasi diaka ve na ntangu to na tiya. Sambu Mwana-dimeme yina kele na kati ya kiti ya kimfumu, yandi ta kebaka bo mutindu ngungudi ke kebaka mameme na yandi, yandi ta nataka bo na banto ya masa ya moyo. Ebuna Nzambi ta kusula mansanga yonso yina kele na meso na bo.” Ya kyeleka mpenza yai kele “kuguluka” na sansa ya kitoko, ya tasala ntangu mingi.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Inki Mutindu Nge Tapesa Mvutu?

◻ Bitini zole ya ndwanisa ya basoda ya Roma na zulu ya Yeruzalemi vandaka ya wapi ti ya wapi?

◻ Sambu na inki yau lenda tubama ve nde Bayuda 97000 yina basikaka ya moyo na 70 T.B. vandaka “nsuni” yina metubama na Matayo 24:22?

◻ Inki mutindu bilumbu ya mpasi ya Yeruzalemi zengamaka nkufi, ye inki mutindi “nsuni” gulukaka?

◻ Na mpasi ya nene ya kefinama, inki mutindu bilumbu tazengama nkufi mpi “nsuni” tagulusama?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 10]

Kibende ya mbongo ya Bayuda ya salamaka na nima ya mbendumuka. Bisono ya Kiebreo ketendula “Mvula ya zole,” disongidila 67 T.B., mvula ya zole ya kimpwanza na bau

[Kifwanisu ya kele na lutiti 11]

Kibende ya mbongo ya Roma ya salamaka na 71 T.B. Na diboko ya kikento kele soda ya Roma; na diboko ya kibakala nkento Muyuda kedila. Bangogo “IVDAEA CAPTA” ketendula, “Yudea ya Kimpika”

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.