Bau Megulusama Na Mpasi Ya Nene

“Bau kele bayina mekatuka na mpasi ya nene, mpi bau meyobisa bamvwela na bau mpi bau mekumisa yau mpembe na menga ya Mwana ya Dimeme.”​—⁠KUSONGA 7:​14, NW.

NTANGU mafuku mingi ya bantu tafutumuka na ‘lufutumuku ya bantu ya lunungu ti ya bantu ya kukonda lunungu,’ bau tavutulama ve na luzingu na zulu ya ntoto ya mpamba. (Bisalu 24:​15, NW) Bau tafutumuka na kisika ya kubongisama mbotembote mpi bau takuta banzo ya kitoko, bilele, mpi madya mingi ya kubongisama sambu na bau. Nani tabongisa bima yina yonso? Ya kyeleka, bantu tayitaka kuzinga na nza ya mpa na ntwala nde lufutumuku sambu na kuzinga na ntoto kuyantika. Banani yango? Biblia kemonisa nde yau tavanda baguluki ya mpasi ya nene ya kekwisa. Ntembe kele ve nde, yau kele mosi na kati ya malongi ya Biblia ya kuluta kubenda dikebi​—⁠nde mwa ndambu ya bantu ya kwikama taguluka na mpasi ya nene mpi bau tafwa ve kimakulu. Masonuku ya Santu kemonisa mbote mpenza nde kivuvu yina kele ya kyeleka.

Bonso Bilumbu ya Noa

² Na Matayo 24:​37-39 (NW), Yezu Kristu kufwanisaka bilumbu ya Noa na bilumbu ya nsuka, yai ya beto kezinga. Yandi kutubaka nde: “Kaka mutindu bilumbu ya Noa kuvandaka, kumonana ya Mwana ya muntu tavanda mpi mutindu mosi. Sambu, bonso yau kuvandaka na bilumbu yina ya kuyitaka mvula ya ngolo, bau vandaka kudya mpi bau vandaka kunwa, babakala vandaka kukwela mpi bankento vandaka kupesama na makwela, tii kilumbu Noa kukotaka na maswa; mpi bau kubakisaka ata kima mosi ve tii ntangu mvula ya ngolo kukwisaka mpi kufwaka bau yonso, kumonana ya Mwana ya muntu tavanda mutindu mosi.”

³ Mvula ya ngolo ya nza ya mvimba kufwaka bayina yonso ya kutulaka ve dikebi na nsangu ya lukebisu ya Nzambi. Kansi, yau kufwaka ve Noa ti dibuta na yandi. Mutindu Yezu kutubaka yau, bau “kukotaka na kati ya maswa.” Sambu na nkadilu na bau ya vumi ya Nzambi, Yehowa kupesaka bau mpila ya kutina. Kuguluka ya Noa ti dibuta na yandi metubilama na 2 Piere 2:​5, 9 (NW) nde: “Yandi [Nzambi] . . . kutaninaka Noa, nsamuni ya lunungu, ti bantu nsambwadi ya nkaka, ntangu yandi kunokisaka mvula ya ngolo na zulu ya nza ya bantu ya mbi. Yehowa zaba kugulusa na mumekamu bantu yina kele na nkadilu ya vumi ya Nzambi.” Yezu kufwanisaka bilumbu ya Noa na bilumbu ya nsuka sambu na kumonisa nde bantu na kimvuka tabuya kutula dikebi na nsangu ya lukebisu ya Nzambi. Kansi, ata nkutu yandi kutubaka mpila yina, yandi kundimaka mpi nde Noa ti dibuta na yandi kulemfukaka na Yehowa Nzambi, bau kukotaka na maswa, mpi bau kugulukaka na Mvula ya ngolo. Kuguluka ya Noa ti dibuta na yandi kemonisa kuguluka ya bansadi ya kwikama ya Nzambi na nsuka ya nza yai.

Mbandu ya Mvunkama ya Ntete

⁴ Yezu kutubilaka mpi mambu yina tasalama na nsuka ya nza yai. Na Matayo 24:​21, 22, beto ketanga nde: “Sambu na bilumbu yina, mpasi mingi ta vanda. Yo ta vanda mpasi mosi ya ngolo yina me bwaka ntete ve katuka kuna ya Nzambi salaka bima yonso tii bubu yai. Ata mpasi ya nkaka ya mutindu yina ta vanda diaka ve. Kana Nzambi kulumusaka ve ntalu ya bilumbu yina, ata muntu mosi ve zolaka kuguluka. Kansi Nzambi ta kulumusa ntalu ya bilumbu sambu na bantu yina ya yandi solaka.” Ndungisa ya ntete ya bangogo yina kusalamaka na mvunkama ya ntete ya ntangu na beto. Na mvu 66 T.B., minkangu ya Roma ya kutwadisamaka na Cestius Gallus kuzyungaka Yeruzalemi. Basoda ya Roma kunungaka na kubebisa kibaka ya tempelo, mpi Bayuda mingi kudibongisaka sambu na kudipesa na maboko ya bantu ya Roma. Kansi, na mbala mosi mpi kukonda kikuma ya kyeleka, Cestius Gallus kukatulaka minkangu na yandi. Na kumonaka nde bantu ya Roma mekwenda, Bakristu lemfukaka na bangogo ya Yezu, yina kutubamaka bamvula mingi na ntwala nde: “Ntangu beno ta mona basoda me kwisa kuziunga bwala Yeruzalemi, beno ta zaba nde me bika fioti Yeruzalemi ke fwa. Na ntangu yina, bantu yina ta vanda na ntoto ya Yudea, mbote bo tina na ndambu yina kele bangumba; bantu yina ta vanda na kati ya Yeruzalemi, mbote bo kubasika sambu na kutina ntama; ebuna bayina ta vanda na nseke, bo kwisa ve sambu na kukota na Yeruzalemi.” (Luka 21:​20, 21) Bayuda yina kukumaka Bakristu, bansolami, na kukatukaka mbala mosi na Yeruzalemi yina kuvandaka penepene na kubebisama mpi mpila yina bau gulukaka na mbungulu ya ngolo yina kusalamaka ntangu fyoti na nima na zulu ya mbanza yango. Na mvu 70 T.B., minkangu ya Roma ya kutwadisamaka mbala yai na zenerali Titus, kukwisaka dyaka. Bau kuzyungaka Yeruzalemi, bau kukotaka na mbanza yango mpi bau kubebisaka yau.

⁵ Josèphe, Muyuda, nsoniki ya nkenda, kemonisa nde Bayuda 1100000 kufwaka, 97000 kugulukaka mpi kunatamaka na kimpika. Bayuda yina kukumaka ve bakristu ya kugulukaka kuvandaka ve “bansolami” yina metubilama na mbikudulu ya Yezu. Na ntangu yandi vandaka kutuba na dibuta ya Bayuda ya nkolami, Yezu kutubaka nde: “Ntangu yai, bwala na beno ta bika yo mosi kaka. Mono ke tubila beno: Katuka ntangu yai, beno ta mona mono diaka ve, tii na kilumbu yina ya beno ta tuba nde: ‘[Yehowa, NW] kusakumuna muntu yina kekwisa na zina na yandi!’ ” (Matayo 23:​38, 39) Ata kifulu mosi ve yau mesonamaka nde, na nsuka, Bayuda yina ya kukangamaka na kati ya Yeruzalemi kundimaka Yezu bonso Mesiya, kukumaka Bakristu, mpi kubakaka lemvo ya Yehowa. Ata mpila yina, mpasi ya kubwilaka Yeruzalemi na mvu 70 T.B. kuvandaka nkufi. Kuzyungama ya nsuka ya mbanza na minkangu ya Roma kuvandaka ve ntangu mingi. Yau kusadisaka Bayuda ya nkaka na kuguluka, ata yau vandaka kaka sambu bau kutindama na kimpika na binzyunga ya kuswaswana ya Kintinu ya Roma.

Kibuka ya Nene ya Baguluki

⁶ Ata nkutu mbungulu ya Yeruzalemi na mvu 70 T.B. kunataka mpenza “mpasi ya nene” na zulu ya mbanza ya lusambu yina, kulungana ya nene ya bangogo ya Yezu kele sambu na bilumbu ya kekwisa. Mbanza mosi ya nene ya lusambu, Babiloni ya Nene, kintinu ya nza ya mvimba ya lusambu ya luvunu, fwete kubaka mpasi ya lufwa yina talandana nswalunswalu ti mpasi ya nene yina mesalamaka ntete ve na ntoto yina takwisila ngidika ya bima ya Satana yina mebikala. (Matayo 24:​29, 30; Kusonga 18:21) Kiteso ya bamvula 26 na nima ya mbungulu ya Yeruzalemi, ntumwa Yoane kusonikaka, na Kusonga 7:​9-14, mambu ketala mpasi ya nene yina takwisa na nza ya mvimba. Yandi kumonisaka nde kibuka ya nene ya bantu taguluka na yau.

⁷ Baguluki yina, ya kebingama “kibuka ya nene,” kezabana na nsadisa ya mambu ya bau kesala ti lukanu ya ngolo. Na kuwakana ti Kusonga 7:14 (NW), mosi na kati ya bamkuluntu 24 ya zulu kutubaka na Yoane nde: “Bau kele bayina mekatuka na mpasi ya nene, mpi bau meyobisa bamvwela na bau mpi bau mekumisa yau mpembe na menga ya Mwana ya Dimeme.” Ee, kibuka ya nene keyamba Yehowa ngulusi na bau. Bau kemonisa lukwikilu na menga ya Yezu ya kutyamukaka mpi bau kemonana bantu ya lunungu na ntwala ya Ngangi na bau mpi na ntwala ya Mfumu ya meyadisama, Yezu Kristu.

⁸ Bubu yai, penepene na mafuku tanu ya bamambere ya kibuka ya nene kezinga na nsi ya lutwadisu ya kikesa ya Yezu Kristu, Mfumu ya zulu. Bau kelemfuka na Kristu mpi bau kele na kuwakana ya ngolo ti bampangi na yandi ya kusolama yina kele dyaka awa na ntoto. Na yina metala mutindu kibuka ya nene ketadila Bakristu yai ya kusolama, Yezu ketuba nde: “Mono ke tubila beno mambu ya kieleka: Konso ntangu ya beno salaka mambu yina na mpangi mosi yina kele mfunu mingi ve mpenza na kati ya bampangi na mono yai ya mfunu, beno salaka yo na mono.” (Matayo 25:40) Sambu na lusadisu ya kufuluka na zola ya bau kepesa na bampangi ya Kristu ya kusolama, bamambere ya kibuka ya nene memonana bonso bau kesala mambote na Yezu yandi mosi. Yau kesadisa bau na kuvanda na bangwisani ya mbote ti Yezu Kristu mpi Yehowa Nzambi. Bau mebakaka dibaku ya kuvukana na ndambu ya bansolami na kukumaka Bambangi ya Nzambi mpi banati ya zina na yandi.​—⁠Yezaya 43:​10, 11; Yoele 2:​31, 32.

Bau Kebikala ya Kusikama

⁹ Kibuka ya nene fwete landa kumonana ya lunungu na ntwala ya Mwana ya muntu kukonda kulemba, yina kelomba na bau kulanda kutoma tala tii na nsuka. Yezu kumonisaka yau pwelele ntangu yandi kutubaka nde: “Beno kudikeba sambu nde bantima na beno kufuluka ve ti kudya ya mbiki mpi kukolwa ya malafu mpi mayindu ya luzingu, mbayi mbayi kilumbu yina kukwisila beno na kintulumukina bonso mutambu. Sambu yau takwisila bantu yonso yina kele na zulu ya ntoto. Yau yina, beno bikala ya kusikama mpi beno sambilaka ntangu yonso sambu beno kuka kuguluka na mambu yai yonso ya fwete kukwisa, mpi beno kuka kutelema na ntwala ya Mwana ya muntu.”​—⁠Luka 21:​34-36, NW.

¹⁰ Sambu na kukuka kutelema na ntwala ya Mwana ya muntu, beto fwete kundimama na yandi, beto takuka ve kundimama kana beto kudibika nde bangindu ya nza yai kuyala beto. Bangindu ya nza kele ya kuleba mpi lenda kunata muntu na kudipesa na bampusa ya kinsuni to na kudibika kufuluka ti bampasi ya luzingu na mpila nde yandi kuyambula kutula mambu ya Kimfumu na kisika ya ntete. (Matayo 6:33) Nsadilu ya mutindu yina kelembisaka muntu na kimpeve mpi yau lenda kusala nde muntu kulungisa dyaka ve mikumba na yandi na ntwala ya Nzambi ti na ntwala ya bankaka. Yandi lenda kuyambula kisalu na yandi ya kusamuna to kutula kisika na yandi na dibundu na kigonsa na kusalaka masumu ya ngolo, mbala ya nkaka mpi na kukondaka kumonisa mbalula ya ntima. Konso mambere ya kibuka ya nene fwete kudikeba. Yandi fwete bikala ya kukabwana ti nza yai ya mbi mpi bisalu na yau.​—⁠Yoane 17:⁠16.

¹¹ Sambu na yau, Yehowa mepesaka beto yina ya beto kele na yau mfunu na nzila ya Ndinga na yandi, mpeve na yandi ya santu ti kimvuka na yandi ya kumonana. Beto fwete kubaka mpenza mambote na yau yonso. Kuluta dyaka, beto fwete kusambila mpi kulemfuka na Nzambi kana beto kezola kundimama na yandi. Kima ya ntete, beto fwete kukuna luyinu ya ngolo mpenza ya mambi. Muyimbi Bankunga kutubaka nde: “Mono kefongaka ve ti bantu ya mbi; mpi ti bantu ya luvunu, mono kesalaka kinduku ve. Mono meyinaka kimvuka ya bantu yina kesalaka mbi, mpi mono kefongaka ve ti bantu ya mbi. Kukatula ve moyo na mono kumosi ti bantu ya masumu, to luzingu na mono ti bayina kefwaka bantu.” (Nkunga 26:​4, 5, 9, NW) Na kati ya dibundu ya Bukristu, baleke ti bambuta kele na mfunu ya kutula ndilu na kinduku ti bayina mekudipesaka ntete ve na Yehowa. Sambu na kudimama na Nzambi, beto fwete kusala ngolo sambu na kuvanda bantu ya kukonda lusembo mpi ya kukonda mvindu na nza yai. (Nkunga 26:​1-5; Yakobo 1:27; 4:⁠4) Mpila yina beto tasyamisama nde na Harmagedoni, Yehowa tafwa beto ve kumosi ti bantu ya kukonda vumi.

Bantu ya Nkaka “Tafwa ve Kimakulu”

¹² Yau kele kyese na kuyindula na yina metala luguluku na nsuka ya ngidika ya bima yai mpi kivuvu ya kukonda kufwa. Yau metulama na ntwala na beto na nzila ya Yezu. Kaka na ntwala ya kufutumuna nduku na yandi Lazare ya kufwaka, Yezu kutubaka na Marta, mpangi ya Lazare ya nkento nde: “Mono kele lufutumuku mpi luzingu. Muntu yina kemonisa lukwikilu na mono, ata yandi kufwa, yandi tavutuka na luzingu; mpi muntu yonso yina kezinga mpi kemonisa lukwikilu na mono tafwa ve kimakulu. Keti nge kekwikila na yau?” Marta vandaka kukwikila na lufutumuku, kansi yandi vandaka kubakisa mpenza ve mambu yonso ya Yezu vandaka kutuba.​—⁠Yoane 11:​25, 26, NW.

¹³ Yezu kutubaka ve nde bantumwa na yandi ya kwikama talanda kuzinga na kinsuni mpi tafwa ve. Kansi, yandi kumonisaka na nima nde balongoki na yandi fwete kufwa. (Yoane 21:​16-23) Ya kyeleka, kusolama na bau na mpeve santu na Pentekoti ya mvu 33 T.B. kusongidilaka nde bau fwete kufwa na ntwala ya kubaka difwa na bau na zulu bonso bantotila mpi banganga Nzambi. (Kusonga 20:​4, 6) Yau yina, na nima ya bamvula, Bakristu yonso ya mvunkama ya ntete kufwaka. Kansi, ntubilu ya Yezu kuvandaka ti lukanu. Bangogo na yandi na yina metala bantu yina tafwa ve talungana.

¹⁴ Kima ya ntete, Bakristu ya kusolama ya kwikama tamona ve lufwa ya kimakulu. (Kusonga 20:⁠6) Dyaka, bangogo yina ya Yezu kemonisa ntangu mosi ya kubongisama yina Nzambi tatula maboko na makambu ya bantu mpi takatula mambi na zulu ya ntoto, kaka mutindu yandi kusalaka na ntangu ya Noa. Bantu ya kwikama yina tasalaka luzolo ya Nzambi na ntangu yina tafwa ve ntangu mfundusu ya Nzambi tasalama. Kansi, bonso Noa ti dibuta na yandi, bau tabaka dibaku ya kuguluka na mbungulu ya nza. Kivuvu ya mutindu yina kele ya kyeleka, yau mebaka lufulu na yau na malongi ya Biblia mpi memonisama na nzila ya bambandu. (Fwanisa ti Baebreo 6:19; 2 Piere 2:​4-9.) Ndungisa ya bambikudulu ya Biblia kemonisa nde kubika fyoti nza ya ntangu yai, ya mesalama na kimvuka ya bantu ya kukonda lunungu, tafwa na mbungulu. Nkadilu ya ntangu yai lenda kusobama ve, sambu nza kesala mambi ya lenda kusongisama ve. Mambu ya Nzambi kutubaka sambu na nza ya ntangu ya Noa mefwana mpi na nza ya bubu. Bantima ya ntalu ya nene ya bantu mefuluka na mambi, mpi mabanza na bau kele kaka mbi ntangu yonso.​—⁠Kuyantika 6:⁠5.

¹⁵ Yehowa kubikilaka bantu nzila ya kuyala ntoto bamvula mingi nkatu kutula maboko, kansi ntangu na bau mekuma mpenza na nsuka. Kubika fyoti, Yehowa tafwa bansadi ya mambi yonso na ntoto, kaka mutindu Biblia ketuba. (Nkunga 145:20; Bingana 2:​21, 22) Kansi, yandi tafwa ve bantu ya lunungu kumosi ti bansadi ya mambi. Nzambi mesalaka ntete ve dyambu ya mutindu yina! (Fwanisa ti Kuyantika 18:​22, 23, 26.) Sambu na inki yandi talenda kufwa bayina kesala ngolo na kusadila yandi na kwikama yonso, ti nkadilu ya kubanga Nzambi? Yau kele mpenza kyeleka nde bansambidi ya Yehowa ya kwikama yina tavanda na luzingu ntangu mpasi ya nene tayantika tandimama na meso na yandi mpi tafwa ve, kaka bonso Noa ti dibuta na yandi kufwaka ve ntangu mbungulu ya nene kufwaka nza ya mbi ya ntangu na yandi. (Kuyantika 7:23) Bau tazwa lutaninu ya Nzambi mpi taguluka na nsuka ya nza yai.

¹⁶ Inki tasalama na nima? Na kati ya nza ya mpa, balusakumunu ya mbelula tatyamuka na zulu ya bantu sambu mambote ya kimenga ya lugulusu ya Yezu tasadilama na bunene na yau. Na mutindu ya kifwanisu, Biblia ketubila “nzadi ya masa ya luzingu, ya mpembe bonso ditadi ya kristale, kebasika na kiti ya kimfumu ya Nzambi mpi ya Mwana ya Dimeme mpi yau keluta na katikati ya balabala ya mbanza. Mpi na simu yai ti na simu yina ya nzadi kuvandaka ti banti ya luzingu yina vandaka kubuta bambutu kumi na zole ya bambuma, yau vandaka kubuta mbuma konso ngonda. Mpi matiti ya banti kuvandaka sambu na mbeluka ya bantu.” (Kusonga 22:​1, 2, NW) Yai dyambu ya kyese na kutuba, nde ndungunu ya lufwa ya Adami yau mosi kele na kati ya “mbeluka!” “Yandi takatula mpenza lufwa kimakulu, mpi, ya kyeleka, Nkwa Kimfumu Yehowa takunguna mansanga na baluse yonso.” (Yezaya 25:​8, NW) Yau yina, bayina taguluka na mpasi ya nene sambu na kukota na nza ya mpa tafwa dyaka ve!

Kivuvu ya Kyeleka

¹⁷ Keti beto lenda kutula mpenza ntima na kivuvu yina ya ngituka? Yau kele mpenza mpila yina! Yezu kumonisaka na Marta nde tavanda ti ntangu ya bantu tazinga nkatu kufwa. (Yoane 11:26) Mpi dyaka, na kapu 7 ya Kusonga ya Yezu kupesaka na Yoane, yau kumonisamaka nde kibuka ya nene ya bantu tabasika na mpasi ya nene, bau taguluka na yau. Keti beto lenda kukwikila na Yezu ti na disolo ya metadila Mvula ya Ngolo ya ntangu ya Noa? Ntembe kele ve! Kuluta dyaka, Biblia kele ti masolo mingi ya kemonisa mitindu Nzambi kugulusaka bansadi na yandi na bantangu mfundusu na yandi vandaka kusalama mpi ntangu yandi vandaka kufwa mabuta. Keti beto lenda kuyindula nde yandi takonda kusala kiteso mosi na ntangu yai ya nsuka? Keti kele na kima ya meluta nene yina Ngangi lenda kusala ve?​—⁠Fwanisa ti Matayo 19:⁠26.

¹⁸ Na kusadilaka Yehowa na kwikama yonso ntangu yai, beto kele na kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula na kati ya nza ya mpa. Sambu na mafuku mingi ya bantu, luzingu na kati ya nza yina ya mpa tabakama na nzila ya lufutumuku. Kansi, na bilumbu na beto, mafuku ya bansadi ya Yehowa​—⁠ee, kibuka ya nene yina ata muntu ve lenda kutanga to kutula ndilu​—⁠tavanda na dibaku ya kuswaswana ya kuguluka na mpasi ya nene. Mpi bau tamona dyaka lufwa ve.

[Study Questions]

1. Nani tayamba bafutumuki na ntangu ya lufutumuku awa na ntoto?

2, 3. (a) Inki balufwanusu mesalama na kati ya ntangu ya Noa ti ntangu na beto? (b) Luguluku ya Noa ti dibuta na yandi na mvula ya ngolo kemonisa inki?

4. Na ndungisa ya bangogo ya Yezu inki mambu kunataka mbungulu ya Yeruzalemi na mvu 70 T.B.?

5. Na inki mutindu mpasi ya kukuminaka Yeruzalemi na 70 T.B. kukumisamaka nkufi?

6, 7. (a) Inki mbanza ya nene ya lusambu yina fwete kubebisama, bonso ndambu ya inki mpasi yina mefwanana na ya nkaka ve? (b) Yoane kubikulaka inki na yina metala kukwisa ya mpasi ya nene na zulu ya nza yai?

8. Inki kuwakana ya mbote kele na kati ya “kibuka ya nene” mpi ndambu ya bampangi ya Yezu ya kusolama?

9, 10. (a) Inki beto fwete kusala sambu na kulunda nkadilu na beto ya lunungu na ntwala ya Mwana ya muntu? (b) Inki mutindu beto fwete kusala sambu na “kubikala ya kusikama”?

11. Nsadilu ya inki minsiku ya Masonuku tasadisa beto na kuguluka na Harmagedoni?

12, 13. (a) Na ntwala ya kufutumuna Lazare, inki bangogo Yezu kubasisaka ya Marta kubakisaka mpenza ve? (b) Inki Yezu vandaka kutuba ve ntangu yandi kutubaka nde: bankaka ‘tafwa ve kimakulu’?

14, 15. (a) Inki mutindu bangogo ya Yezu na yina metala bayina ‘tafwa ve kimakulu’ talungana? (b) Nkadilu ya nza yai kele ya inki mutindu, kansi inki kivuvu bantu ya lunungu kele na yau?

16. Inki mambu ya ngituka tabasika na kati ya nza ya mpa, mpi yau tasongidila inki sambu na baguluki?

17. Inki kemonisa kyeleka ya kivuvu yai nde bantu ya nkaka taguluka na Harmagedoni mpi “tafwa ve kimakulu”?

18. Inki mutindu beto lenda kuvanda na kivuvu ya luzingu na kati ya nza ya mpa mpi ya lunungu ya Yehowa?

[Caption on page 1]

[Bangyufula]

[Caption on page 14]

[Ntendula ya Bifwanisu ya lutiti 14]

Bakristu kugulukaka na mpasi ya kubwilaka Yeruzalemi

[Caption on page 1]

Nge Lenda Kutendula

◻ Inki mutindu mambu ya kusalamaka na ntangu ya Noa kemonisa nde bantu taguluka na Harmagedoni?

◻ Inki beto fwete kusala sambu na kutelema na ntangu Yezu takwisa sambu na kulungisa bamfundusu ya Yehowa?

◻ Sambu na inki beto lenda kutuba nde baguluki ya Harmagedoni “tafwa ve kimakulu”?