Beto Monisa Ntonda Sambu na Balukutakanu ya Bukristu

“Bika beto talana beto na beto sambu na kupusana na zola mpi na bisalu ya mbote, nkatu kuyambula kuvukana na beto kumosi.”​—BAEBREO 10:​24, 25, NW.

1, 2. (a) Sambu na inki yau kele dibaku ya nene na kuvanda na lukutakanu ya Bakristu ya kyeleka? (b) Inki mutindu beto lenda tuba nde Yezu kevandaka na balukutakanu ya balandi na yandi?

YAU kele dibaku mosi ya nene mpenza na kuvanda na lukutakanu ya Bukristu, yau vanda kimvuka ya bansadi ya Yehowa kumi mpamba to mafunda mingi, sambu Yezu tubaka nde: “Kisika yina ya bantu zole to tatu me kutakana na zina na mono, mono mpi kele pana ti bo”! (Matayo 18:20) Ya kyeleka, Yezu silaka buna ntangu yandi tubilaka mambu ya kusambisa yina bantwadisi ya dibundu fwete yidika kukonda kifu. (Matayo 18:​15-19) Kansi, keti beto lenda sadila bangogo ya Yezu sambu na balukutakanu yonso yina kebandaka mpi kesukaka ti kisambu na zina na yandi? Ee. Yibuka nde ntangu Yezu tindaka balandi na yandi na kusala kisalu ya kukitula bantu balongoki, yandi silaka bau nde: “Beno fweti zaba mbote nde mono ta vandaka ti beno bilumbu yonso tii na nsuka ya [“ngidika ya bima,” NW].”​—Matayo 28:⁠20.

² Ntembe lenda vanda ve nde Mfumu ya dibundu ya Bukristu, Mfumu Yezu Kristu, ketulaka dikebi na balukutakanu yonso ya balandi na yandi ya kwikama. Dyaka, beto lenda ndima nde yandi kevandaka ti bau na nzila ya mpeve santu ya Nzambi. (Bisalu 2:33; Kusonga 5:⁠6) Yehowa Nzambi mpi ketulaka dikebi na balukutakanu na beto. Lukanu ya ntete ya balukutakanu yai kele: kukembila Nzambi “na kati ya bantu yina ke sambaka yandi.” (Nkunga 26:12) Na kukwendaka na balukutakanu, beto kemonisaka zola ya beto kele na yau sambu na yandi.

3. Inki bikuma ya mfunu ketindaka beto na kumonisa ntonda sambu na balukutakanu ya Bukristu?

³ Kele ti bikuma yankaka ya mbote ya beto kemonisilaka ntonda sambu na balukutakanu ya Bukristu. Na ntwala yandi kukatuka na ntoto, Yezu Kristu ponaka balongoki na yandi ya kupakulama na kusala bonso “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kupesa dibuta ya lukwikilu madya ya kimpeve na ntangu ya mbote. (Matayo 24:​45, NW) Kisika ya mbote ya bantu kedilaka madya yango yina kele balukutakanu ya dibundu ti ya nene. Mfumu Yezu Kristu ketwadisa mpika yai ya kwikama sambu yandi pesa bangindu ya mfunu na balukutakanu sambu na bayina yonso kezola kuguluka na nsuka ya ngidika ya bima yai ya mbi mpi kuzwa luzingu na inza ya mpa ya lunungu ya Nzambi.

4. Inki “kikalulu” ya kigonsa Biblia ketubila, ye inki tasadisa beto na kutina yau?

⁴ Yau yina, Mukristu mosi lenda meka ve kikalulu ya kigonsa yina ntumwa Polo tubilaka nde: “Bika beto talana beto na beto sambu na kupusana na zola mpi na bisalu ya mbote, nkatu kuyambula kuvukana na beto kumosi, mutindu yau mekumaka kikalulu ya bankaka, kansi na kusyamisanaka beto na beto, mpi mingimingi ntangu beno kemona kilumbu yango kefinama.” (Baebreo 10:​24, 25, NW) Kuyindulula na dibaku ti mambote ya beto kebakaka na balukutakanu ya Bukristu tasadisa beto na kusimba balukutakanu na kwikama mpi na ntima ya mvimba.

Balukutakanu Yina Ketungaka Beto

5. (a) Inki mbuma kutuba na beto fwete buta na balukutakanu? (b) Sambu na inki beto fwete kinga ve na kubinga bantu ya mpa na balukutakanu?

⁵ Sambu Bakristu kesambaka na kulomba lutwadisu ya mpeve santu ya Yehowa na balukutakanu ya Bukristu, konso muntu yina mevukana fwete sala ngolo na kusala kumosi ti mpeve ya Nzambi mpi ‘kumonisa yo mawa ve.’ (Efezo 4:30) Ntangu ntumwa Polo sonikaka bangogo ya kupemama yai, yandi vandaka tendula mutindu ya mbote ya kutuba. Mambu ya beto ketuba ntangu yonso fwete vanda “mambu ya mfunu yina lenda sadisa bantu yina ke wa.” (Efezo 4:29) Dyambu yai kele mfunu mingi na balukutakanu ya Bukristu. Na mukanda ya yandi sonikilaka Bakorinto, Polo tubaka mingi nde balukutakanu fwete tunga, fwete longa, mpi fwete syamisa. (1 Korinto 14:​5, 12, 19, 26, 31) Bantu yonso ya kele pana, ti bantu ya mpa, tabaka mambote ya balukutakanu ya mutindu yina, mpi lenda tuba na nsuka nde: “Ya kieleka, Nzambi kele awa ti beno!” (1 Korinto 14:25) Yau yina, beto fwete kinga ve na kubinga bantu ya mpa na kuvukana ti beto, sambu yau tanata bau na kuyela nswalu na kimpeve.

6. Tanga mwa mambu yina lenda sala nde lukutakanu kutunga bawi?

⁶ Bayina yonso ya kezwa dibaku ya kusala masolo, bainterview, to bansonga na lukutakanu ya Bukristu, fwete sala yonso sambu kutuba na bau kutunga bantu mpi kuvanda ya kuwakana ti Ndinga ya Nzambi, Biblia. Katula bangogo ya kukonda kifu, beto fwete monisa mpi mawi ya kewakana ti bumuntu ya zola ya Nzambi ti Kristu. Kana bantu yonso yina tatuba na lukutakanu kutula na ntu nde bau fwete monisa ‘bambuma ya mpeve ya Nzambi,’ bonso zola, kukanga ntima, ti lukwikilu, na ntembe ve, bawi yonso lenda wa nde lukutakanu metunga bau.​—⁠Galatia 5:​22, 23.

7. Inki mutindu muntu na muntu lenda pesa diboko sambu lukutakanu kutunga bawi?

⁷ Ata bantu fyoti mpamba kelutaka na ntwala na kulonga na balukutakanu ya dibundu, bayina yonso ya mebikala lenda sala na mpila nde yau kutunga bawi. Mbala mingi bawi kevandaka ti dibaku ya kupesa bamvutu na bangyufula. Yai kele ntangu ya kutuba lukwikilu na beto na meso ya bantu. (Roma 10:⁠9) Beto lenda meka ve na kukumisa yau okazio ya kuzabisa bangindu na beto mosi, ya kusikisila bantu bandenda na beto, to ya kuvweza nkwikidi mosi. Keti yau tepesa ve mpeve ya Nzambi mawa? Kana beto kele na dikambu ti mpangi, beto fwete yidika yau na kinsweki na zola yonso. Biblia ketuba nde: “Beno na beno, beno fweti vanda mbote; konso muntu fweti wila mpangi na yandi mawa, yandi fweti lolula yandi mutindu Nzambi me lolulaka beno sambu na Kristo.” (Efezo 4:32) Balukutakanu ya Bukristu kepesaka beto dibaku mosi ya mbote mpenza ya kusadila ndongisila yai ya kitoko! Yau yina beto kemonaka bantu mingi kekuma na ntwala na balukutakanu mpi kesukinina na nsuka ya lukutakanu. Yau kesadisaka mpi bantu ya mpa, yina kevandaka na mfunu ya kumona nde beto meyamba bau. Na yau, Bakristu yonso ya kudipesa fwete simba balukutakanu sambu yau tunga bantu na ‘kutalanaka bau na bau mpi na kupusanaka bau na bau na zola mpi na bisalu ya mbote.’

Kudibongisa Mbote

8. (a) Inki bibansa ya nene bankaka kesalaka sambu na kukwisa na balukutakanu? (b) Inki mbandu Yehowa kepesa bonso ngungudi?

⁸ Na bantu yankaka yau kevandaka mpasi ve na kukwisa na balukutakanu. Na bankaka, yau kelombaka kusala bibansa ntangu yonso. Mu mbandu, Mukristu yina kele mama ya bana mpi kesalaka kisalu sambu na kuzwa mwa kima ya kusadisila dibuta na yandi, yandi kevutukaka na nzo ti kulemba mingi. Mbala yankaka yandi fwete lamba dyaka mpi kubongisa bana sambu na kukwenda na lukutakanu. Bakristu yankaka lenda vanda ntama ti kisika ya balukutakanu, to lenda vanda na bimbefo to kinunu. Na ntembe ve, Yehowa kebakisaka mvwandilu ya konso muntu ya kwikama yina kekwendaka na balukutakanu, kaka mutindu ngungudi ya zola kebakisaka mpasi ya dimeme mosi mosi na kati ya mameme na yandi. Biblia ketuba nde: “[Yehowa] ke talaka bantu na yandi bonso muntu ke talaka mameme na yandi. Yandi ke tulaka yo kisika mosi, yandi ke bakaka bana-mameme na maboko na yandi, ebuna mameme yina ke pesa mabele yandi ke nataka yo malembe.”​—⁠Yezaya 40:⁠11.

9, 10. Inki mutindu beto lenda baka mambote ya mingi ya balukutakanu?

⁹ Bayina kesalaka bibansa ya nene sambu na kuvanda ntangu yonso na balukutakanu lenda bikala na ntangu fyoti sambu na kuyidika malongi ya lukutakanu. Kulanda manaka ya lutangu ya Biblia ya mposo na mposo ya Nzo-Nkanda ya Kisalu ya Teokrasi kepesaka muntu mambote ya lukutakanu yai. Mutindu mosi, kuyita kubongisa balukutakanu yankaka, bonso Kulonguka ya Nzozulu ya Nkengi ti Kulonguka ya Mukanda ya Dibundu, kepesaka mambote mingi. Bantu yina kele ti mikumba ya nene ya dibuta lenda tanga disolo ya kulonguka na ntwala, kutula dikebi na mwa ndambu ya bamvese ya bo ketindaka beto na kusosa. Yau tasadisa bau na kupesa bamvutu na masolo yai ya mfunu ya Biblia.

¹⁰ Bankaka kevandaka na ntangu mingi. Bau lenda sadila yau na kubongisa balukutakanu. Mu mbandu, bau lenda sosa bamvese ya bo ketindaka beto na kusosa. Na mutindu yina, bantu yonso tavanda ya kuyilama na kubaka mambote mingi ya balukutakanu mpi kusala masolo to na kupesa bamvutu yina tatunga dibundu. Bankuluntu ti bansadi ya kisalu tapesa mbandu ya mbote kana bau kebongisa balukutakanu na kupesaka bamvutu ya nkufi, ya sikisiki. Sambu na kumonisa luzitu na ngidika yai ya Yehowa mesalaka, bawi tasala ve kima mosi ya kedyengisa bankaka ngindu na ntangu lukutakanu kesalama.​—⁠1 Piere 5:⁠3.

11. Sambu na inki beto fwete kudilonga sambu na kubongisa balukutakanu?

¹¹ Bisalu ti bansaka yina kele mfunu ve sambu na kimpeve na beto lenda dya beto ntangu mingi mpenza. Kana yau kele mpidina, beto fwete kudifimpa na ‘kuvanda bazoba ve’ na yina metala mutindu ya kusadila ntangu na beto. (Efezo 5:17) Lukanu na beto fwete vanda ya ‘kusumba ntangu’ na mambu ya kele na mfunu mingi ve sambu na kulutisa ntangu mingi na kulonguka na beto mosi ya Biblia, kubongisa balukutakanu, ti kusala kisalu ya Kimfumu. (Efezo 5:​16, NW) Beto kendima nde yau kevandaka ve pete ntangu yonso, mpi yau kelombaka kudilonga. Baleke yina kesadilaka ntangu na bau mbote kele na kuyidika kuyela na bau na bilumbu kekwisa. Polo sonikilaka nkundi na yandi ya leke, Timoteo, nde: “Sala bisalu yina [mambu ya Polo longisilaka Timoteo] mbote-mbote, nge kudipesa mvimba na yo, ebuna bantu yonso ta mona nde bisalu na nge ke kwenda na ntwala.”​—⁠1 Timoteo 4:⁠15.

Bambandu ya Mekatuka na Ndinga ya Nzambi

12. Inki mbandu ya mbote dibuta ya ba Samuele bikisaka?

¹² Beto tadila mbandu ya mbote ya dibuta ya ba Samuele bikisaka. Ntangu nkela ya santu ya Nzambi vandaka na Silo, bau vandaka kwenda ntangu yonso na kuvukana ti bansambidi yankaka. Ntuma ya kukwenda na bankinsi ya konso mvula vandaka na babakala. Kansi tata ya Samuele, Elkana, vandaka nata dibuta na yandi ya mvimba ntangu yandi ‘vandaka kwenda konso mvula na bwala Silo sambu na kusamba Mfumu Nzambi, [“Yehowa ya minkangu,” NW], ti kupesa yandi makabu.’ (1 Samuele 1:​3-5) Ziku Rama, bwala ya Samuele, vandaka kisika kele bwala Rentis bubu yai, na nsi ya “bangumba ya Efrayimi.” (1 Samuele 1:⁠1) Na yau, ziku kukwenda na Silo vandaka nzila mosi ya bakilometre 30, kulemba mingi na kukwenda kuna na bilumbu yina. Kansi, dibuta ya Elkana vandaka kwenda “konso mvula kana bo [ke] kwenda na Nzo-Nzambi.”​—⁠1 Samuele 1:⁠7.

13. Inki mbandu Bayuda ya kwikama pesaka ntangu Yezu vandaka na ntoto?

¹³ Yezu mpi yelaka na kati ya dibuta mosi ya nene. Konso mvula dibuta na bau vandaka sala bakilometre 100, katuka na ndambu ya sudi ya Nazareti tii na Yeruzalemi, sambu na kwenda kuta nkinsi ya Paki. Banzila ya kukwenda kuna vandaka zole. Nzila ya kuzenga vandaka yina ya kukita muwanda ya Megido, kumata ngumba ya bametre kiteso ya 600, kuzenga ntoto ya Samaria, mpi kubasika na Yeruzalemi. Nzila yankaka ya bantu yonso vandaka yina ya Yezu bakaka na kukwenda na yandi ya nsuka na Yeruzalemi na mvu 33 T.B. Disongidila nde yandi kitaka Muwanda ya Yordani tii na nsi ya nivo ya nzadi tii yandi kumaka na luyantiku ya “provense ya Yudea . . . yandi sabukaka na simu ya nzadi ya Yordani.” (Marko 10:⁠1) Kubanda pana, “nzila sambu na kukwenda na Yeruzalemi” kele bakilometre kiteso ya 30. Nge fwete mata ngumba mosi ya bametre kuluta 1100. (Marko 10:32) Mbala na mbala, bimvuka ya bantu ya kwikama vandaka katuka na Galilea na kwenda kuta nkinsi na Yeruzalemi. (Luka 2:44) Yai mbandu ya mbote mpenza sambu na bansadi ya Yehowa mingi na bansi ya kutoma, sambu mingi na kati na bau kele na mpasi mingi ve na kukwenda na balukutakanu ya Bukristu, bau kebakaka bamweye ya mpa ya kutambudila!

14, 15. (a) Inki mbandu Ana bikisaka? (b) Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya bantu ya mpa ya kekwisaka na balukutakanu?

¹⁴ Mbandu yankaka kele ya mufwidi ya nkento, Ana, yina vandaka na bamvula 84. Biblia ketuba nde yandi “vandaka konso ntangu na Nzo-Nzambi.” (Luka 2:37) Dyaka, Ana vandaka monisa dikebi ya zola sambu na bantu yankaka. Ntangu yandi monaka mwana Yezu mpi bau songaka yandi nde yandi kele Mesia ya lusilu, inki Ana salaka? Yandi pesaka Nzambi mersi mpi yantikaka “kutuba mambu ya mwana yina na bantu yonso yina vandaka kuvingila nde Nzambi kugulusa bantu ya bwala Yeruzalemi.” (Luka 2:38) Mbandu mosi ya mbote mpenza ya Bakristu fwete landa bubu yai!

¹⁵ Ee, kuvanda ti kutuba na balukutakanu na beto fwete vandaka kima mosi ya kyese ya beto tazola ve kukonda, na kulandaka mbandu ya Ana. Bantu ya mpa mingi kevandaka na mpusa yai. Mutindu bau mekatukaka na mpimpa mpi mekotaka na nsemo ya kitoko ya Nzambi, bau kezolaka kulonguka mambu yonso yina bau lenda, ye bamingi kemonisaka tiya ya mingi na balukutakanu ya Bukristu. Kansi, bayina mesala bilumbu mingi na kyeleka fwete keba sambu bau bikisa ve ‘kuzola yina bo vandaka kuzola ntete.’ (Kusonga 2:⁠4) Maladi ya ngolo to mambu yankaka ya kuluta ngolo lenda kangisa muntu na kukwenda na balukutakanu bantangu yankaka. Kansi, beto lenda pesa ve nzila na bima bonso mbongo, nsaka, kukonda dikebi, yau kumisa beto bantu ya kebongisa balukutakanu ve, bamolo, to bantu ya ketinaka balukutakanu.​—⁠Luka 8:⁠14.

Mbandu ya Kuluta Mbote

16, 17. (a) Inki mutindu Yezu vandaka tadila balukutakanu ya kimpeve? (b) Inki kifu ya mbote Bakristu yonso fwete meka na kulanda?

¹⁶ Yezu pesaka mbandu mosi ya mbote na yina metala kumonisa ntonda sambu na balukutakanu ya kimpeve. Na bamvula 12, yandi monisaka dezia zola na yandi sambu na nzo ya Nzambi na Yeruzalemi. Bibuti na yandi vidisaka yandi kansi nsukansuka bau kwendaka kumona yandi na kati ya balongi na tempelo, yandi keta masolo ya Ndinga ya Nzambi ti bau. Na kumonaka susi ya bibuti na yandi, yandi vutudilaka bau na luzitu yonso nde: “Beno zabaka ve nde mono fweti vanda na nzo ya Tata na mono?” (Luka 2:49) Na bulemfu yonso, Yezu vutukaka ti bibuti na yandi na Nazareti. Kuna, yandi landaka kumonisa zola na yandi sambu na balukutakanu ya lusambu, yandi vandaka kwenda ntangu yonso na sinagoga. Yau yina, Biblia ketuba nde ntangu yandi bandaka kisalu na yandi, “yandi kwendaka na bwala Nazareti kuna ya yandi yelaka. Yandi kotaka na [sinagoga] na Kilumbu ya Kupema, bonso vandaka kifu na yandi. Yandi telamaka sambu na kutanga.” (Beto bantu metengimisa bisono.) Ntangu Yezu metanga Yezaya 61:​1, 2 mpi metendula yau, bantu yonso bandaka “kuyituka sambu na mambu ya kitoko ya yandi vandaka kutuba.”​—⁠Luka 4:​16, 22.

¹⁷ Bubu yai, balukutakanu ya Bukristu kesalamaka mpi mutindu yina. Na nima ya nkunga ti kisambu ya luyantiku, beto ketangaka bamvese na kati ya Biblia (to yina kevandaka mbala mosi na paragrafe), na nima beto ketendulaka yau. Bakristu ya kyeleka fwete landa mbandu ya bikalulu ya mbote ya Yezu Kristu. Ntangu yonso ya luzingu kevandaka mbote, bau kesepelaka na kuvanda na balukutakanu ya Bukristu.

Bambandu ya Ntangu na Beto

18, 19. Inki bambandu ya mbote bampangi mepesaka na bansi ya kutoma mingi ve na yina metala balukutakanu ya dibundu, ya nene ti ya distrike?

¹⁸ Na babwala yina metomaka ntete mingi ve, bampangi na beto mingi ya babakala ti ya bankento kepesaka mbandu ya mbote ya kumonisa ntonda sambu na balukutakanu ya Bukristu. Na Mozambique nkengi ya distrike mosi, Orlando, ti nkento na yandi, Amélia, salaka bakilometre 90 na zulu ya ngumba mosi ya nda na bangunga 45, sambu na kusadisa lukutakanu mosi ya nene. Yau lombaka nde bau vutuka dyaka na nzila yina sambu na kusadisa lukutakanu yankaka. Orlando, na kudikulumusa yonso, ketuba nde: “Ntangu beto kutanaka ti bampangi ya Dibundu ya Bawa, beto kudiwaka nde beto salaka ata kima mosi ve. Kukwisa na bau ti kuvutuka vandaka nzyetelo mosi ya bilumbu sambanu, bakilometre 400, na makulu. Na kati na bau vandaka ti mpangi mosi ya bamvula 60!”

¹⁹ Keti ntonda kevandaka mpi sambu na balukutakanu ya konso mposo? Kashwashwa Njamba kele mpangi mosi ya nkento. Yandi kele na bamvula 70, ngolo memanaka na nitu. Yandi kezingaka na Kaisososi, na Namibie. Katuka na kabwala yai tii na Rundu kisika kele Nzo ya Kimfumu, bakilometre kele 5. Na kukwenda na balukutakanu ti kuvutuka, yandi kezengaka nseke mosi ya bakilometre 10. Bau mesalaka bantu mingi nku na nzila yai, kansi mpangi Kashwashwa kekwisaka kaka. Balukutakanu mingi kesalamaka na bandinga yina yandi kezabaka ve. Ebuna inki mutindu yandi kebakaka mambote ya kuvanda na lukutakanu? Mpangi-nkento Kashwashwa ketuba nde: “Mono kelandaka mikapu, ebuna mono kebakisaka kima ya disolo ketubilaka.” Kima yankaka, yandi zaba kutanga ve, ebuna inki mutindu yandi kelandaka mikapu? Yandi kevutula nde: “Mono kelandaka mikapu yina mono mesimbaka na ntu.” Na bamvula ya kelutaka, yandi mefulusaka mikapu mingi na ntu na yandi. Sambu na kusadila dyaka Biblia kuluta mbote, yandi mekotaka na nzo-nkanda ya kulonguka kutanga ti kusonika yina dibundu mebongisaka. Yandi ketuba nde: “Mono kezolaka balukutakanu mingi. Konso mbala kevandaka kaka ti mambu ya mpa ya kulonguka. Mono kezolaka kuvukana ti bampangi ya babakala ti ya bankento. Ata mono lenda solula ve ti bau yonso, bau kekwisaka kupesa mono mbote ntangu yonso. Ye kima ya kuluta mfunu, mono kezabaka nde kana mono kekwisa na balukutakanu, mono keyangidikaka ntima ya Yehowa.”

20. Sambu na inki beto fwete yambula ve balukutakanu na beto ya Bukristu?

²⁰ Bansambidi ya Yehowa mingi na ntoto ya mvimba, bonso Kashwashwa, kemonisaka ntonda ya mingi sambu na balukutakanu ya Bukristu. Mutindu inza ya Satana kepusana na lufwa na yau, beto lenda baka ve ngindu ya kuyambula balukutakanu na beto. Kansi, bika beto bikala ya kusikama na kimpeve mpi kumonisa ntonda ya mingi sambu na balukutakanu ya dibundu, ya nene ti ya distrike. Yau tapesa ntima ya Yehowa kyese mpi yau tapesa beto mambote mingi sambu beto kedya malongi ya Nzambi yina kenataka na luzingu ya mvula na mvula.​—⁠Bingana 27:11; Yezaya 48:​17, 18; Marko 13:​35-37.

Bangyufula na Mvutukilu

◻ Sambu na inki yau kele dibaku ya nene na kuvanda na balukutakanu ya Bukristu?

◻ Inki mutindu bantu yonso yina mevukana lenda pesa maboko sambu lukutakanu kutunga bawi?

◻ Inki mbandu ya kuluta mbote Yezu kubikisaka?

◻ Inki dilongi beto lenda baka na mbandu ya bampangi ya bansi yina metomaka mingi ve?

[Lupangu ya kele na lutiti 17]

Bau Kezolaka Balukutakanu ya Konso Mposo

Bantu mingi kezingaka na bansi ya kufuluka na bunsukami ti kibandi. Ata na bisika ya mutindu yina, Bakristu ya kyeleka kemonisaka ntonda ya beto lenda sikisa sambu na balukutakanu ya Bukristu. Nkuluntu mosi ya dibundu mosi ya Soweto na Gauteng na Afrika ya Sudi ketuba nde: “Na dibundu mosi ya kele na Bambangi 60 ti bansamuni ya kukonda kubotama, ntalu ya bawi na balukutakanu na beto kevandaka na kati ya 70 ti 80, ye ntangu yankaka ya kuluta. Ata bampangi ya babakala ti ya bankento kesalaka ve bitaminu ya nda sambu na kukwenda na balukutakanu, kansi babandi kele mingi na ndambu yai ya Soweto. Mpangi mosi ya bakala bau lwadisaka yandi na mukongo na nzila ya lukutakanu. Kiteso ya bampangi ya bankento zole, bau kangaka bau sambu na kumeka kuyiba bau. Ata mpidina, mambu yai kangisaka bau ve na kukwisa na balukutakanu. Na bilumbu ya Lumingu, kana lukutakanu mesuka, kisambu ya nsuka mesalama, beto kebakaka kiteso ya minuta 15 sambu na kulonguka bankunga. Kiteso ya bantu 95 na kati ya nkama kebikalaka konso mbala na kuyimba bankunga yonso ya tayimbama na balukutakanu ya mposo kekwisa. Yau kesadisaka bantu ya mpa na kulonguka bankunga mpi kuyimba ti bankaka.”

Bantu ya kele na babwala kele na bampasi ya mutindu yankaka. Mu mbandu, kutambula kitamina ya nda sambu na kukwenda na balukutakanu mbala tatu na mposo mosi. Bankwelani zole ya mekatuka kusepela na kyeleka kezingaka na kitamina ya bakilometre 15 ti Nzo ya Kimfumu ya Lobatse na Botswana. Na mvula ya meluta, bau vandaka kwenda na balukutakanu konso mbala ti bana na bau zole. Bakala keyidikaka basabatu sambu na kusansa dibuta na yandi. Nkento ketekaka tubima ya fyotifyoti sambu na kuzwa mwa tike sambu na kukwenda na balukutakanu mpi kuvutuka na nzo.

Na nkokila mosi na kisiwu ya meluta, na nima ya lukutakanu mosi ti nkengi ya nzyunga, dibuta yai kwendaka kuma na kisika ya kubaka bisi na mpimpa. Babisi kangaka kisalu na ntwala sambu mupepe vandaka mbote ve. Mfumu mosi ya bapolisi kwisaka kuma na kakamio na yandi mpi yulaka bau inki bau vandaka kusala pana. Ntangu yandi mewa mvutu na bau, mawa simbaka yandi mpi yandi vutulaka bau tii na nzo, na kitamina ya bakilometre 15. Nkento kele nsamuni ya kukonda kubotama. Yandi songaka bakala na yandi nde: “Nge memona, kana beto ketula balukutakanu na kisika ya ntete, Yehowa kesadisaka beto kaka.” Ntangu yai bakala mpi memonisa luzolo ya kukuma nsamuni ya kukonda kubotama.

[Kifwanisu ya kele na lutiti 32]

Bantu bonso Bambangi ya Roumanie yai pesaka mbandu ya mbote ya kumonisa ntonda sambu na balukutakanu ya Bukristu