Keti Kimvwama Lenda Pesa Nge Kyese?

Ntotila Salomo zabaka nde mbongo kele kima ya mfunu. Yandi sonikaka nde: “Kudia ke pesa kiese, kunwa vinu ke sepedisa muntu, kansi mbongo kima ke sala mambu yina yonso.” (Longi 10:19) Kudya kisika mosi ti banduku lenda vanda kyese mingi, kansi na kuzwa madya ti vinu, nge fwete vanda na mbongo. Sambu bima ya kinsuni beto kesumbaka yau na mbongo, yau ‘ke salaka mambu yonso.’

ATA Salomo vandaka ti kimvwama mingi mpenza, yandi zabaka nde mambu yonso kemanaka ve na mbongo. Yandi zabaka nde kusosa bima ya kinsuni mpamba na luzingu kenataka ve muntu na kyese. Yandi sonikaka nde: “Muntu yina ke zolaka mbongo, yandi ta mona kiese ve na yo. Muntu yina ke zolaka kukuma mvwama, yandi ta zwa ve konso kima ya yandi ke zola.”​—⁠Longi 5:⁠9.

Ata muntu yina kele ti kimvwama mekumisa yau dyaka mingi, Salomo ketuba nde: “Kana kimvwama kele mingi, bantu yina ke dila yo mpi kele mingi.” (Longi 5:10) Ntangu “kimvwama” ya muntu kekumaka mingi, yandi kevandaka mpi na mfunu ya bantu mingi sambu na kutanina yau. Bareparatere, baboyi, basentinele, ti bantu yankaka​—⁠yandi fwete futa bau yonso sambu na kisalu na bau. Yau kelombaka dyaka mbongo mingi.

Makambu yai yonso ya kimvwama kebendaka, kekwisaka kubwa na zulu ya kyese ya muntu. Xénophon, muntu ya Gresi mpi nsoniki ya nkenda, yina zingaka na mvu-nkama ya iya N.T.B., sonikaka mambu yai ya mvwama mosi kutubaka​—⁠mvwama yango vandaka ntete nsukami:

“Sambu na inki beno keyindula . . . nde kana kimvwama kekuma mingi, mono kezinga mpi na kyese mingi?” Yandi landaka na kutuba nde, “Beno kezaba ve nde yau meyikaka mono ve ata ndambu ya kyese na kudya, na kunwa mpi na kulala mbote ntangu yai, kuluta ntangu ya mono vandaka nsukami. Lufutu ya mono mezwaka na kuvanda ti bima mingi kele kusadisa bantu mingi, kupesa bima mingi na bantu yankaka, mpi kusansa bantu mingi kuluta ntangu ya mono vandaka nsukami. Ntangu yai baboyi mingi ketulaka meso na mono sambu na kudya, bankaka sambu na kunwa, bankaka sambu na bilele, bankaka kele na mfunu ya minganga; mosi takwisa, yandi songa nge makambu ya dimeme ya mbisi ya mfinda mekanga, yankaka nde ngombe mebwa na dibulu, to nde maladi memanisa bangombe yonso. Ebuna yau kemonanaka bonso nde . . . bima mingi menatilaka mono mpasi mingi kuluta bima ya fyoti ya mono vandaka na yo.”

Kima yankaka ya kekusaka bantu na kusosa bimvwama mingi kele yina ya Yezu bingaka nde “kiese ya kimvwama [yina] ke kusaka bo.” (Matayo 13:22) Yau kekusaka bau sambu bimvwama yango ya bau kesosaka na ngolo yonso, kenatilaka bau ve kyese ya bau kekingaka. Bau ketubaka nde, yina beto zwaka ve ti kimvwama ya fyoti, beto tazwa yau ti kimvwama ya mingi. Yau yina, ntangu yonso bau kesosaka kuzwa mingi.

Kuzola Mbongo Kenataka Kyese Ve

Susi ya mingi sambu na bima, lenda nata mvwama na kulala ve na ngemba mpimpa ya mvimba. Salomo ketuba nde: “Mpongi ya muntu ya kisalu kele mbote ata yandi me dia fioti to mingi, kansi bima mingi ya mvwama ke kangisa yandi nzila na kulala mpongi.”​—⁠Longi 5:⁠11.

Kana ntima ketekita mingi sambu kimvwama lenda vila, mpongi mpamba ve kevilaka. Salomo ketendula nde: “Yandi ke zwaka kima ya nkaka ve, kaka luzingu ya mpimpa, ya mpasi, ya mawa, ya makasi ti ya maladi.” (Longi 5:16) Na kisika ya kumona kyese ya kimvwama na yandi, yandi kedya ‘na makasi,’ bonso muntu ya kemona ve mfunu ya mbongo ya yandi basisaka sambu na kusumba madya yango. Susi ya mutindu yina lenda pesa mpi maladi na nitu. Ebuna, maladi yina takwisa kuyika dyaka susi na zulu ya susi ya mbongo, sambu yandi tavanda dyaka ve na mpila ya kwenda kusosa mbongo mingi.

Ziku yau meyibusa nge mambu ya ntumwa Polo kusonikaka nde: “Bantu yina ke zolaka kukuma bamvwama, Satana ke bwisaka bo; nzala mingi ya buzoba ti ya mbi yina ke bebisaka bantu, yina ke fwaka bo, yo ke kangaka bo. Sambu kuzola mbongo mingi ke bendaka mambu ya mbi ya mutindu na mutindu. Bantu ya nkaka vandaka na nzala mingi ya mbongo; yo yina nzala yango . . . pesaka bo mpasi mingi na ntima.” (1 Timoteo 6:​9, 10) Ntangu bau kesosa mbongo, bankaka kekusaka, keyibaka, kesalaka pite, to mpi kefwaka bantu. Yau kenatilaka muntu mpasi na ntima, na nitu, ti mpasi ya kimpeve kaka sambu yandi kemanisa ngolo yonso na kuzwa bimvwama. Keti yai lenda vanda nzila ya kyese? Ata fyoti ve!

Beto Sepela ti Yina Beto Kele na Yau

Salomo vandaka na mambu mingi ya kutuba na yina metala bukatikati na mambu ya kimvwama. Yandi sonikaka nde: “Mutindu muntu ke katukaka na divumu ya mama na yandi kukonda lele, yandi ta vutuka mpi mutindu yo yina ya yandi kwisaka; yandi ta baka ata kima mosi ve ya kisalu na yandi yonso na kunata. Yai kele kima ya mono monaka: Kima ya mbote ya konso muntu fwete sala kele kudia ti kunwa ti kumona kiese na kisalu ya yandi ke sala na luzingu yai ya Nzambi pesaka yandi awa na nsi-ntoto. Yo yina kisalu ya muntu.”​—⁠Longi 5:​14, 17.

Bangogo yai kemonisa nde kyese kekwisaka ve na kusalaka bikesa sambu na kufulusa kimvwama yina lenda sadisa nge na bilumbu kekwisa, nge lenda fwa mpi nge kuma ve na bilumbu yango. Yau kele kyese mingi na kusepela ti yina ya beto kezwa na kisalu na beto. Ntumwa Polo pesaka ngindu ya mutindu mosi ntangu yandi tubaka na mukanda na yandi na Timoteo nde: “Sambu beto kwisaka kunata ata kima mosi ve awa na nsi-ntoto; yo yina, ntangu beto ta katuka na nsi-ntoto yai beto ta nata mpi ata kima mosi ve. Yo yina mpi, kana beto ke na madia ti bilele ti nzo ya kulala, yina me lunga na beto.”​—⁠1 Timoteo 6:​7, 8; fwanisa ti Luka 12:​16-21.

Kima ya Kenataka Kyese

Salomo vandaka na kimvwama mpi mayele ya bunzambi mingi. Kansi, yandi vukisaka kyese ti mayele, ti mbongo ve. Yandi tubaka nde: “Kiese na muntu yina me kuma mayele, me yantika kuzaba mambu. Mayele me luta arza ti wolo na mfunu; yo me luta mpi matadi ya ntalu, ata kima ya nkaka ve kuluta yo. Yo ke pesa nge luzingu ya nda, yo ke pesa nge mpi kimvwama ti lukumu. Yo ke kumisa luzingu na nge mbote, yo ke nata nge mpi na nzila ya ngemba. Mayele kele bonso nti ya moyo na bantu yina ke bakaka yo; bantu yina ke na mayele, bo ke na kiese.”​—⁠Bingana 3:​13-18.

Sambu na inki mayele meluta bimvwama ya kinsuni? Salomo sonikaka nde: Not yet finalized “Mayele kele sambu na lutaninu, mbongo mpi kele sambu na lutaninu; kansi, luta ya nzayilu kele nde, mayele kebumbaka bankwa na yau na luzingu.” (Longi 7:​12, NW) Ata beto lenda tuba nde mbongo ketaninaka muntu yina kele ti yau, kesadisaka yandi na kusumba bima ya yandi kele na yau mfunu, mayele lenda tanina muntu na kusala ve kima yina lenda fwa yandi. Mayele ya kyeleka kesadisaka ve muntu kaka na kukonda kufwa nswalu; kansi, sambu yau kekatukaka na kubanga ya kyeleka ya Nzambi, yau kenataka muntu na luzingu ya mvula na mvula.

Sambu na inki mayele ya Nzambi kenataka muntu na kumona kyese? Sambu kyese ya kyeleka kekatukaka kaka na Yehowa Nzambi. Bantu memonaka mpi mendimaka nde muntu kezwaka kyese ya kyeleka kana yandi kezitisa Nkwa-Zulu. Muntu kezwaka kyese ya kimakulu kaka kana Nzambi mendima bikalulu na yandi. (Matayo 5:​3-10) Kana beto kesadila mambu yina beto kelonguka na Biblia, beto lenda zwa “mayele yina ke katukaka na zulu.” (Yakobo 3:17) Yau tapesa beto kyese yina bimvwama lenda pesa beto ve.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 4, 5]

Ntotila Salomo zabaka inki kepesaka muntu kyese. Ebuna nge?