Keti Nge Ke na Lukwikilu Bonso ya Abrahami?

“Ntangu Mwana-muntu ta kwisa awa na nsi-ntoto, keti yandi ta kwisa kukuta bantu ti lukwikilu?”​—⁠LUKA 18:⁠8.

1. Sambu na nki yo ke mpasi na kulunda lukwikilu ya ngolo bubu yai?

BUBU yai yo ke kima ya nsaka ve na kulunda lukwikilu mosi ya ngolo. Inza kemonisa Bakristu mpasi ya ngolo sambu bo katula dikebi na bo na mambu ya kimpeve. (Luka 21:34; 1 Yoane 2:​15, 16) Bamingi kezinga na kati ya bitumba, ya bampasi ya mpila na mpila, bamaladi, to banzala. (Luka 21:​10, 11) Na bansi yankaka, bantu kezitisaka mingi kibeni bansiku ya bambuta, ebuna, konso muntu yina kezitisaka lukwikilu na yandi, bo kemonaka yandi bonso muntu ya kukonda mayele, to ya ke ti kikalulu ya bilandalanda. Dyaka, bo kepesaka Bakristu mingi mpasi sambu na lukwikilu na bo. (Matayo 24:⁠9) Na ntembe ve, ngyufula yai ya Yezu yulaka bamvula 2000 meluta, mefwana na kuyula bubu yai: “Ntangu Mwana-muntu ta kwisa awa na nsi-ntoto, keti yandi ta kwisa kukuta bantu ti lukwikilu?”​—⁠Luka 18:⁠8.

2. (a) Sambu na nki lukwikilu ya ngolo kele mfunu mingi na Bakristu? (b) Mbandu ya lukwikilu ya nani beto lenda landa?

² Kansi, kyeleka kele nde, kana beto kezola kuzinga mbote ntangu yai mpi kubaka luzingu ya mvula na mvula ya Nzambi mesilaka na bilumbu kekwisa, beto fwete vanda na lukwikilu mosi ya ngolo. Ntumwa Polo bakaka bangogo ya Yehowa songaka Habakuki mpi yandi sonikaka nde: “Muntu yina ya mono ke ndimaka, yandi ta zinga sambu na lukwikilu na yandi, kansi kana yandi vutuka diaka na nima, mono ta mona yandi kiese diaka ve. . . . Kana muntu ke na lukwikilu ve, yandi lenda pesa Nzambi kiese ve.” (Baebreo 10:38–11:6; Habakuki 2:⁠4) Polo songaka Timoteo nde: “Nwana ngolo sambu na kuvanda kaka na lukwikilu; simba na maboko na nge moyo ya mvula na mvula, sambu Nzambi solaka nge na kuzaba moyo yina.” (1 Timoteo 6:12) Kansi, nki mutindu beto lenda zwa lukwikilu mosi ya lenda fwa ve? Sambu na kupesa mvutu na ngyufula yai, yo ke mbote na kubaka mbandu ya Abrahami. Muntu yai zingaka bamvula 4000 meluta, kansi tii bubu yai, na mabundu tatu ya nene (Dibundu ya Mizulma, ya Bayuda ti ya Bukristu), bo kekumisaka lukwikilu na yandi. Sambu na nki bo kekumisaka yo? Keti beto lenda landa mbandu na yandi bubu yai?

Kuzitisa Mambu ya Nzambi Metuba

3, 4. Sambu na nki Tera katulaka dibuta na yandi na Ure sambu na kwenda kuzinga na Arani?

³ Abrahami (yina bo vandaka kubinga ntete nde Abrami) kele na kati ya bazina ya ntete ya Biblia ketubila. Kuyantika 11:26 ketuba nde: “Tera . . . butaka bana yai: Abrami, Nahore ti Arani.” Tera ti dibuta na yandi vandaka kuzinga na Ure, na ntoto ya Kaldea, mbanza mosi ya kimvwama na sudi ya Mezopotamia. Kansi, bo fulaka kuzinga kuna ve. “Tera bakaka mwana na yandi Abrami ti mutekolo na yandi Loti mwana ya Arani. Yandi bakaka mpi bukilo na yandi Sarai [Sara], nkento ya Abrami. Ebuna bo katukaka na bwala Ure na nsi ya [Kaldea] sambu na kwenda na nsi ya Kanana. Bo kwendaka tii na bwala Arani, ebuna bo tungaka kuna.” (Kuyantika 11:31) Nahore, mpangi ya Abrahami, kwendaka mpi ti dibuta na yandi na Arani. (Kuyantika 24:​10, 15; 28:​1, 2; 29:⁠4) Kansi, sambu na nki Tera bikisaka bwala ya kimvwama, Ure, sambu na kwenda kutunga ntama na Arani?

⁴ Bamvula kiteso ya 2000 na nima ya lufwa ya Abrahami, Etiene kwisaka kumonisa, na ntwala ya Sanedreni ya Bayuda, kikuma ya pusaka Tera na kukatuka ti dibuta na yandi. Yandi tubaka nde: “Nzambi ya lukumu monikaka na Abrahami, nkaka na beto, ntangu yandi vandaka na nsi ya Mezopotamia. Yandi vandaka me kwenda ntete ve na kuzinga na bwala Arani. Nzambi tubilaka yandi nde: ‘Katuka na nsi na nge ti na nzo na nge; kwenda na nsi yina ya mono ta songa nge.’ Ebuna Abrahami katukaka na nsi ya bantu ya Kaldea. Yandi kwendaka kuzinga na bwala Arani.” (Bisalu 7:​2-4) Tera lemfukaka na mambu ya Yehowa lombaka na Abrahami, yo yina yandi bakaka dibuta na yandi yonso, bo kwendaka na Arani.

5. Na wapi Abrahami kwendaka na nima ya lufwa ya tata na yandi, ye sambu na nki?

⁵ Tera ti dibuta na yandi kwendaka kutunga na bwala na bo ya mpa. Bwala yina Abrahami bingaka nde “ntoto na mono,” bamvula mingi na nima, vandaka Ure ve, kansi Arani. Ata mpidina, Abrahami zingaka ve kimakulu na Arani. Etiene tubaka nde: “Na nima ya lufwa ya tata na yandi, Nzambi kwisaka kunata yandi na nsi yai ya beno ke zinga ntangu yai.” (Bisalu 7:⁠4) Abrahami lemfukaka na ndinga ya Yehowa, yandi ti Loti, bo zengaka masa ya Efrata, bo kwendaka kuzinga na ntoto ya Kanana.a

6. Nki lusilu Yehowa pesaka na Abrahami?

⁶ Sambu na nki Yehowa songaka Abrahami na kwenda na Kanana? Sambu Yehowa vandaka na balukanu ya kulungisa na nzila ya muntu ya kwikama yai. Yehowa songaka Abrahami nde: “Katuka na ntoto na nge yai, bika bampangi na nge ti bwala ya tata na nge, ebuna kwenda na nsi yina ya mono ta songa nge. Na divumu na nge bana mingi ta butukaka, bana yina ta kuma dikanda mosi ya nene ya bantu. Mono ta sakumunaka nge ti kupesa zina na nge lukumu; mono ta sakumunaka mpi bantu ya nkaka sambu na nge. Bantu yina ta salaka nge mbote, mono mpi ta salaka bo mbote. Bayina ta salaka nge mbi, mono mpi ta salaka bo mbi. Sambu na nge, mono ta sakumunaka bantu yonso ya nsi-ntoto.” (Kuyantika 12:​1-3) Yehowa pesaka Abrahami lusilu ya kukuma tata ya dikanda mosi ya nene, dikanda ya Yehowa tataninaka mpi ya yandi tapesa ntoto ya Kanana. Yo vandaka lusilu mosi ya mbote mpenza! Kansi, yo lombaka nde Abrahami kusoba mambu mingi na luzingu na yandi, sambu na kubaka ntoto yina.

7. Nki mambu Abrahami sobaka sambu na kukuma muntu mosi ya kufwana na kubaka mambu ya Yehowa silaka?

⁷ Ntangu Abrahami katukaka na Ure, yandi bikisaka bwala mosi ya kimvwama, ziku mpi ti bantu yonso ya dikanda ya tata na yandi, bantu ya lendaka kutanina yandi. Ntangu yandi katukaka na Arani, yandi yambulaka dibuta ya tata na yandi, ti dibuta ya mpangi na yandi Nahore. Yandi kwendaka na insi mosi ya yandi zabaka ve. Ntangu yandi kumaka na ntoto ya Kanana, yandi sosaka ve kuzinga na ngemba na kati ya mbanza mosi ya kuzyunga ti bibaka. Sambu na nki? Sambu, ntangu yandi kumaka, na nima ya bilumbu fyoti, Yehowa songaka yandi nde: “Kwenda nge tala ntoto yonso sambu mono [ta] pesa nge yo.” (Kuyantika 13:17) Abrahami, bamvula 75, ti nkento na yandi Sara, bamvula 65, landaka ndinga ya Yehowa. “Sambu na lukwikilu na yandi, yandi kwendaka kuzinga na nsi yina ya Nzambi silaka yandi, bonso nde yandi vandaka nzenza. Yandi vandaka kulala na kati ya nzo ya ntenta.”​—⁠Baebreo 11:9; Kuyantika 12:⁠4.

Lukwikilu Bonso ya Abrahami Bubu Yai

8. Kana beto tala mbandu ya Abrahami ti batemwe yankaka ya ntama, nki kikalulu beto fwete yedisa?

⁸ Abrahami ti dibuta na yandi kele na kati ya ‘batemwe mingi [ya zingaka na ntwala ya Bakristu]’ yina bo metanga na mukanda ya Baebreo kapu 11. Polo kelomba Bakristu na kulanda mbandu ya bansadi ya Nzambi yai ya ntangu ya ntama. Yandi ketuba nde “beto katula mambu yonso yina ke pesa beto kilo, masumu [kukonda lukwikilu] yina ke zola kukangisa beto nzila konso ntangu.” (Baebreo 12:⁠1) Ee, kukonda lukwikilu lenda ‘kangisa beto nzila’ kukonda mpasi. Kansi, na bilumbu ya Polo, ata na bilumbu na beto mpi, Bakristu ya kyeleka menungaka na kuyedisa lukwikilu ya ngolo bonso yina vandaka ti Abrahami mpi bantu yankaka ya ntangu ya ntama. Sambu na yandi mosi ti bampangi na yandi Bakristu, Polo tubaka nde: “Beto kele ve bantu yina ke vutuka na nima, ke vidisa moyo na bo. Beto ke na lukwikilu ebuna beto ke baka moyo ya mvula na mvula.”​—⁠Baebreo 10:⁠39.

9, 10. Nki kesonga nde bantu mingi bubu yai ke ti lukwikilu bonso yina ya Abrahami?

⁹ Ee, ntoto kele ve mutindu yo vandaka na ntangu ya Abrahami, mambu mebalukaka. Kansi, tii bubu, beto kesadilaka kaka “Nzambi ya Abrahami,” ye yandi mesobaka ve. (Bisalu 3:13; Malashi 3:⁠6) Yo mefwana mpenza nde beto sambila Yehowa bubu kaka na mpila ya bo sambilaka yandi na ntangu ya Abrahami. (Kusonga 4:11) Yo yina, bonso Abrahami, bubu yai bantu mingi kekudipesaka mvimba na Yehowa, mpi bo kesobaka mambu mingi na luzingu na bo sambu na kusala luzolo ya Nzambi. Na mvula ya meluta, bantu 316092 songaka na meso ya bantu yonso nde bo mekudipesa na Nzambi mpi bo bakaka mbotika na masa “na zina ya Tata ti ya Mwana ti ya [mpeve santu].”​—⁠Matayo 28:⁠19.

¹⁰ Bamingi na kati ya Bakristu yai ya mpa bikisaka ve bwala na bo sambu na kukwenda na insi mosi ya ntama, sambu na kulungisa mukumba ya kudipesa na bo. Kansi, na kimpeve, beto lenda ndima nde bamingi salaka nzyetolo mosi ya nda. Mu mbandu, na kisanga ya Maurice, Elsie vandaka ndoki. Bantu yonso vandaka kubanga yandi. Mupasudi-nzila ya nene mosi bandaka kulonguka Biblia ti mwana ya Elsie ya nkento. Nzila kangukaka sambu Elsie ‘kukatuka na mpimpa, yandi kwisa na mwini.’ (Bisalu 26:18) Ntangu yandi monaka mwana na yandi keyangalala mpenza na kulonguka, Elsie ndimaka mpi na kulonguka Mukanda ya Bankenda ya Bible. Na mposo mosi bo vandaka kulonguka mbala tatu, sambu yo lombaka kupesapesa yandi kikesa. Nkento yai zwaka kyese ve na kisalu ya kindoki, nkutu yandi vandaka kumona mpasi mingi. Tii na nsuka, yandi manisaka nzyetolo na yandi ya nda ya kukatuka na lusambu ya bademo sambu na kukota na lusambu ya kyeleka. Ntangu bantu vandaka kukwisa dyaka nde yandi sadisa bo, yandi vandaka kusonga bo nde, muntu ya ketaninaka bantu kele Yehowa. Ntangu yai, Elsie kele Mukristu ya mebakaka mbotika, ye bantu yankaka 14 na kati ya dibuta na yandi ti banduku na yandi mendimaka mpi kyeleka.

11. Nki bansoba bayina kekudipesaka na Yehowa kendimaka na kusala?

¹¹ Bamingi na kati ya bayina kudipesaka na kusadila Yehowa na mvula ya meluta salaka ve bansoba ya kuluta ngolo bonso Elsie. Kansi, na kimpeve, bo yonso katukaka na lufwa, bo kumaka na luzingu. (Efezo 2:⁠1) Ata bo kezinga dyaka na kati ya nsi-ntoto, bo ke dyaka bantu ya nsi-ntoto yai ve. (Yoane 17:​15, 16) Bakristu ya kupakulama “kele basitwaye ya zulu,” bo mpi na nsi-ntoto yai, bo “kele banzenza.” (Filipi 3:20; 1 Piere 2:11) Bo mewakanisaka luzingu na bo ti minsiku ya Nzambi, mpi kima kupusaka bo kele zola ya Nzambi ti ya bampangi. (Matayo 22:​37-39) Ngindu na bo kele ve ya kusosa ntete mambote na bo mosi ti bima ya kinsuni, to ya kulungisa bamambu ya nene na nsi-ntoto yai. Kansi, bo ketulaka meso na bo ntete na lusilu ya “zulu ya mpa ti ntoto ya mpa,” kisika lunungu tayala.​—⁠2 Piere 3:13; 2 Korinto 4:⁠18.

12. Nki bantalu kesonga na kisalu na beto ya mvula meluta nde Yezu kutaka ‘lukwikilu na nsi-ntoto’?

¹² Ntangu Abrahami kwendaka na Kanana, kuna yandi vandaka kaka yandi mpamba ti dibuta na yandi. Kaka Yehowa mpamba muntu vandaka kusadisa bo ti kutanina bo. Kansi, bantu yai 316092 ya mekatuka kubaka mbotika, bo kele bo mosi ve. Ya kyeleka, Yehowa muntu kesadisaka bo mpi ketaninaka bo na nzila ya mpeve na yandi, mutindu yandi taninaka Abrahami. (Bingana 18:10) Kansi, Yehowa kesadisaka bo mpi na nzila ya “dikanda” mosi ya ngolo, ya ke na ntoto ya mvimba. Ntalu ya bantu ya “dikanda” yai meluta ntalu ya bantu ya bansi mingi. (Yezaya 66:⁠8) Na mvula ya meluta, dikanda yai vandaka na bantu 5888650. Bo monisaka nde bo ke na lukwikilu ya ngolo na kisalu na bo ya kusonga bantu balusilu ya Nzambi. (Marko 13:10) Bo lutisaka ntalu mosi ya nene ya bangunga 1186666,708 na kisalu yai ya kusosa bantu ya kesepelaka na nsangu ya mbote. Bo longukaka Biblia ti bantu yankaka 4302852 yina ke na luzolo ya kuyedisa lukwikilu na bo. Kikesa na bo monikaka dyaka mingi ntangu bantu 698781 na kati ya “dikanda” yai salaka kisalu ya kimupasudi-nzila. (Kisalu ya Bambangi ya Yehowa salaka na mvula ya meluta kele ya kutendula na bunda na balutiti ya kebanda na 26 tii na 29.) Bankaka salaka kimupasudi-nzila ya ntangu yonso, bankaka salaka ngonda mosi to bangonda mingi. Bantalu yai kepesa mvutu ya mbote na ngyufula yai ya Yezu, “Ntangu Mwana-muntu ta kwisa awa na nsi-ntoto, keti yandi ta kwisa kukuta bantu ti lukwikilu?”

Kwikama na Kati ya Bampasi

13, 14. Tanga ndambu ya mambu ya kesonga nde Abrahami ti dibuta na yandi monaka mpasi na Kanana.

¹³ Mbala mingi Abrahami vandaka kumona mpasi mingi ti dibuta na yandi na ntoto ya Kanana. Mbala mosi, nzala basisaka yandi na ntoto yina, yandi kwendaka na insi ya Ezipte. Dyaka, mfumu ya Ezipte ti mfumu ya Gerare (penepene na Gaza) zolaka kubaka nkento ya Abrahami, Sara, yandi kuma nkento na bo. (Kuyantika 12:​10-20; 20:​1-18) Mpasi yankaka kele mavanga yina kotaka na kati ya bantu yina vandaka kutala bambisi ya Abrahami, ti bayina vandaka kutala bambisi ya Loti. Dikambu yai kabisaka Abrahami ti Loti. Abrahami vandaka ve na kikalulu ya bwimi. Yo yina yandi songaka Loti na kupona ntete nki lweka ya ntoto yandi zolaka. Loti ponaka Distrike ya Yordani, sambu yo vandaka ntoto ya madya mpi ya kitoko bonso kilanga ya Edeni.​—⁠Kuyantika 13:​5-13.

¹⁴ Na nima, Loti kangamaka na kati ya bitumba mosi. Mfumu ya ntoto ya Elami ti banduku na yandi kwisaka kunwanisa bamfumu tanu ya babwala ya nseke ya Sidimi. Bamfumu yina katukaka ntama nungaka bitumba mpi bo botulaka bima mingi. Bo nataka mpi Loti ti bima na yandi. Ntangu Abrahami waka nsangu yina, yandi telemaka, kukonda boma, yandi landaka bamfumu yina mpi yandi nungaka na kubotula Loti ti dibuta na yandi. Yandi botulaka mpi bima ya bamfumu yina kubelaka. (Kuyantika 14:​1-16) Kansi, mpasi ya kuluta nene ya Loti monaka na Kanana vandaka yo yina ve. Kana sambu na nki kikuma, yandi kwendaka kutunga na Sodomi, ata yo vandaka bwala mosi ya kufuluka na mansoni.b (2 Piere 2:​6-8) Ntangu bawanzio zole songaka yandi lukanu na bo ya kufwa mbanza yina, Loti bakaka nkento ti bana na yandi, bo tinaka. Kansi, nkento ya Loti fwaka nsiku ya bawanzio pesaka bo, ebuna, yandi kumaka ditadi ya mungwa. Loti kumaka bonso muntu ya mpamba, kelala na dibulu ya matadi na bwala Zoare ti bana na yandi zole ya bankento. (Kuyantika 19:​1-30) Na ntembe ve, Abrahami monaka mpasi sambu na mambu yai yonso, sambu kele Abrahami muntu nataka Loti na Kanana bonso mwana na dibuta na yandi.

15. Ata Abrahami zingaka na kati ya bampasi na batenta kuna na insi ya nzenza, nki mabanza ya mbi yandi bakaka ve?

¹⁵ Keti Abrahami bandaka kutula susi nde yo lombaka mbote yandi ti Loti kuvanda na Ure, kisika ya bampangi ya tata na yandi vandaka, to na Arani, kisika mpangi na yandi Nahore vandaka? Keti yandi waka nzala ata kilumbu mosi, ya kuzinga na kati ya mbanza ya kuzyunga ti bibaka, na kisika ya kuzinga na kati ya batenta? Keti yandi tubaka nde, ziku yandi kesala buzoba na kundima kibansa ya kwenda kuyungana na ntoto ya nzenza? Ve, sambu na yina metala Abrahami ti dibuta na yandi, Polo tubaka nde: “Kana bo monaka mpasi na ntima na kukatuka na nsi na bo, bo zolaka kuvutuka diaka kuna.” (Baebreo 11:15) Kansi, bo vutukaka ve. Mpasi tinisaka bo ve, bo bikalaka kaka kisika Yehowa zolaka nde bo vanda.

Kukanga Ntima Bubu Yai

16, 17. (a) Nki bampasi Bakristu mingi kemonaka bubu yai? (b) Nki mabanza ya mbote Bakristu kevandaka na yo? Sambu na nki?

¹⁶ Beto kemonaka kikalulu ya mutindu mosi ya kukanga ntima bubu yai na Bakristu. Ata bo ke na kyese mingi sambu bo kesadilaka Nzambi, na bilumbu yai ya nsuka, luzingu ke tiya mpi sambu na Bakristu ya kyeleka. Ata bo kele na paladisu ya kimpeve, kansi bo ke na mpasi ya mbongo bonso bantu yankaka yonso. (Yezaya 11:​6-9) Bankaka kefwaka, kukonda kusala kima, na bitumba ya bansi kenwana. Bankaka mekumaka bansukami ya nene kukonda kukana. Dyaka, bo kevandaka na mpasi sambu bo ke kimvuka ya fyoti ya bantu memengaka. Na bansi mingi, bo kesamunaka nsangu ya mbote na kati ya kimbeni ya ngolo. Na bansi yankaka, “bayina ke zengaka makambu na nzila ya mbote ve,” ti bayina “ke pesaka ndola ya lufwa na bantu yina me sala mbi ve,” ketubaka mambu ya luvunu-luvunu sambu na Bakristu ya kyeleka. (Nkunga 94:​20, 21) Na bisika yankaka, bo kenwanisaka ve Bakristu ya kyeleka, bantu mingi kendimaka bo sambu na bikalulu na bo ya mbote. Ata mpidina, Bakristu kelandaka ve mbandu ya banduku na bo ya nzo-nkanda to ya kisalu. Bo kele bonso Abrahami, yina vandaka kuzinga na batenta, ata bantu yankaka yonso tungaka na kati ya bambanza. Ee, yo kele mpasi na kuzinga na nsi-ntoto, kukonda kuvanda ‘muntu na yo.’​—⁠Yoane 17:⁠14.

¹⁷ Ebuna, keti beto kebokuta nde sambu na nki beto kudipesaka na Nzambi? Keti beto ketuba nde beto zolaka kubikala bantu ya nsi-ntoto bonso bantu yankaka yonso? Keti beto kebokutaka sambu na bibansa ya beto mesalaka na kisalu ya Yehowa? Ata fyoti ve! Beto kewaka ve nzala ya bima ya beto mepesaka mukongo. Beto kezaba kibeni nde kima yonso yina ya beto meyambulaka lenda tesama ve ata fyoti ti balusakumunu ya beto kebaka ntangu yai, ti yina kekinga beto na ntwala. (Luka 9:62; Filipi 3:⁠8) Na kuta masonga, keti bantu ya nsi-ntoto kele na kyese mpenza? Keti beto kemona ve mingi na kati na bo kesosa mvutu na mambu ya beto kezaba dezia? Bo kemona mpasi sambu bo kelandaka ve malongi ya Yehowa yina beto kelandaka na Biblia. (Nkunga 119:105) Mpi bamingi kesosaka kimpangi mpi kinduku ya kyese bonso yina beto Bakristu kele na yo na kati na beto.​—⁠Nkunga 133:1; Kolosai 3:⁠14.

18. Nki kelandaka kana Bakristu mesonga kikesa bonso yina ya Abrahami?

¹⁸ Ya kyeleka, mbala mingi beto fwete monisa kikesa bonso yina pusaka Abrahami na kulanda bamfumu yina kukangaka Loti. Kana beto memonisa yo, Yehowa kesakumunaka beto. Mu mbandu, na Irlande ya Nordi, bantu ya tumabundu ya kuswaswana kemenganaka ngolo, mpi yo kelombaka kusala ngolo sambu na kukota ve na mambu yina. Kansi, Bakristu ya kwikama kelandaka bangogo ya Yehowa songaka Yozue nde: “Nge fweti vanda ngolo ti kikesa. Kuwa boma ve, kutekita mpi ve na ntwala ya bambeni, sambu mono Mfumu Nzambi, Nzambi na nge, ta vandaka ti nge bisika yonso ya nge ta kwenda.” (Yozue 1:9; Nkunga 27:14) Na bamvula ya keluta, bantu mekumaka kuzitisa bo, sambu na kikalulu na bo ya kukonda boma. Bubu yai, bo kesamunaka kukonda mpasi na ntwala ya bantu yonso ya insi yina.

19. Na wapi Bakristu kevandaka na kyese, mpi bo ketulaka ntima nde nki tasalama na nsuka kana bo melanda nzila ya Yehowa?

¹⁹ Ntembe kele ve nde, konso nki kima yina lenda kumina beto, kana beto melanda nzila ya Yehowa, yo tasuka na kupesa lukumu na Yehowa ti na kupesa beto mambote ya kimakulu. Ata bampasi kele mpi beto ke na kusala bibansa, kele ti kisika yankaka ve ya beto lendaka kumona kyese kuluta kyese ya beto kemona na kisalu ya Yehowa. Beto ke ti banduku ya mbote, bampangi na beto Bakristu, mpi beto kekinga na kyese yonso luzingu ya kimakulu ya Nzambi mesilaka beto.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

◻ Sambu na nki beto kele na mfunu ya lukwikilu ya ngolo?

◻ Nki mutindu Abrahami monisaka nde yandi vandaka ti lukwikilu ya ngolo?

◻ Nki mutindu kudipesa na beto na Nzambi kelombaka nde beto sala bansoba na luzingu na beto?

◻ Sambu na nki beto ke na kyese ya kusadila Nzambi ata na kati ya bampasi?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]

Abrahami ndimaka na kusala bansoba ya nene na luzingu na yandi sambu na kubaka mambu ya Nzambi silaka yandi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]

Yo kemonana pwelele nde Yezu kutaka ‘lukwikilu na nsi-ntoto’ banda ya yandi kele dyaka awa ti beto