Yehowa Kele Ngolo Mpenza

“Ngolo na yandi ti kimfumu na yandi kele nene mpenza . . . ata . . . mosi ve lenda konda.”​—YEZAYA 40:26.

1, 2. (a) Inki nto ya ngolo ya kemonanaka kesimbaka luzingu na beto yonso? (b) Tendula sambu na nki Yehowa yandi mosi mpamba kele Nto ya kuluta nene ya ngolo yonso.

NGOLO kele kima mosi ya bantu mingi na kati na beto kemonaka bonso kima ya mpamba. Mu mbandu, beto kekudipesaka ve na kuyindula ngolo ya kura yina kepesaka beto nsemo ti tiya to dibaku yina beto kevandaka na yo ya kukotisa nsinga ya kura na kisika ya bo metulaka mabulu ya kubakila yo sambu na kusadila kima yina kesalaka na kura. Ntangu kura kezenganaka, po pana beto kebakisaka nde kana kura kele ve, bambanza mingi ya bantu mesalaka zolaka kuvanda dyaka ve. Kansi, kura ya beto kesadilaka mingi kekatukaka na ngolo ya nene ya ntoto ketudilaka ntima, ngolo yango kele ntangu.a Na konso segonde ntangu kebakaka bamilio tanu ya batone ya ngolo ya nikleyere, yina kesadisaka yo na kupesa ntoto ngolo yina ya kesimbaka luzingu.

² Ngolo yai yonso ya ntangu kekatukaka na wapi? Nani muntu kusalaka nto ya ngolo yai ya kevandaka na zulu? Yehowa Nzambi muntu kusalaka yo. Ntangu yo ketubila yandi, Nkunga 74:16 ketuba nde: “Nge muntu tulaka ntangu ti ngonda na bisika na yo.” Ee, Yehowa muntu kele Nto ya kuluta nene ya ngolo yonso, yandi mpi muntu kele Nto ya luzingu yonso. (Nkunga 36:10) Beto fwete monaka ve ngolo na yandi bonso kima mosi ya mpamba. Na nzila ya profete Yezaya, Yehowa keyibusa beto nde beto tala bima yina kele na zulu, mu mbandu, ntangu ti bambwetete, ebuna beto yindula nki mutindu bo salaka yo. “Beno tala na zulu, beno tala mbote! Nani muntu salaka bambwetete yai yonso? Muntu yina ke tambusaka yo na bandonga bonso basoda, yandi muntu salaka yo yonso. Yandi ke zaba yo yonso, yandi ke bingaka yo na bazina na yo! Ngolo na yandi ti kimfumu na yandi kele nene mpenza, yo yina kana yandi binga yo, ata mbwetete mosi ve lenda konda.”​—Yezaya 40:26; Yeremia 32:17.

3. Inki mambote beto kebakaka na mutindu Yehowa kemonisaka ngolo na yandi?

³ Sambu Yehowa kele ngolo mpenza, beto lenda tula ntima nde ntangu talanda kaka na kupesa beto nsemo ti tiya yina kesimbaka luzingu na beto. Kansi, beto ketula ntima na ngolo ya Nzambi sambu na kikuma yankaka ya nene ya meluta yina ya kelungisaka bampusa na beto ya kinsuni. Kukatula beto na kimpika ya disumu ti ya lufwa, kivuvu na beto ya bilumbu kekwisa, ti ntima ya beto ketulaka na Yehowa, mambu yai yonso kewakana mpenza ti mutindu ya yandi kesadilaka ngolo na yandi. (Nkunga 28:6-9; Yezaya 50:2) Biblia kepesa bambandu mingi ya kemonisaka ngolo yina Yehowa kele na yo na kuganga ti kukatula bantu na kimpika, mpi na kugulusa bantu na yandi ti kufwa bambeni na yandi.

Ngolo ya Nzambi kemonanaka na lugangu

4. (a) Inki mutindu Davidi kuwaka na ntangu yandi vandaka kutala bambwetete na zulu na mpimpa? (b) Inki mambu bima yina kele na zulu kesongaka sambu na yina metala ngolo ya Nzambi?

⁴ Ntumwa Polo kutendulaka nde: ‘Bantu lenda mona ngolo ya Nzambi yina kemanaka ve na bima yonso ya yandi salaka.’ (Roma 1:20) Bamvu-nkama mingi na ntwala, ziku muyimbi-bankunga Davidi, yina vandaka ngungudi, vandaka ti kikalulu ya kutala mingi zulu na mpimpa, mpi yandi vandaka kumona bunene ya inza ti ngolo ya Muntu yina kusalaka yo. Yandi sonikaka nde: “Kana mono tala zulu yai ya nge salaka, kana mono tala ngonda ti bambwetete yai ya nge me tulaka na kisika na yo, mono ke kudiyula nde: Muntu kele nani nge na kuyindulaka yandi? Muntu kele nani nge na kutalaka yandi?” (Nkunga 8:4, 5) Ata Davidi vandaka kuzaba ve mbotembote bima yina kevandaka na zulu, yandi bakisaka nde yandi vandaka kima ya mpamba na ntwala ya Ngangi yina kusalaka luyalanganu na beto yai yonso. Bubu yai, bantu yina kelongukaka bambwetete kezabaka mambu mingi yina metala nene ya luyalanganu ti ngolo yina kesimbaka yo. Mu mbandu, bo kesongaka beto nde na konso segonde, ntangu kepesaka ngolo ya kufwana na bamilio 100 000 ya bamegatone ya TNT.b Kaka kandambu fyoti mpamba ya ngolo yango kekumaka na ntoto; kansi yo kelungaka na kusimba luzingu yonso awa na zulu ya ntoto. Ata mpidina, ntangu kele ve mbwetete ya kuluta ngolo na zulu. Kele ti bambwetete yankaka ya kepesaka kaka na segonde mosi ngolo yina ntangu kepesaka kilumbu ya mvimba. Yindula fyoti kiteso ya ngolo yina Muntu ya kugangaka bima ya mutindu yai ya kevandaka na zulu kele na yo! Elihu vandaka na kikuma ya mbote ya kutuba nde: “Ngolo ya Nzambi me luta mingi, beto mpila ya kukuma penepene na yandi kele ve.”​—Yobi 37:23.

5. Inki kima kesongaka ngolo ya Yehowa na bima yina yandi salaka?

⁵ Kana beto ‘kesosa kuzaba bisalu ya Nzambi’ mutindu Davidi vandaka kusala, beto tamona na meso na beto nde ngolo na yandi kele bisika yonso: na mupepe ya ngolo ti na bitembo ya masa, na banzasi ti nsemo ya mvula, ti na banzadi ya nene mpi na bangumba ya nene. (Nkunga 111:2; Yobi 26:12-14) Kima yankaka kele nde, mutindu Yehowa kuyibusaka Yobi, bambisi kemonisaka ngolo na Yandi. Na kati na bo beto lenda tanga Behemoti to kiboko. Yehowa kuzabisaka Yobi nde: “Misuni na yandi kele ngolo mingi. . . . Mikwa ti bampanzi na yandi kele ngolo bonso bibende.” (Yobi 40:15-18) Bantu ya ntangu ya ntama vandaka kuzaba mpi mbote nde ngolo ya mpakasa kepesaka boma, yo yina Davidi kusambaka nde Nzambi kukatula yandi na “minoko ya bantambu ti na bibongo ya bampakasa.”​—Nkunga 22:21; Yobi 39:9-11.

6. Ngombe kele kifwani ya nki na kati ya Masonuku, mpi sambu na nki? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

⁶ Sambu na ngolo na yo, Biblia kesadilaka ngombe sambu na kumonisa kifwani ya ngolo ya Yehowa.c Na mbona-meso yina ntumwa Yoane kumonaka kiti ya kimfumu ya Yehowa, yandi monaka mpi bigangwa iya ya moyo, mosi na kati na yo vandaka na luse bonso ya ngombe. (Kusonga 4:6, 7) Dyambu yai kemonisa nde mosi na kati ya bikalulu iya ya Yehowa yina basheribe yai kemonisa kele ngolo. Bikalulu na yandi yankaka kele zola, mayele, ti lunungu. Sambu ngolo kele kitini mosi ya mfunu ya kimuntu ya Nzambi, kana beto kebakisa mbote ngolo na yandi ti mutindu yandi kesadilaka yo, yo tasadisa beto na kukuma penepene kibeni ti yandi, yo tasadisa beto dyaka na kulanda mbandu na yandi sambu na kusadila mbote konso ngolo yina beto kele na yo.​—Efezo 5:1.

“Yehowa ya Minkangu, Nzambi ya Ngolo”

7. Inki mambu lenda ndimisa beto nde mambote tanunga mambi?

⁷ Na Masonuku, bo kebinga Yehowa nde “Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso.” Titre yai keyibusa beto nde beto fwete mekaka ve na kumona ngolo na yandi mpamba to kutula ntembe na ngolo yina yandi kele na yo ya kununga bambeni na yandi. (Kuyantika 17:1, NW; Kubasika 6:3, NW) Ngidika ya bima ya Satana lenda monana nde yo kele ngolo kibeni, kansi na meso ya Yehowa “makanda yonso ya nsi-ntoto kele bonso ditonzi mosi ya masa, bonso mbuma mosi ya zelo me bwa na kilo.” (Yezaya 40:15) Na nsadisa ya ngolo yina ya Nzambi, ntembe kele ve ata fyoti nde mambote tanunga mambi. Na ntangu yai ya mambi mekuma mingi, beto lenda baka kikesa na kuzaba nde “Yehowa ya minkangu, Nzambi ya Ngolo ya Izraele,” takatula mambi kimakulu.​—Yezaya 1:24, NW; Nkunga 37:9, 10.

8. Inki basoda ya zulu Yehowa ketwadisaka, mpi nki dyambu kesonga ngolo na bo?

⁸ Bangogo yai “Yehowa ya minkangu,” yina kele mbala 285 na kati ya Biblia, kele dyambu yankaka ya keyibusa beto ngolo ya Nzambi. “Minkangu [to Basoda]” ya bo ketubila awa ketendula kibuka ya bigangwa ya kimpeve yina Yehowa ketwadisaka. (Nkunga 103:20, 21; 148:2) Na mpimpa mosi mpamba, wanzio mosi na kati ya bawanzio yai kufwaka basoda ya Asiria 185 000 yina vandaka kunwanisa Yeruzalemi. (2 Bantotila 19:35) Kana beto kendima ngolo ya basoda ya Yehowa yina kele na zulu, beto tawa ve bambeni boma mpambampamba. Ntangu kibuka ya mvimba ya basoda sosaka Elisa, nsadi na yandi vandaka na boma; kansi Elisa vandaka na boma ve sambu yandi vandaka kumona ti meso ya lukwikilu mutindu kibuka ya nene ya basoda ya zulu vandaka penepene na kunwanina yandi.​—2 Bantotila 6:15-17.

9. Sambu na nki beto fwete tula ntima na lutaninu ya Nzambi mutindu Yezu mpi kusalaka?

⁹ Yezu mpi vandaka kuzaba nde bawanzio lendaka kusadisa yandi na ntangu yandi kutanaka ti kibuka ya bantu yina vandaka ti bambele mpi banti na kati ya masamba ya Getsemane. Na nima ya kusonga Piere na kuvutula mbele na yandi na kisika na yo, Yezu zabisaka yandi nde, kana yo vandaka mfunu, Yandi zolaka kulomba Tata na yandi na kutindila yandi “ndonga kumi na zole ya bawanzio.” (Matayo 26:47, 52, 53) Kana beto kebakisa mpi mutindu mosi nde Nzambi kele ti basoda mingi na zulu, beto tatula mpi ntima yonso na lusadisu ya Nzambi. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Nki beto lunga kutuba diaka? Kana Nzambi kele ti beto, nani lenda kwisa kunwanisa beto?”​—Roma 8:31.

10. Yehowa kesadilaka ngolo na yandi sambu na mambote ya banani?

¹⁰ Yo yina, beto kele ti bikuma mingi ya kutula ntima nde Yehowa tatanina beto. Yandi kesadilaka ntangu yonso ngolo na yandi sambu na kusadila beto mambote mpi yandi kesalaka yo na kuwakana ti bikalulu na yandi yina yankaka, disongidila, lunungu, mayele, ti zola. (Yobi 37:23; Yeremia 10:12) Bantu yina kevandaka ti ngolo mingi kelutaka kunyokula bansukami ti bantu ya kudikulumusa sambu na mambote na bo mosi ya bwimi. Kansi, Yehowa ‘ke katulaka nsukami na bampasi,’ mpi yandi ‘ke ngolo na kugulusa.’ (Nkunga 113:5-7; Yezaya 63:1) Mutindu Maria, mama ya Yezu yina vandaka nkento mosi ya kukonda lulendo mpi ya kuditombula ve, kubakisaka, “Nzambi ya ngolo” kesadilaka ngolo na yandi na mutindu mosi ya mbote sambu na bantu yina kebangaka yandi, nde yandi kekulumusaka bantu ya lulendo kansi yandi ketombulaka bantu ya kekudikulumusaka.​—Luka 1:46-53.

Yehowa kesongaka Ngolo na yandi na bansadi na yandi

11. Bana ya Izraele kumonaka nki mambu ya kusongaka ngolo ya Nzambi na mvu 1513 ya N.T.B.?

¹¹ Mbala mingi, Yehowa kumonisaka ngolo na yandi na bansadi na yandi. Kilumbu yankaka yandi salaka yo na Ngumba ya Sinai na mvu 1513 ya N.T.B. Na mvula yango yina, bana ya Izraele vandaka memona dezia mambu ya kuyituka yina kundimisaka bo ngolo ya Nzambi. Bandola kumi ya mbi kumonisaka diboko ya ngolo ya Yehowa ti kukonda ngolo ya banzambi ya Ezipte. Ntama mingi ve na nima ya kumona mambu yai, bo sabukaka Nzadi-mungwa ya Mbwaki na mutindu mosi ya kimangu, bo monaka mutindu basoda ya Farao kufwaka. Mambu yai kupesaka bo dyaka nzikisa ya ngolo ya Nzambi. Na nima ya bangonda tatu, ntangu bo vandaka na nsi ya ngumba ya Sinai, Yehowa lombaka bana ya Izraele na kukuma ‘bantu na yandi mosi mpenza.’ Ebuna bo mpi silaka nde: “Beto ta sala mambu yonso mutindu Mfumu Nzambi me tuba.” (Kubasika 19:5, 8) Na nima, Yehowa kusalaka nsonga mosi ya nene sambu na kumonisa ngolo na yandi. Banzasi ti bansemo ya mvula ti makelele ya bampungi kubulaka na kati ya Ngumba ya Sinai, ebuna midinga yantikaka kubasika mpi ngumba kunikanaka. Bantu yina vandaka ya kutelama na ntama kutekitaka na boma. Kansi, Moize kuzabisaka bo nde mambu yai ya bo monaka fwete longa bo na kuwa Nzambi boma, boma yina tapusa bo na kulemfukila Nzambi na bo mosi kaka ya kyeleka, Yehowa, yina kele nkwa-ngolo yonso.​—Kubasika 19:16-19; 20:18-20.

12, 13. Inki mambu kunataka Elia na kutina kisalu na yandi, kansi nki Yehowa kusalaka sambu na kupesa yandi kikesa?

¹² Bamvu-nkama mingi na nima, na ntangu ya Elia, Ngumba ya Sinai kumonaka dyambu yankaka ya kumonisaka ngolo ya Nzambi. Profete yai kumonaka dezia mutindu ngolo ya Nzambi kesalaka. Nzambi ‘kukangaka mvula’ bamvula tatu ti ndambu sambu kikanda ya Izraele kumaka kulonga malongi ya luvunu. (2 Bansangu 7:13) Na nsungi yina ya mvula vandaka kunoka ve, bakumbi-kumbi vandaka kunatina Elia madya na masa ya Keriti, ebuna na nima, Nzambi kusalaka kimangu na mwa fufu ti mafuta fyoti ya nkento mosi ya mufwidi kuvandaka na yo, na mpila nde Elia kuzwa madya. Yehowa kupesaka nkutu Elia ngolo ya kufutumuna mwana ya mufwidi yango. Na nsuka, na ntangu yo lombaka kusala nsonga na Ngumba ya Karmele sambu na kumonisa kana nani vandaka Nzambi ya kyeleka, tiya katukaka na zulu, yo kwisaka kuyoka makabu ya Elia yonso. (1 Bantotila 17:4-24; 18:36-40) Ata mpidina, ntangu mingi ve na nima, Elia kuwaka boma mpi yandi lembaka nitu na ntangu Yezabele sosaka kufwa yandi. (1 Bantotila 19:1-4) Yandi tinaka insi na yandi, sambu yandi yindulaka nde kisalu na yandi ya kiprofete kumanaka. Sambu na kubwisa yandi ntima mpi na kupesa yandi kikesa, Yehowa yandi mosi kusalaka bansonga sambu na kumonisa yandi ngolo ya Nzambi.

¹³ Ntangu Elia vandaka ya kubumbana na dibulu mosi na kati ya matadi, yandi monaka bangolo tatu na kati ya bangolo ya kepesaka boma yina Yehowa kevandaka na yo: mupepe ya ngolo, kunikana ya ntoto, ti tiya. Kansi, na ntangu Yehowa kusolulaka ti Elia, yandi salaka yo na “ndinga ya fioti-fioti.” Yandi pesaka Elia kisalu yankaka ebuna yandi zabisaka yandi nde bantu 7 000 yankaka ya kesadilaka Yehowa na kwikama kuvandaka na kati ya insi na yandi. (1 Bantotila 19:9-18) Kana beto mpi melemba nitu bonso Elia sambu beto kebuta ve mbuma na kisalu na beto ya kusamuna, beto lenda bondila Yehowa na kupesa beto “ngolo ya nene,” ngolo yina tapesa beto kikesa ya kulanda kusamuna nsangu ya mbote kukonda kulemba.​—2 Korinto 4:7.

Ngolo ya Yehowa kele nde balusilu na yandi talungana

14. Zina ya Yehowa ketendula nki, mpi nki mutindu ngolo na yandi kewakana ti zina na yandi?

¹⁴ Ngolo ya Yehowa kewakana mpi mbala mosi ti zina na yandi mpi kulungana ya luzolo na yandi. Zina yai mosi kaka ya Yehowa, yina ketendula nde “Yandi Kekumisaka,” kesonga nde yandi kekudikumisaka Muntu yina kelungisaka balusilu. Ata kima to muntu mosi ve lenda kanga Nzambi nzila ya kulungisa balukanu na yandi, ata bantu ya ntembe kundima ve nde yo tasalama buna. Kilumbu mosi Yezu tubilaka bantumwa na yandi nde: “Nzambi lenda sala mambu yonso.”​—Matayo 19:26.

15. Inki mutindu wanzio kuyibusaka Abrahami ti Sara nde ata kima mosi ve vandaka mpasi na meso ya Yehowa?

¹⁵ Beto baka mbandu mosi. Kilumbu mosi, Yehowa pesaka Abrahami ti Sara lusilu nde bana na yandi takuma kikanda mosi ya nene. Kansi, bo salaka bamvula mingi bo kebutaka ve. Bo zole vandaka mekuma minunu kibeni, yo yina, Sara kusekaka na ntangu Yehowa kuzabisaka bo nde mebika fyoti lusilu yango kulungana. Sambu na kupesa Sara mvutu, wanzio kuyulaka nde: “Ke na kima meluta mono Mfumu Nzambi na ngolo?” (Kuyantika 12:1-3; 17:4-8; 18:10-14) Bamvu-nkama iya na nima, ntangu Moize vukisaka bana ya Abrahami, yina vandaka mekuma kikanda ya nene na ntangu yina, na Nseke ya Moabi, yandi yibusaka bo nde Nzambi lungisaka lusilu na yandi. Moize kutubaka nde: “Yandi [Yehowa] vandaka kuzola bankaka na beno, yo yina yandi solaka beno, bana na bo; na ngolo na yandi mosi yandi basisaka beno na nsi ya Ezipte. Ntangu beno vandaka na nzila, bantu yina lutaka beno na nene ti na ngolo, yandi kulaka bo na ntwala na beno na mpila nde yandi kotisa beno na ntoto na bo, yandi pesa beno yo. Ntoto yango kele ya beno tii bubu yai.”​—Kulonga 4:37, 38.

16. Sambu na nki Basaduse kubwaka na mutambu ya kubuya kukwikila nde bafwa tafutumuka?

¹⁶ Bamvu-nkama mingi na nima, Yezu kunganinaka Basaduse, yina vandaka kukwikila ve nde lufutumuku tavanda. Sambu na nki bo vandaka kubuya na kukwikila na lusilu ya Nzambi yina ketuba nde yandi tafutumuna bafwa? Yezu tubilaka bo nde: “Beno ke bakisaka ata Mukanda ya Nzambi ve, ata ngolo ya Nzambi mpi ve.” (Matayo 22:29) Masonuku kendimisa beto nde ‘Bayina yonso mefwaka kele na maziamu, bo ta wa ndinga ya Mwana-muntu; ebuna bo ta basika na maziamu na bo.’ (Yoane 5:27-29) Kana beto zaba mambu yina Biblia ketuba sambu na yina metala lufutumuku, ntima ya beto ketulaka na ngolo ya Nzambi tandimisa beto nde bafwa tatelama. Nzambi “ta sukisa lufwa kimakulu! . . . Mfumu Nzambi muntu metuba.”​—Yezaya 25:8.

17. Inki kilumbu yina kekwisa na ntwala tavanda mfunu na kutula ntima yonso na Yehowa?

¹⁷ Kubika fyoti, ntangu kulunga ya konso muntu na kati na beto tavandaka na mfunu ya kutula ntima na ngolo ya Nzambi ya kugulusa na mutindu mosi ya kuyitukisa. Satana Dyabulu tanwanisa bantu ya Nzambi, sambu bo tavanda bonso bo kele ve na lutaninu. (Ezekiele 38:14-16) Na nima, Nzambi tamonisa ngolo na yandi ya nene sambu na kutanina beto, ebuna pana bantu yonso tazaba nde yandi kele Yehowa. (Ezekiele 38:21-23) Yai ntangu ya kutunga lukwikilu na beto ti kikalulu ya kutula ntima na Nzambi Nkwa-Ngolo Yonso, mpidina, beto tatekita ve na boma na ntangu yina ya nene.

18. (a) Inki mambote beto tabaka na ntangu beto keyindula ngolo ya Yehowa? (b) Inki ngyufula beto tatadila na disolo ya kelanda?

¹⁸ Ntembe kele ve nde, bikuma kele mingi ya fwete pusa beto na kuyindula ngolo ya Yehowa. Kana beto ketala bima yina yandi mesalaka, yo kepusaka beto na kukembila Ngangi na beto ya Nene na kudikulumusa yonso mpi na kupesa yandi matondo na mpila yandi kesadilaka ngolo na yandi na mutindu mosi ya mayele mpi ya zola. Beto tatekitaka ve ata fyoti na boma kana beto ketula ntima na Yehowa ya minkangu. Lukwikilu na beto na balusilu na yandi tabwa ve ata fyoti. Kansi, yibuka nde Nzambi gangaka beto na kifwani na yandi. Yo yina, beto mpi kele ti ngolo, ata yo kele na kiteso mosi ya fyoti. Inki mutindu beto lenda landa mbandu ya Ngangi na beto na mutindu ya beto kesadila ngolo na beto? Beto tatubila dyambu yai na disolo na beto yina kelanda.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Lenda Pesa Mvutu na Bangyufula Yai?

• Inki mutindu lugangu kemonisaka ngolo ya Yehowa?

• Inki basoda ya Yehowa lenda sadila sambu na kusadisa bantu na yandi?

• Tanga mwa bambala yina Yehowa kumonisaka ngolo na yandi?

• Inki kima kendimisa beto nde Yehowa talungisa balusilu na yandi?

[Bifwanisu ya kele na lutiti 20]

‘Beno tala na zulu, beno tala mbote! Nani muntu salaka bima yai yonso?’

[Bangogo ya kemonisa kisina ya foto]

Photo by Malin, © IAC/​RGO 1991

[Bifwanisu ya kele na lutiti 23]

Kuyindula mambu yina Yehowa salaka sambu na kusonga ngolo na yandi ketungaka lukwikilu na beto na balusilu na yandi