Keti Nge Lenda Zwa Ngemba ya Mabanza?

Na mvu 1854, nsoniki ya Amerika Henry Thoreau kusonikaka nde: “Bantu mingi kele ve ti kivuvu na luzingu, kansi bo ketubilaka yo ve.”

Ya kyeleka, na bilumbu na yandi bantu mingi vandaka kuzinga ve na ngemba ya mabanza. Kansi, mambu yina kusalamaka bamvula kiteso ya 150 meluta. Keti mambu kele ya kuswaswana bubu yai? To mambu ya Thoreau kutubaka kesalama kaka? Inki nge lenda tuba? Keti nge kezingaka na kyese, na ngemba? To nge kevandaka ve na lutaninu, sambu nge kezabaka ve nki mambu tabwa na bilumbu kekwisa, to ‘nge kele ve ti kivuvu,’ mutindu Thoreau kutubaka?

YO KELE mawa mingi na kumona nde mambu mingi ya kesalama na inza kekatulaka bantu ngemba ya mabanza. Bika beto tubila kaka mwa ndambu. Na bansi mingi kukonda kisalu ti salere ya fyoti kibeni kenataka bunsukami ti kukonda kivuvu na mambu metala mbongo. Na bansi yankaka bantu mingi kemanisaka ngolo na bo yonso na kusosa kimvwama ti bima ya kinsuni. Kansi, mbala mingi, luzingu ya kutesana yina yo kenataka kebutaka basusi, kansi ngemba ve. Maladi, bitumba, nku, kukonda ya lunungu, ti munyokudi kekatulaka mpi ngemba ya bantu.

Bo sosaka Ngemba ya Mabanza

Bantu mingi kezolaka ve kundima mambu ya inza mutindu yo kele. Antonioa vandaka mfumu ya kisalu na kompani mosi ya nene na São Paulo, na Brésil. Yandi vandaka kutula kivuvu nde yandi tatomisa luzingu na yandi, yandi kotaka na bimvuka yina vandaka kusala bagreve ti bamarche sambu na kutombukila bamfumu, kansi yo natilaka yandi ve ngemba ya mabanza.

Bantu yankaka keyindulaka nde makwela tanatila bo mwa ngemba na luzingu na bo, kansi bo lenda mona nde yo kele mpidina ve. Marcos vandaka komersa mosi ya nene. Yandi kudikotisaka na politiki mpi yandi kumaka mfumu ya mbanza mosi ya kele ti ba izini ya nene. Kansi, luzingu na nzo na yandi vandaka ya mpasi kibeni. Ntangu bana na yandi yonso kukatukaka na nzo, yandi ti nkento na yandi bo kabwanaka sambu bo vandaka kuwakana ve na mambu mingi.

Gerson, mwana yina kuyedilaka na balabala na Salvador, na Brésil, vandaka kuzola kusala mambu mingi ya mbi mpi ya kigonsa. Yandi vandaka kutambula na bambanza mingi, kaka na kulomba nzila na bashofere ya bakaminio ya nene sambu bo nata yandi ya ofele. Ntama mingi ve, yandi kumaka kunwa dyamba, yo yina yandi kumaka kuyiba bantu mbongo sambu na kusumba dyamba na yandi. Bapolisi kukangaka yandi mbala mingi. Kansi, ata yandi vandaka muntu ya nku, yina vandaka kuzola kunwana, Gerson vandaka kusosa ngemba ya mabanza. Keti kilumbu yandi lendaka kuzwa yo?

Ntangu Vania vandaka dyaka mwana ya fyoti, mama na yandi kufwaka, mpi makambu yonso ya nzo kukumaka na ntu ya Vania. Mukumba ya kusungimina leke na yandi ya nkento yina vandaka kubela vandaka mpi na ntu na yandi. Vania vandaka kukwenda na nzo-Nzambi, kansi yandi vandaka kumona nde Nzambi melosaka yandi. Ntembe kele ve nde yandi vandaka ve na ngemba ya mabanza.

Na nsuka, beto tubila Marcelo. Kima ya Marcelo vandaka kuzola kele kaka byese. Yandi vandaka kuzola bafeti mingi: kukina, kunwa, ti dyamba. Kilumbu mosi yandi nwanaka mpi yandi lwadisaka mwana mosi. Na nima, yandi monaka mpasi na ntima sambu na mambu ya yandi salaka yo yina yandi sambaka sambu Nzambi kusadisa yandi. Yandi mpi vandaka kusosa ngemba ya mabanza.

Baeksperiansi yai yonso kemonisa mwa mambu yina kekatulaka bantu ngemba ya mabanza. Keti kele ti nzila yankaka yina mfumu yina ya kisalu, muntu yina kukotaka na politiki, mwana yina kuyedilaka na balabala, mwana-nkento yina vandaka kusala mingi, ti mwana-bakala yina vandaka kuzola bafeti lendaka kulanda sambu na kuzwa ngemba ya mabanza ya bo vandaka kusosa? Keti mambu yina kukuminaka bo kelonga beno kima? Mvutu na bangyufula yai zole kele nde ee, mutindu beto tamona yo na disolo yina melanda.

[Noti na nsi ya lutiti]

[Kifwanisu ya kele na lutiti 3]

Keti nge kesosaka ngemba ya mabanza?