Kulonguka Kepesaka Mambote ti Kyese

“Tula ngolo na kusosa yo. . . . Kana nge sala mpidina, . . . nge ta zaba mpi kuzaba Nzambi.”​—BINGANA 2:4, 5.

1. Inki mutindu kulutisa ntangu na kutanga Biblia lenda natila beto kyese mingi?

BANTU mingi ketangaka kaka sambu na kyese. Kana mambu yango kele ya mbote, kutanga lenda vanda nto ya kulutisa ntangu na mutindu mosi ya mbote. Katula programe na bo ya kutanga Biblia mbala na mbala, Bakristu yankaka kezwaka kyese ya kyeleka na kutanga kukonda kukanina yo na ntwala mukanda ya Bankunga, Bingana, ti masolo yina kele na ba Evanzile, to bitini yankaka ya Biblia. Kitoko ya ndinga ti bangindu yina kele na mikanda yai kepesaka bo kyese mingi. Na ntangu ya kupema, bankaka keponaka kutanga Annuaire des Témoins de Jéhovah, Réveillez-vous!, masolo ya luzingu ya bampangi yina kebasikaka na zulunalu yai, to masolo ya luzingu ya bantu ya ntama, mambu ya metala ntoto ti mambu yina yonso kelutaka na zulu na yo, ti bima yina kele na lugangu.

2, 3. (a) Inki mutindu beto lenda fwanisa malongi ya ngolo ya kimpeve ti madya ya ngolo? (b) Kulonguka ketendula nki?

² Kutanga ya kintulumukina ya mutindu yina lenda vanda mutindu ya kulutisa ntangu ya kupema, kansi kulonguka kelombaka kutula kikesa na mabanza. Filozofe ya insi ya Angleterre, Francis Bacon kusonikaka nde: “Mikanda mingi kelombaka kulola yo kaka, yankaka kelombaka kumina yo, ebuna yankaka kutafuna sambu divumu kututa yo.” Ntembe kele ve nde Biblia kele na ndonga yai ya nsuka. Ntumwa Polo kusonikaka nde: “Beto ke na mambu mingi ya kutuba na mambu yina [metala Kristu mutindu yandi vandaka kifwani ya Ntotila mpi Nganga-Nzambi Melkizedeki], kansi ke mpasi mingi na kupesa beno lutendulu ya mbote, sambu beno ke bakisaka mambu kaka malembe-malembe. . . . Bambuta kaka me lunga na kudia madia ya ngolo, sambu bo me yikanaka konso ntangu na kuswasisa mambu ya mbote ti mambu ya mbi.” (Baebreo 5:11, 14) Madya ya ngolo kelombaka ntete kutafuna yo na ntwala ya kumina yo sambu divumu kututa yo. Malongi ya ngolo ya kimpeve kelombaka kuyindula yo mingi na ntwala ya kukotisa yo na ntu mpi kusimba yo.

³ Diksionere mosi ketuba nde “kulonguka” kele “kusadila mabanza sambu na kuzaba to kubakisa mambu, mu mbandu na kutanga, na kusosa-sosa, to na konso nki mpila yankaka.” Yo kezola kutuba nde kulonguka kelombaka mambu mingi. Yo ketendula ve kutanga mambu ntinuntinu kukonda kubakisa yo mbote, to mbala yankaka kutenda bikokila na nsi ya bangogo yina nge ketanga. Kulonguka kele kisalu, yo kelombaka kutula kikesa na mabanza, mpi kusadila mayele ya kubakisa mambu. Kansi, ata kulonguka kelombaka kikesa, yo kezola kutuba ve nde yo lenda vanda ve kitoko.

Mutindu ya kukumisa kulonguka kima ya kyese

4. Kana beto tadila dibanza ya muyimbi-bankunga, inki mutindu kulonguka Ndinga ya Nzambi lenda pesa kikesa ti mambote?

⁴ Kutanga mpi kulonguka Ndinga ya Nzambi lenda pesa kikesa mpi ngolo. Muyimbi-bankunga kutubaka nde: “Bansiku ya Mfumu Nzambi kele mbote mpenza, yo ke pesaka ngolo na ntima. Bansiku ya Mfumu Nzambi bantu lenda tula yo ntima, yo ke pesaka mayele na bantu yina ke na mayele ve. Bansiku ya Mfumu Nzambi kele ya kieleka, bantu yina ke landaka yo bo kele kiese; yo ke na kifu ve, yo ke kangulaka meso ya bantu.” (Nkunga 19:8, 9) Bansiku ti bangibusa ya Yehowa kepesaka ngolo na moyo na beto, yo kesalaka nde beto vanda na mavimpi ya mbote na kimpeve, yo kenatilaka beto kyese, mpi yo kekangulaka meso na beto sambu beto mona mbote balukanu ya kitoko ya Yehowa. Yo kepesaka kyese mpenza!

5. Na nki mitindu kulonguka lenda natila beto kyese mingi?

⁵ Kana beto kemona bambuma ya mbote ya kisalu na beto, yo tapesa beto kyese ya kulanda kisalu yango. Yo yina, sambu na kukumisa kulonguka kima ya kyese, beto fwete sukininaka ve na kusadila mambu yina beto melonguka. Yakobo kusonikaka nde: “Muntu yina ke wa yo [nsiku] kaka na kuwa yo ve, ke vila yo mpi ve, kansi ke tala yo mbote-mbote ti ke sala mambu yina ya yo ke tinda yandi na kusala, Nzambi ta sakumuna yandi na kisalu na yandi.” (Yakobo 1:25) Kusadila kukonda kukinga mambu yina beto melonguka kenataka kyese mingi. Kusala bansosa ti lukanu ya kupesa mvutu na ngyufula mosi ya bo yulaka beto na kisalu ya kusamuna to na kulonga tapesa beto mpi kyese mingi.

Mutindu ya kuyedisa nzala ya Ndinga ya Nzambi

6. Inki mutindu nsoniki ya Nkunga 119 kumonisaka kyese na yandi sambu na ndinga ya Yehowa?

⁶ Muntu yina kusonikaka Nkunga 119, ziku Ezekiasi ntangu yandi vandaka dyaka toko, kumonisaka kyese yina yandi vandaka na yo sambu na ndinga ya Yehowa. Na bangogo ya kitoko, yandi tubaka: “Mono ke monaka kiese na bansiku na nge, mono ta vila yo ve. Malongi na nge ke pesaka mono kiese. . . . Mono ke monaka kiese na kulemfuka na bansiku na nge sambu mono ke zolaka yo. Wila mono mawa, mpidina mono ta zinga, sambu bansiku na nge ke pesaka mono kiese. Mfumu, mono ke na nzala ya kuguluka! Mono ke monaka kiese na bansiku na nge.”​—Nkunga 119:16, 24, 47, 77, 174.

7, 8. (a) Kana beto tala mukanda mosi ya bantu ketangaka mingi, ‘kumona kiese’ sambu na Ndinga ya Nzambi kezo tendula inki? (b) Inki mutindu beto lenda monisa zola na beto na Ndinga ya Yehowa? (c) Inki mutindu Esdrasi kudiyidikaka sambu na kutanga Nsiku ya Yehowa?

⁷ Ntangu yo pesaka ntendula ya bangogo ya bo mebalula nde ‘kumona kiese’ yina kele na Nkunga 119, diksionere mosi ya Masonuku ya Kiebreo ketuba nde: “Mutindu bo sadilaka bangogo yango na v. 16 kewakana ti [bisongi-dyambu] yina kesongaka kyese . . . ti kuyindulula . . . Bangindu yango melandana mutindu yai: kuyangalala, kuyindulula, kumona kyese na . . . Kana beto vukisa bangogo yango yonso yo kesonga nde kuyindula ti lukanu mosi kele kima ya muntu kesadilaka sambu na kusepila na ndinga ya Yahweh. . . . Ntendula yango kesonga nde yo kele kima mosi ya kesimba mawi.”a

⁸ Ya kyeleka, zola na beto na Ndinga ya Yehowa fwete katuka na ntima na beto, kisika mawi na beto kekatukaka. Beto fwete vanda na kyese ya kutelama na baverse yankaka ya beto ketanga mpi kuyindula mambu yo ketuba. Beto fwete yindula na mudindu bangindu ya ngolo ya kimpeve, kutula mabanza na beto yonso na bangindu yango, mpi kuyindulula yo. Sambu na kusala yo, yo kelombaka kuyindula na kisika mosi ya pima mpi na kisambu. Bonso Esdrasi, beto kele na mfunu ya kuyidika ntima na beto sambu na kutanga mpi kulonguka Ndinga ya Nzambi. Bo mesonikaka mutindu yai sambu na yandi: “Esdrasi kudipesaka na kulonguka Bansiku ya Mfumu Nzambi, na kulanda yo mbote-mbote ti na kulonga yo yonso na bantu ya Israele.” (Esdrasi 7:10) Tala bikuma tatu yina vandaka kupusa Esdrasi na kuyidika ntima na yandi: kulonguka, kusadila mambu yango yandi mosi, ti kulonga. Beto fwete landa mbandu na yandi.

Kulonguka kele mutindu mosi ya kusamba

9, 10. (a) Na nki mitindu muyimbi-bankunga kumonisaka nde yandi vandaka kuyindula Ndinga ya Yehowa? (b) Kisongi-dyambu ya Kiebreo ya bo mebalula nde “kuyindula” ketendula inki? (c) Sambu na nki yo ke mfunu nde beto baka kulonguka Biblia bonso “mutindu mosi ya kusamba”?

⁹ Muyimbi-bankunga ketuba nde yandi vandaka kuyindula bansiku ti bangibusa ya Yehowa. Yandi keyimba nde: “Mono ke yindulaka malongi na nge, mono ke talaka mbote-mbote mutindu yo kele. Mono ke kumisaka bansiku na nge, mono ke zolaka yo; mono ta yindulaka malongi na nge. Mono ke zolaka bansiku na nge mingi! Mono ke yindulaka yo kilumbu ya mvimba. Mono me luta balongi na mono na mayele sambu mono ke yindulaka malongi na nge.” (Nkunga 119:15, 48, 97, 99) ‘Kuyindula’ Ndinga ya Yehowa kezola kutendula nki?

¹⁰ Kisongi-dyambu ya Kiebreo ya bo balulaka nde ‘kuyindula’ ketendula mpi “kuyindulula,” “kutadila mbote-mbote kima mosi na mabanza.” “Bo kesadilaka yo na ntangu muntu keyindulaka bisalu ya Nzambi . . . ti ndinga ya Nzambi na nsi ya ntima.” (Theological Wordbook of the Old Testament) Ngogo ‘kuyindula’ ketubila “kuyindulula yina muyimbi-bankunga” vandaka kusala, ‘kulonguka na zola yonso ya yandi’ vandaka kulonguka nsiku ya Nzambi, yonso yina vandaka “mutindu mosi ya kusamba.” Kubaka kulonguka Ndinga ya Nzambi bonso kitini mosi ya mfunu ya lusambu na beto, kepesaka yo dyaka kilo mingi. Yo yina, beto fwete salaka yo na luzolo yonso mpi na lusadisu ya kisambu. Kulonguka kele kitini mosi ya mfunu ya lusambu na beto mpi beto kesalaka yo sambu na kutomisa lusambu na beto.

Kutimuna na mudindu mpenza na kati ya Ndinga ya Nzambi

11. Inki mutindu Yehowa kesongaka mambu ya kimpeve ya mudindu na bantu na yandi?

¹¹ Na luzitu yonso, muyimbi-bankunga kemonisa kyese na yandi mutindu yai: “Mfumu Nzambi, mambu ya nene ya nge salaka, yo ke pesa mono kiese; yo yina mono ke yimbila nge bankunga.” (Nkunga 92:5) Ebuna ntumwa Polo kutubilaka “mabanza yina me bumbanaka mpenza na nsi ya ntima ya Nzambi,” disongidila, bangindu ya mudindu yina Yehowa kesongaka bantu na yandi “na lusadisu ya Mpeve-Santu” yina kesalaka na kimvuka ya mpika na yandi ya kwikama mpi ya mayele. (1 Korinto 2:10; Matayo 24:45, NW) Kimvuka ya mpika kepesaka madya na kikesa yonso na bantu yonso, “mabele” sambu na bana ya fyoti kansi “madia ya ngolo” sambu na “bambuta.”​—Baebreo 5:11-14.

12. Pesa mbandu mosi ya “mabanza yina me bumbanaka mpenza na nsi ya ntima ya Nzambi” yina kimvuka ya mpika metendulaka.

¹² Sambu na kubakisa “mabanza yina me bumbanaka mpenza na nsi ya ntima ya Nzambi,” yo kele mfunu na kuvanda na kikalulu ya kusamba na ntangu beto kelonguka mpi keyindula mambu yina kele na Ndinga na yandi. Mu mbandu, bo mebasisaka malongi ya mbote ya kesonga mutindu Yehowa lenda monisa lunungu ti mawa na yandi na mbala mosi. Mawa na yandi kesonga ve nde yandi mevila lunungu na yandi; kansi mawa ya Nzambi kele mutindu ya kusonga lunungu mpi zola na yandi. Kana yandi kesambisa muntu yina mesala disumu, Yehowa ketalaka ntete kana mpila ya kusonga muntu yango mawa kele na nsadisa ya kimenga ya nkudulu ya Mwana na yandi. Kana nsumuki yango kezola ve kubalula ntima to yandi kele ntu ngolo, Nzambi kepesaka nzila nde lunungu kulanda nzila na yo kukonda kutala dyaka mawa na yandi. Ata mambu kusalama konso nki mutindu yina, yandi kevandaka na kwikama na minsiku na yandi ya kuluta zulu.b (Roma 3:21-26) ‘Mayele ya Nzambi ke kwendaka ntama mpenza!’​—Roma 11:33.

13. Inki mutindu beto fwete monisa ntonda na beto sambu na “kimvuka ya nene” ya bakyeleka yina Nzambi mesongaka beto?

¹³ Bonso muyimbi-bankunga, beto kele na kyese mutindu Yehowa kezabisaka beto bangindu na yandi. Davidi kusonikaka nde: “Nzambi, bangindu na nge kele mpasi mono na kuzaba yo; yo kele mpi mingi mpenza! Kana mono tanga yo, yo ke luta bambuma ya zelo na mingi.” (Nkunga 139:17, 18) Ata bubu yai mambu ya beto mezaba kele kaka ndambu fyoti na kati ya mambu mingi yina Yehowa tasonga beto na luzingu ya mvula na mvula, beto kemonisa ntonda mingi sambu na “kimvuka ya nene” ya bakyeleka ya kitoko ya kimpeve yina yandi mesongaka beto mpi beto ketimunaka ngolo mpenza na kati ya kimvuka yango, disongidila mambu yina kele na Ndinga ya Nzambi.​—Nkunga 119:160, NW, noti na nsi ya lutiti.

Beto kele na mfunu ya kikesa ti bisadilu ya mbote

14. Inki mutindu Bingana 2:1-6 kemonisa mfunu ya kutula kikesa na kulonguka Ndinga ya Nzambi?

¹⁴ Kulonguka Biblia na mudindu kelombaka kikesa. Dyambu yai kemonana mpenza pwelele kana beto tanga na dikebi yonso Bingana 2:1-6. Beto kemona bangogo ya kesonga kisalu ya beto fwete sala yina Ntotila Salomo kusadilaka sambu na kusonga kikesa ya beto fwete vanda na yo sambu na kuzaba mambu ya Nzambi, mayele, ti luswasukusu. Yandi sonikaka nde: “Mwana na mono, wa mambu ya mono ke longa nge ti ya mono ke songa nge na kusala; kuvila yo ve. Wa mambu ya mayele, meka mpi na kuzaba yo. Sosa na kuzwa mayele, yula ngangu na kusadisa nge; tula ngolo na kusosa yo mutindu bo ke sosaka bibende yai ya ntalu arza to bima ya nkaka ya ntalu me bumbanaka. Kana nge sala mpidina, nge ta zaba nki disongidila ya kutina Mfumu Nzambi boma; nge ta zaba mpi kuzaba Nzambi. Mfumu Nzambi muntu ke pesaka mayele; ngangu ti kuzaba mambu ke katukaka na yandi.” (Beto bantu metengimisa bisono.) Ya kyeleka, sambu na kuzwa mambote ya kulonguka, yo kelombaka kusosa-sosa, kutimuna, bonso nde nge kesosa kimvwama yina mebumbanaka.

15. Inki mbandu ya kele na Biblia kemonisa mfunu ya kuvanda ti bametode ya mbote ya kulonguka?

¹⁵ Kulonguka ya kenataka mambote mingi ya kimpeve kelombaka mpi kusadila bametode ya mbote ya kulonguka. Salomo kusonikaka nde: “Kana disoka na nge kele makasi ve, nge zola tula yo makasi mpi ve, nge fweti tula ngolo na kusadila yo.” (Longi 10:10) Kana muntu yina kesalaka kisalu ya maboko kesadila kisadilu yina kele makasi ve to kana yandi kusadila yo ve na mayele, yandi tamanisa ngolo na yandi mpamba mpi yandi tasala kisalu fyoti. Mutindu mosi mpi, mambote ya ntangu ya beto kelutisa na kulonguka lenda swaswana mingi, yo talanda kaka bametode ya kulonguka ya beto kesadila. Beto lenda zwa bangindu ya mbote ya kusadila sambu na kutomisa mutindu na beto ya kulonguka na Dilongi 7 ya mukanda Manuel pour l’École du ministère théocratique.c

16. Inki bangindu ya kusadila bo mepesa sambu na kusadisa beto na kuyantika kulonguka na mudindu?

¹⁶ Kana muntu yina kesalaka kisalu ya maboko kezola kubanda kisalu na yandi, yandi ke kutikaka ntete bisadilu yina yandi tavanda na yo mfunu. Mutindu mosi mpi, kana beto meyantika kulonguka, beto fwete pona na kati ya mikanda na beto, mikanda yina beto tavanda na yo mfunu. Beto vila ve nde kulonguka kele kisalu mpi yo kelombaka kikesa na mabanza, yo kele mpi mbote na kuvanda na pozisio ya mbote. Kana beto kezola nde mabanza na beto kuvanda kisika mosi, kufonga na kiti na lweka ya mesa to na zulu ya ban lenda vanda mbote mingi kuluta kulala na mbeto to kuvanda na kiti ya kulala. Na nima ya kulonguka mwa ntangu fyoti, nge lenda wa nzala ya kuditandula to kubasika fyoti na nganda sambu na kubaka mwa mupepe ya madidi.

17, 18. Pesa bambandu ya kemonisa mutindu ya kusadila bisadilu ya mbote ya kulongukila yina beto kele na yo.

¹⁷ Kele mpi na bisadilu mingi yankaka ya beto lenda sadila. Kisadilu ya ntete na kati ya bisadilu yina kele Biblia Traduction du monde nouveau, yina kele ntangu yai ya mvimba to ya ndambu na bandinga 37. Traduction du monde nouveau ya mpa kele ti ba referanse na kati-kati ti “Bazina ya Mikanda ya Biblia” yina kepesaka zina ya nsoniki, kisika yandi sonikilaka yo, ti ntangu ya yandi lutisaka na kusonika yo. Yo kele mpi ti index ya bangogo yina kele na Biblia, ti appendice, ti bakarti. Na bandinga yankaka, Biblia yai bo mebasisaka yo ya nene, mpi bo kebingaka yo Bible à références. Yo kele ti bima yonso ya beto metanga awa na zulu ti mambu mingi yankaka, yika mpi ntendula ya bangogo na nsi ya lutiti. Bangogo yango mpi kele ti index na yo. Keti nge kesadilaka mbote mambu yina kele ya kusonika na ndinga na nge sambu yo sadisa nge na kutimuna ngolo kibeni na Ndinga ya Nzambi?

¹⁸ Kisadilu yankaka ya mfunu ya kulongukila Biblia kele ansiklopedi ya Biblia Étude perspicace des Écritures, yina kele ya kusonika na babuku zole. Kana nge kele ti mukanda yai na ndinga mosi ya nge kebakisaka, nge fwete sadilaka yo konso ntangu ya nge kelonguka. Yo tapesa nge bansangu ya metala mambu mingi ya bo ketubila na Biblia. Kisadilu yankaka ya mfunu ya mefwanana na yo kele “Toute Écriture est inspirée de Dieu et utile.” Kana nge meyantika kutanga mukanda mosi ya mpa ya Biblia, yo ke mbote na kutadila mpi dilongi yango na mukanda “Toute Écriture” sambu na kuzaba kisika ti mutindu mambu ya ntama yina bo ketubila na mukanda yango kusalamaka. Tanga mpi bangindu ya bunkufi ya mukanda yango ti mfunu na yo sambu na beto. Kisadilu ya mpa ya bo mekatuka kubasisa kele Biblioteke ya la Société Watchtower (Watchtower Library) yina bo kesadilaka na ordinatere. Yo mekwisa kuyikama na bisadilu ya kulongukila mingi yina kevandaka dezia ya kusonika na bapapie. Bubu yai yo kele na bandinga uvwa.

19. (a) Sambu na nki Yehowa mepesaka beto bisadilu ya kitoko sambu na kulongukila Biblia? (b) Inki kima beto kele na yo mfunu sambu na kutanga mpi kulonguka mbote Biblia?

¹⁹ Yehowa mepesaka beto bisadilu yai yonso na nsadisa ya “mpika ya kwikama mpi ya mayele” sambu na kusadisa bansadi na yandi na ntoto na ‘kusosa mpi na kuzaba Nzambi.’ (Bingana 2:4, 5) Bikalulu ya mbote ya kulonguka kesadisaka beto na kuzaba mbote Yehowa mpi kusala kinduku ya ngolo ti yandi. (Nkunga 63:1-8) Ya kyeleka, kulonguka kele kisalu, kansi yo kele kisalu mosi ya kyese mpi ya kepesaka mambote. Yo kelombaka ntangu, kansi, ziku nge keyindula mpi nde, ‘Wapi mu tazwa ntangu ya kudipesa mpenza sambu na kutanga mbotembote Biblia mpi na kulonguka ya mono mosi?’ Beto tatubila dyambu yai na disolo ya nsuka ya masolo yai.

[Banoti na nsi ya lutiti]

Bangyufula ya Kuvutukila

• Inki mutindu beto lenda kumisa kulonguka na beto mosi kima ya kepesa kikesa ti mambote?

• Mutindu muyimbi-bankunga kusalaka, inki mutindu beto lenda monisa “kiese” mpi kikalulu ya ‘kuyindula’ Ndinga ya Yehowa?

• Inki mutindu Bingana 2:1-6 kemonisa mfunu ya kutula kikesa na kulonguka Ndi nga ya Nzambi?

• Inki bisadilu ya kitoko Yehowa mepesaka beto?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Kuyindula ti kusamba kesadisaka beto na kuyedisa zola ya Ndinga ya Nzambi

[Kifwanisu ya kele na lutiti 26]

Keti nge kesadilaka mbote mikanda ya kulongukila yina nge kele na yo sambu na kutimuna ngolo kibeni na Ndinga ya Nzambi?