Kwenda Tii na Kununga ya Nsuka!
“Mono monaka mpunda mosi ya mpembe. Muntu yina me vanda na zulu na yo yandi vandaka me simba bunduki ya tolotolo, ebuna bo pesaka yandi mpu ya kimfumu. Ntangu yandi katukaka pana, yandi vandaka ntete me nunga mingi na bitumba; yandi kwendaka sambu na kununga diaka.”—KUSONGA 6:2.
1. Inki mambu zolaka kusalama na ntwala yina Yoane kumonaka?
NA NSADISA ya mpeve ya Nzambi, ntumwa Yoane kumonaka mambu yina zolaka kusalama na nima ya bamvula 1 800 mpi kutendula mutindu Kristu tabaka kiyeka ya kuyala bonso Ntotila. Yoane kuvandaka na mfunu ya lukwikilu sambu na kundima nde mambu yina yandi monaka na mbona-meso talungana. Bubu yai beto kemona bidimbu ya kemonisa pwelele nde kubaka kiyeka yina yandi tubilaka kusalamaka na 1914. Beto kemona ti meso ya kimpeve mutindu Yezu Kristu ‘kekwenda sambu na kununga diaka.’
2. Inki Dyabulu kusalaka ntangu Yezu kubakaka Kimfumu, mpi dyambu yai kele kidimbu ya kemonisa inki?
2 Na nima ya kubaka Kimfumu, bo kulaka Satana na zulu, ebuna Satana kunwanaka ngolo mpi ti makasi mingi kansi yandi nungaka ve. (Kusonga 12:7-12) Makasi na yandi mekumisaka luzingu na nsi-ntoto mpasi mingi dyaka. Bumosi kele dyaka ve na kati ya bantu. Sambu na Bambangi ya Yehowa, mambu yai kele kidimbu ya kemonisa pwelele nde Ntotila na bo kekwenda sambu na ‘kununga diaka.’
Kimvuka ya Bantu ya Inza ya Mpa Ke na Kusalama
3, 4. (a) Inki mambu ya metala mutindu organizasio fwete tambula mebalukaka na dibundu ya Bukristu banda Yezu mebakaka Kimfumu, mpi sambu na nki yo vandaka mfunu na kusala yo? (b) Mutindu Yezaya kutubaka, inki mambote bansoba yai menataka?
3 Na nima ya kubaka Kimfumu, ntangu kulungaka sambu na kuvutula dyaka dibundu ya Bukristu, ata ntangu yai yo mekumaka na bisalu mingi ya Kimfumu, mambu yonso kesalamaka kaka mutindu yo vandaka kusalama na dibundu ya Bukristu ya mvu-nkama ya ntete. Yo yina, na banimero ya Yuni 1 ti ya 15, 1938 (ya Kingelesi), Nzozulu ya Nkengi kutendulaka mutindu organizasio ya Bukristu fwete tambula. Na nima, na nimero ya Marsi 15, 1972, (ya Kifalansa) bo tendulaka mbote nki kele Nto-Kimvuka ya ntangu na beto na disolo yina kuvandaka ti ntu-dyambu “Nto-Kimvuka Mosi ya Meswaswana ti Organizasio ya Mezabana na Nsiku.” Na mvu 1972, bo tulaka bimvuka ya bankuluntu sambu na kusadisa mpi kutwadisa mabundu na bisika yonso.
4 Programe ya kutala mabundu mbote yina bo tulaka kupesaka dibundu ya Bukristu ngolo mingi mpenza. Sambu yo salama mbote, Nto-Kimvuka kuyidikaka baprograme sambu na kulonga bankuluntu mutindu ya kulungisa mikumba na bo, mpi kulonga bo mambu ya metala kusambisa makambu. Yezaya 60:17 kutubilaka mutindu organizasio ya Nzambi yai kele na ntoto tatoma malembemalembe ti mambote yina yo tanata na bangogo yai: “Na kisika ya bronze mono ta tindila nge wolo, na kisika ya bibende mono ta tindila nge arza, na kisika ya banti mono ta tindila nge bronze, na kisika ya matadi mono ta tindila nge bibende. Bamfumu na nge ta monisa nge diaka mpasi ve, bo ta yala nge na ngemba ti na masonga.” Mambu yai ya mbote vandaka kumonisa lusakumunu ya Nzambi mpi yo vandaka kusonga nde Nzambi kundimaka bantu yina kupesaka maboko na Kimfumu na yandi na kikesa yonso.
5. (a) Inki Satana kusalaka sambu Yehowa kusakumunaka bantu na Yandi? (b) Na kuwakana ti Filipi 1:7, inki bantu ya Yehowa mesalaka sambu na makasi yina Satana kewilaka bo?
5 Satana kumonaka mutindu Nzambi vandaka kuzola mpi kutwadisa bantu na yandi na dikebi yonso na nima ya kutula Kimfumu na yandi. Beto tadila bambandu yai kelanda. Na mvu 1931, kimvuka yai ya fyoti ya Bakristu kuzabisaka na meso ya bantu nde bo vandaka ve kaka Balongoki ya Biblia. Mutindu Yezaya 43:10 ketuba, bo vandaka Bambangi ya Yehowa! Ata yo kudibwilaka na kintulumukina to ve, Dyabulu kubasisaka kimbeni ya ngolo ya mesalamaka ntete ve na ntoto ya mvimba. Ata na bansi yina mezabanaka mpenza nde yo kele na kimpwanza ya lusambu, bonso États-Unis, Canada, ti Allemagne, yo vandaka kulomba nde Bambangi kukwenda mbala na mbala na batribinale sambu na kusosa kimpwanza ya lusambu. Na mvu 1988, Tribinale ya Kuluta Nene ya États-Unis kutadilaka makambu 71 yina bo fundaka Bambangi ya Yehowa. Kana beto kabisa makambu yango na bandambu tatu, Bambangi kunungaka na bandambu zole. Bubu yai, bo kelanda na kusamba na batribinale na ntoto ya mvimba, bonso na mvu-nkama ya ntete, sambu na ‘kunwanina Nsangu ya Mbote ti kuzabisa yo na kikesa yonso.’—Filipi 1:7.
6. Keti bantu ya Yehowa vandaka kukwenda dyaka ve na ntwala sambu bo buyisaka mpi bo kangisaka kisalu na bo? Pesa mbandu.
6 Banda na mvu 1930 tii na 1939, na ntwala ya Mvita ya Zole ya Inza, baluyalu ya kidiktatire kubuyisaka to kukangisaka kisalu ya Bambangi ya Yehowa na Allemagne, na Espagne, ti na Japon. Beto metanga kaka bansi tatu. Kansi na mvu 2000, bansi yai yo mosi mpamba kuvandaka na bansamuni ya kesala kisalu ya Kimfumu ya Nzambi kiteso ya 500 000. Ntalu ya Bambangi yonso yina vandaka na ntoto ya mvimba na mvu 1936 fwete kota kiteso ya mbala kumi na ntalu yai! Yo kele pwelele nde kubuyisa mpi kukangisa kisalu na beto mekangaka ve bantu ya Yehowa nzila na kulanda kusala kisalu na bo na lusadisu ya Ntwadisi, Yezu Kristu, yina kenungaka kaka.
7. Inki dyambu ya nene kusalamaka na mvu 1958, mpi banda na ntangu yina nki mambu mesalamaka?
7 Yo monanaka pwelele nde kisalu yango kekwendaka kaka na ntwala ntangu Bambangi kusalaka lukutakanu ya bansi mingi ya kuluta nene ya mesalamaka ntete ve na mvu 1958, na Mbanza ya New York. Ntu-dyambu ya Lukutakanu yango vandaka: Luzolo ya Nzambi, mpi yo vukisaka bantu 253 922. Banda na mvu 1970, kisalu na bo mekumaka ngolo na bansi tatu yina beto tangaka na zulu, katula kaka kitini ya kuzabanaka na ntangu yina na zina ya Allemagne ya Esti. Kansi bo buyisaka kisalu ya Bambangi na insi ya nene ya Union Soviétique ti na bansi yina kuvandaka na Kuwakana ya Varsovie. Bubu yai, Bambangi yina kesala kisalu kele kuluta 550 000 na bansi yina kuvandaka ntete na nsi ya luyalu ya Koministe.
8. Lusakumunu ya Yehowa mebutaka nki mbuma na kati ya bantu na yandi, mpi nki Nzozulu ya Nkengi kutubaka na mvu 1950 sambu na yo?
8 Yehowa mesakumunaka Bambangi na yandi na mpila nde ntalu na bo mekumaka mingi sambu bo kelandaka na “kusosa [ntetentete, NW] Kimfumu [ya Nzambi] ti mambu yina ya yandi ke zolaka.” (Matayo 6:33) Ya kyeleka, mbikudulu ya Yezaya melungana dezia: “Ata bantu kele mingi ve, mono ta kumisa bo mingi; ata bo kele mfunu mingi ve, mono ta kumisa bo ngolo mingi. Mono Mfumu Nzambi, mono ta sala nswalu mambu yai, mono ta sala yo na ntangu na yo.” (Yezaya 60:22) Bo mesuka mpi ntete ve na kukuma mingi. Kaka na bamvula kumi ya mekatuka kuluta, ntalu ya bansamuni yina kenwaninaka Kimfumu kumataka ti bantu kuluta 1 750 000. Bantu yai mekumaka na luzolo na bo mosi na kati ya kimvuka mosi yina Nzozulu ya Nkengi ya 1951 (ya Kifalansa) kutubilaka mutindu yai: “Nzambi ke na kuyidika kimvuka ya bantu yina tazinga na ntoto ya mpa. . . . Kimvuka yai ya fyoti ya bantu taluta Armagedoni . . . Bo tavanda bantu ya ntete yina tazinga na ‘ntoto ya mpa’ . . . , yina tavanda ya kuyidika mutindu Nzambi ketwadisaka, sambu beto mezaba mutindu organizasio ketambulaka.” Disolo yango kusukisaka mutindu yai: “Yo yina, beto yonso, beto kwenda na ntwala na kikesa yonso sambu beto kele kimvuka ya bantu yina tazinga na ntoto ya mpa.”
9. Inki mutindu mambu yina Bambangi ya Yehowa melongukaka na bamvula yai memonisaka nde yo kele mfunu mingi?
9 Na ntangu bo kevingila nde mambu yango kusalama, kimvuka ya bantu yai tazinga na ntoto ya mpa ya melongukaka nki mutindu kusala mambu mbotembote mpi na mutindu mosi ya kitoko bubu yai, ziku bo talanda dyaka na kusala mutindu yina ntangu kisalu ya kuyidika ntoto tasalama na nima ya Armagedoni. Mu mbandu, Bambangi melongukaka na kuyidika balukutakanu ya nene, na kupesa lusadisu ya nswalunswalu na bantu yina mebwila mpasi, mpi na kutunga nswalu banzo. Kisalu yai mepusaka bantu mingi na kusepila mpi kuzitisa Bambangi ya Yehowa.
Bo Melosa Bangindu ya Mbi
10, 11. Pesa mbandu ya kemonisa mutindu bangindu ya luvunu ya metala Bambangi ya Yehowa mebalukaka.
10 Kansi, kele ti bantu yankaka ya kefundaka Bambangi ya Yehowa nde bo kezolaka ve kusala mambu yina bantu yonso kesalaka. Bo ketubaka mutindu yina ntetentete sambu na bangindu ya Biblia yina Bambangi kevandaka na yo na mambu bonso kutula muntu menga, kukonda kukota na mambu ya politiki, kunwa makaya, ti bikalulu yankaka. Kansi bantu mingi mekuma kundima nde bangindu ya Bambangi kele ya mbote. Mu mbandu, doktere mosi na Pologne kubingaka na biro ya Bambangi ya Yehowa na telefone mpi kutubaka nde yandi ti banduku na yandi ya kisalu na lupitalu kusolulaka bangunga mingi sambu na yina metala kutula bantu menga. Disolo yango kukumaka kitoko sambu na disolo mosi yina kubasikaka kilumbu yina na zulunalu mosi ya Pologne (Dziennik Zachodni). Doktere yango kendima nde: “Mono kewaka ntima mpasi na kumona nde minganga kesadila mingi menga na kusansa bantu. Dyambu yai fwete baluka, mpi mono kele na kyese na kumona nde muntu mosi mesonika disolo yai. Mono kele na mfunu ya bansangu mingi dyaka.”
11 Na lukutakanu mosi yina kusalamaka na mvula meluta, bamfumu mingi ya minganga ya Canada, États-Unis, Europe, ti Izraele kutubilaka mambu yina bo mesonikaka na kusadisa badoktere na kusansa bambefo kukonda kusadila menga. Na lukutakanu yai, ya kusalamaka na Suisse, bo tubaka nde, ata bantu kebakisaka ve, ntalu ya bambefo yina kefwaka sambu bo metula bo menga meluta ntalu ya bantu yina bo tulaka ve menga. Bambefo yina kele Bambangi kubasikaka na lupitalu nswalu kuluta bantu yina bo sansaka ti menga, ya kelembisaka mbala mingi ngolo ya bankisi yonso ya muntu menwa.
12. Pesa mbandu ya kemonisa nki mutindu bantu ya lukumu kusikisaka mutindu Bambangi ya Yehowa kubuyaka na kukota na mambu ya politiki.
12 Bantu mingi metubaka mpi mambu mingi ya mbote ya metala mutindu Bambangi ya Yehowa kukotaka ve na mambu ya politiki na ntwala ti na nima ya Mvita ya Zole ya Inza ntangu bo monisaka kikesa na bo na ntwala ya bantu ya Nazi yina vandaka kunwanisa bo. Kaseti video La fermeté des Témoins de Jéhovah face à la persécution nazie, yina Bambangi ya Yehowa mebasisaka mpi ya bo songaka ntetentete na kan ya konsatrasio ya Ravensbrück, na Allemagne na Novembri 6, 1996, kupusaka bantu na kutuba mambu mingi ya mbote. Ntangu bo zolaka kuyantika kusonga kaseti yango yina mosi na kan ya konsatrasio ya nene na Bergen-Belsen, na Aprili 18, 1998, Dr. Wolfgang, direktere ya Centre d’éducation politique ya Basse-Saxe kundimaka nde: “Kyeleka ya kuyitukisaka bantu yonso na bilumbu yina kuvandaka nde Bambangi ya Yehowa kubuyaka kukota na mambu ya politiki ya national-socialisme na kikesa mingi kibeni kuluta mabundu ya Kikristu. . . . Ata beto lenda yindula konso nki mutindu yina sambu na yina metala malongi to dibundu ya Bambangi ya Yehowa, kikesa na bo na ntangu ya luyalu ya Nazi kelomba nde beto zitisa bo.”
13, 14. a) Inki mambu ya mayele muntu mosi kutubaka sambu na Bakristu ya ntete? (b) Pesa bambandu ya kemonisa mambu ya mbote yina bantu ketubaka sambu na bantu ya Nzambi bubu yai.
13 Kana bantu ya lukumu yina mezabanaka mingi to kana badesizio ya batribinale ketuba mambu ya mbote sambu na Bambangi ya Yehowa na yina metala mambu yina bantu kebakisaka beto mbote ve, yo lenda fyotuna bangindu ya mbi yina bo kebakilaka Bambangi mpi kusala nde bantu kuyantika kutala bo na disu ya mbote. Yo kekangudilaka bo mbala mingi nzila ya kuyantika kusolula ti bantu yina vandaka kuzola ve kuwa bo ntete. Mambu ya mutindu yina kepesaka Bambangi ya Yehowa kyese mingi, mpi bo kepesa mersi mingi sambu na yo. Mambu yai keyibusa beto mambu yina kusalamaka na mvu-nkama ya ntete na Yeruzalemi. Ntangu bazuzi ya Sanedreni, tribinale ya kuluta nene ya Bayuda, zolaka kufwa Bakristu sambu bo vandaka kulonga na kikesa yonso, Gamaliele, ‘longi ya Bansiku ya bantu yonso vandaka kuzitisa,’ kukebisaka bo nde: “Beno bantu ya Israele, beno keba mbote sambu na mambu ya beno ke zola kusala bantu yai. . . . Beno landa bantu yina ve. Beno bikisa bo bo kwenda. Sambu kana mambu ya bo ke kana to ya bo ke sala me katuka na bantu, yo ta mana. Kansi kana ya kieleka mambu yina me katuka na Nzambi, beno lenda fwa yo ve. Beno keba, kana ve mpidina ta monika nde beno ke zola kunwanisa Nzambi!”—Bisalu 5:33-39.
14 Bonso Gamaliele, ntama mingi ve bantu ya lukumu mekatuka kutuba mambu ya mbote ya metala kimpwanza ya lusambu ya Bambangi ya Yehowa. Mu mbandu, ntwadisi ya ntama ya kimvuka mosi ya bantu ya mayele (International Academy for Freedom of Religion and Belief) kutubaka nde: “Bantu fwete buya ve banswa ya lusambu ya dibundu mosi kaka sambu bantu kezolaka malongi na yo ve to kemonaka nde malongi na yo kele ya kyeleka ve.” Ebuna profesere mosi ya mambu ya siansi ya mabundu na iniversite ya Leipzig kuyufulaka ngyufula mosi ya mfunu sambu na yina metala kimvuka ya bantu yina luyalu ya Allemagne kupesaka kiyeka ya kulonguka mbotembote bimvuka yina bo kebingaka tumabundu, nde: “Sambu na nki bo fwete longuka mbotembote kaka mabundu yina kele na bantu fyoti kansi mabundu zole ya nene [Dibundu ya Katolika ya Roma ti Dibundu ya Misioni ya Luther] ve?” Sambu na kubaka mvutu, beto kele na mfunu ya kukwenda kusosa ntama ve, beto baka kaka mambu yina mfumu mosi ya ntama ya Allemagne kusonikaka: “Mfunu ya kutula ntembe kele ve, bantu ya kezolaka mabundu na bo yina kuvandaka na kati ya luyalu yango, bo bantu kupesaka leta ngindu ya kusala mambu ya mutindu yina.”
Na Nani Beto Kesosaka Lusadisu?
15, 16. (a) Sambu na nki mambu yina Gamaliele kutubaka kumanisaka ve kimakulu kimbeni? (b) Inki mutindu bantu tatu yankaka ya nene kukukaka ve na kusala mambu yina bo vandaka na nzala ya kusala sambu na Yezu?
15 Mambu yina Gamaliele kutubaka kemonisa mbote nde kisalu yina Nzambi mendima lenda fwa ve. Ntembe kele ve nde, mambu yina Gamaliele kuzabisaka bantu ya Sanedreni kupesaka Bakristu ya ntete kikesa, kansi bo vilaka ve nde mambu yina Yezu kutubaka sambu na balongoki na yandi nde bo tamonisa bo mpasi, vandaka mpi ya kyeleka. Mambu yina Gamaliele kutubaka kukangisaka nzila na bapula ya kufwa bo yina bamfumu ya mabundu kusalaka, kansi yo manisaka ve kimakulu kimbeni ya bo vandaka na yo, sambu beto ketanga: “Bantu ya Kimvuka yina landaka ndongisila ya Gamaliele. Bo bingaka diaka bantumwa, bo bulaka bo, ebuna bo songaka bo nde: ‘Beno longa diaka ve na zina ya Yesu.’ Ebuna bo bikisaka bo.”—Bisalu 5:39b, 40.
16 Ntangu Ponce Pilate kusambisaka Yezu, yandi monaka ve mbi ya yandi salaka, ebuna yandi sosaka kuyambula Yezu. Kansi yandi nungaka ve na kusala yo. (Yoane 18:38, 39; 19:4, 6, 12-16) Ata bantu ya Sanedreni zole, Nikodemo ti Yozefi, muntu ya bwala Arimatea, yina vandaka kuzola Yezu, kuvandaka ve na kiyeka ya kusala kima sambu na kubuyisa tribinale na kufwa Yezu. (Luka 23:50-52; Yoane 7:45-52; 19:38-40) Lusadisu yina bantu lenda pesa na ntangu bo kekotilaka bantu ya Yehowa, ata sambu na konso nki kikuma yina, kele ya ntangu fyoti. Bantu ya inza talanda kaka na kuyina balongoki ya kyeleka ya Kristu, mutindu bo yinaka yandi. Lusadisu ya kyeleka lenda katuka kaka na Yehowa.—Bisalu 2:24.
17. Inki mambu ya masonga Bambangi ya Yehowa mezabaka, kansi sambu na nki bo kelemba ve na kulanda kulungisa lukanu na bo ya kulonga nsangu ya mbote?
17 Na kuta masonga, Bambangi ya Yehowa kezabaka nde bantu talanda kaka na kumonisa bo mpasi. Kimbeni tamana kaka kana luyalu ya Satana mebwa kimakulu. Kansi, ata mpasi ya bo kemonisaka bo kele ve kima ya kyese, yo kepusaka ve Bambangi na kuyambula kusala kisalu na bo ya kulonga mambu ya metala Kimfumu. Bo lenda yambula ve, sambu Nzambi ke na kusadisa bo. Bo kelandaka kikesa ya Ntwadisi na bo, Yezu Kristu, sambu yandi kele mbandu ya mbote ya bo fwete landa.—Bisalu 5:17-21, 27-32.
18. Inki dyambu ya mpasi tabwila bantu ya Yehowa na bilumbu kekwisa, kansi bo kendima nde yo tasuka nki mutindu?
18 Banda na luyantiku na yo mpenza, dibundu ya kyeleka mekutanaka ti kimbeni ya ngolo. Kubika fyoti, Gogi disongidila, Satana ya kele dyaka ngolo mingi ve banda bo mekulaka yandi na zulu, tanwanisa dibundu ya kyeleka na ngolo yonso. Kansi dibundu ya kyeleka tanunga. (Ezekiele 38:14-16) “Bamfumu ya nene ya ntoto ya mvimba” yina Satana ketwadisa “ta nwana ti Mwana-dimeme [kansi yandi] ta nunga bo, sambu yandi kele Mfumu ya bamfumu yonso, yandi kele Ntotila ya bantotila yonso.” (Kusonga 16:14; 17:14) Ya kyeleka, Ntotila na beto kekwenda tii na kununga ya nsuka mpi ntama mingi ve yandi ‘tanunga diaka.’ Yo kele dibaku ya nene na kutambula kumosi ti yandi, sambu beto kezaba nde kubika fyoti ata muntu mosi ve tatudila bantu yina kesambilaka Yehowa ntembe ntangu bo ketuba nde: “Nzambi kele ti beto”!—Roma 8:31; Filipi 1:27, 28.
Keti Nge Lenda Tendula?
• Inki Yehowa mesalaka sambu na kukumisa dibundu ya Bukristu ngolo banda Yezu mebakaka Kimfumu?
• Inki Satana mesalaka sambu na kumeka kukangisa Kristu na kununga, mpi nki yo mesalaka?
• Inki ngindu ya bukatikati beto fwete vanda na yo sambu na mambu ya mbote ya bantu yina kele Bambangi ve ketubaka?
• Inki Satana tasala kubika fyoti, mpi nki mutindu yo tasuka?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 30]
Mutindu Bambangi kukotaka ve na mambu ya politiki na ntangu ya Mvita ya Zole ya Inza kepesaka Yehowa lukumu tii bubu yai