‘Sosa Ngemba mpi Landa Kaka Yo’

“Tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso.”​—ROMA 12:18.

1, 2. Sambu na nki bikuma ngemba yina bantu ketulaka lenda zinga mingi ve?

YINDULA nzo mosi ya kele ve ti fondasio ya ngolo, makunzi na yo kele ya kupola, mpi ludi na yo kenokaka. Keti nge tavanda ti nzala ya kukwenda kuzinga muna mpi kukumisa yo nzo na nge? Ziku ve. Ata bo pakula yo mukubu ya mpa, yo tasala ve nde nzo kubaluka mpi yo kuma ngolo. Ntama mingi ve, ziku yo tabwa.

² Ngemba yonso yina inza yai lenda tula kele bonso nzo yai ya beto metubila. Bo metungaka yo na zulu ya fondasio mosi ya ngolo ve, disongidila na zulu ya balusilu ti mayele ya bantu, ‘ya lenda gulusa ve.’ (Nkunga 146:3) Luzingu ya bantu mefulukaka ti mavwanga mingi ya kekabisaka bansi mingi, bantu ya bandinga ti bikanda ya kuswaswana. Ya kyeleka, bantangu yankaka bantu kezingaka na mwa ngemba fyoti, kansi ngemba ya nki mutindu? Inki beto lenda tuba kana bansi zole kenwana mpi na nima bo tuba nde beto tula ngemba sambu insi mosi menunga ve bitumba to sambu bansi yango yonso zole memona ve mfunu ya kulanda kunwana, ngemba ya nki mutindu bo tatula? Kimbeni, kuyindudila bantu bangindu ya mbi, ti zwa yina kutindaka bo na kunwana kele kaka. Ngemba ya bo ketubila kele ya masonga ve, yo kele kaka bonso ‘kutula mukubu na zulu’ ya bibaka ya nzo yina kezola kubwa, kansi na nsi kimbeni mefuluka. Ngemba ya mutindu yina lenda zinga mingi ve.​—Ezekiele 13:10.

3. Sambu na nki ngemba yina bantu ya Nzambi kele na yo meluta ngemba yonso yina bantu lenda tula?

³ Kansi, ngemba ya kyeleka kele na kati ya inza yai ya mefuluka na bitumba. Na wapi? Na kati ya bantu yina kelandaka bitambi ya Yezu Kristu, Bakristu ya kyeleka yina kelemfukaka na mambu yina Yezu kutubaka mpi yina kesalaka ngolo na kulanda mbandu na yandi. (1 Korinto 11:1; 1 Piere 2:21) Ngemba yina kele na kati ya Bakristu ya kyeleka ya kele na bampusu ya nitu, na bisalu, mpi ya bansi ya kuswaswana, kele ya masonga sambu yo kekatukaka na kinduku ya ngemba yina bo kele na yo ti Nzambi. Ebuna, kima kesimbaka kinduku yango kele lukwikilu yina bo kele na yo na nkudulu ya kimenga ya Yezu Kristu. Ngemba yina bo kele na yo kele dikabu yina kekatukaka na Nzambi, yo kele ve kima ya bantu mesalaka. (Roma 15:33; Efezo 6:23, 24) Yo kele mbuma ya bulemfu na bo na “Mfumu ya Ngemba,” Yezu Kristu, mpi na mpila bo kesambilaka Yehowa, “Nzambi yina ke zolaka be[t]o, yina ke pesaka ngemba.”​—Yezaya 9:6; 2 Korinto 13:11.

4. Inki mutindu Mukristu “ke landaka kaka” ngemba?

⁴ Ngemba kekudikwisilaka ve yo mosi na bantu ya kukonda kukuka. Yo yina, Piere kutubaka nde konso Mukristu fwete “sosa ngemba, yandi fweti landa kaka yo.” (1 Piere 3:11) Inki mutindu beto lenda sala yo? Mbikudulu mosi ya ntama kepesa mvutu yai. Ntangu yandi tubaka na nsadisa ya Yezaya, Yehowa kutubaka nde: “Mono mosi ta longa bana na nge, mono ta pesa bo luzingu ya ngemba ti ya mbote.” (Yezaya 54:13; Filipi 4:9 ) Ee, ngemba ya kyeleka, kekwisaka na bayina kelemfukaka na mambu yina Yehowa kelongaka. Kuluta dyaka, ngemba, kumosi ti ‘zola, kiese, . . . kukanga ntima, kusala mambote na bantu ya nkaka, kuvanda na ntima ya mbote, kuvanda bantu ya ke [na lukwikilu], kuvanda na ntima ya pima, kudiyala,’ kele bambuma ya mpeve santu ya Nzambi. (Galatia 5:22, 23) Bambuma yai lenda vanda ve na muntu yina kezolaka ve bantu yankaka, yina kevandaka ve na kyese, ya kekangaka ve ntima, ya kevandaka ve na ntima ya mbote, ya nku, ya kukonda kwikama, ya makasi, to ya kuzaba ve kudiyala.

“Kuzinga na Ngemba ti Bantu Yonso”

5, 6. (a) Kuzinga na ngemba kezola kutuba nki na Biblia? (b) Bakristu kesalaka ngolo na kuzinga na ngemba ti banani?

⁵ Bantu ketendulaka ngemba bonso kukonda kuvanda ti makambu yina kepesa mpasi to kuvanda pima. Ntendula ya mutindu yai lenda vanda ti mambu mingi mu mbandu kisika kuswana ti kunwana kele ve. Kana mpidina, beto lenda tuba nde ata muntu ya kufwa kele na ngemba! Kansi, sambu na kuvanda na ngemba ya kyeleka, muntu fwete vanda ve kaka na ngemba ya mabanza. Na Disolo na yandi na zulu ya Ngumba, Yezu kutubaka nde: “Kiese na bantu yina ke kotisaka ngemba na kati ya bantu, sambu Nzambi ta binga bo bana na yandi!” (Matayo 5:9) Yezu vandaka kutubila bantu yina tazwa dibaku ya kukuma bana ya Nzambi ya kimpeve na nima mpi yina tabaka luzingu yina kefwaka ve na zulu. (Yoane 1:12; Roma 8:14-17) Ebuna nsukansuka, bantu yonso ya kwikama yina kele ve na kivuvu ya kukwenda na zulu tabaka “dipanda ya lukumu yina ya bana ya Nzambi ta baka.” (Roma 8:21) Bantu yina kezingaka na ngemba mpamba bantu lenda vanda ti kivuvu ya mutindu yai. Yo yina, kuvanda muntu ya kekotisaka ngemba na bantu yankaka mutindu Biblia ketubila yo kezola kutuba kusala ngolo sambu na kutula ngemba, mbala yankaka kutula ngemba na kisika yina yo vandaka ve ntete.

⁶ Mutindu beto mebakisa mambu yai, beto tadila ndongisila yina ntumwa Polo kupesaka na bantu ya Roma: “Beno tula ngolo mpenza na kuzinga na ngemba ti bantu yonso.” (Roma 12:18) Polo vandaka kusonga ve bantu ya Roma na kuvanda kaka na luzingu mosi ya kukonda mavwanga, ata luzingu ya mutindu yina zolaka kuvanda mbote. Yandi vandaka kusyamisa bo na kuzinga na ngemba. Ti banani? Ti “bantu yonso,” disongidila bantu ya mabuta na bo, bampangi na bo Bakristu, ata nkutu ti bayina vandaka kundima ve malongi na bo. Yandi syamisaka bantu ya Roma na kuzinga na ngemba ti bantu yankaka sambu yo vandaka kulomba nde bo mosi ‘kutula ngolo’ na kusala yo. Ve, yandi vandaka kulomba bo ve na kuvila malongi na bo sambu na kutula ngemba. Na kisika ya kusosa mavwanga ya kukonda mfunu ti bantu yankaka, yo lombaka nde bo zinga ti bo na ngemba. Yo lombaka nde Bakristu kuzinga mutindu yina ti bantu yina kuvandaka na kati to na nganda ya dibundu. (Galatia 6:10) Na kuwakana ti mambu yai, Polo kusonikaka nde: “Ntangu yonso beno sosa na kusala mambu ya mbote na kati na beno ti na bantu yonso.”​—1 Tesalonika 5:15.

7, 8. Inki mutindu mpi sambu na nki Bakristu kezingaka na ngemba ti bantu yina kendimaka ve malongi na bo?

⁷ Inki mutindu beto lenda zinga na ngemba ti bantu yina kendimaka ve malongi na beto mpi bayina nkutu lenda nwanisa beto? Mutindu mosi ya kusala yo kele kukonda kumonisa kikalulu ya lulendo ya kesonga nde beto meluta bo. Mu mbandu, yo tavanda mpasi na kuzinga na ngemba ti bantu ya beto mezaba mbote kana beto ketubila bo ti bangogo ya kukonda luzitu. Yehowa mezengaka dezia nkanu sambu na ba organizasio ti bimvuka ya bantu, ata mpidina beto kele ve na nswa ya kutuba mambu yina metala muntu mosi bonso nde bo mebedisa yandi dezia. Ya kyeleka, beto kesambisaka ve bantu yankaka, ata nkutu bantu yina kenwanisaka beto. Ata na nima ya kuzabisa Tito na kulongisila Bakristu ya Kreta sambu na yina metala mutindu bo fwete kuzingaka ti bamfumu ya leta, Polo kutubaka na kuyibusa bo nde “bo lenda tuba mambu ya mbi ve ata na muntu mosi. Bo fweti zola ngemba, bo fweti kanga ntima, bo fweti vanda bantu ya pima na meso ya bantu yonso.”​—Tito 3:1, 2.

⁸ Kuzinga na ngemba ti bantu yina kendimaka ve malongi na beto kele mutindu mosi ya lenda sadisa beto na kuzabisa bo kyeleka. Ya kyeleka, beto tasala ve kinduku yina lenda ‘bebisa bikalulu ya mbote.’ (1 Korinto 15:33) Kansi, beto lenda vanda na kutuba ya mbote, mpi beto fwete baka bantu yonso ti lukumu mpi luzitu. Piere kusonikaka nde: “Beno vanda na bikalulu ya mbote ntangu beno kele na kati ya mimpani. Kana beno sala mpidina, ata bo ke funda beno nde beno ke salaka mambu ya mbi, kana bo mona mambu ya mbote ya beno ke salaka, bo ta zitisa Nzambi na kilumbu yina ya yandi ta kwisa.”​—1 Piere 2:12.

Ngemba na Kisalu ya Kulonga

9, 10. Inki mbandu yina metala kuzinga na ngemba ti bantu yina kele ve Bakristu Polo kupesaka?

⁹ Bakristu ya mvu-nkama ya ntete kuzabanaka sambu na kikesa na bo. Bo vandaka kubumba ve nsangu na bo, mpi ntangu bo vandaka kunwana ti kimbeni, bo vandaka ti lukanu ya kulemfuka na Nzambi sambu yandi kele mfumu kansi na bantu ve. (Bisalu 4:29; 5:29) Kansi, bo zabaka kuswasisa kikesa ti kukonda luzitu. Tala mutindu Polo kusalaka ntangu yandi vandaka kunwanina lukwikilu na yandi na ntwala ya Ntotila Herode Agripa II. Herode Agripa kuvukisaka nitu ti leke na yandi ya nkento, Bernice. Kansi, Polo kuyantikaka ve na kupesa Agripa malongi ya metala mambu ya mbote ti ya mbi. Kansi, yandi tubilaka mingi mambu yina bo yonso vandaka kundima, nkutu yandi vandaka kusikisa Agripa nde yandi mezaba mbote mpenza bikalulu ya Bayuda mpi nde yandi kekwikilaka mambu yina baprofete ketubaka.​—Bisalu 26:2, 3, 27.

¹⁰ Keti yo kesonga nde Polo vandaka kuleba na kukonda masonga yonso muntu yina zolaka kubasisa yandi na boloko? Ata fyoti ve. Polo kuzitisaka ndongisila yina yandi mosi kupesaka mpi yandi tubaka mambu ya kyeleka. Yandi tubilaka ve Herode Agripa ata kima mosi yina kuvandaka ya luvunu. (Efezo 4:15) Polo vandaka muntu mosi yina vandaka kutula ngemba mpi yandi zabaka nki mutindu ‘kuvanda bonso bantu yina yandi vandaka ti bo.’ (1 Korinto 9:22) Lukanu na yandi vandaka ya kunwanina banswa na yandi ya kulonga mambu ya metala Yezu. Sambu yandi vandaka longi ya mbote, yandi yantikaka na kutubila mambu yina yandi ti Agripa lendaka kundima. Ebuna Polo kusadisaka ntotila yina ya kusalaka pite na kubakisa Bukristu mbotembote.​—Bisalu 26:28-31.

11. Inki mutindu beto lenda vanda bantu ya ketulaka ngemba na kisalu na beto ya kulonga?

¹¹ Inki mutindu beto lenda tula ngemba na ntangu beto kesala kisalu na beto ya kulonga? Bonso Polo, beto fwete buya kuswana. Ya kyeleka, bantangu yankaka beto fwete “kuzabisa Nsangu ya Mbote kukonda boma,” kunwanina lukwikilu na beto na kikesa yonso. (Filipi 1:14) Ata mpidina, lukanu na beto ya ntetentete kele ya kuzabisa nsangu ya mbote. (Matayo 24:14) Kana muntu mosi mebakisa kyeleka ya metala balukanu ya Nzambi, yandi lenda yantika na kulosa bangindu ya luvunu yina bo longaka yandi na mabundu na bo mpi kuyambula mambu ya mbi yina yandi vandaka kusala. Yo yina, kana mpila kele, yo kele mbote na kutubila mingi mambu yina tasimba ntima ya bantu yina kewa beto, na kuyantika kutuba mambu yina beto ti bo kendimaka. Yo tavanda mbote ve na kuyantika kunwanisa muntu yina, kana beto yantika kusolula ti yandi na mayele yonso, yandi lenda ndima na kuwa nsangu na beto.​—2 Korinto 6:3.

Ngemba na Kati ya Dibuta

12. Na nki mitindu beto lenda vanda bantu yina ketulaka ngemba na kati ya dibuta?

¹² Polo kutubaka nde bantu yina kekwela ta “mona mpasi ya kimuntu.” (1 Korinto 7:28) Bo takutana ti bampasi mingi. Na kati na yo, bankwelani mingi tawakanaka ve bantangu yankaka. Inki mutindu bo fwete manisa mavwanga ya mutindu yai? Na ngemba yonso. Muntu yina ketulaka ngemba kesalaka ngolo sambu na kumanisa dikambu yina yandi kemona nde yo tabasisa mavwanga. Inki mutindu? Ntetentete, na kukebaka na ludimi na yandi. Kana bo sadila yo sambu na kutuba mambu ya mbi mpi kufinga, kinama yai ya fyoti lenda kuma mpenza ‘kima mosi ya mbi, ya kepemaka ve; . . . ya me fulukaka na ndikila yina ke fwaka bantu.’ (Yakobo 3:8) Muntu yina ketulaka ngemba kesadilaka ludimi na yandi sambu na kutunga kansi sambu na kubebisa ve.​—Bingana 12:18.

13, 14. Inki mutindu beto lenda tanina ngemba kana beto metuba mambu ya mbi to mewa makasi?

¹³ Sambu beto kele bantu ya kukonda kukuka, mbala mingi beto yonso ketubaka mambu yina kepesaka beto ntima mpasi na nima. Kana dyambu ya mutindu yai mesalama, kusukinina ve na kubongisa yo, na kutula ngemba. (Bingana 19:11; Kolosai 3:13) Buya na kulanda “kutula ntembe . . . ti bantu ya nkaka sambu na [bangogo]” mpi ‘ntembe yina ke manaka ve.’ (1 Timoteo 6:4, 5) Kansi, sosa kuzaba nki mepusa nkwelani na nge na kutuba mambu yina mpi sala ngolo sambu nge bakisa bangindu yina yandi kele na yo. Kana yandi tubila nge bangogo ya mbi, kuvutudila yandi ve. Yibuka nde “mvutu ya malembe ke lembikaka makasi.”​—Bingana 15:1.

¹⁴ Bantangu yankaka, yo tavanda mbote nde nge sadila ndongisila yina kele na Bingana 17:14: “Ntangu makelele [kuswana, NW] me kuma ntete mingi ve, katuka ka nge.” Kuyindula dyaka ve dikambu yina lenda pesa nge makasi. Na nima, kana makasi yonso memana, beno lenda yidika dikambu yango na malembe yonso. Mbala mosi-mosi, yo lenda vanda mbote na kubinga nkuluntu mosi ya kuyela sambu na kusadisa beno. Bantu ya mutindu yina ya kele na eksperiansi mpi ya kuzaba kubakisa bantu mbote lenda sadisa beno kana ngemba kezola kubeba na kati ya makwela na beno.​—Yezaya 32:1, 2.

Ngemba na Kati ya Dibundu

15. Mutindu Yakobo kutubaka, inki bangindu ya mbi kubasikaka na kati ya Bakristu yankaka, mpi sambu na nki yo kele mpeve ya “nsi-ntoto,” ya “kimuntu,” mpi ya “ke katukaka na Satana”?

¹⁵ Yo kele mawa mingi na kuzaba nde, Bakristu mingi ya mvu-nkama ya ntete kumonisaka mpenza nde bo vandaka ti kimpala mpi kimbeni. Mambu yai kewakanaka ve ata fyoti ti ngemba. Yakobo kutubaka nde: “Mayele ya mutindu yina ke katukaka na zulu ve; yo kele mayele ya nsi-ntoto ti ya kimuntu; yo ke katukaka na Satana. Sambu kana kimpala ti kimbeni kele, mambu ya kisakasaka ti mbi ya mutindu na mutindu mpi fweti vanda.” (Yakobo 3:14-16) Bantu mingi kendimaka nde ngogo ya Kigreki ya bo balulaka nde “kimbeni” kezola kutuba kusosa mambu ya nene na bwimi yonso, kunwanina bisika ya nene. Yo yina, Yakobo kuvandaka na kikuma ya mbote ya kubinga yo nde “mayele ya nsi-ntoto ti ya kimuntu; yo ke katukaka na Satana.” Luzingu ya bantu mesonga nde, bamfumu ya inza kesalaka mambu na kimbeni, bonso bambisi ya makasi yina kenwana. Kimbeni kele mpenza kima ya “nsi-ntoto” mpi ya “kimuntu.” Yo “ke katukaka [mpi] na Satana.” Kikalulu yai ya mbi kumonanaka ntetentete na wanzio yina kuvandaka na nzala ya kiyeka, yina kubuyaka kulanda mambu ya Yehowa Nzambi mpi yina kukumaka Satana, mfumu ya bademo.

16. Inki mutindu Bakristu mingi ya mvu-nkama ya ntete kumonisaka mpeve bonso yina ya Satana?

¹⁶ Yakobo kulongisilaka Bakristu na kusala kikesa sambu bo vanda ve na kikalulu ya kukanga kimbeni na ntima, sambu yo kekatulaka ngemba. Yandi sonikaka nde: “Bantembe ti makelele na kati na beno yo ke katukaka wapi? Yo ke katukaka na nzala na beno ya kimuntu yina ke nwanaka konso ntangu na kati ya ntima na beno.” (Yakobo 4:1) ‘Nzala ya kimuntu’ ya bo ketubila awa lenda vanda mpusa ya ngolo ya kuzwa bima mingi ya kinsuni to mpusa ya lukumu, ya kuyala bantu yankaka, to ya kuvanda na bupusi na luzingu na bo. Bonso Satana, ziku bantu mingi na kati ya dibundu vandaka kuzola kudisonga na meso ya bantu yonso olie ya kuvanda ‘bantu ya me luta fioti,’ mutindu Yezu kutubaka nde balongoki na yandi ya kyeleka fwete vanda. (Luka 9:48) Mpeve ya mutindu yina lenda bebisa ngemba ya dibundu.

17. Inki mutindu bubu yai Bakristu lenda vanda bantu yina ketulaka ngemba na kati ya dibundu?

¹⁷ Bubu yai, beto fwete nwana mpi ti mpusa ya kuzwa bima mingi ya kinsuni, kimbeni, to bampusa ya kukonda mfunu ya kusosa lukumu. Kana beto kele bantu ya kyeleka ya ketulaka ngemba, yo tapesa beto ve ntima mpasi kana bantu yankaka na dibundu kele mayele mingi na mambu yankaka, to kuyantika kuvweza bo na ntwala ya bantu yankaka sambu na yina metala bikuma yina kepusa bo na kusala bisalu yina bo kesala na kati ya dibundu. Kana beto kele ti mayele ya kusala kima mosi, beto fwete sadila yo ve sambu na kumonisa nde beto meluta bantu yankaka, bonso nde beto kezola kumonisa nde dibundu tatambula mbote kaka sambu na mayele na beto mpi sambu beto mezaba kusala bima yonso mbote. Mpeve ya mutindu yina lenda kotisa kukabana; yo lenda nata ve ngemba. Bantu yina ketulaka ngemba kekudisikisaka ve sambu na mayele na bo, kansi bo kesadilaka yo na kudikulumusa yonso sambu na kusadila bampangi na bo mpi sambu na kupesa lukumu na Yehowa. Bo kezabaka nde nsukansuka, kima kesadisaka bantu na kuzaba Mukristu ya kyeleka kele zola, kansi ngangu ve.​—Yoane 13:35; 1 Korinto 13:1-3.

‘Bamfumu na Nge Tayala Nge na Ngemba’

18. Inki mutindu bankuluntu ketulaka ngemba na kati na bo?

¹⁸ Bankuluntu ya dibundu kesongaka mbandu ya mbote na yina metala kuvanda bantu ya ketulaka ngemba. Yehowa kutubaka dezia sambu na bantu na yandi nde: “Bamfumu na nge ta monisa nge diaka mpasi ve, bo ta yala nge na ngemba ti na masonga.” (Yezaya 60:17) Mutindu mbikudulu yai kutubaka, Bakristu yina kele bangungudi kesalaka mingi sambu na kutula ngemba na kati na bo mosi mpi na kati ya mameme. Bankuluntu lenda tanina ngemba yina kele na kati na bo mosi kana bo kemonisa “mayele yina ke katukaka na zulu” ya kepesaka ngemba mpi kevandaka na bukatikati. (Yakobo 3:17) Sambu bo mekatukaka na bisika ya kuswaswana mpi bo kele na eksperiansi ya kuswaswana na luzingu, na kati ya dibundu bankuluntu lenda vanda na bangindu ya kuswaswana na ntangu bo keyidika makambu yankaka. Keti yo ketendula nde bo kele ve na ngemba? Ve, kana bo keyidika makambu yango na mutindu mosi ya mbote. Bantu yina ketulaka ngemba kemonisaka bangindu na bo na kudikulumusa yonso mpi bo kewaka bangindu ya bantu yankaka na luzitu yonso. Na kifulu ya kusosa kaka nde bantu kundima bangindu na yandi mosi, muntu yina ketulaka ngemba tatadila ngindu ya mpangi na yandi na masonga yonso . Kana ata munsiku ya Biblia mosi ve mefwa, yo kepesaka mbala mingi nzila na kuvanda ti bangindu mingi ya kuswaswana. Kana bantu yankaka mendima ve mambu ya yandi metuba, muntu yina ketulaka ngemba tayambula kukangama na ngindu na yandi mpi yandi tandima desizio yina bantu mingi mebaka. Kana yandi sala mutindu yina, yandi tamonisa nde yandi kele na bukatikati. (1 Timoteo 3:2, 3) Bankengi yina kele na eksperiansi mezaba nde kutanina ngemba kele mfunu mingi kuluta kusosa kusala mambu kaka mutindu nge mosi mezola.

19. Inki mutindu bankuluntu kesalaka sambu na kutula ngemba na kati ya dibundu?

¹⁹ Bankuluntu ketulaka ngemba na kati ya mameme kana bo kesadisa bo mpi kana bo kemona ve mpamba kikesa yina bo kesala. Ya kyeleka, ntangu yankaka bankaka lenda vanda na mfunu nde bo sungika bo. (Galatia 6:1) Kansi, kisalu ya nkengi kele ve ntetentete ya kupesa ndola. Yandi kesikisaka bampangi na yandi mbala mingi. Bankuluntu yina kele na zola kesalaka ngolo sambu na kumona mambu ya mbote yina bantu yankaka kesala. Bankengi kebakaka na valere kisalu ya ngolo yina bampangi na bo Bakristu kesalaka, mpi bo ketulaka ntima nde bampangi na bo kesalaka mpenza kikesa mingi.​—2 Korinto 2:3, 4.

20. Inki mutindu dibundu lenda baka mambote kana bantu na yo yonso kele bantu ya ketulaka ngemba?

²⁰ Yo yina, yo vanda na dibuta, na kati ya dibundu, mpi na mambu yonso ya beto kesalaka ti bantu yina kendimaka ve malongi na beto, beto fwete sala ngolo na kuzinga na ngemba, mpi na kutula yo. Kana beto kesala ngolo sambu na kutula ngemba, beto tavanda na kati ya bantu yina kesalaka ngolo sambu na kyese yina kele na kati ya dibundu. Kaka na ntangu yina, beto tavanda na lutaninu mpi beto tabaka ngolo na mitindu mingi, mutindu beto tamona yo na disolo yina melanda.

Keti Nge Keyibuka?

• Kuzinga na ngemba kezola kutuba inki?

• Inki mutindu beto lenda zinga na ngemba na ntangu beto kezinga ti bantu yina kele ve Bambangi?

• Inki mitindu beto lenda sadila sambu na kutula ngemba na dibuta?

• Inki mutindu bankuluntu lenda tula ngemba na kati ya dibundu?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

Bantu yina ketulaka ngemba kebuyaka na kudisonga bonso nde bo meluta bantu yankaka

[Bifwanisu ya kele na lutiti 24]

Bakristu kele bantu ya ketulaka ngemba na kisalu ya kulonga, na nzo, ti na dibundu