Landa Mbandu ya Yehowa Ntangu Nge Kelonga Bana na Nge

“Nani mwana yina ya tata na yandi ke pesaka yandi ndola ve?”​—BAEBREO 12:7.

1, 2. Sambu na nki bibuti kemonaka mpasi na kusansa bana na bo bubu yai?

NSOSA mosi ya bantu kusalaka na Japon mwa bamvula meluta kumonisaka nde na bantu yina bo yulaka bangyufula, katikati kutubaka nde bo kemonaka nde bibuti kesolulaka ve mingi ti bana na bo mpi nde bibuti kebikilaka bana na bo kimpwanza ya kuluta mingi. Na nsosa yankaka yina kusalamaka kaka na insi yai, penepene na katikati ya bantu yina kupesaka bamvutu kundimaka nde bo kezabaka ve nki mutindu bo fwete solula ti bana na bo. Dyambu yai kesalamaka ve kaka na bansi yina kele na ndambu ya Esti. Zulunalu mosi (The Toronto Star) kutubaka nde, “Bibuti mingi ya Canada kundimaka nde bo kezabaka ve mbotembote nki mutindu bo lenda vanda bibuti ya mbote.” Na bisika yonso, bibuti kemonaka mpasi na kusansa bana na bo.

² Sambu na nki bibuti kemonaka mpasi na kusansa bana na bo? Kikuma ya ntetentete kele nde beto kezinga na “bilumbu ya nsuka,” ya “mpasi mingi.” (2 Timoteo 3:1) Biblia ketuba dyaka nde: “Katuka ntangu muntu kele mwana ya fioti, ntima na yandi ke fuluka na mambu ya mbi.” (Kuyantika 8:21) Ebuna baleke kebwaka kukonda mpasi na mitambu ya Satana, yina kele bonso “ntambu yina ke dila” sambu na kukanga bantu yina kele mayele mingi ve. (1 Piere 5:8) Bibuti yina kele Bakristu kekutanaka ti bampasi mingi na ntangu bo kesansa bana na bo na “malongi mpi balukebisu ya Yehowa.” (Efezo 6:4, NW) Inki mutindu bibuti lenda sadisa bana na bo na kusambila Yehowa mpi na kuswasisa “mambu ya mbote ti mambu ya mbi” ntangu bo takuma bambuta?​—Baebreo 5:14.

3. Sambu na nki yo kele mfunu nde bibuti kulonga mpi kutwadisa bana na bo sambu bo yela mbote?

³ Ntotila ya mayele, Salomo, kutubaka nde: “Bana ke na kikalulu ya kusala mambu ya buzoba.” (Bingana 13:1; 22:15) Sambu na kukatula buzoba ya mutindu yina na ntima na bo, yo kelomba nde bibuti kusungika bana na bo na zola yonso. Kansi, baleke kendimaka ve ntangu yonso kusungika ya mutindu yina na kyese. Na kuta masonga, bo kebuyaka mbala mingi ndongisila ata yo mekatuka na nani. Yo yina, bibuti fwete sala ngolo na ‘kulonga bana mutindu bo fweti zinga.’ (Bingana 22:6) Kana bana kendima malongi yina bo kepesa bo, yo lenda tendula luzingu sambu na bo. (Bingana 4:13) Yo kele mpenza mfunu mingi nde bibuti kuzaba mambu yina bo fwete sala sambu na kusansa bana na bo!

Disipline Ketendula Inki?

4. Ngogo “disipline” yina bo mesadila na Biblia ketendula ntetentete inki?

⁴ Bibuti mingi kebuyaka kupesa bana na bo ndola sambu bo kewaka boma nde mbala yankaka bo tafunda bo nde bo kenyokula bana na bo na kinsuni, na kutuba, to na mawi. Beto lenda vanda ve ti boma ya mutindu yai. Mutindu Biblia kesadilaka ngogo “disipline,” yo ketendulaka ve kunyokula to kusala muntu nku. Ngogo ya Kigreki ya bo mebalula nde “disipline” ketendula ntetentete kulonga, kupesa malongi, kusungika mpi, bantangu yankaka, kupesa ndola kansi na zola yonso.

5. Sambu na nki yo ke mbote na kutadila mutindu Yehowa vandaka kusala ti bantu na yandi?

⁵ Yehowa Nzambi mepesaka mbandu mosi ya mbote sambu na yina metala kupesa disipline ya mutindu yai. Ntangu ntumwa Polo kufwanisaka Yehowa na tata mosi ya muntu, yandi sonikaka nde: “Nani mwana yina ya tata na yandi ke pesaka yandi ndola ve? . . . Batata na beto yai kele awa na nsi-ntoto bo vandaka kupesa beto ndola na mwa-ntangu fioti, ntangu beto vandaka bana, bonso vandaka luzolo na bo. Kansi Nzambi ke pesaka beto ndola sambu na mambote na beto, na mpila nde beto [kuma mpi bantu ya santu].” (Baebreo 12:7-10) Ya kyeleka, Yehowa kepesaka bantu na yandi ndola sambu bo kuma bantu ya santu, to ya kukonda mvindu. Ya kyeleka, beto lenda baka malongi mingi sambu na yina metala mutindu ya kupesa bana disipline kana beto tadila mutindu Yehowa kelongaka bantu na yandi.​—Kulonga 32:4; Matayo 7:11; Efezo 5:1.

Zola Kele na Ngolo ya Kupusa Beto

6. Sambu na nki yo lenda vanda mpasi na bibuti na kulanda mbandu ya zola ya Yehowa?

⁶ Ntumwa Yoane ketuba nde: “Nzambi ke zolaka bantu.” Yo kezola kutuba nde kima kepusaka Yehowa na kulonga beto ntangu yonso kele zola. (1 Yoane 4:8; Bingana 3:11, 12) Keti yo ketendula nde bibuti yina kezolaka bana na bo lenda mona ve mpasi na kulanda mbandu ya Yehowa na kulonga bana na bo? Yo ke kibeni mutindu yina ve. Zola ya Nzambi mesimbama na minsiku. Ebuna muntu mosi ya Grèce yina ketendulaka Biblia kutubaka nde zola ya mutindu yai “kewakanaka ve ntangu yonso ti bangindu yina beto kebutukaka na yo.” Nzambi kekangaka ve meso na ntwala ya mambi sambu na zola na yandi. Ntangu yonso yandi kepesaka bantu na yandi mambu yina kele ya kuluta mbote.​—Yezaya 30:20; 48:17.

7, 8. (a) Inki mbandu ya zola yina mesimbama na minsiku Yehowa kupesaka na mutindu yandi vandaka kuzinga ti bantu na yandi? (b) Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Yehowa na ntangu bo kesadisa bana na bo na kuyedisa kikalulu ya kuzitisa minsiku ya Biblia?

⁷ Beto baka mbandu ya zola yina Yehowa kumonisaka na bantu ya Izraele. Moize kusadilaka mbandu mosi ya kitoko sambu na kutendula zola ya Yehowa sambu na dikanda ya Izraele. Beto ketanga mutindu yai: “Yehowa yandi mosi vandaka kutwadisa [Yakobi] mutindu ngo ya zulu kenikisaka dizamba na yandi, kepumbukaka na zulu ya bana na yandi, ketandulaka mapapu na yandi, kebakaka bo, kenataka bo na zulu ya mapapu na yandi.” (Kulonga 32:9, 11, 12, NW) Sambu na kulonga bana na yandi na kupumbuka, ngo ya zulu (aigle) ‘kenikisaka dizamba na yandi,’ yandi kenikisaka mapapu nswalu-nswalu mpi kebula-bulaka yo na dizamba na yandi sambu na kupusa bana na yandi na kupumbuka. Nsukansuka, kana mwana ya ndeke yai mebasika na dizamba, yina kevandaka mbala mingi na kisika mosi ya zulu, mama ‘kepumbukaka na zulu’ ya mwana na yandi. Kana yandi memona nde mwana na yandi kezola kubwa na ntoto, yandi kekitaka na nsi ya mwana na yandi, sambu na kubaka yandi na ‘zulu ya mapapu na yandi.’ Kele mutindu yo yai mpi Yehowa kusungiminaka na zola yonso dikanda ya Izraele yina kubutukaka ntama mingi ve. Yandi pesaka bantu yango Nsiku ya Moize. (Nkunga 78:5-7) Mpidina, Nzambi vandaka kutanina dikanda yango na dikebi yonso. Yandi kuyilamaka sambu na kusadisa bantu na yandi kana dyambu ya mpasi mebwila bo.

⁸ Inki mutindu bibuti yina kele Bakristu lenda landa mbandu ya zola ya Yehowa? Ntetentete, bo fwete longa bana na bo minsiku ti bansiku yina kele na Ndinga ya Nzambi. (Kulonga 6:4-9) Lukanu na bo kele ya kusadisa bana na bo na kubaka badesizio ya kewakana ti minsiku ya Biblia. Kana bo kesala mutindu yai, yo kele bonso nde bibuti yina kezolaka bana na bo kepumbuka na zulu na bo, sambu na kutala mutindu bo kesadila minsiku yina bo melongukaka. Na ntangu bana kekuma bambuta mpi bo kebaka kimpwanza fyotifyoti, bibuti yina kevandaka na susi ya bana na bo kevandaka ya kuyilama sambu na “kukita na nsi na bo” mpi na ‘kunata bana na bo na zulu ya mapapu na bo’ kana kigonsa kele. Kigonsa ya nki mutindu?

9. Bibuti fwete kangula ntetentete meso na nki kigonsa? Pesa mbandu.

⁹ Yehowa Nzambi kukebisaka bantu ya Izraele sambu na yina metala bampasi yina lenda kwisila bo kana bo kebaka banduku ya mbi. (Kutanga 25:1-18; Esdrasi 10:10-14) Bubu yai mpi, kusala kinduku ti bantu yina kele ve ti bikalulu ya mbote kele kigonsa. (1 Korinto 15:33) Bibuti yina kele Bakristu fwete sala ngolo na kulanda mbandu ya Yehowa na dyambu yai. Mwana-nkento mosi ya bamvula 15 na zina ya Lisa kumaka kusepela na mwana-bakala mosi yina kuvandaka ve ti bikalulu ya mbote mpi yina vandaka kundima ve malongi ya kimpeve ya dibuta na yandi. Lisa ketuba nde: “Bibuti na mono kumonaka na mbala mosi nde mabanza na munu mebaluka, ebuna bo yantikaka kudiyangisa. Mbala mingi bo vandaka kusungika mono, kansi bantangu yankaka bo vandaka kupesa munu kikesa na zola yonso.” Bo vandaka kufonga kisika mosi ti Lisa mpi kuwidikila yandi na kukanga ntima yonso, sambu na kusadisa yandi na kununga dyambu yina yandi vandaka na yo na ntima, mpusa ya kusala mambu yina tanata banduku na yandi kundima yandi.a

Beno Solulaka Mbote

10. Na nki mitindu Yehowa kupesaka mbandu ya mbote na mutindu na yandi ya kusolula ti bantu ya Izraele?

¹⁰ Sambu na kulonga bana mbote, bibuti fwete sala kikesa na kusolula mbote ti bana na bo. Ata Yehowa kezabaka mbote mambu yina kele na ntima na beto, yandi kesyamisa beto na kusolula ti yandi. (1 Bansangu 28:9) Na nima ya kupesa bantu ya Izraele Nsiku, Yehowa kupesaka Balevi mukumba ya kulonga bo, mpi yandi tindaka baprofete sambu na kusadisa bo na kuyindula ti bo mpi na kusungika bo. Yandi monisaka bo mpi nde yandi kele na luzolo ya kuwa bisambu na bo.​—2 Bansangu 17:7-9; Nkunga 65:2; Yezaya 1:1-3, 18-20; Yeremia 25:4; Galatia 3:22-24.

11. (a) Inki mutindu bibuti lenda sala sambu na kusolula mbote ti bana na bo? (b) Sambu na nki yo kele mfunu nde bibuti kuvanda bantu yina ya kewidikilaka mbote na ntangu bo kesolula ti bana na bo?

¹¹ Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Yehowa ntangu bo kesolula ti bana na bo? Ntetentete, bo fwete pesaka bana na bo ntangu. Yo kele mbote mpi nde bibuti kubuya kikalulu ya kutubila bana mambu ya mbi yina kekitisa valere na bo, mu mbandu, “kadikambu ya fyoti mpidyai kepesaka nge mpasi? Mu yindulaka nde yo vandaka kima mosi ya mfunu”; “Yina buzoba kibeni”; “Ebuna nge kezola mu sala nki? Nge kesala bonso mwana kibeni.” (Bingana 12:18) Sambu na kupesa bana kikesa ya kutuba mambu yina kele na ntima na bo, bibuti ya mayele kesalaka ngolo na kuwidikila bo mbote. Kana bibuti kesolula ve ti bana na bo ntangu bo kele ntete bana ya fyoti, bo lenda yituka na kumona nde ntangu bana yango tayela bo tasolulaka ve ti bo mbote. Yehowa kevandaka ntangu yonso ti luzolo ya kusolula ti bantu na yandi. Yandi kekangulaka makutu na yandi sambu na kuwidikila bantu yina kesolulaka ti yandi na kudikulumusa yonso na kisambu.​—Nkunga 91:15; Yeremia 29:12; Luka 11:9-13.

12. Inki bikalulu bibuti fwete vanda na yo yina tasala nde bana kumona ve mpasi na kusonga bo makambu?

¹² Beto tadila dyaka nki mutindu bikalulu yankaka ya kimuntu ya Nzambi vandaka kusala nde bantu na yandi kusolula ti yandi kukonda mpasi. Mu mbandu, Ntotila Davidi, yina vandaka kuyala na Izraele, kusumukaka ngolo na mpila yandi salaka bizumba ti Batsheba. Sambu yandi vandaka muntu ya kukonda kukuka, Davidi kusalaka masumu yankaka ya nene na luzingu na yandi. Kansi, yandi yambulaka ve na kusonga Yehowa mambu yina yandi vandaka na yo na ntima, na kulomba yandi ndolula mpi na kundima nde Nzambi kunganina yandi. Ntembe kele ve nde, ntima ya mbote ti kikalulu ya kulolula yina Nzambi kevandaka na yo kusadisaka Davidi na kumona ve mpasi na kuvutuka na Yehowa. (Nkunga 103:8) Kana bibuti kemonisa bikalulu yai ya Nzambi kemonisaka, mu mbandu, mawa ti kulolula, bo lenda sadisa bana na bo na kusolula ti bo ata na ntangu bo mesala dyambu mosi ya mbi.​—Nkunga 103:13; Malashi 3:17.

Beno Vanda na Bukatikati

13. Kuvanda na bukatikati ketendula inki?

¹³ Na ntangu bibuti kewidikila mambu yina bana na bo kesonga bo, bo fwete vanda na bukatikati mpi kumonisa “mayele yina ke katukaka na zulu.” (Yakobo 3:17) Polo kusonikaka nde, “bika bantu yonso kuzaba kikalulu na beno ya bukatikati.” (Filipi 4:5, NW) Kuvanda na bukatikati ketendula inki? Ntendula mosi ya ngogo ya Kigreki ya bo kebalulaka nde “bukatikati” kele “kukonda kukangama ngolo na bansiku.” Inki mutindu bibuti lenda monisa bukatikati mpi kukangama ngolo na bikalulu ya mbote ti na bansiku ya kimpeve?

14. Inki mutindu Yehowa kumonisaka bukatikati na ntwala ya Loti?

¹⁴ Yehowa mepesaka mbandu mosi ya mbote sambu na yina metala kuvanda na bukatikati. (Nkunga 10:17) Ntangu Nzambi kulombaka Loti ti dibuta na yandi na kukatuka nswalu na mbanza Sodome yina bo zengilaka nkanu ya lufwa, Loti ‘kusukininaka mingi na kubasika.’ Na nima, ntangu wanzio ya Yehowa kulombaka yandi na kutina na bangumba, Loti kutubaka nde: “Bangumba yina kele ntama, mono ta kuma kuna ve . . . Nge ke mona bwala yina ya fioti [Soare]? Yo kele penepene, mono lenda kuma kuna. Tala yo, yo kele kabwala ya fioti mpamba. Pesa mono nzila mono kwenda kuna, ebuna mono ta fwa ve.” Inki mvutu Yehowa kupesaka yandi? Yandi tubaka nde: “Mambu mpi ve, mono me ndima. Mono ta fwa ve kabwala yina.” (Kuyantika 19:16-21, 30) Yehowa kundimaka na kusala dyambu yina Loti kulombaka. Ee, bibuti fwete landa bansiku ya Yehowa Nzambi yina kele na Ndinga na yandi, Biblia. Ata mpidina, yo kele mbi ve na kundima kusala dyambu yina bana kelomba kana yo kefwa ve minsiku ya Biblia.

15, 16. Inki dilongi bibuti lenda baka na kingana yina kele na Yezaya 28:24, 25?

¹⁵ Kuvanda na bukatikati kelombaka mpi kubongisa ntima ya bana sambu bo ndima ndongisila. Na kati ya kingana mosi, ntangu Yezaya kufwanisaka Yehowa na muntu ya bilanga, yandi tubaka nde: “Muntu ya bilanga, kana yandi zola sala bilanga, keti yandi fweti bundula kaka ntoto konso ntangu ti kuyidika yo? Kana yandi me bongisa ntoto imene, keti yandi ke kunaka ve bambuma yai nigelle ti kumini yina ke pesaka ntomo na madia? Keti yandi ke kunaka ve ble ti orze ti mpondo, ebuna bambuma ya nkaka na lweka ya bilanga?”​—Yezaya 28:24, 25.

¹⁶ Yehowa ‘kebundulaka ntoto sambu na kukuna bambuma,’ na nima yandi ‘keyidikaka yo.’ Mpidina yandi keyidikaka ntima ya bantu na yandi na ntwala ya kupesa bo ndola. Na ntangu bo kesungikaka bana na bo, inki mutindu bibuti lenda ‘bundula’ ntima ya bana na bo? Tata mosi kulandaka mbandu ya Yehowa na ntangu yandi vandaka kusungika mwana na yandi ya bakala ya bamvula iya. Ntangu mwana na yandi kubulaka mwana ya bantu yina bo vandaka kuzinga na bo penepene, tata kukangaka ntima na kuwa bikuma ya luvunu ya mwana na yandi kupesaka yandi. Na nima, bonso nde yandi ‘kebundula’ ntima ya mwana na yandi, tata kutelaka mwana na yandi disolo ya mwana-bakala mosi ya fyoti yina bo vandaka kunyokula mingi na muntu mosi ya nku. Ntangu mwana na yandi kuwaka disolo yina, yandi tubaka nde muntu ya nku yina fwete baka ndola. Mutindu ya ‘kubundula’ yai kuyidikaka ntima ya mwana-bakala yina mpi yo salaka nde yandi bakisa kukonda mpasi nde kubula mwana ya bantu yina bo vandaka kuzinga na bo penepene kuvandaka dyambu mosi ya nku mpi ya mbi.​—2 Samuele 12:1-14.

17. Yezaya 28:26-29 kepesa bibuti nki dilongi sambu na yina metala kulonga bana?

¹⁷ Yezaya kufwanisaka dyaka kusungika ya Yehowa na mutindu yankaka ya muntu ya bilanga kesadilaka sambu na kukatula bankeni ya bilanga na yandi. Muntu ya bilanga kesadilaka bima ya mitindu mingi sambu na kututa bankeni na yandi, kansi yandi ketalaka ngolo ya konso nkeni. Yandi kesadilaka nti ya fyoti sambu na kututa bankeni ya bambuma ya kumini ya ndombe sambu yo kevandaka ngolo mingi ve ebuna nti ya nene mpi ya kilo sambu na kututa bankeni ya kumini, kansi bo kesadilaka pusupusu yina bangombe kebendaka sambu na bankeni yina kele na bimpusu ya ngolo. Ata mpidina yandi tatuta ve bankeni yina kele na kimpusu ya ngolo na kingolo-ngolo yonso sambu na kupanza yo. Mutindu mosi, kana Yehowa kezola kukatula kima mosi ya mbi na bantu na yandi, yandi kesalaka yo mutindu mambu mpi luzingu kelombaka yo. Yandi kesalaka yo ve kukonda kikuma to na nku yonso. (Yezaya 28:26-29) Bana mingi kebakisaka na mbala mosi ngindu ya bibuti na bo kele na yo kaka na disu ya mpamba yina bibuti metala bo, yo kelombaka ve nde bibuti kusala kima yankaka sambu bo bakisa. Sambu na bana yankaka yo kelombaka kuyibusa bo mbala na mbala, kansi bankaka dyaka lenda vanda na mfunu nde bibuti kundimisa bo kibeni. Bibuti yina kele na bukatikati tasungika bana na bo na kulandaka mpusa ya konso mwana.

Beno Kumisa Masolo ya Dibuta Kitoko

18. Inki mutindu bibuti lenda sala sambu na kuzwa ntangu ya kusala kulonguka Biblia na dibuta mbala na mbala?

¹⁸ Kulonguka Biblia mbala na mbala na kati ya dibuta ti kutadila masonuku konso kilumbu kele na kati ya mitindu ya kuluta mbote ya kulonga bana na beno. Kulonguka ya dibuta kebutaka mbuma ya mbote kana beno kesala yo mbala na mbala. Kansi kana beno kesala yo kaka na kidiba to na kintulumukina, yo kele mpasi mpenza nde yo buta mbuma ya mbote. Yo yina, bibuti fwete ‘sumba ntangu’ sambu na kulonguka. (Efezo 5:15-17) Yo lenda vanda mpasi na kupona ntangu ya mbote yina kesepidisa bantu yonso. Mfumu ya dibuta mosi kumonaka nde ntangu bana na yandi kuyelaka, yo kumaka mpasi na kuvukisa dibuta na bo ya mvimba na kulonguka ya dibuta sambu bo kumaka ti bamanaka ya kuswaswana. Kansi, na bilumbu yina bo vandaka kusala balukutakanu ya dibundu na mpimpa, dibuta ya mvimba vandaka kuvukana ntangu yonso kisika mosi. Yo yina, tata na bo kuyidikaka programe nde bo pona kilumbu mosi na kati ya bilumbu yina sambu bo tasalaka kulonguka ya dibuta na bo. Ngindu yai kubutaka mbuma ya mbote. Bana na yandi yonso tatu mebakaka mbotika ntangu yai, bo mekumaka bansadi ya Yehowa.

19. Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya Yehowa na ntangu bo ketwadisa kulonguka ya dibuta?

¹⁹ Kansi, kulonguka kaka mwa malongi yina kele na Masonuku mefwana ve. Yehowa kusadilaka banganga-Nzambi sambu na kulonga bantu ya Izraele yina yandi vutulaka na bwala na bo. Yo yina, bo vandaka ‘kutendula Bansiku mbote-mbote’ na mpila nde “bantu kubakisa yo.” (Nehemia 8:8) Tata mosi ya kusadisaka bana na yandi yonso nsambwadi na kuzola Yehowa vandaka kukota na suku na yandi konso kilumbu na ntwala ya kulonguka ya dibuta sambu na kubongisa yo, sambu na kuwakanisa malongi yango ti bampusa ya konso mwana. Yandi vandaka kusala na mpila nde bana na yandi kuwa kyese ya kulonguka. Mwana na yandi mosi ya bakala ya kuyela keyibuka nde: “Kulonguka kuvandaka kitoko konso ntangu. Ntangu beto vandaka kwenda kubula balo na nima ya nzo, kana bo binga beto sambu na kulonguka na dibuta, na mbala mosi beto vandaka kubikisa balo na beto mpi kubaka ntinu sambu na kwenda kulonguka. Yo vandaka mosi na kati ya bankokila ya kuluta kitoko ya beto vandaka kulutisa konso mposo.”

20. Inki dyambu ya mpasi ya lenda kumina bibuti yina kesansa bana beto tatubila na disolo yina kelanda?

²⁰ Muyimbi-bankunga kutubaka nde: “Bana kele makabu ya Mfumu Nzambi, bo kele mambote ya yandi ke pesaka bantu.” (Nkunga 127:3) Kulonga bana na beto kelombaka ntangu ti kikesa, kansi kusala yo na mutindu mosi ya mbote lenda nata bana na beto na luzingu ya mvula na mvula. Yo tavanda matabisi ya mbote kibeni! Yo yina, bika beto landa mbandu ya Yehowa na mpusa yonso na ntangu beto kelonga bana na beto. Kansi, ata Nzambi mepesaka bibuti mukumba ya “kusansa [bana] na malongi mpi na balukebisu ya Yehowa,” yo kezola kutuba ve nde beno tanunga kaka na kulonga bo. (Efezo 6:4, NW) Ata beno mesala kikesa mingi na kulonga mwana na beno mbotembote kibeni, yandi lenda kuma ntu-ngolo mpi kubuya na kusadila Yehowa. Inki beno tasala kana dyambu ya mutindu yina mekumina beno? Disolo na beto yina kelanda tapesa mvutu na ngyufula yai.

[Noti na nsi ya lutiti]

Mvutu na Nge Kele Inki?

• Inki mutindu bibuti lenda landa mbandu ya zola ya Yehowa ya bo ketubila na Kulonga 32:11, 12?

• Inki dilongi nge mebaka sambu na yina metala mutindu Yehowa vandaka kusolula ti bantu ya Izraele?

• Kundima ya Yehowa ndimaka dyambu yina Loti kulombaka kelonga beto inki?

• Inki dilongi nge mebaka na Yezaya 28:24-29 sambu na yina metala kusungika bana?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 21, 22]

Moize kufwanisaka mutindu Yehowa kelongaka bantu na yandi na mutindu ngo ya zulu kesalaka sambu na bana na yandi

[Bifwanisu ya kele na lutiti 22]

Bibuti fwete lutisaka ntangu kumosi ti bana na bo

[Kifwanisu ya kele na lutiti 23]

“Yo vandaka mosi na kati ya bankokila ya kuluta kitoko ya beto vandaka kulutisa konso mposo”