“Yandi Ta Kwisa Penepene na Beno”
“[Nzambi] kele ntama ve na konso muntu awa na kati na beto.”—BISALU 17:27.
1, 2. (a) Na ntangu beto ketala zulu yina kele ya kufuluka ti bambwetete, inki ngyufula beto lenda kudiyufula na yina metala Ngangi? (b) Inki mutindu Biblia kendimisa beto nde bantu kele ti mfunu na meso ya Yehowa?
KETI nge metalaka ntete ve na zulu ya kufuluka ti bambwetete na mpimpa mpi nge yituka na kyese? Ntalu ya kuluta mingi ya bambwetete mpi nene ya mpwasa keyitukisaka. Ntoto kele kaka ditonsi ya fyoti na kati ya luyalanganu yai ya nene. Keti yo ketendula nde Ngangi, “Muntu ya Kuluta Kuzanguka na zulu ya ntoto,” kele zulu mingi na mpila nde yandi lenda tudila ve bantu dikebi to yandi kele ntama kibeni mpi yandi kele muntu ya kuyitukisa yina bantu lenda bakisa ve?—Nkunga 83:18.
2 Biblia kendimisa beto nde bantu kele ti mfunu na meso ya Yehowa. Yo yina, Ndinga ya Nzambi kesyamisaka beto na kusosa yandi, yo ketuba nde: “Yandi kele ntama ve na konso muntu awa na kati na beto.” (Bisalu 17:27; 1 Bansangu 28:9) Ya kyeleka, kana beto tambula sambu na kwenda penepene na Nzambi, yandi tasakumuna bikesa na beto. Inki mutindu? Bangogo ya mukapu na beto ya mvula sambu na mvu 2003 kepesa mvutu yai ya kepesa kyese na ntima: “Yandi ta kwisa penepene na beno.” (Yakobo 4:8) Bika beto tadila ndambu ya balusakumunu ya kitoko yina Yehowa ketyamuninaka bantu yina kele penepene na yandi.
Dikabu na Beto Mosi ya Mekatuka na Yehowa
3. Inki dikabu Yehowa kepesaka bantu yina kekwendaka penepene na yandi?
3 Ntete, bansadi ya Yehowa kele ti dikabu ya kitoko yina yandi mebumbilaka bantu na yandi. Ngolo, kimvwama, mpi malongi yonso ya ngidika ya bima yai kepesaka lenda pesa beto ve kimvwama yai. Yo kele dikabu ya beto mosi, yina Yehowa kepesaka kaka na bantu yina kele penepene na yandi. Dikabu yango kele inki? Ndinga ya Nzambi kevutula nde: “Yula ngangu na kusadisa nge; Tula ngolo na kusosa yo mutindu bo ke sosaka bibende yai ya ntalu arza to bima ya nkaka ya ntalu me bumbanaka. Kana nge sala mpidina, nge ta zaba nki disongidila ya kutina Mfumu Nzambi boma; nge ta zaba mpi kuzaba Nzambi. Mfumu Nzambi muntu ke pesaka mayele.” (Bingana 2:3-6) Yindula fyoti kana bantu ya kukonda kukuka mefwana na “kuzaba Nzambi”! Bo kefwanisa dikabu yina, nzayilu yina kele na Ndinga ya Nzambi, ti “bima ya nkaka ya ntalu me bumbanaka.” Sambu na inki?
4, 5. Sambu na nki beto lenda fwanisa “kuzaba Nzambi” ti ‘bima ya ntalu ya mebumbanaka’? Pesa mbandu.
4 Ntetentete, sambu nzayilu ya Nzambi kele ti valere mingi. Mosi ya mambote ya kuluta mfunu ya yo kenataka kele kivuvu ya luzingu ya mvula na mvula. (Yoane 17:3) Kansi nzayilu yina kevwamisaka luzingu na beto ata bubu yai. Mu mbandu, sambu beto kelongukaka Ndinga ya Nzambi ti dikebi, beto mezwaka bamvutu na bangyufula ya mfunu bonso yai: Zina ya Nzambi kele nani? (Nkunga 83:18, NW) Inki kekuminaka bantu yina mefwaka? (Longi 9:5, 10) Inki kele lukanu ya Nzambi sambu na ntoto mpi bantu? (Yezaya 45:18) Beto mezabaka mpi nde nzila ya mbote ya kenata na luzingu kele kusadila ndongisila ya mayele ya Biblia. (Yezaya 30:20, 21; 48:17, 18) Na mutindu yina, beto kele ti lutwadisu ya mbote yina kesadisaka beto na kunwana ti basusi ya luzingu mpi kulanda nzila ya luzingu yina kesadisaka na kuzwa kyese ya kyeleka. Dyambu ya kuluta mfunu kele nde kulonguka na beto ya Ndinga ya Nzambi mesadisaka beto na kuzaba bikalulu ya kuyituka ya Yehowa mpi na kukwenda penepene na yandi. Keti kele ti kima yankaka meluta bangwisana ya ngolo ti Yehowa ya mesimbama na “kuzaba Nzambi” na mfunu?
5 Kele ti kikuma yankaka yina bo lenda fwanisila nzayilu ya Nzambi ti ‘bima ya ntalu ya mebumbanaka.’ Bonso bima mingi ya ntalu, yo kemonanaka mingi ve na inza yai. Na kati ya bamiliare sambanu ya bantu yina kezingaka na ntoto, kiteso ya bamilio sambanu kesambilaka Yehowa, to kiteso ya muntu 1 na kati ya bantu 1 000 ‘mezabaka Nzambi.’ Sambu na kumonisa nde kuzaba kyeleka ya Ndinga ya Nzambi kele bonso kuzwa kima ya ntalu ya kemonanaka mingi ve, beto tadila ngyufula mosi mpamba ya Biblia: Inki kekuminaka bantu na lufwa? Na nsadisa ya Masonuku, beto mezabaka nde moyo kefwaka mpi nde bafwa kezabaka kima ve. (Ezekiele 18:4) Kansi, mabundu mingi ya ntoto kendimaka dilongi ya luvunu yina ketubaka nde kima mosi ya kevandaka na kati ya muntu kelandaka na kuzinga na nima ya lufwa. Dilongi yai kele kitini ya mfunu ya malongi ya mabundu ya Kikristu. Yo mepanzanaka mpi na mabundu ya Buddha, ya Hindu, ya Bamizuluma, na Jainisme, na dibundu ya Bayuda, ya Shinto, ya Sikh, mpi ya Tao. Yindula fyoti, bamilio ya bantu mingi kibeni mekusamaka na dilongi yai ya luvunu!
6, 7. (a) Kaka banani lenda “kuzaba Nzambi”? (b) Inki mbandu kemonisa nde Yehowa mepesaka beto mayele yina ‘bantu ya meyele ti bantu yina me longukaka’ kevandaka na yo ve?
6 Sambu na nki bantu mingi ‘mezabaka ve Nzambi’? Sambu muntu mosi ve lenda bakisa mbotembote Ndinga ya Nzambi kukonda lusadisu na Yandi. Kuvila ve nde nzayilu yai kele dikabu. Yehowa kepesaka yo kaka na bantu yina kezolaka kusosa Ndinga na yandi ti masonga mpi kudikulumusa. Bantu ya mutindu yai lenda vanda ve ‘bantu ya mayele na luzingu ya kimuntu.’ (1 Korinto 1:26) Na kulandaka bansiku ya inza, bo lenda nkutu kubinga mingi na kati na bo nde “bantu ya mfunu mingi ve mpi nde bo me longukaka ve.” (Bisalu 4:13) Kansi, dyambu yai kele mfunu ve. Yehowa kesadisaka beto na “kuzaba Nzambi” sambu na bikalulu yina yandi kemonaka na ntima na beto.
7 Tadila mbandu yai. Bantu ya mayele mingi ya Kikristu mesonikaka mikanda mingi ya ketendulaka Biblia. Mikanda yai lenda tendula mambu yina kulutaka, ntendula ya bangogo ya Kiebreo mpi ya Greki, mpi mambu yankaka. Na nsadisa ya mambu yonso ya bo melongukaka, keti bantu yai ya mayele ‘mezabaka Nzambi’? Keti bo kebakisaka pwelele ntu-dyambu ya Biblia: kunwanina nswa ya Yehowa ya kuyala bima yonso na nzila ya Kimfumu na yandi ya zulu? Keti bo mezaba nde Yehowa Nzambi kele ve muntu mosi na kati ya bantu tatu ya butatu Busantu? Kansi beto kebakisaka mbotembote mambu yai. Sambu na inki? Yehowa mepesaka beto mayele ya kubakisa bakyeleka ya kimpeve, mayele yina kekonda na “bantu ya mayele ti na bantu yina me longukaka.” (Matayo 11:25) Yehowa kesakumunaka kibeni bantu yina kekwendaka penepene na yandi!
“Yandi Ke Taninaka Bantu Yonso Yina Ke Lemfukaka na Yandi”
8, 9. (a) Inki mutindu Davidi kutendulaka mambote yankaka yina bantu ya kekwendaka penepene na Yehowa kebakaka? (b) Sambu na nki Bakristu ya kyeleka kele na mfunu ya lutaninu ya Nzambi?
8 Bantu yina kele penepene na Yehowa kebakaka mambote yankaka: Yandi ketaninaka bo. Muyimbi-bankunga Davidi, yina kukutanaka ti bampasi mingi, kusonikaka nde: “[Yehowa] kele penepene na bantu yonso yina ke bingaka yandi, bayina ke bingaka yandi na ntima ya mbote. Bantu yonso yina ke tinaka yandi boma yandi ke pesaka bo bima ya bo ke na yo mfunu; yandi ke waka kudila na bo, yandi ke gulusaka bo. Yandi ke taninaka bantu yonso yina ke lemfukaka na yandi.” (Nkunga 145:18-20) Ya kyeleka, Yehowa kele penepene na bantu yonso yina kezolaka yandi, yandi lenda wa kudila na bo mpi kusadisa bo kukonda kusukinina.
9 Sambu na nki beto kele na mfunu ya lutaninu ya Nzambi? Katula bampasi yina kebwila beto sambu beto kezinga na ‘bilumbu ya nsuka yina mpasi kele mingi,’ Mbeni ya ntete ya Yehowa, Satana Dyabulu, kenwanisaka ntetentete Bakristu ya kyeleka. (2 Timoteo 3:1) Mbeni yina ya mayele kele na lukanu ya “kudia” beto. (1 Piere 5:8) Satana kendimisaka, kepusaka, mpi kemekaka beto. Yandi kesosaka mpi bangindu ya mabanza ti ya ntima yina yandi lenda sadila. Yandi kele ti lukanu mosi na mabanza na yandi: kulembisa lukwikilu na beto mpi kufwa beto na kimpeve. (Kusonga 12:12, 17) Sambu mbeni ya beto kenwana na yandi kele ngolo mutindu yai, keti yo kepesa beto ve kivuvu na kuzaba nde ‘Yehowa ke taninaka bantu yonso yina ke lemfukaka na yandi’?
10. (a) Inki mutindu Yehowa ketaninaka bantu na yandi? (b) Inki kele mutindu ya lutaninu ya kuluta mfunu, mpi sambu na inki?
10 Kansi, inki mutindu Yehowa ketaninaka bantu na yandi? Lusilu ya lutaninu na yandi kezola kutuba ve nde beto takutana dyaka ve ti bampasi na ntoto yai; yo kezola kutuba mpi ve nde yandi fwete sala bimangu sambu na mambote na beto. Kansi, Yehowa ketaninaka na kinsuni bantu na yandi na kimvuka. Ata mpidina, yandi tabika ve nde Dyabulu kumanisa bantu yina kesambilaka yandi na kyeleka na ntoto! (2 Piere 2:9) Kuluta yonso, Yehowa ketaninaka beto na kimpeve. Yandi kepesaka beto mambu ya beto kele na yo mfunu sambu na kukanga ntima na bampasi mpi kubumba bangwisana na beto ti yandi. Na kutuba ya mbote, lutaninu ya kimpeve kele mutindu ya lutaninu ya kuluta mfunu. Sambu na inki? Ntangu yonso ya beto tavanda ti bangwisana ti Yehowa, kima mosi ve, ata nkutu lufwa, lenda monisa beto mpasi kimakulu.—Matayo 10:28.
11. Inki bima Yehowa mepesaka sambu na kutanina bantu na yandi na kimpeve?
11 Yehowa mepesaka bima mingi sambu na kutanina na kimpeve bantu yina kekwendaka penepene na yandi. Na nzila ya Ndinga na yandi, Biblia, yandi kepesaka beto mayele sambu na kunwana ti bampasi ya mpila na mpila. (Yakobo 1:2-5) Kusadila ndongisila ya mbote yina kele na Masonuku yo mosi kele lutaninu. Dyaka, Yehowa kepesaka “Mpeve na yandi na bantu yina ke lombaka yandi.” (Luka 11:13) Mpeve yina meluta bangolo yonso na luyalanganu, yo lenda sadisa beto kibeni na kununga konso mpasi to kumekama yina beto lenda kutana na yo. Na nzila ya Kristu, Yehowa kepesaka ‘makabu ya bantu.’ (Efezo 4:8) Babakala yai ya kufwana na kimpeve kesalaka ngolo na kumonisa mawa ya Yehowa na ntangu bo kesadisaka bampangi na bo Bakristu.—Yakobo 5:14, 15.
12, 13. (a) Na nzila ya inki Yehowa kepesaka beto madya ya kimpeve na ntangu ya mbote? (b) Inki mutindu nge kekudiwaka na yina metala bima ya Yehowa kepesaka beto sambu na mambote na beto ya kimpeve?
12 Yehowa mepesaka kima yankaka sambu na kutanina beto: madya ya kimpeve na ntangu ya mbote. (Matayo 24:45) Na nzila ya mikanda ya bo kenyemaka, kumosi ti bazulunalu Nzozulu ya Nkengi mpi Réveillez-vous!, mpi balukutakanu ya dibundu, ya nene, mpi ya distrike, Yehowa kepesaka beto bima ya beto kele na yo mfunu mpi na ntangu beto kevandaka na yo mfunu. Keti nge keyibuka okazio mosi ya nge waka kima mosi na lukutakanu ya Bukristu, ya nene, to ya distrike yina kusimbaka ntima na nge mpi kupesaka nge kikesa to ngolo? Keti nge metangaka ntete ve disolo mosi na bazulunalu yina beto metubila awa na zulu mpi nge waka neti bo sonikaka yo sambu na nge?
13 Munduki ya kuluta ngolo ya Satana kele kulembisa bantu, ebuna mambu ya yo kenataka lenda kumina beto mpi. Yandi mezaba mbote nde kana mawi ya kukonda kivuvu mezinga mingi, yo lenda katula beto ngolo, to nkutu kulembisa beto. (Bingana 24:10) Sambu Satana kemekaka kusadila mawi yina lenda lembisa beto, beto kele na mfunu ya lusadisu. Mbala na mbala, Nzozulu ya Nkengi ti Réveillez-vous! kebasisaka masolo yina kesadisaka beto na kunwana ti kulemba ya nitu. Na yina metala disolo mosi ya mutindu yai, Mukristu mosi ya nkento kusonikaka nde: “Mu ketangaka disolo yina penepene ya konso kilumbu, mpi mansanga kebasikaka mono kaka. Mu ketulaka yo penepene ya mbeto na mono sambu mu lenda baka yo ntangu yonso ya mu kelembaka nitu. Na nzila ya masolo bonso yai, mu lenda wa maboko ya lutaninu ya Yehowa kesimba mono.”a Keti beto kevutudila ve Yehowa matondo mutindu yandi kepesaka beto madya ya kimpeve na ntangu ya mbote? Kuvila ve nde, bima ya yandi kepesaka beto sambu na mambote na beto ya kimpeve kemonisaka nde yandi kele penepene na beto mpi yandi metulaka beto na nsi ya lutaninu na yandi.
Kusolula na Muntu Yina “Ke Ndimaka Bisambu”
14, 15. (a) Inki lusakumunu Yehowa yandi mosi kepesaka bantu yina kele penepene na yandi? (b) Sambu na nki kusolula ntangu yonso ti Yehowa na kisambu kele dibaku mosi ya nene?
14 Keti nge kemonaka ve nde kana muntu mekuma na ngolo mpi kiyeka mingi, mbala mingi yo kekumaka mpasi na bantu yina yandi keyala na kusolula ti yandi? Kansi, inki beto lenda tuba sambu na Yehowa Nzambi? Keti yandi kele ntama mingi sambu na kutula dikebi na mambu yina bantu ketubila yandi? Ata fyoti ve! Dikabu ya kisambu kele mambote yankaka yina Yehowa kepesaka na bantu yina kele penepene na yandi. Kusolula ntangu yonso na muntu yina “ke ndimaka bisambu” kele kibeni dibaku ya nene. (Nkunga 65:2) Sambu na inki?
15 Mu mbandu: Mfumu ya kompani mosi ya nene kevandaka ti mikumba mingi. Yandi keponaka mambu yina yandi mosi tasala mpi yina ya yandi tapesa na bantu yankaka. Kiteso mosi mpi, Mfumu ya Bima Yonso kele ti nswa ya kupona mambu yina yandi mosi fwete sala mpi yina yandi tapesa na bantu yankaka. Tala mambu yonso yina Yehowa mepesaka Mwana na yandi ya yandi kezolaka mingi, Yezu. Nzambi mepesaka na Mwana “kiyeka ya kusambisa bantu.” (Yoane 5:27) Yandi “ke yalaka bawanzio.” (1 Piere 3:22) Yehowa mepesaka Yezu mpeve santu na yandi ya kuluta ngolo sambu yo sadisa yandi na kutwadisa balongoki na yandi na ntoto. (Yoane 15:26; 16:7) Yo yina Yezu lendaka kutuba nde: “Nzambi me pesaka mono kiyeka yonso na zulu ti awa na nsi-ntoto.” (Matayo 28:18) Kansi, na yina metala bisambu na beto, Yehowa meponaka na kuwidikila yo yandi mosi. Yo yina Biblia ketubila beto na kutwadisa bisambu na beto kaka na Yehowa, na zina ya Yezu.—Nkunga 69:13; Yoane 14:6, 13.
16. Sambu na nki beto lenda tula ntima nde Yehowa kewaka kibeni bisambu na beto?
16 Keti Yehowa kewidikilaka kibeni bisambu na beto? Kana yandi vandaka kutula dikebi ve, yandi lendaka ve kulongisila beto na ‘kusamba konso ntangu’ to na kubikila yandi kilo mpi basusi na beto. (Roma 12:12; Nkunga 55:22; 1 Piere 5:7) Bansadi ya kwikama na ntangu ya ntama vandaka kutula kibeni ntima nde Yehowa kewaka bisambu. (1 Yoane 5:14) Yo yina, muyimbi-bankunga Davidi kutubaka nde: “[Yehowa] ta wa ndinga na mono.” (Nkunga 55:17, 18) Beto kele mpi ti bikuma yonso ya kutula ntima nde Yehowa kele penepene, yandi kele ya kuyilama na kuwa konso ngindu mpi susi na beto.
Yehowa Kepesaka Bansadi na Yandi Matabisi
17, 18. (a) Inki mutindu Yehowa kekudiwaka sambu na kisalu ya kwikama ya bigangwa na yandi ya mayele? (b) Tendula mutindu Bingana 19:17 kemonisa nde Yehowa kemonaka bisalu na beto ya mawa.
17 Mambu ya bantu lenda sala to kubuya na kusala kesobaka ve kiyeka ya Yehowa bonso Mfumu ya Bima Yonso. Kansi, Yehowa kele Nzambi yina kemonisaka ntonda. Yandi kebakaka na valere, to na kutuba ya mbote, yandi kesepilaka ti kisalu ya kwikama ya bigangwa na yandi ya mayele. (Nkunga 147:11) Yai kele mambote yankaka ya bantu yina kele penepene na Yehowa kebakaka: Yandi kepesaka bansadi na yandi matabisi.—Baebreo 11:6.
18 Biblia kemonisaka pwelele nde Yehowa kebakaka na valere mambu yina bansadi na yandi kesalaka. Mu mbandu, beto ketanga nde: “Kana nge kabila bansukami, yo kele bonso nde nge ke defa Mfumu Nzambi kima, sambu Mfumu Nzambi ta vutudila nge yo.” (Bingana 19:17) Dikebi ya Yehowa ketudilaka bansukami kumonanaka na Nsiku ya Moize. (Levi 14:21; 19:15) Inki mutindu Yehowa kekudiwaka ntangu beto kelandaka mbandu ya mawa na yandi na bangwisana na beto ti bansukami? Ntangu beto kepesaka bansukami, kukonda kuvingila na kubaka kima mosi, Yehowa kemonaka yo bonso nde beto kedefisa Yandi. Yehowa kesila na kupesa beto mambote mpi balusakumunu sambu na kufuta mfuka yina. (Bingana 10:22; Matayo 6:3, 4; Luka 14:12-14) Ya kyeleka, kana beto monisa mawa na Mukristu yina kele na mpusa, yo kesimbaka ntima ya Yehowa. Beto kevutula kibeni matondo na kuzaba nde Tata na beto ya zulu kemonaka bisalu na beto ya mawa!—Matayo 5:7.
19. (a) Sambu na nki beto lenda ndima nde Yehowa kesepilaka ti mambu ya beto kesalaka na kisalu ya kusamuna mpi ya kukumisa bantu balongoki? (b) Inki mutindu Yehowa kepesaka matabisi na bisalu ya beto kesalaka sambu na kusimba Kimfumu na yandi?
19 Yehowa kepesaka valere mingi na mambu ya beto kesalaka sambu na Kimfumu na yandi. Yo yina ntangu beto kekwendaka penepene na Yehowa, yo mefwana nde beto vanda ti luzolo ya kusadila ntangu, ngolo, mpi bima na beto sambu na kusala kisalu ya kusamuna Kimfumu mpi ya kukumisa bantu balongoki na mutindu ya kuluta mingi ya beto lenda. (Matayo 28:19, 20) Bantangu yankaka, beto lenda mona bonso nde beto kesala mingi ve. Ntima na beto ya kukonda kukuka lenda pusa beto nkutu na kudiyula kana Yehowa kesepilaka ti bikesa ya beto kesalaka. (1 Yoane 3:19, 20) Yehowa kesepilaka ti konso dikabu, ata yo kele ya fyoti, ya kekatukaka na ntima yina mepusama na zola. (Marko 12:41-44) Biblia kendimisa beto nde: “Nzambi ke salaka bantu mbi ve, kansi yandi ke salaka bo mbote. Yandi ta vila ve kuzola ya ntima yina ya beno ke songaka yandi na bisalu ya beno salaka.” (Baebreo 6:10) Ya kyeleka, Yehowa kevilaka ve mpi yandi kepesaka matabisi sambu na kisalu ya beto kesalaka sambu na kusimba Kimfumu na yandi, ata nkutu yo vanda ya fyoti. Kana nge katula balusakumunu ya kimpeve ya beto kebaka bubu yai, beto lenda vingila na kuzinga na kyese na inza ya mpa yina kekwisa, kisika Yehowa takangula diboko na yandi mpi talungisa bampusa ya lunungu ya bantu yonso yina kele penepene na yandi!—Nkunga 145:16; 2 Piere 3:13.
20. Na mvu 2003 ya mvimba, inki mutindu beto lenda bumba na mabanza bangogo ya mukapu na beto ya mvula, mpi nki mbuma yo tabuta?
20 Na mvu 2003 ya mvimba, beto ta kudiyulaka kana beto kesala ntangu yonso kikesa ya kukwenda penepene na Tata na beto ya zulu. Kana beto kesala yo, beto lenda tula ntima nde yandi tasala mutindu yandi silaka. Sambu “Nzambi . . . ke tubaka luvunu ve.” (Tito 1:2) Kana nge kwenda penepene na yandi, yandi takwisa penepene na nge. (Yakobo 4:8) Inki mbuma yo tabuta? Balusakumunu mingi ntangu yai mpi kivuvu ya kukwenda penepene na Yehowa mvula na mvula!
[Noti na nsi ya lutiti]
a Yandi ketubila disolo “Jéhovah est plus grand que notre cœur,” yina kubasikaka na Nzozulu ya Nkengi ya Mayi 1, 2000, balutiti 28-31.
Keti Nge Keyibuka?
• Inki dikabu Yehowa kepesaka bantu yina kekwendaka penepene na yandi?
• Inki bima Yehowa mepesaka sambu na kutanina bantu na yandi na kimpeve?
• Sambu na nki kusolula ntangu yonso na Yehowa na kisambu kele dibaku ya nene?
• Inki mutindu Biblia kemonisaka nde Yehowa kesepilaka ti kisalu ya kwikama ya bigangwa na yandi ya mayele?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Yehowa mepesaka beto mayele ya kubakisa bakyeleka ya kimpeve
[Bifwanisu ya kele na lutiti 16, 17]
Yehowa kepesaka lutaninu ya kimpeve
[Kifwanisu ya kele na lutiti 18]
Yehowa kele penepene, yandi kele ya kuyilama na kuwa konso kisambu