Mutindu ya Kukumisa Makwela na Nge Ngolo

YINDULA nzo mosi ya mebebaka sambu bo keyidikaka yo dyaka ve. Mukubu mekatukaka, ludi mebebaka, mpi matiti memenaka bisika yonso. Mbala yankaka, nzo yango mebebaka sambu bamvula ya ngolo menokilaka yo mingi, mpi bo keyidikaka yo dyaka ve. Keti yo kelomba kubwisa yo kimakulu? Mbala yankaka ve. Mpila ya kuyidika nzo yango lenda vanda kana fondasio kele ngolo mpi kana bibaka kenikana ve.

Keti nzo yai keyibusa nge mutindu ya makwela yina nge kele na yo? Mbala yankaka, na nima ya bamvula mingi, bampasi yina kele bonso mipepe ya mvula ya ngolo menikisaka makwela na beno mingi kibeni. Yo lenda vanda nde mosi na kati na beno to beno zole kesalaka ve kikesa sambu na kuyidika makwela na beno. Nge lenda kudiwa mutindu Sandy kudiwaka. Na nima ya kusala bamvula 15 na kati ya makwela, yandi tubaka nde: “Makwela mpamba vandaka kuvukisa beto, kansi mono ti bakala na mono, beto vandaka ya kuswaswana na mambu yonso. Makwela mpamba kufwanaka ve.”

Ata makwela na beno kele mutindu yina, kuyindula ve na mbala mosi nde yo fwete fwa. Ziku, nge lenda yidika makwela na beno. Mingimingi, kima lenda tomisa makwela na beno kele mutindu ya nge kebakilaka lusilu ya makwela ya beno mepesanaka ti nkwelani na nge. Lusilu ya makwela lenda kumisa makwela ngolo na bantangu ya mpasi. Kansi, lusilu ketendula nki? Mpi nki mutindu Biblia lenda sadisa nge na kukumisa yo ngolo?

Lusilu Kele Mukumba

Kana muntu mesala lusilu, yandi mebaka mukumba to yandi fwete kudiwaka nde yandi kele ti mukumba ya yandi fwete lungisa. Bantangu yankaka, bo kesadilaka ngogo lusilu na bima, bonso na mumbongo. Mu mbandu, muntu mosi ya ketungaka banzo lenda kudiwa nde yandi kele ti mukumba ya kulungisa mambu yina bo wakanaka ntangu yandi ndimaka na kutungila muntu nzo. Yo lenda vanda nkutu nde yandi mezaba ve munkwa nzo yango. Ata mpidina, yandi kekudiwa nde yandi fwete lungisa mambu yina bo wakanaka.

Ata makwela kele ve mumbongo ya kukonda mawi, lusilu kevandaka mukumba na kati ya makwela. Ntembe kele ve nde nge ti nkwelani na nge beno mepesanaka lusilu na meso ya Nzambi ti ya bantu nde beno tazingaka kumosi, na ntangu ya kyese mpi ya mpasi. Yezu kutubaka nde: “Na luyantiku, ntangu Nzambi salaka bantu, yandi salaka bo bakala ti nkento. Ebuna Nzambi tubaka nde: Yo yina, bakala ta bikisa tata na yandi ti mama na yandi, yandi ta kwenda kuvukana na nkento na yandi. Ebuna bo zole ta kuma muntu mosi.” Yezu kuyikaka nde: “Muntu lenda kabula ve yina ya Nzambi me vukisaka.” (Matayo 19:4-6) Kana mavwanga mebasika, pana yo talomba nde nge ti nkwelani na nge, beno vanda na lukanu ya ngolo ya kuzitisa lusilu ya makwela ya beno pesanaka.a Nkento mosi kutubaka nde: “Kaka na ntangu beto yambulaka kuyindula na kufwa makwela, mambu yonso yantikaka kutoma.”

Kansi, lusilu na kati ya makwela kevandaka mukumba mpamba ve, yo kelombaka mambu mingi. Yo kelombaka dyaka inki?

Kusala Kumosi Kekumisaka Lusilu ya Makwela Ngolo

Kana bankwelani mesala lusilu ya makwela, yo ketendula ve nde bo tawakanaka na mambu yonso. Kana mavwanga mebasika, bo fwete monisa mpenza luzolo ya ngolo ya kuyidika yo. Bo fwete sala yo ve kaka sambu na kuzitisa lusilu ya bo pesanaka, kansi mpi sambu na zola yina kevukisa bo. Yezu kutubaka mutindu yai sambu na bakala ti nkento: “Bo kele diaka bantu zole ve kansi kaka muntu mosi mpamba.”

Kuvanda “muntu mosi” ti nkwelani na nge ketendula inki? Ntumwa Polo kusonikaka nde “babakala . . . fweti zola bankento na bo, mutindu bo ke zolaka nitu na bo mosi.” (Efezo 5:28, 29) Yo yina, kuvanda “muntu mosi” ketendula kudibanza sambu na mambote ya nkwelani na nge mutindu nge kekudibanzaka sambu na mambote na nge mosi. Bankwelani fwete soba mutindu na bo ya kuyindula. Bo fwete yindulaka dyaka ve nde kima “na mono,” kansi kima “na beto.” Nkento mosi ya kelongisilaka kusonikaka nde: “Konso nkwelani fwete yambula na kuyindula na kati ya ntima na yandi nde yandi kele kaka yandi mosi, yandi fwete kudiwaka na kati ya ntima na yandi nde yandi mekwelaka.”

Nge ti nkwelani na nge, keti beno kekudiwaka nde beno “mekwelaka na kati ya ntima”? Bankwelani lenda zinga kumosi bamvula mingi, kansi yo lenda salama nde bo vanda ve “muntu mosi.” Ya kyeleka, yo lenda salama mutindu yina, kansi mukanda mosi (Giving Time a Chance) ketuba nde: “Makwela ketendula kusala mambu kumosi, mpi kana bantu zole kesala mambu kumosi, makwela na bo tatoma.”

Bankwelani yankaka ya kevandaka ve na kyese kezingaka kumosi kaka sambu na bana na bo to mbongo ya kuzingila. Bankaka kekangaka ntima sambu bo mebuyisaka bo na kufwa makwela to sambu bo kewaka boma ya mambu yina bantu yankaka tayindudila bo kana bo fwa makwela. Ata yo mefwana na kusikisa bantu ya kekangaka ntima na makwela ya mutindu yina, beno fwete yibukaka nde lukanu na beno fwete vanda ya kuzinga bamvula mingi mpamba ve kansi ya kuvanda na makwela ya zola.

Kukonda Bwimi Kekumisaka Lusilu ya Makwela Ngolo

Biblia metubaka nde “na bilumbu ya nsuka” bantu “ta zolaka bantu ya nkaka ve.” (2 Timoteo 3:1, 2) Mutindu mbikudulu yai metubaka yo, bubu yai bantu mekumaka kutula dikebi kaka na bo mosi. Na bamakwela mingi, kana nkwelani mosi kekudipesa mingi kuluta nkwelani yankaka, bantu kemonaka nde bo memonina yandi. Kansi, na makwela ya mbote, bankwelani yonso zole kemonisaka mpeve ya kukonda bwimi. Inki mutindu nge lenda monisa mpeve ya mutindu yai?

Na kisika ya kudiyula ntangu yonso nde ‘Inki kibeni mu kebakaka na makwela yai?’ mbote kudiyula nde, ‘Inki kibeni mu kesalaka sambu na kukumisa makwela na munu ngolo?’ Biblia ketuba nde Bakristu fwete ‘sosa mambote ya bantu ya nkaka kansi mambote na bo mosi mpamba ve.’ (Filipi 2:4) Na ntangu nge keyindulula munsiku yai ya Biblia, tadila mambu ya nge mekatuka kusala na mposo meluta. Mbala ikwa nge salaka mambu ya mbote kaka sambu na nkwelani na nge? Ntangu nkwelani na nge kuvandaka ti mfunu ya kutuba, keti nge widikilaka, ata nge vandaka mpenza ve ti mpusa ya kuwidikila yandi? Inki mambu nge salaka yina kusepedisaka nkwelani na nge kuluta nge mosi?

Na ntangu nge kekudiyula bangyufula ya mutindu yai, kudiyangisa ve nde nkwelani na mono tatula ve dikebi na mambote ya mono kesala to yandi tafuta mono ve. Mukanda mosi ya mezabanaka mingi ketuba nde: “Na bamakwela mingi, bankwelani kesalanaka mambote. Yo yina nge fwete sala yonso sambu na kusadila nkwelani na nge mambote sambu yandi mpi kubaka kikesa ya kusadila nge mambote.” Kusadila nkwelani na nge mambu ya kukonda bwimi takumisa makwela na beno ngolo sambu yo tamonisa nde nge kebakaka makwela na beno na valere mpi nde nge kezolaka kutanina yo.

Kutadila Makwela Bonso Kima Yina Tazinga Mingi Kele Mfunu

Yehowa Nzambi kebakaka kwikama na valere. Nkutu, Biblia ketubaka nde: “Na muntu ya kwikama nge [Yehowa] tasala ti kwikama.” (2 Samuele 22:26, NW) Kuvanda ya kwikama na Nzambi kele kuvanda ya kwikama na ngidika ya makwela yina yandi metulaka.​—Kuyantika 2:24.

Kana nge kekwikama na nkwelani na nge mpi nkwelani na nge kekwikama na nge, beno takudiwaka nde makwela na beno tazinga mingi. Ntangu beno tayindulaka bangonda mpi bamvula mingi yina kekwisa na ntwala, beno takudimonaka nde beno tazingaka kaka kumosi. Ngindu ya kufwa makwela takwisilaka beno ve ata fyoti, mpi mabanza ya mutindu yai tataninaka makwela na beno. Nkento mosi ketuba nde: “Ata mu mewila [bakala] na munu makasi mpi mu ke na makasi ya kuluta ngolo sambu na mavwanga yina mekumina beto, susi na munu kevandaka ve ya kufwa makwela na beto. Susi na munu kevandaka ya kusosa mutindu beto fwete wakana. Mu kevandaka ti dute ve nde beto tawakana kaka, ata mu memona ntete ve mpila ya kuyidika dikambu yango na ntangu mavwanga mebwa.”

Kutadila makwela bonso kima yina tazinga mingi kele kima mosi ya mfunu na kati ya lusilu ya makwela, kansi yo kele mawa mingi na kumona nde dyambu yai kemonanaka ve na bamakwela mingi. Kana beno meswana, nkwelani mosi lenda tubila nkwelani yankaka nde, “Mu kekwenda kwa munu!” to, “Mu kekwenda kusosa muntu yina tabakaka munu mpenza na valere!” Na kutuba ya mbote, mbala mingi bo kesadilaka ve kaka bangogo ya mutindu yai. Ata mpidina, Biblia ketuba nde ludimi lenda vanda “ndikila yina ke fwaka bantu.” (Yakobo 3:8) Kubangisa mpi kukebisa nkwelani na nge kele bonso kutuba nde: ‘Mu kemonaka bonso nde makwela na beto tazinga ve. Mu lenda fwa yo konso ntangu yina mezola.’ Kutuba ya mutindu yai lenda vanda kigonsa ya nene sambu na makwela.

Kana nge ketadila makwela bonso kima mosi yina tazinga mingi, nge tavanda ti kivuvu ya kuzinga ti nkwelani na nge na bantangu ya kyese ti ya mpasi. Yo tanatila nge mambote mingi. Yo tavanda mpenza pete sambu na nge ti nkwelani na nge na kulanda kukanga ntima mpi na kulolulana na masonga yonso. (Kolosai 3:13) Mukanda mosi ketuba nde, “Na makwela ya mbote, konso nkwelani lenda sala kifu, ata mpidina bumosi lenda vanda na makwela yango.”

Na kilumbu ya makwela na beno, nge salaka lusilu ya makwela na nkwelani na nge, kansi na kimvuka ya makwela ve. Dyambu yai fwete vanda na bupusi ya ngolo na mutindu ya nge keyindula mpi na mambu ya nge kesala ntangu yai na kati ya makwela. Keti nge kendima ve nde nge fwete zinga kaka ve ti nkwelani na nge sambu nge kekwikilaka nde makwela kele kima mosi ya santu kansi nge fwete zinga ti yandi mpi sambu nge kezolaka yandi?

[Noti na nsi ya lutiti]

[Lupangu/Kifwanisu ya kele na lutiti 5]

Mambu Yina Nge Lenda Sala Sesepi Yai

Inki lukanu mpi mpusa nge kele na yo sambu na kukumisa makwela na nge ngolo? Mbala yankaka nge kemona nde nge lenda tomisa yo. Sambu na kukumisa lusilu ya makwela na nge ngolo, meka kusala mambu yai kelanda:

● Kuditala. Kudiyula nde: ‘Keti mu kekudiwaka mpenza na ntima na mono nde mu mekwelaka, to keti mu kelanda kaka na kuyindula mpi kusala mambu bonso nde mu mekwelaka ntete ve?’ Sosa kuzaba kana nkwelani na nge kemonaka nde nge mekwelaka mpenza.

● Tanga disolo yai ti nkwelani na nge. Na nima, beno tubila na malembe yonso mambu yina beno lenda sala sambu na kukumisa lusilu ya makwela na beno ngolo.

● Salaka mambu yina takumisa lusilu ya makwela na beno ngolo kumosi ti nkwelani na nge. Mu mbandu: Kutala bafoto ya kilumbu ya makwela mpi ya mambu na beno yankaka ya mfunu. Kusala mambu yina vandaka kusepedisa beno ntangu beno vandaka bafianse to na bamvula ya ntete ya makwela na beno. Kulonguka kumosi masolo ya Biblia yina ketubilaka makwela ya kele na Nzozulu ya Nkengi mpi Réveillez-vous !

[Lupangu/Kifwanisu ya kele na lutiti 6]

Sambu na Kutanina Makwela, Yo Kelombaka . . .

● Kubaka Mukumba “Sala mambu ya nge ke sila. Mbote na kukonda kusila mambu nde nge ta lungisa yo, kansi mbote ve na kusila yo kukonda kulungisa yo.”​—Longi 5:3, 4.

● Kusala Kumosi “Kuvanda bantu zole kuluta mbote kansi kuvanda muntu mosi kele mbote ve . . . Kana muntu mosi kubwa na ntoto, muntu ya nkaka lenda sadisa yandi na kutelama.”​—Longi 4:9, 10.

● Kukonda Bwimi “Kiese ya kuluta mingi ke vandaka na kupesa, kansi na kubaka kiese ke vandaka fioti.”​—Bisalu 20:35.

● Kutadila Makwela Bonso Kima Yina Tazinga Mingi “Na mambu yonso, muntu yina ke na kuzola na ntima . . . ke kangaka ntima.”​—1 Korinto 13:4,7.

[Bifwanisu ya kele na lutiti 7]

Ntangu nkwelani na nge kevandaka ti mfunu ya kutuba, keti nge kewidikilaka?