Yehowa Kesongaka Lukumu na Yandi na Bantu ya Kudikulumusa
“Zitisa Mfumu Nzambi, kudikulumusa, ebuna nge ta kuma mvwama, nge ta baka lukumu, nge ta vanda mpi na luzingu ya nda.”—BINGANA 22:4.
1, 2. (a) Inki mutindu mukanda ya Bisalu kemonisa nde Etiene kuvandaka “muntu mosi yina vandaka ya kufuluka na Mpeve ya Nzambi ti na lukwikilu mingi”? (b) Inki kemonisa nde Etiene kuvandaka muntu ya kudikulumusa?
ETIENE kuvandaka “muntu mosi yina vandaka ya kufuluka na Mpeve ya Nzambi ti na lukwikilu mingi.” Yandi vandaka mpi “ya kufuluka ti mawete mpi ngolo.” Sambu yandi vandaka mosi na kati ya balongoki ya Yezu ya mvu-nkama ya ntete, yandi vandaka kusala bidimbu mpi mambu mingi ya kuyituka na kati ya bantu. Kilumbu mosi, bantu yantikaka kutula ntembe ti yandi, “kansi bo nungaka ve, sambu Etiene vandaka kutuba na mayele yina ya Mpeve-Santu vandaka kupesa yandi.” (Bisalu 6:5, 8-10) Yo kele pwelele nde Etiene vandaka longoki ya mbote ya Ndinga ya Nzambi mpi yandi vandaka kukotila yo na ngolo yonso na ntwala ya bamfumu ya dibundu ya Bayuda ya bilumbu na yandi. Kimbangi ya nda ya yandi taka, yina kele na Bisalu kapu 7 kemonisa dikebi ya ngolo yina yandi vandaka kutula na kulungana ya lukanu ya Nzambi.
2 Etiene kuvandaka muntu ya kudikulumusa kansi bamfumu ya mabundu vandaka kudimona nde bo meluta bantu yonso sambu na kisika mpi nzayilu yina bo vandaka na yo. (Matayo 23:2-7; Yoane 7:49) Ata yandi vandaka kuzaba Masonuku mbote, yandi vandaka na kyese mingi na ntangu bo pesaka yandi mukumba ya “kukabisaka madia” na mpila nde bantumwa kudipesa na “kusamba Nzambi ti na kuzabisa Nsangu ya Mbote.” Etiene vandaka na lukumu ya mbote na kati ya bampangi, yo yina bo ponaka yandi na kati ya babakala nsambwadi yina bo pesaka mukumba ya kukabisa madya konso kilumbu. Yandi ndimaka kisalu yai na kudikulumusa yonso.—Bisalu 6:1-6.
3. Etiene kumonaka nki dyambu ya kuyituka ya mambote ya Nzambi yina yandi fwanaka ve na kubaka?
3 Yehowa vandaka kumona kikalulu ya kudikulumusa, kimpeve mpi kwikama ya Etiene. Ntangu Etiene vandaka kuta kimbangi na kimvuka mosi ya bamfumu ya Bayuda ya nku na Sanedreni, bambeni na yandi “monaka nde ilungi na yandi vandaka bonso ilungi ya wanzio.” (Bisalu 6:15) Luse na yandi kuvandaka bonso ya kinati-nsangu ya Nzambi, yina kuvandaka ti ngemba yina kukatukaka na Yehowa, Nzambi ya lukumu. Na nima ya kuta kimbangi ya kikesa na bantu ya Sanedreni, Etiene kumonaka dyambu ya kuyituka yina kumonisaka mambote ya Nzambi yina yandi fwanaka ve na kubaka. “Etiene vandaka ya kufuluka na Mpeve ya Nzambi. Yandi talaka na zulu, ebuna yandi monaka lukumu ya Nzambi. Yandi monaka mpi Yesu me telama na diboko ya [kitata, NW] ya Nzambi.” (Bisalu 7:55) Mbona-meso yai ya kuyituka kundimisaka dyaka Etiene kisika yina Yezu vandaka na yo bonso Mwana ya Nzambi mpi Mesia. Yo pesaka Etiene, yina kuvandaka muntu ya kudikulumusa, kikesa mpi yo ndimisaka yandi nde Yehowa kundimaka yandi.
4. Yehowa kesongaka lukumu na yandi na banani?
4 Mutindu mbona-meso yina Etiene kubakaka kemonisa yo, Yehowa kesongaka lukumu mpi lukanu na yandi na bantu yina ketinaka Nzambi boma, bayina kekudikulumusaka mpi kebakisaka mfunu ya bangwisana na bo ti yandi. Biblia ketuba nde: “Zitisa Mfumu Nzambi, kudikulumusa, ebuna nge ta kuma mvwama, nge ta baka lukumu, nge ta vanda mpi na luzingu ya nda.” (Bingana 22:4) Yo yina, yo kele mfunu nde beto bakisa ntendula ya kudikulumusa ya kyeleka, mutindu ya beto lenda yedisa kikalulu yai ya mfunu, mpi mutindu ya beto lenda bakila yo mambote na kumonisaka yo na mambu yonso ya luzingu na beto.
Kudikulumusa Kele Kikalulu ya Nzambi
5, 6. (a) Kudikulumusa kele inki? (b) Inki mutindu Yehowa kumonisaka kudikulumusa? (c) Kudikulumusa ya Yehowa fwete pusa beto na kusala inki?
5 Bantu yankaka lenda yituka na kuwa nde Yehowa Nzambi, muntu ya kuluta kuzanguka mpi ya lukumu mingi na luyalanganu, kele mbandu ya nene ya kudikulumusa. Ntotila Davidi kutubaka mutindu yai sambu na Yehowa: ‘Nge tagulusa mono, nge muntu tataninaka mono bonso dibaya yina ke taninaka muntu na batolotolo ya bambeni; [diboko na nge ya kitata tasimba mono mpi kudikulumusa na nge takumisa mono muntu ya nene, NW].’ (Nkunga 18:36) Ntangu Davidi kumonisaka nde Yehowa kele muntu ya kudikulumusa, yandi bendaka dikebi na beto na ngogo ya kisina ya Kiebreo yina ketendula “kunyeka na nsi mpenza sambu na kumonisa luzitu.” Katula ngogo “kudikulumusa,” bangogo yankaka yina kele na ntendula ya mutindu mosi kele “kudikitisa,” “kukonda lulendo,” “kudikitisa sambu na kukuma kiteso mosi ti bantu yina kele mfunu mingi ve.” Yehowa kumonisaka kudikulumusa ya mutindu yai ntangu yandi kudikitisaka sambu na kusala bangwisana ti Davidi yina kuvandaka muntu ya kukonda kukuka mpi na mpila yandi sadilaka yandi bonso ntotila yina vandaka kumonisa Yandi. Mutindu bangogo ya luyantiku ya Nkunga ya 18 kemonisa yo, Yehowa kutaninaka mpi kusadisaka Davidi, yandi gulusaka yandi “na maboko ya Saule ti bambeni ya nkaka.” Davidi mpi kuzabaka nde yandi kumaka ntotila ya nene to ya lukumu, sambu Yehowa kusadilaka yandi mambu na kudikulumusa yonso. Kubakisa dyambu yai kusadisaka Davidi na kubikala muntu ya kudikulumusa.
6 Inki mutindu beto lenda sadila mambu yai? Yehowa kumonaka mbote na kulonga beto kyeleka, mpi ziku yandi mepesaka beto mikumba ya nene na nzila ya organizasio na yandi, to yandi mesadilaka beto na mutindu mosi buna sambu na kulungisa luzolo na yandi. Inki mutindu beto fwete tadila mikumba yai yonso? Keti beto fwete kudikulumusa ve? Keti beto fwete pesa ve Yehowa matondo sambu na kudikulumusa na yandi mpi kubuya kikalulu ya kuditombula yina lenda nata beto na lufwa?—Bingana 16:18; 29:23.
7, 8. (a) Inki mutindu Yehowa kumonisaka kudikulumusa na mambu yina yandi sadilaka Manase? (b) Na nki mutindu Yehowa ti Manase kubikilaka beto mbandu ya mbote na yina metala kumonisa kikalulu ya kudikulumusa?
7 Yehowa kumonisaka kudikulumusa ya ngolo na bangwisana na yandi ti bantu ya kukonda kukuka mpamba ve, kansi yandi monisaka dyaka luzolo ya kulolula bantu yina kele ti mabanza ya kudikitisa, to nkutu ya kutombula mpi kupesa lukumu na bayina kekudikulumusaka. (Nkunga 113:4-7) Beto baka mbandu ya Manase yina kuvandaka Ntotila ya Yuda. Yandi sadilaka kiyeka na yandi ya kintotila na mutindu mosi ya mbi sambu na kukotisa lusambu ya luvunu mpi “yandi salaka mpenza mambu mingi ya mbi, yo yina Mfumu Nzambi waka makasi.” (2 Bansangu 33:6) Nsukansuka, Yehowa kupesaka Manase ndola na mpila yandi pesaka nswa nde ntotila ya Asiria kukatula yandi na kiti ya kimfumu. Ntangu yandi vandaka na boloko, “Manase didilaka Mfumu Nzambi, Nzambi na yandi; yandi [vandaka kudikulumusa mingi, NW],” yo yina Yehowa kuvutulaka yandi dyaka na kimfumu na Yeruzalemi, ebuna “Manase zabaka nde Mfumu Nzambi yandi muntu kele Nzambi mpenza.” (2 Bansangu 33:11-13) Ee, na nsuka, kudikulumusa ya Manase kusepedisaka Yehowa, mpi Yehowa kumonisaka yandi kudikulumusa na mpila Yandi lolulaka Manase mpi kutulaka yandi dyaka ntotila.
8 Luzolo ya Yehowa ya kulolula mpi kikalulu ya kubalula ntima yina Manase kumonisaka kelonga beto malongi mingi ya metala kudikulumusa. Beto fwete vila ve ata fyoti nde mutindu beto ketadilaka bantu yina kusalaka beto mbi mpi bikalulu ya beto kemonisaka na ntangu beto kesalaka disumu, lenda vanda na bupusi na mutindu Yehowa ketadilaka beto. Kana beto kelolula na luzolo yonso masumu ya bantu yankaka kesadilaka beto mpi kendima bifu na beto na kudikulumusa yonso, Yehowa lenda lolula beto mpi.—Matayo 5:23, 24; 6:12.
Nzambi Memonisaka Lukumu na Yandi na Bantu ya Kudikulumusa
9. Keti kudikulumusa kele kidimbu ya kukonda ngolo? Tendula.
9 Beto fwete tadila ve kudikulumusa ti bikalulu yankaka yina kewakana ti yo bonso kukonda ngolo to kukanga meso na mambi. Masonuku ya Santu ketuba nde Yehowa kele muntu ya kudikulumusa, kansi yandi kewaka makasi na kikuma ya kyeleka mpi kemonisaka ngolo na yandi na mabaku yankaka yina kelombaka nde yandi monisa yo. Sambu Yehowa kele muntu ya kudikulumusa, yandi ketulaka dikebi ya ngolo to kepesaka lukumu na bantu yina kele ti mabanza ya kudikulumusa, kansi yandi kevandaka ntama ti bantu ya lulendo. (Nkunga 138:6) Inki mutindu Yehowa kemonisaka nde yandi kekudibanzaka mpenza sambu na bansadi na yandi ya kudikulumusa?
10. Mutindu 1 Korinto 2:6-10 ketuba, inki Yehowa mesongaka na bantu ya kudikulumusa?
10 Na ntangu yina yandi tulaka mpi na nsadisa ya nzila yina yandi meponaka sambu na kusonga bantu mambu, Yehowa kusongaka bantu mutindu yandi talungisa luzolo na yandi. Yandi mebumbaka mambu yai ya lukumu na bayina ketulaka ntima na bo na mayele ya bantu na lulendo yonso, to kendimaka yo na ntu-ngolo na bo. (1 Korinto 2:6-10) Kansi sambu Yehowa mepesaka bantu ya kudikulumusa nzayilu ya sikisiki ya lukanu na yandi, yo kepusaka bo na kupesa yandi lukumu sambu bo kebakisaka dyaka mingi lukumu na yandi ya kuyituka.
11. Na mvu-nkama ya ntete, inki mutindu bantu yankaka kukondaka kudikulumusa, mpi na nki mutindu yo vandilaka bo kigonsa?
11 Na mvu-nkama ya ntete, bantu mingi, yika mpi bayina vandaka kutuba nde bo kele Bakristu, kumonisaka kikalulu ya kukonda kudikulumusa mpi bo bulaka dibaku na mambu yina ntumwa Polo kusongaka bo na yina metala lukanu ya Nzambi. Kima kusalaka nde Polo kukuma “ntumwa sambu na [bantu ya makanda, NW],” kuvandaka ve insi na yandi, nzo-nkanda ya yandi kotaka, bamvula na yandi, to bansangu ya bisalu na yandi ya mbote ya yandi salaka na nsungi mosi ya nda. (Roma 11:13) Mbala mingi bantu ya kinsuni kemonaka nde Yehowa ketadilaka mambu yai ya beto mekatuka kutanga na ntwala ya kupona muntu na kuvanda nsadi na yandi. (1 Korinto 1:26-29; 3:1; Kolosai 2:18) Kansi, Yehowa kuponaka Polo na ntima na Yandi ya mbote mpi sambu na kulungisa lukanu na yandi ya lunungu. (1 Korinto 15:8-10) Bantu yina Polo kubingaka nde “bantumwa na beno ya nene-nene,” ti bambeni yankaka, kubuyaka na kundima Polo ti mutindu na yandi ya kuyindula na Masonuku. Kukonda kudikulumusa na bo kukangaka bo nzila ya kubaka nzayilu mpi ya kubakisa nzila ya lukumu yina Yehowa vandaka kusadila sambu na kulungisa lukanu na yandi. Bika nde beto mona ve mpamba to kuvanda ti bangindu ya mbi sambu na bantu yina Yehowa kepona na kulungisa luzolo na yandi.—2 Korinto 11:4-6.
12. Inki mutindu mbandu ya Moize kemonisa nde Yehowa kesakumunaka bantu ya kudikulumusa?
12 Dyaka, bambandu kele mingi na Biblia yina kemonisa mutindu bantu ya kudikulumusa kebakaka lukumu ya Nzambi. Moize yina kuvandaka “muntu mosi ya [kudikulumusa, NW]” kuluta bantu yonso, kumonaka lukumu ya Nzambi mpi kusalaka bangwisana ya ngolo ti yandi. (Kutanga 12:3) Muntu yai ya kudikulumusa, kulutisaka bamvula 40 bonso ngungudi ya mameme ya kukonda mfunu mingi. Mingi na kati ya bamvula yango, yandi lutisaka yo na péninsule ya Arabia kisika Ngangi kusakumunaka yandi na mitindu mingi. (Kubasika 6:12, 30) Na lusadisu ya Yehowa, Moize kukumaka kinati-nsangu mpi ntwadisi ya dikanda ya Izraele. Yandi vandaka kusolula ti Nzambi. Na mbona-meso mosi, ‘yandi monaka Nzambi metelema na ntwala na yandi.’ (Kutanga 12:7, 8; Kubasika 24:10, 11) Bantu yina kundimaka nsadi yai ya kudikulumusa mpi mumonisi ya Nzambi, kubakaka mpi balusakumunu. Mutindu mosi mpi, beto tabaka balusakumunu kana beto kendima mpi kelemfuka na Yezu, profete yina meluta Moize na nene, mpi na “mpika ya kwikama mpi ya mayele” yina yandi meponaka.— Matayo 24:45, 46, NW; Bisalu 3:22.
13. Inki mutindu Yehowa kusongaka lukumu na yandi na bangungudi ya mameme ya kudikulumusa ya mvu-nkama ya ntete?
13 ‘Lukumu ya Yehowa kungengaka’ (NW) na banani ntangu wanzyo kwisaka kuzabisa nsangu ya mbote ya metala kubutuka ya ‘Ngulusi yina kele Kristu, Mfumu’? Yo ngengaka ve na bamfumu ya mabundu ya vandaka kuditombula to na bantu yina kuvandaka ti bisika ya nene, kansi yo ngengaka na bangungudi ya mameme ya kudikulumusa yina “vandaka kusala na mpimpa na nseke sambu na kutala mameme na bo.” (Luka 2:8-11) Bantu yai bo vandaka kupesa bo ve kilo sambu na mayele na bo mpi kisalu na bo. Ata mpidina, bo bantu Yehowa kutudilaka dikebi mpi kuponaka sambu na kuzabisa nsangu ya kubutuka ya Mesia. Ee, Yehowa kesongaka lukumu na yandi na bantu ya kudikulumusa mpi na bayina ketinaka Nzambi boma.
14. Inki balusakumunu Nzambi kepesaka na bantu ya kudikulumusa?
14 Bambandu yai kelonga beto inki? Yo kemonisa beto nde Yehowa kendimaka bantu ya kudikulumusa, kepesaka bo nzayilu mpi kesadisaka bo na kuzabisa lukanu na yandi. Yandi keponaka bantu yina ya bantu mingi lenda yindula nde bo mefwana ve mpi yandi kesadilaka bo sambu na kuzabisa lukanu na yandi ya lukumu na bantu yankaka. Dyambu yai fwete pusa beto na kulanda kusosa lutwadisu ya Yehowa, ya Ndinga na yandi, mpi ya organizasio na yandi. Beto lenda tula kivuvu nde Yehowa talanda na kuzabisa bansadi na yandi ya kudikulumusa mambu yina metala kulungana ya lukanu na yandi ya lukumu. Profete Amosi kutubaka nde: “Mfumu Nzambi ke salaka kima ve kana yandi me songa ngindu na yandi ntete ve na bantu na yandi baprofete.”—Amosi 3:7.
Yedisa Kikalulu ya Kudikulumusa Sambu Nzambi Kusakumuna Nge
15. Sambu na nki beto fwete sala ngolo sambu na kutanina kikalulu ya kudikulumusa, mpi nki mutindu mbandu ya Ntotila Saule ya Izraele kemonisa dyambu yai pwelele?
15 Sambu na kubaka balusakumunu ya Nzambi, beto fwete vanda ntangu yonso bantu ya kudikulumusa. Kana muntu mekudikulumusa na ntangu mosi buna, yo ketendula ve nde yandi takudikulumusaka ntangu yonso. Muntu lenda yambula kikalulu ya kudikulumusa mpi kukuma lulendo mpi kuditombula, mpi lulendo yango kunata yandi na lufwa. Saule, muntu ya ntete yina Nzambi kupakulaka sambu na kuvanda ntotila na Izraele kusalaka kaka mutindu yina. Ntangu Nzambi kuponaka yandi na luyantiku, yandi “vandaka kudimona leki.” (1 Samuele 15:17) Kansi, na nima ya kuyala bamvula zole mpamba, yandi salaka mambu na lulendo yonso. Yandi lemfukaka ve na ngidika yina Yehowa kusalaka nde profete Samuele muntu fwete tambika bimenga. Yandi basisaka bikuma ya luvunu sambu na kunungisa dyambu ya mbi ya yandi salaka na ntangu yandi tambikaka bimenga. (1 Samuele 13:1, 8-14) Na nima ya dyambu yai, yandi salaka bifu yankaka mingi yina kumonisaka kukonda kudikulumusa na yandi. Nsukansuka, yandi vidisaka mpeve ya Nzambi, Nzambi kubuyaka yandi, mpi yandi fwaka lufwa ya nsoni. (1 Samuele 15:3-19, 26; 28:6; 31:4) Dilongi kele pwelele nde: Beto fwete sala ngolo sambu na kutanina kikalulu ya kudikulumusa, ya kulemfuka, mpi kuyala mawi na beto ya kudimona mfunu mingi, na mpila nde beto buya bisalu yonso ya lulendo yina kesalaka nde Yehowa kubuya muntu.
16. Inki mutindu kuyindulula bangwisana na beto ti Yehowa mpi ti bampangi na beto Bakristu lenda sadisa beto na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa?
16 Ata kudikulumusa kele ve na kati ya mbuma ya mpeve ya Nzambi, yo kele kikalulu ya Nzambi yina beto fwete yedisa. (Galatia 5:22, 23; Kolosai 3:10, 12) Sambu yo kele kikalulu mosi ya kevandaka na mabanza ya muntu, disongidila, mutindu ya beto kekuditadilaka mpi mutindu beto ketadilaka bantu yankaka, yo kelombaka mpenza kusala kikesa sambu na kumonisa yo. Kuyindulula bangwisana na beto ti Yehowa mpi ti bampangi na beto lenda sadisa beto na kuvandaka ntangu yonso bantu ya kudikulumusa. Na meso ya Nzambi, bantu yonso ya kukonda kukuka kele bonso matiti yina kebasikaka sambu na mwa ntangu fyoti, na nima yo yuma. Bantu kele bonso bampasu na kati ya kilanga. (Yezaya 40:6, 7, 22) Keti kimvuka mosi ya matiti lenda kuma lulendo sambu yo kezinga mwa ntangu mingi kuluta bimvuka ya matiti yankaka? Keti dimpasu lenda sikisa ngolo na yo kaka sambu yo lenda pumbuka mwa ntama kuluta bampasu yankaka? Kuyindula mutindu yina kele kukonda mayele. Kansi, ntumwa Polo kuyibusaka bampangi na yandi Bakristu nde: “Nani tulaka nge mfumu ya bantu ya nkaka? Keti Nzambi me pesaka nge ve yina yonso ya nge ke na yo? Ebuna, kana yo kele mpidina, nki mutindu nge lenda kudisonga bonso nde yina ya nge me bakaka yo kele makabu ve?” (1 Korinto 4:7) Kuyindulula bambandu ya Biblia bonso yai lenda sadisa beto na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa mpi kumonisa yo.
17. Inki kusadisaka profete Daniele na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa, mpi nki lenda sadisa beto na kusala mutindu mosi?
17 ‘Nzambi kuzolaka’ profete Daniele yina vandaka Muyuda sambu yandi “kudikulumusaka” na meso na yandi mpi yandi vandaka ti kikalulu ya kudikulumusa. (Daniele 10:11, 12) Inki kusadisaka Daniele na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa? Ntetentete, yandi tulaka ntima na yandi yonso na Yehowa, mpi yandi vandaka kusamba yandi mbala na mbala. (Daniele 6:10, 11) Dyaka, Daniele kuvandaka longoki ya kikesa mpi ya mbote ya Ndinga ya Nzambi, mpi yo sadisaka yandi na kuyibuka ntangu yonso lukanu ya lukumu ya Nzambi. Yandi vandaka mpi na luzolo ya kundima bifu kaka ya bantu na yandi mpamba ve, kansi mpi bifu na yandi mosi. Mpi mpusa na yandi kuvandaka ya kumatisa lunungu ya Nzambi, kansi ya yandi mosi ve. (Daniele 9:2, 5, 7) Keti beto lenda baka dilongi na mbandu ya mbote ya Daniele mpi kusala kikesa sambu na kuyedisa mpi kumonisa kikalulu ya kudikulumusa na mambu yonso ya luzingu na beto?
18. Inki lukumu kekinga bantu yina kemonisaka kikalulu ya kudikulumusa bubu yai?
18 Bingana 22:4 ketuba nde: “Zitisa Mfumu Nzambi, kudikulumusa, ebuna nge ta kuma mvwama, nge ta baka lukumu, nge ta vanda mpi na luzingu ya nda.” Ya kyeleka, Yehowa kesakumunaka bantu ya kudikulumusa, mpi yandi kepesaka bo lukumu mpi luzingu ya nda. Ntangu muyimbi-bankunga Asafi kuyambulaka kisalu na yandi ya Nzambi, mpi na nima ya kusoba mabanza na yandi ntangu Yehowa kusungikaka yandi, yandi ndimaka nde: “Nge ke sadisaka mono na malongi na nge ebuna na nima nge ta yamba mono na lukumu.” (Nkunga 73:24) Inki mutindu dyambu yai lenda lungana na beto bubu yai? Inki lukumu kekinga bantu ya kemonisa kikalulu ya kudikulumusa? Katula bangwisana ya mbote mpi ya kyese yina bantu ya mutindu yina takuma na yo ti Yehowa, bo lenda tula kivuvu ya kumona kulungana ya bangogo yai ya kupemama ya Ntotila Davidi: “Bantu yina ke kudikulumusaka, bo ta zinga mbote na ngemba mpenza na ntoto.” Bo tazinga mpenza luzingu ya lukumu na bilumbu kekwisa na ntwala!—Nkunga 37:11.
Keti Nge Keyibuka?
• Inki mutindu Etiene kele mbandu ya muntu ya kudikulumusa yina Yehowa kusongaka lukumu na yandi?
• Na nki mitindu Yehowa Nzambi kumonisaka kikalulu ya kudikulumusa?
• Inki bambandu kemonisa nde Yehowa kesongaka lukumu na yandi na bantu ya kudikulumusa?
• Inki mutindu mbandu ya Daniele kesadisa beto na kuyedisa kikalulu ya kudikulumusa?
[Lupangu ya kele na lutiti 22]
Bo Kele Kikesa Kansi ya Kudikulumusa
Na lukutakanu yina Balongoki ya Biblia (bayina mezabanaka bubu nde Bambangi ya Yehowa) kusalaka na mvu 1919, na Cedar Point, na mbanza Ohio, na Étas unis, mpangi J.F. Rutherford, yina vandaka na bamvula 50 mpi yina vandaka kutwadisa kisalu na ntangu yina, vandaka na kyese na kusala kisalu ya kuyamba banzenza yina kukwisaka na lukutakanu yango na otele, kunata basakosi na bo ti bima yankaka sambu na kwenda kusonga bo bisika na bo ya kulala. Na kilumbu ya nsuka ya lukutakanu ya distrike, yandi syamisaka bawi kiteso ya 7 000 na bangogo yai: “Beno kele ba ambasadere ya Ntotila ya bantotila mpi ya Mfumu ya bamfumu yina kezabisa bantu . . . kimfumu ya lukumu ya Mfumu na beto.” Ata Mpangi Rutherford kuvandaka muntu ya lukwikilu ya ngolo, yina kuzabanaka nde yandi vandaka kutuba ti kundima mpenza mpi ti kikesa kukonda kubuya malongi yina yandi vandaka kundima nde yo kele ya kyeleka, yandi vandaka mpi na kudikulumusa ya masonga na meso ya Nzambi, mpi kudikulumusa yango vandaka kumonana mbala mingi na bisambu yina yandi vandaka kusala na lusambu ya menemene na Betele.
[Kifwanisu ya kele na lutiti 19]
Etiene, yina vandaka kuzaba Masonuku mbote, kukabulaka madya na kudikulumusa yonso
[Kifwanisu ya kele na lutiti 20]
Mabanza ya kudikulumusa ya Manase kusepedisaka Yehowa
[Kifwanisu ya kele na lutiti 22]
Inki kusalaka nde ‘Nzambi kuzola’ Daniele mingi?