Makwela Yina Kele ya Lukumu na Meso ya Nzambi ti ya Bantu
“Kuvandaka na fete mosi ya makwela na bwala Kana . . . Bo bingaka mpi Yesu ti balonguki na yandi na kwenda na fete yango.”—YOANE 2:1, 2.
1. Disolo ya ketubila Yezu na Kana kebenda dikebi na beto na inki?
YEZU, mama na yandi, ti ndambu ya balongoki na yandi kuzabaka kyese yina makwela ya lukumu ya bansadi ya Nzambi lenda pesa. Kristu kukumisaka nkutu feti mosi ya makwela kitoko mingi mpi kuyikaka kyese na feti yango na ntangu yandi salaka kimangu na yandi ya ntete yina Biblia ketubilaka. (Yoane 2:1-11) Mbala yankaka nge mekwendaka dezia na feti ya makwela ya Bakristu yina kezolaka kuvanda na makwela ya kyese mpi kusadila Yehowa. To mbala yankaka nge kezola kuvanda na makwela ya mutindu yina to kusadisa nduku mosi sambu makwela na yandi kununga. Inki beto lenda sala sambu makwela kununga?
2. Inki bansangu kele na Biblia na yina metala makwela?
2 Bakristu mebakisaka nde bandongisila yina kele na Ndinga ya kupemama ya Nzambi kesadisaka mpenza bakala ti nkento yina kezola kukwelana. (2 Timoteo 3:16, 17) Ya kyeleka, Biblia ketubilaka ve mitindu ya sikisiki yina Bakristu fwete sala makwela na bo. Yo kele mpidina sambu bansiku ya bambuta mpi nkutu bansiku ya leta keswaswanaka na kutadila bansi to babwala mpi ntangu yina bantu kezinga. Mu mbandu, na Izraele ya ntama, makwela vandaka kulomba ve mambu mingi. Na kilumbu ya makwela, bakala vandaka kunata nkento na nzo na yandi to na nzo ya tata na yandi. (Kuyantika 24:67; Yezaya 61:10; Matayo 1:24) Dyambu yai ya bakala vandaka kusala na meso ya bantu yonso kuvandaka makwela, kukonda kusala mambu mingi yina kesalamaka na makwela mingi bubu yai.
3. Yezu kuyikaka kyese na nki dyambu yina kusalamaka na Kana?
3 Makwela vandaka kusalama mutindu yina na Izraele. Na nima, bo lendaka kusala feti, bonso yina Yoane 2:1 ketubila. Ba Biblia mingi kebalulaka verse yina mutindu yai: “Makwela mosi kuvandaka na Kana.” Kansi ngogo ya kisina, bo kebalulaka yo mbote nde “fete ya makwela.”a (Matayo 22:2-10; 25:10; Luka 14:8) Disolo yango kemonisa pwelele nde Yezu kuvandaka na feti mosi ya makwela ya Bayuda mpi yandi yikaka kyese na feti yango. Kansi, ngindu ya mfunu kele nde mambu yina vandaka kusalama na makwela na bilumbu ya Yezu meswaswana mpenza ti mambu yina kesalamaka bubu yai.
4. Bakristu yankaka keponaka kusala makwela ya nki mutindu, mpi sambu na nki?
4 Na bansi mingi bubu yai, Bakristu yina kezola kukwela fwete lungisa mambu yina nsiku ya leta kelombaka. Kana bo sala mutindu yina, bo lenda kwelana na konso mutindu yina leta kendimaka. Yo lenda vanda kaka dyambu mosi ya fyoti mpi ya kukonda mindondo yina tasalama na lutwadisu ya zuzi, ya bourgmestre, to ya nsadi mosi ya Nzambi yina leta mepesa nswa. Bakristu yankaka keponaka na kukwelana mutindu yai, ziku bo kebingaka mwa bampangi na bo ya kinsuni to ya kimpeve sambu bo vanda batemwe ya makwela na bo to kaka sambu na kusepela ti bo na dibaku yina ya mfunu. (Yeremia 33:11; Yoane 3:29) Kiteso mosi, bankaka dyaka lenda buya kusadisa feti ya nene yina talomba kuyidika mambu mingi mpi kubasisa mbongo mingi. Kansi, mbala yankaka bo lenda lamba mwa madya mpi kudya yo kumosi ti mwa banduku na bo ya ngolo. Ata konso mutindu yina beto kezola kusala yo, beto fwete bakisa nde Bakristu yankaka ya kuyela na kimpeve lenda vanda na bangindu yina meswaswana ti bangindu na beto.—Roma 14:3, 4.
5. Sambu na nki Bakristu mingi kezolaka nde bo sadila bo diskure ntangu bo kekwelaka, mpi diskure yango ketubilaka inki?
5 Kana bo mekwelana, bankwelani mingi ya Bakristu keponaka nde bo sadila bo diskure ya mesimbama na Biblia na makwela na bo.b Bo kendimaka nde Yehowa muntu kuyantikisaka makwela, mpi nde na Ndinga na yandi, yandi kepesaka bandongisila ya mayele ya kemonisa mutindu makwela lenda nunga mpi kunata kyese. (Kuyantika 2:22-24; Marko 10:6-9; Efezo 5:22-33) Bankwelani mingi kezolaka nde bampangi na bo ya kimpeve ti ya kinsuni kusepela ti bo na kilumbu yina. Kansi, inki mutindu beto fwete tadila bametode ti mambu ya kuswaswana yina minsiku ya leta kelombaka sambu na kukwelana, mpi nkutu bikalulu yina bantu ya insi to bwala mosi kendimaka? Na disolo yai, beto tatubila mutindu mambu yango kesalamaka na bisika mingi. Mambu yankaka lenda swaswana mpenza ti yina nge mezaba to ti yina kesalamaka na insi to bwala na beno. Kansi, nge lenda mona mwa minsiku to mambu ya mutindu mosi yina bo kesadilaka na bisika mingi mpi yina kele mfunu sambu na bansadi ya Nzambi.
Makwela ya Lukumu Kelungisaka Mambu ya Leta Kelombaka
6, 7. Sambu na nki beto fwete tula dikebi na mambu yina leta kelombaka sambu bantu kukwelana?
6 Ata Yehowa muntu kuyantikisaka makwela, bamfumu ya leta kevandaka na kiyeka na mambu yina bantu ya kezola kukwelana fwete sala. Yo mefwana nde yo vanda mutindu yina, sambu Yezu kutubaka nde beno pesa bima ya Kaisala na Kaisala, kansi “ya Nzambi, beno pesa na Nzambi.” (Marko 12:17) Mutindu mosi, ntumwa Polo kutubaka nde: “Konso muntu fweti lemfuka na bamfumu ya leta, sambu Nzambi muntu ke pesaka bamfumu yonso kiyeka na kuyala; bamfumu yonso yina ke yalaka ntangu yai, [bo ketulaka bo na bisika na bo ya kuswaswana na nzila ya Nzambi, NW].”—Roma 13:1; Tito 3:1.
7 Na bansi mingi, Kaisala to bamfumu ya leta, kezengaka nani muntu mefwana na kukwela. Yo yina, kana Bakristu zole, yina kele ti nswa ya kukwelana na kutadila bansiku ya Biblia, kezola kukwelana, bo fwete zitisa bansiku ya leta ya insi to ya bwala na bo. Bansiku yango lenda lomba kubaka mukanda ya kendimisa nde bantu mekwelana, kusadisa makwela na nsadisa ya muntu mosi ya leta mepesa nswa ya kukwedisa bantu, mpi mbala yankaka kusonikisa na leta makwela yina mesalama dezia. Ntangu Kaisali Augusti kulombaka bantu na “kusonikisa bazina,” Maria ti Yozefi kulemfukaka na nsiku yina mpi bo kwendaka na Betelemi sambu na “kusonikisa bazina na bo.”—Luka 2:1-5.
8. Ntangu bantu kekwelanaka, bo kesalaka lusilu na meso ya nani, mpi Bambangi ya Yehowa kesalaka nki sambu na kumonisa nde bo mebakisa yo?
8 Ntangu Bakristu zole mekwelana na mutindu yina kewakana ti bansiku ya leta mpi ya bantu kendimaka, bo kesalaka lusilu na meso ya Nzambi. Yo yina, Bambangi ya Yehowa kevutukilaka ve makwela na kusadisaka dikwela mosi na mitindu mingi yina leta kendimaka, bo kevutukilaka mpi ve balusilu ya makwela, mu mbandu kana makwela na bo melungisa bamvula 25 to 50. (Matayo 5:37) (Mabundu yankaka kendimaka ve makwela yina bantu mesala na ntwala ya leta, mpi bo ketubaka nde nganga-Nzambi to ntwadisi ya dibundu fwete sadisa makwela yango to kutuba nde bantu yango mekwelana sambu makwela yina kundimama.) Na bansi mingi, leta kepesaka Mbangi ya Yehowa mosi nswa ya kusadisa makwela. Kana yo kele mutindu yina, ntembe kele ve nde mpangi yango tasadisa yo kumosi ti diskure ya makwela na Nzo ya Kimfumu. Yo kele kisika ya lusambu ya kyeleka mpi ya mefwana sambu na diskure ya makwela, dyambu yina Yehowa meyantikisaka.
9. (a) Sambu na yina metala makwela na ntwala ya leta, inki Bakristu yina kezola kukwelana lenda pona na kusala? (b) Na nki mutindu bo lenda lomba lusadisu ya bankuluntu ntangu bo keyidika makwela?
9 Na bansi yankaka, nsiku kelombaka nde bankwelani kukwelana na biro ya leta, mu mbandu na komine to na ntwala ya muntu yina leta mepesaka nswa ya kukwedisa bantu. Mbala mingi, na nima ya kitambi yai ya nsiku kendimaka, Bakristu kesadisaka diskure ya makwela na Nzo ya Kimfumu kaka kilumbu yina to kilumbu yina melanda. (Na nima ya makwela na ntwala ya leta, yo tavanda ve mbote nde bo lutisa bilumbu mingi na ntwala ya kusala diskure, sambu na meso ya Nzambi ti ya bantu, yika mpi ya dibundu, bo kele dezia ya kukwelana.) Kana bankwelani yina mekwelana na ntwala ya leta kezola kusadisa diskure na Nzo ya Kimfumu, bo fwete lomba ntete nswa na bankuluntu yina kele na Komite ya Kisalu ya Dibundu. Bankengi yai tazikisa kana bankwelani yango kele ti bikalulu ya mbote mpi kana ntangu yina bo tasala diskure yango tavalangasa ve manaka ya balukutakanu mpi baprograme yankaka yina kesalamaka na Nzo ya Kimfumu. (1 Korinto 14:33, 40) Bo tatadila mpi bansoba yina bankwelani lenda lomba na kusala na Nzo ya Kimfumu sambu na kubongisa yo mpi kutala kana bo tapesa luzayisu na dibundu to ve.
10. Kana bankwelani kukwelanaka dezia na ntwala ya leta, inki mutindu diskure tasalama?
10 Nkuluntu yina kesala diskure ya makwela fwete sala yo na mutindu yina ketunga na kimpeve, ti luzitu mpi tiya. Kana bankwelani yina kukwelanaka dezia na ntwala ya leta, yandi tazabisa yo pwelele nde bo kwelanaka dezia na kuwakana ti nsiku ya Kaisala. Kana bo tubaka ve balusilu ya makwela na ntangu bo kwelanaka na ntwala ya leta, bo tasala yo na diskure.c Kansi, kana bo tubaka yo dezia mpi bo kezola kutuba yo dyaka na ntwala ya Yehowa ti ya dibundu, bo tasadila bangogo yina kemonisa nde bo tubaka yo dezia, sambu na kumonisa nde bo “vukisaka” bo dezia.—Matayo 19:6; 22:21.
11. Na bisika yankaka, inki mutindu bantu kekwelanaka, mpi nki ntangu diskure fwete salama?
11 Na bisika yankaka, nsiku kelombaka ve kusala kima mosi ya sikisiki sambu bantu kukwelana, ata nkutu na ntwala ya muntu mosi ya leta. Sambu na kukwelana, bankwelani fwete fulusa mpi kutula maboko na formilere mosi ya leta meyidikaka dezia, ebuna kupesa yo na mfumu mosi ya leta. Mfumu yina tasonikisa makwela na bo na mukanda ya leta mpi tapesa bo sertifika ya makwela. Na ntangu yina bantu takuma kutadila bo bonso bakala ti nkento ya mekwelaka, mpi dati yina kele na sertifika tavanda dati ya makwela na bo. Mutindu beto tubilaka yo na ntwala, Bakristu yina mekwelana mutindu yai lenda sepela nde bo sadila bo diskure na Nzo ya Kimfumu, mbala mosi na nima ya kusonikisa makwela na leta. Mpangi ya kuyela na kimpeve yina bo tapona sambu na kusala diskure tazabisa bantu yonso yina tavanda na diskure yina nde bankwelani yina mekatuka kusonikisa dezia makwela na bo na leta. Kana bo tasala balusilu, bo tasala yo mutindu beto metendula na paragrafe 10 mpi na noti yina kele na paragrafe yango. Bantu yina tavanda na diskure na Nzo ya Kimfumu tasepela ti bo mpi tabaka mambote ya bandongisila ya Ndinga ya Nzambi yina mutubi tapesa.—Kitoko 3:11.
Makwela ya Bwala mpi ya Ntwala ya Leta
12. Makwela ya bwala kele inki, mpi yo kele mayele na kusala nki na nima ya makwela ya mutindu yina?
12 Na bansi yankaka, bantu kekwelanaka na makwela yina beto lenda binga nde makwela ya bwala (mariage coutumier). Makwela yai ketadila ve bantu zole ya kezingaka kumosi, kansi ya mekwelanaka ve. Yo ketadila mpi ve bankwelani yina kezingaka kumosi na kuwakana ti bansiku ya bwala na bo kansi yina mendimama ve na bansiku ya leta ya metadila makwela.d Kansi, makwela ya bwala ya beto kezola kutubila awa ketadila makwela yina bantu kekwelanaka na kutadila kinkulu ya dikanda to ya kisika bo kezinga mpi yina bantu yonso kendimaka. Yo lenda vanda kupesa mpi kundima bima ya makwela, yina kesalaka nde bantu kukwelana na kuwakana ti nsiku ya leta mpi ya Biblia. Guvernema kemonaka makwela yai nde yo kele mfunu mingi, yo mefwana, mpi yo kewakana ti bansiku. Kansi na nima, yo kevandaka mbala mingi mbote na kusonikisa makwela yina ya bwala na leta, mpi ntangu bo tasala mutindu yina, mfumu ya leta tapesa bo sertifika ya makwela. Kusonikisa makwela kevandaka lutaninu sambu na bankwelani to sambu na nkento kana bakala na yandi mefwa mpi sambu na konso mwana yina bo tabuta. Dibundu fwete syamisa bankwelani yina mesala makwela ya bwala na kusonikisa yo na leta kukonda kusukinina. Kima ya kesepedisa kele nde, na nsi ya Nsiku ya Moize, bo vandaka kusonikisa makwela mpi bana yina vandaka kubutuka na mikanda ya leta.—Matayo 1:1-16.
13. Na nima ya makwela ya bwala, inki mambu mutubi lenda yibusa bantu ntangu yandi kesala diskure?
13 Bankwelani yina mevukana na makwela ya mutindu yai na kuwakana ti nsiku kekumaka bakala ti nkento ya makwela ntangu makwela yai kesalamaka. Mutindu beto tubilaka yo na ntwala, Bakristu yina kesalaka makwela ya bwala lenda zola kusadisa diskure ya makwela mpi kutuba balusilu ya makwela na Nzo ya Kimfumu. Kana bo tasala diskure, mutubi tazabisa bantu nde bankwelani yina kukwelanaka dezia na kuwakana ti bansiku ya Kaisala. Bo tasala diskure mosi mpamba. Makwela kele kaka mosi, disongidila makwela ya bwala (na mbandu yai) mpi diskure mosi ya mesimbama na Biblia. Kusala nde bilumbu mingi ve kuluta na kati ya makwela ya bwala ti diskure (kuluta mbote yo salama kilumbu mosi) kesadisaka na kupesa lukumu na makwela ya Bukristu na meso ya bantu yonso.
14. Inki Mukristu lenda sala kana nsiku ya insi to ya bwala na bo kendimaka makwela ya bwala ti na ntwala ya leta?
14 Na bansi yankaka yina leta kendimaka makwela ya bwala, bo kesalaka mpi makwela na ntwala ya leta (mariage civil). Mbala mingi makwela na ntwala ya leta kesalamaka na ntwala ya muntu mosi ya leta, mpi yo lenda lomba kutuba balusilu ya makwela mpi kutula maboko na mukanda ya bo kesonikisaka makwela na leta. Bankwelani yankaka kezolaka makwela na ntwala ya leta kuluta makwela ya bwala. Sambu leta kendimaka makwela yonso zole, mfunu kele ve ya kusala yo yonso zole. Mambu ya beto tubilaka na baparagrafe 9 ti 10 na yina metala diskure mpi balusilu ya makwela metadila mpi makwela na ntwala ya leta. Dyambu ya mfunu kele nde bankwelani kukwelana na mutindu yina kepesa Nzambi ti bantu lukumu.—Luka 20:25; 1 Piere 2:13, 14.
Beno Landa na Kuzitisana
15, 16. Inki kele mfunu ya luzitu na makwela?
15 Ntangu dikambu mosi kubasikaka na makwela ya ntotila ya Persia, ndongisi na yandi ya ntete na zina ya Memukani kupesaka ndongisila mosi ya zolaka kusala nde ‘konso nkento kuzitisa bakala na yandi.’ (Estere 1:20) Na makwela ya Bakristu, yo kelombaka ve nde ntotila mosi kupesa nsiku yai, sambu bankento mezaba nde bo fwete zitisa babakala na bo. Mutindu mosi, babakala ya Bakristu ‘kezitisaka’ bankento na bo mpi kepesaka bo lukumu. (Bingana 31:11, 30; 1 Piere 3:7) Bankwelani fwete vingila ve nde bo sala bamvula mingi na makwela na ntwala ya kuyantika kuzitisana. Bo fwete monisa yo banda na luyantiku, disongidila banda na kilumbu ya makwela.
16 Luzitu yina bakala ti nkento fwete pesana, fwete suka ve kaka na kilumbu ya makwela. Kana nkuluntu mosi tasala diskure ya makwela, yandi fwete monisa mpi luzitu na diskure yango. Yandi fwete vanda ketubila ntetentete bankwelani yina. Sambu na kupesa bo lukumu, mutubi fwete kotisa ve mambu ya kesekisa na diskure yango. Yandi fwete kotisa ve mingimingi mambu na yandi mosi yina lenda pesa bankwelani mpi bantu yankaka nsoni. Kansi, yandi tasala yonso sambu na kusala yo ti tiya mpi na mutindu yina tapesa bankwelani kikesa. Yandi tabenda dikebi na Muntu yina kuyantikisaka makwela ti na bandongisila na yandi ya mbote. Ya kyeleka, diskure yina nkuluntu kesala na luzitu yonso tasadisa sambu makwela yina kupesa Yehowa Nzambi lukumu.
17. Sambu na nki yo kelomba kuzitisa bansiku ya leta na makwela ya Bukristu?
17 Ntembe kele ve nde na disolo yai, nge memona bangindu mingi ya metala mambu yina leta kelombaka sambu na kukwela. Ziku mambu yankaka ketadila mpenza ve insi to bwala na beno. Ata mpidina, beto yonso fwete bakisa nde yo kele mpenza mfunu nde Bambangi ya Yehowa yina kekwela kuzitisa bansiku ya bwala to ya insi na bo, mpi kulungisa mambu ya Kaisala kelombaka. (Luka 20:25) Polo kulongisilaka beto nde: “Beno pesa na konso muntu konso kima yina ya beno fweti pesa: beno futa mpaku na bantu yina ya beno fweti futa mpaku, beno songa luzitu ti lukumu na bantu yonso yina ya beno fweti songa luzitu ti lukumu.” (Roma 13:7) Ya kyeleka, yo kele mbote kibeni nde yantika kilumbu na bo ya makwela, Bakristu kuzitisa ngidika yina Nzambi metulaka na bilumbu na beto.
18. Inki dyambu yankaka ya metala makwela kelomba nde beto tudila yo dikebi, mpi nki kisika beto lenda zwa bansangu ya ketadila dyambu yai?
18 Na nima ya makwela mingi ya Bakristu, bo kesalaka feti ya nene to ya fyoti, to kekabulaka mwa madya. Yibuka nde Yezu kukwendaka na feti mosi ya makwela. Kana bankwelani tasala feti na nima ya makwela na bo, inki mutindu bandongisila ya Biblia lenda sadisa bo na kuzikisa nde feti yango tapesa Nzambi lukumu mpi tavanda na bupusi na luzingu na bo mpi na dibundu ya Bukristu? Disolo yina melanda tatubila dyambu yai.
[Banoti na nsi ya lutiti]
a Bo lenda sadila ngogo mosi yina sambu na feti yankaka yina kele ve feti ya makwela.—Estere 9:22.
b Bambangi ya Yehowa kesadilaka pula mosi ya diskure ya makwela ya minuta 30 yina kele na ntu-dyambu, “Makwela ya Lukumu na Meso ya Nzambi.” Diskure yai ketubilaka bandongisila ya mbote ya Biblia yina kele na mukanda Kinsweki ya Kyese ya Dibuta ti na mikanda yankaka ya Bambangi ya Yehowa. Diskure yina kele mfunu sambu na bantu yina mekwela mpi sambu na bantu yina kekwendaka na makwela yango.
c Kana nsiku ya insi to ya bwala na beno kelombaka ve dyambu yankaka, beto kesadilaka balusilu yai ya kekumisaka Nzambi. Sambu na bakala: “Mono [zina ya bakala] mebaka nge [zina ya nkento] bonso nkento na mono ya makwela, mpi mono kesila na kuzola nge na ntima ya mvimba mutindu nsiku ya Nzambi yina kele na Masonuku ya Santu ketuba sambu na babakala ya Bakristu, na ntangu yonso ya beto tazinga awa na ntoto na kuwakana ti ngidika ya makwela ya Nzambi metulaka.” Sambu na nkento: “Mono [zina ya nkento] mebaka nge [zina ya bakala] bonso bakala na mono ya makwela, mpi mono kesila na kuzola nge na ntima ya mvimba mpi na kuzitisa nge na mudindu, mutindu nsiku ya Nzambi yina kele na Masonuku ya Santu ketuba sambu na bankento ya Bakristu, ntangu yonso ya beto tazinga awa na ntoto na kuwakana ti ngidika ya makwela ya Nzambi metulaka.”
d Nzozulu ya Nkengi ya Kifalansa ya Septembri 15, 1963, lutiti 575, kutubilaka mambu ya metala makwela ya bantu yina kezingaka kumosi kukonda kukwelana.
Keti Nge Keyibuka?
• Sambu na nki beto fwete tula dikebi na mambu yina nsiku ya leta mpi Biblia kelombaka sambu na yina metala makwela?
• Kana Bakristu zole mekwelana na ntwala ya leta, inki bo lenda pona na kusala na nima na yo kukonda kusukinina?
• Sambu na nki bo kesalaka badiskure ya makwela na Nzo ya Kimfumu?
[Kifwanisu ya kele na lutiti 12]
Na Izraele ya ntama, sambu na kumonisa nde yandi mekwela, bakala vandaka kunata nkento na nzo na yandi to na nzo ya tata na yandi
[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]
Na nima ya makwela ya bwala, Bakristu lenda sepela na kusadisa diskure na Nzo ya Kimfumu