Nkinsi ya Makwela ya Kyese Yina Kepesaka Yehowa Lukumu

Welsh Ti Elthea Kukwelanaka Na Soweto, Na Afrika Ya Sudi, Na Mvu 1985. Konso Ntangu Bo Ketalaka Album Ya Bafoto Ya Bo Bakaka Na Nkinsi Ya Makwela Na Bo Ti Mwana Na Bo Ya Nkento, Zinzi, Ebuna Bo Kemonaka Dyaka Mpila Mambu Kulutaka Na Kilumbu Yina Ya Kyese. Zinzi Kewaka Kyese Na Kusosa Bantu Yina Yandi Mezaba Ya Kukwendaka Na Nkinsi Yina. Yandi Kewaka Mpenza Kyese Na Kumona Bafoto Yina Mama Na Yandi Melwata Bilele Ya Kitoko Kibeni.

NKINSI ya makwela kuyantikaka na diskure ya makwela yina kusalamaka na nzo mosi ya nene na Soweto. Na nima kibuka mosi ya batoko yantikaka kuyimba bankunga sambu na kukembila Nzambi. Bo vandaka kuyimba na mingungu iya. Na nima, ntangu bantu yina bo bingaka na nkinsi vandaka kudya, kaseti ya miziki ya bankunga ya Kimfumu vandaka kubula malembe-malembe kuna na nima. Bo pesaka ve bantu malafu yina lenda lausa, mpi bo bulaka ve miziki ya ngolo to kukina. Kansi, bantu yina bo bingaka kuvandaka na kyese na kukutana kisika mosi ti bampangi mpi kupesa bankwelani mbote sambu na kusikisa bo. Mambu yonso kusalamaka na bangunga tatu. Raymond, ya kele Mukristu mpi nkuluntu, keyibuka nde, “yo kele nkinsi ya makwela mosi yina tayibusaka mono bangindu ya mbote ntangu yonso.”

Na ntangu bo vandaka kusala nkinsi na bo, Welsh ti Elthea vandaka bansadi ya luzolo ya mbote na filiale ya Watch Tower Bible and Tract Society ya Afrika ya Sudi. Bo vandaka kaka na mpila ya kusala mwa nkinsi ya fyoti ya makwela. Bakristu mingi meyambulaka kisalu ya ntangu yonso sambu na kusosa bisalu ya kinsuni na mpila nde yo sadisa bo na kuzwa mbongo ya kusadisa nkinsi ya makwela ya nene. Kansi, Welsh ti Elthea kemonaka ve ntima mpasi sambu bo ndimaka na kusala mwa nkinsi ya fyoti ya makwela sambu yo sadisaka bo na kulanda kusadila Nzambi bonso baministre ya ntangu yonso tii kuna mwana na bo Zinzi kubutukaka.

Kansi, nki beto lenda tuba kana bankwelani memona nde bo tabula miziki ya inza mpi bo takina na nkinsi ya makwela na bo? Inki beto lenda tuba kana bo mebaka desizio ya kupesa bantu malafu yina lenda lausa? Inki beto lenda tuba kana bo kele na bamwaye ya kusala nkinsi ya nene mpi ya ngolo? Inki mutindu bo lenda sala sambu nkinsi kuvanda okazio mosi ya kyese yina melunga sambu na bantu yina kesambilaka Nzambi? Beno fwete tadila bangyufula ya mutindu yai na dikebi yonso, sambu Biblia ketuba nde: “Konso mambu yina ya beno ke sala​—ata beno ke dia ata beno ke nwa ata beno ke sala konso mambu ya nkaka​—beno sala mambu yina yonso sambu na kupesa Nzambi lukumu.”​—1 Korinto 10:31.

Yo vanda ve makelele mingi

Yo kele mpasi na kusala nkinsi ya makwela ya kukonda kyese. Kansi, kigonsa ya kulutisa ndilu kele mingi mpi kutula makelele mingi. Na bankinsi mingi ya makwela ya bantu yina kele ve Bambangi, mambu yina kesalamaka kepesaka ve lukumu na Nzambi. Mu mbandu, kikalulu ya kupesa bantu malafu yina lenda lausa na kiteso mosi ya kuluta ndilu kesalamaka mingi. Kansi, yo kele mawa mingi na kumona nde mambu yai kesalamaka mpi na bankinsi ya makwela ya Bakristu.

Biblia kekebisa mutindu yai: “Kunwa malafu mingi ke kumisa nge muntu ya makelele ti ya buzoba.” (Bingana 20:1) Ngogo ya Kiebreo ya bo mebalula nde “muntu ya makelele ti ya buzoba” kezola kutuba “kutula makelele mingi.” Kana malafu yina lenda lausa kepusaka muntu na kuyantika kutuba mingi, yindula nki yo lenda sala kana bantu mingi ya mevukana kisika mosi kunwa malafu ya mutindu yina mingi! Yo ke pwelele nde ba okazio ya mutindu yina kesukininaka ve na kupusa bantu na ‘kunwa ngolo, na kukwendaka na bafete yina ya bantu ke salaka mambu ya kisakasaka, bo ke salaka mpi mambu ya nkaka ya mbi.’ Mambu yai kele na kati ya mambu yina Biblia kebingaka ‘mambu ya kimuntu.’ Yo kesalaka nde muntu yina kezola ve kubalula ntima kubaka ve luzingu ya kukonda nsuka yina tavanda na nsi ya kiyeka ya Kimfumu ya Nzambi.​—Galatia 5:19-21.

Ngogo ya Kigreki ya bo mebalula nde “bantu ke salaka mambu ya kisakasaka,” bo vandaka kusadila yo sambu na kutubila batoko yina vandaka kutambula na balabala na kuyimba, kukina ti kubula miziki na nima ya kunwa malafu mingi. Kana beno pesa malafu ya ngolo kukonda ndilu na nkinsi ya makwela, mpi kana beno bula miziki ngolo mpi kukina na mpila mosi ya keluta ndilu, kigonsa kele mpenza nde nkinsi yina kukituka bonso ya bantu yina ke salaka mambu ya kisakasaka. Kana mambu mekuma mpidina, bantu yina kele ngolo ve lenda bwa kukonda mpasi na mpukumuna mpi kusala mambu yankaka ya kinsuni bonso “pite, bamambu ya nsoni, bamambu ya poto-poto, [to kubwa na] makasi.” Inki kima beno lenda sala na mpila nde bamambu ya mutindu yai ya kimuntu kubebisa ve kyese ya nkinsi ya makwela ya Mukristu? Sambu na kupesa mvutu na ngyufula yai, bika beto tadila mambu yina kusalamaka na nkinsi mosi ya makwela yina Biblia ketubila.

Nkinsi mosi ya makwela yina Yezu kukwendaka

Yezu ti balongoki na yandi bo bingaka bo na kukwenda na nkinsi mosi ya makwela na Kanana ya Galilea. Bo ndimaka na kukwenda na nkinsi yina, ebuna Yezu nkutu kusalaka mpi dyambu mosi sambu na kuyika kyese ya bantu yina kuvandaka na nkinsi yango. Ntangu malafu kumanaka, yandi salaka malafu mingi yankaka ya kuluta ntomo na mpila mosi ya kuyituka. Na nima ya nkinsi ya makwela, ntembe kele ve nde malafu yina kubikalaka kusadisaka bakala yina kukwelaka ya kupesaka mersi ti dibuta na yandi sambu na mwa bilumbu mingi.​—Yoane 2:3-11.

Beto lenda baka malongi mingi na nkinsi ya makwela yina Yezu kukwendaka. Ntete, Yezu ti balongoki na yandi kukwendaka ve na nkinsi yina ya makwela kukonda imvitasio. Biblia ketuba pwelele nde bo bingaka bo na kukwenda na nkinsi. (Yoane 2:1, 2) Mutindu mosi mpi, na bingana zole ya makwela yina yandi pesaka, Yezu vutukilaka mbala mingi na kutubila nde bantu yina kuvandaka pana kele bantu ya bo bingaka.​—Matayo 22:2-4, 8, 9; Luka 14:8-10.

Na bisika mingi bo kevandaka na kikalulu ya kukwenda na nkinsi ya makwela konso muntu kana yandi mosi mezola, yo vanda bo mebinga yandi to ve. Kansi, kusala mpidina lenda kotisa krize ya mbongo. Yo lenda tinda bankwelani yina kele ve na mbongo mingi na kukwenda kudefa mbongo sambu na kupesa madya mingi mpi malafu na bantu yina ntalu na bo mezabana ve. Yo yina, kana bankwelani yina kele Bakristu mebaka desizio ya kusala mwa nkinsi ya fyoti ti ntalu ya mezabana mbote ya bantu yina bo tabinga, bampangi Bakristu yina bo mebinga ve na nkinsi yina fwete bakisa mpi kuzitisa dyambu yina. Bakala mosi yina kukwelaka na mbanza Cape Town, na Afrika ya Sudi, keyibuka nde yandi bingaka kaka bantu 200 na nkinsi ya makwela na yandi. Kansi, bantu kukwisaka 600 na nkinsi, ebuna bo sukininaka ve na kumanisa madya yonso. Na kati ya bantu yina ya yandi bingaka ve kuvandaka ti bantu yina kwendaka kulenga na bisi na bo na mbanza Cape Town na wikendi yina yandi sadisaka nkinsi ya makwela na yandi. Muntu yina vandaka kutwadisa bantu yina kuvandaka na bisi yango vandaka mpangi ya kikanda ya ntama ya dibuta ya nkento yina bo kwelaka. Ebuna yandi yindulaka nde yandi vandaka na nswa ya kunata kibuka ya bantu yina yonso na nkinsi ata yandi solulaka ve na ntwala ti nkento to bakala yina vandaka kukwela!

Ata bo metuba nde bo mebuyisa ve muntu na kukwenda na nkinsi yina bantu mesala, longoki ya kyeleka ya Yezu tabuya kukwenda na nkinsi ya makwela kana bo mebinga yandi ve mpi kudya madya ti kunwa malafu yina bo kepesa na bantu yina bo bingaka. Bantu yina kewaka nzala ya kukwenda ata bo bingaka bo ve fwete kudiyula nde, ‘Kana mono kwenda na nkinsi ya makwela yai, keti yo tamonisa ve nde mono kezolaka ve bantu yina mekatuka kukwelana? Keti yo takotisa ve mubulu mpi kubebisa kyese yina bantu fwete mona na nkinsi yango?’ Na kifulu ya kuyantika kubokuta sambu bo mebinga yandi ve, Mukristu yina kebakisaka makambu lenda tinda nkutu nsangu ya kusikisa na bankwelani mpi kuzodila bo balusakumunu ya Yehowa. Yandi lenda nkutu kuyindula sambu na kusosa mpila ya kusadisa bankwelani na kutindilaka bo dikabu sambu na kuyika kyese na kilumbu ya nkinsi ya makwela na bo.​—Longi 7:9; Efezo 4:28.

Makambu kele na ntu ya nani?

Na bisika yankaka na Afrika ya Sudi, bo kevandaka ti kikalulu yai: bantu ya kikanda yina mekuma bambuta, bo bantu keyidikaka bankinsi ya makwela. Bankwelani lenda monisa ntonda sambu na mambu ya mutindu yai, sambu yo kekatulaka bo kilo ya kubasisa mbongo mingi. Bo lenda mona mpi nde mambu kele dyaka ve na ntu na bo sambu na mambu yonso yina lenda bwa. Kansi, na ntwala ya kundima konso lusadisu yina bampangi na bo ya ntima ya mbote kezola kupesa bo, bankwelani fwete zikisa kana bantu yina tayidika mambu tazitisa bangindu na bo na mpila bo mosi kezodila nde mambu kuluta.

Ata Yezu vandaka Mwana ya Nzambi yina “katukaka na zulu,” kima mosi ve kemonisa nde yandi lutaka na ntwala sambu na kuyantika kutwadisa mambu yonso na nkinsi ya makwela yina kusalamaka na Kanana. (Yoane 6:41) Kansi, Biblia kemonisa nde kele na muntu yankaka ya bo ponaka sambu yandi vanda “muntu ke sadisa fete [“direktere ya nkinsi,” NW].” (Yoane 2:8) Ebuna, muntu yai fwete pesa lapolo na mfumu ya dibuta ya mpa, disongidila bakala yina kekwela.​—Yoane 2:9, 10.

Bakristu yina kele bampangi ya muntu yina kekwela fwete zitisa mfumu ya Nzambi metula na dibuta yai ya mpa. (Kolosai 3:18-20) Mambu yonso yina tabwa na nkinsi ya makwela tavanda na ntu na yandi. Yo yina, bakala yina kekwela fwete vanda na bukatikati mpi, kana mpila kele, yandi fwete waka mpi bangindu ya nkento yina yandi kekwela, ya bibuti na yandi, mpi ya babokilo na yandi. Kansi, kana bampangi na yandi kezola kaka kuyidika mambu na mpila mosi ya kewakana ve na mutindu bankwelani kezodila, pana bankwelani fwete buya lusadisu na bo na malembe yonso mpi kuyidika bo mosi mwa nkinsi ya fyoti na bamwaye na bo. Kana mambu kusalama mpidina, ata kima mosi ve tabikila bankwelani bangindu ya mbi yina tapesa bo mpasi na ntima. Mu mbandu, na nkinsi ya makwela mosi na Afrika, mpangi na bo mosi ya kele ve Mukristu yina kuvandaka bonso mfumu ya nkinsi kusalaka diskure sambu na kupesa lukumu na bambuta yina mefwaka!

Mbala mingi bankwelani kekatukaka na kisika ya nkinsi sambu na kuvutuka na nzo na ntwala nde nkinsi kumana. Kana mpidina, bakala fwete wakana ti bantu yina kele na mukumba ya kutala mutindu nkisi keluta na mpila nde bo zitisa bansiku ya Biblia na nima mpi nde nkinsi kumana na ntangu ya mbote.

Kuyidika mambu mbote mpi na bukatikati

Ntembe kele ve nde, madya ya kitoko vandaka mingi na nkinsi ya makwela yina Yezu kukwendaka, sambu Biblia kebinga yo nkinsi ya makwela. Mutindu beto monaka, malafu kuvandaka mpi mingi. Ntembe kele ve nde, miziki ya kitoko ti makinu ya mbote kuvanda sambu mambu vandaka kusalama mpidina na luzingu ya Bayuda. Yezu monisaka yo na kingana na yandi ya mwana ya zoba. Tata yina ya kuvandaka na kimvwama mingi yina bo ketubila na disolo yina vandaka na kyese mingi mpila mwana na yandi ya kubalulaka ntima kuvutukaka. Yo yina yandi tubaka nde: “[Beto dya, NW], beto sala fete.” Yezu kumonisaka nde, na nkinsi yango ‘bantu kukinaka miziki.’​—Luka 15:23, 25.

Kansi, kima ya kebenda dikebi kele nde Biblia ketubila ve kibeni miziki ti makinu na nkinsi ya makwela yina kusalamaka na Kanana. Yo lenda monana bonso na masolo yonso ya makwela yina Biblia ketubilaka, ata kisika mosi ve yo ketubilaka makinu. Yo ke pwelele nde, na kati ya bansadi ya ntama ya kwikama ya Nzambi, ata bo vandaka kukina, makinu vandaka ve kima ya ntetentete. Keti beto lenda baka dilongi na mambu yai?

Na makwela mingi yina kesalamaka na Afrika, bo kebulaka miziki ti ba radio ya kele na ngolo mingi. Miziki kebulaka ngolo mingi na mpila nde bantu yina bo bingaka na nkinsi kekukaka ve kusolula mbote sambu na makelele ya miziki. Mbala mingi, ata madya memana, kansi makinu kemanaka ve, nkutu yo kekumaka ngolo mpi kuluta ndilu. Olie yo vanda nkinsi ya makwela, yo kekumaka nkinsi ya makinu. Dyaka, mbala mingi miziki ya ngolo kebendaka dikebi ya bantu yina kekwisaka na mubulu, banzenza yina kekwisaka na nkinsi kukonda imvitasio.

Beto monaka nde masolo ya Biblia yina ketubilaka nkinsi ya makwela ketubilaka ve mingi miziki ti makinu, keti dyambu yai fwete twadisa ve bankwelani na kuyidika nkinsi ya makwela yina tapesa lukumu na Yehowa? Sambu na kuyidika bankinsi ya makwela mingi ya mekatuka kusalama ntama mingi ve na ndambu ya sudi ya Afrika, baleke mingi yina kele Bakristu ya bo ponaka sambu na kusala kimvuka ya bantu yina tavanda ti bankwelani, vandaka kulutisa bangunga mingi na kulonguka makinu ya mpasi kibeni. Bangonda mingi bo sadilaka ntangu na bo mingi kaka na kusala mambu yina. Kansi Bakristu fwete ‘sadila ntangu’ sambu na ‘mambu ya kuluta mfunu,’ bonso kisalu ya kulonga nsangu ya mbote, kusala kulonguka ya muntu yandi mosi, mpi kukwenda na balukutakanu ya Bukristu.​—Efezo 5:16; Filipi 1:10.

Kana beto tala kiteso ya malafu yina Yezu kusalaka, yo kemonana nde nkinsi ya makwela yina kusalamaka na Kanana vandaka ya nene, mpi ya kuyidika mbote. Kansi, beto lenda tula ntima nde yo vandaka ve ntangu ya kutula makelele mingi mpi ya kusala mambu ya buzoba, mpi nde bantu yina bo bingaka kunwaka ve malafu yina lenda lausa bantu na kulutisaka ndilu mutindu bo vandaka kusala na bankinsi yankaka ya makwela ya Bayuda. (Yoane 2:10) Inki kendimisa beto nde mambu yai kusalamaka mpidina? Sambu Mfumu Yezu Kristu vandaka na nkinsi yango. Sambu na kati ya bantu yonso, Yezu zolaka kuvanda muntu ya ntete na kulemfuka na ntuma ya Nzambi yina metala banduku ya mbi. “Kuta kinduku ve na bantu yina ke nwaka malafu mingi.”​—Bingana 23:20.

Yo yina, kana bankwelani mebaka desizio ya kupesa bantu malafu yina lenda lausa to konso nki malafu yina ya ngolo na nkinsi na bo ya makwela, bo fwete sala na mpila nde bantu yina kele mpenza bambuta kutwadisa dyambu yai. Ebuna kana bo mebaka desizio ya kubula miziki, bo fwete pona bankunga ya mbote mpi kutula muntu mosi ya kele mbuta sambu na kulandaka kiteso ya volime ya miziki. Bantu yina beno mebinga na nkinsi fwete vanda ve na nswa ya kulomba nkunga mosi to kutula nkunga yina beno zaba mbote ve to kutombusa volime ya miziki na kiteso mosi ya kuluta. Kana bantu takina, bo fwete sala yo na mpila mosi ya kepesa lukumu mpi na kiteso mosi ya kukonda kulutisa ndilu. Kana bampangi ya bantu yina kekwela yina kele ve Bakristu to yina kele Bakristu ya kuyela kubanda kukina na mutindu mosi ya kesonga ve luzitu to kuyantika kunikisa luketu na mpila mosi ya ketedimisa mawi, bakala yina kekwela lenda lomba nde bo katula miziki yina mpi kutula yankaka to na mayele yonso yandi talomba nde bo zenga makinu yina. Kana ve, nkinsi ya makwela tabeba mpi yo kuma kisika bantu kekwenda kusonga nitu na bo mpi yo lenda budisa bantu yankaka sakuba.​—Roma 14:21.

Sambu na bigonsa yina kemonanaka na bankunga, miziki ya ngolo, mpi malafu mingi yina lenda lausa, babakala mingi yina vandaka kukwela bakaka desizio nde bima yai kukota ve na nkinsi ya makwela na bo. Bantu mingi mebokutilaka bo sambu bo salaka mpidina, kansi beto fwete sikisa bantu ya mutindu yina sambu na luzolo na bo ya kukatula mambu yonso yina lenda nata nsoni na zina ya santu ya Nzambi. Kansi, babakala yankaka kuyidikaka miziki ya mbote, kiteso ya ntangu bantu takina, mpi bo pesaka malafu yina lenda lausa na kiteso ya kufwana. Konso desizio yina yandi tabaka, makambu yonso tabwa na ntu ya bakala yina kekwela sambu na bima yonso yina yandi mepesa nswa nde yo salama na nkinsi na yandi ya makwela.

Na Afrika, bantu mingi yina kele ve ya kuyela kesepilaka ve na bankinsi ya makwela ya lukumu yina Bakristu kesadisaka mpi bo ketubaka nde yo kevandaka bonso nde bo kwendaka na matanga. Kansi, ngindu ya mutindu yina kele ve ngindu mosi ya bukatikati. Bisalu ya masumu ya nitu lenda pesa muntu mwa kyese fyoti, kansi yo kebikaka Bakristu na kansansa ya ketungisaka bo mpi yina kefingisaka zina ya Nzambi. (Roma 2:24) Kansi, mpeve santu ya Nzambi kebutaka kyese. (Galatia 5:22) Bankwelani mingi yina kele Bakristu keyibukaka na kyese yonso kilumbu ya nkinsi ya makwela na bo, sambu bo kezaba nde yo vandaka kilumbu mosi ya kyese kansi yo vandaka ve kilumbu ya ‘kupesaka muntu mpasi.’​—2 Korinto 6:3.

Tii bubu yai, Welsh ti Elthea kevilaka ve bakomantere ya mbote yina bampangi na bo yina kele ve Bakristu ya kukwisaka na nkinsi ya makwela na bo vandaka kusala. Muntu mosi kutubaka nde: “Beto melemba na bankinsi ya makwela ya makelele mingi ya kesalama na bilumbu yai. Yo vandaka kyese mingi na kukwenda na nkinsi ya makwela ya kitoko mpidina sambu yo balula beto mabanza.”

Kima ya kuluta mfunu kele nde, bankinsi ya makwela ya kyese mpi ya luzitu yina Bakristu kesalaka kepesaka lukumu na Muntu yina kusalaka makwela, Yehowa Nzambi.

[Lupangu/​Kifwanisu ya kele na lutiti 32]

MAMBU YA KUSUNGIMINA NA NKINSI YA MAKWELA

• Kana beno mebinga mpangi na beno yina kele ve Mukristu sambu na kutuba konso dyambu yina, keti beno mezikisa nde yandi takotisa ve mambu ya kewakana na nsiku ya bambuta?

• Kana beno tabula miziki, keti beno mepona kaka bankunga ya mbote?

• Keti miziki na beno tabula na volime ya kufwana?

• Kana beno mendima nde bantu takina, keti yo tasalama na mpila mosi ya luzitu?

• Keti beno tapesa malafu yina lenda lausa na kiteso ya kufwana?

• Keti bantu yina kele mpenza bambuta bantu tatwadisa mutindu ya kukabula yo?

• Keti beno metula ntangu ya mbote ya kumanisa nkinsi ya makwela?

• Keti bantu yina kele mpenza bambuta tasungimina sambu mambu yonso kutambula mbote tii na nsuka?