Bika Dibundu Kukuma Ngolo

‘Dibundu vandaka kuzinga na ngemba mpi yo vandaka kukuma ngolo.’​—BISALU 9:31.

1. Inki bangyufula bantu lenda yula sambu na “dibundu ya Nzambi”?

NA KILUMBU ya Pantekoti ya mvu 33 T.B., Yehowa kundimaka kimvuka mosi ya balongoki ya Kristu bonso dikanda ya mpa, “Israele ya Nzambi.” (Galatia 6:16) Bakristu yai ya kupakulama kuzabanaka mpi bonso “dibundu ya Nzambi” mutindu Biblia kebinga bo. (1 Korinto 11:22) Kukuma dibundu ya Nzambi vandaka kutendula inki? Inki mutindu bo zolaka kuyidika “dibundu ya Nzambi”? Inki mutindu yo zolaka kusala na ntoto, ata bantu na yo kezinga na konso kisika yina? Mpi nki mutindu yo kele ti bupusi na luzingu mpi na kyese na beto?

2, 3. Inki mutindu Yezu kumonisaka nde dibundu tavanda ya kuyidika?

² Mutindu beto tubilaka yo na disolo ya meluta, Yezu kutubilaka dibundu yai ya balongoki na yandi ya kupakulama, ntangu yandi songaka ntumwa Piere nde: “Na zulu ya ditadi yina [Yezu Kristu] mono ta tunga dibundu na mono. Ata lufwa ta simba yo ve.” (Matayo 16:18) Dyaka, ntangu yandi vandaka ti bantumwa na yandi, yandi pesaka bantuma ya kemonisa mutindu dibundu yina bo zolaka kukangula ntama mingi ve tasalaka mpi mutindu bo tayidika yo.

³ Na bangogo mpi na bisalu, Yezu kulongaka nde bantu yankaka na kati ya dibundu tabaka kisika ya ntete. Bo tasala yo na kusadilaka bantu yankaka. Kristu kutubaka nde: “Beno zaba nde bantu yina ya bo ke bingaka nde bo kele bamfumu, bo ke yalaka bantu na kingolo-ngolo. Beno zaba mpi nde bantu ya nene ke songaka bo nde bo ke na kiyeka. Kansi yo kele mpidina ve na kati na beno. Kana muntu mosi na kati na beno zola vanda mbuta, yandi fweti sadila bantu ya nkaka. Ebuna kana muntu mosi na kati na beno zola vanda mfumu, yandi fweti vanda mpika ya bantu yonso.” (Marko 10:42-44) Yo ke pwelele nde, “dibundu ya Nzambi” zolaka ve kusalama kaka na bantu ya mekabwana konso muntu na kisika na yandi, disongidila dibundu mosi ya kele ve ya kuyidika. Kansi, yo zolaka kuvanda ya kuyidika na ndonga, ti bantu yina kewakana mpi kesala kumosi.

4, 5. Inki mutindu beto mezaba nde dibundu zolaka kuvanda ti mfunu ya malongi ya kimpeve?

⁴ Muntu yina zolaka kuvanda Mfumu ya “dibundu [yina] ya Nzambi” kumonisaka nde bantumwa na yandi ti bantu yankaka yina yandi longaka zolaka kuvanda ti mikumba ya sikisiki na dibundu. Bo zolaka kusala inki? Mukumba mosi ya mfunu zolaka kuvanda ya kupesa malongi ya kimpeve na bantu ya dibundu. Yibuka nde Yezu yina kufutumukaka, kuzabisaka Piere mambu yai na meso ya bantumwa na yandi yankaka: “Simoni, mwana ya Yoane, . . . keti nge ke zolaka mono?” Piere kuvutulaka nde: “E, Mfumu, nge zaba nde mono ke zolaka nge.” Yezu kuzabisaka yandi nde: “Keba bana-mameme na mono. . . . Keba mameme na mono.” (Yoane 21:15-17) Yo vandaka mukumba mosi ya nene kibeni!

⁵ Bangogo ya Yezu kesadisa beto na kubakisa nde bo kefwanisa bantu yina bo kevukisa na kati ya dibundu ti mameme na kati ya lupangu. Mameme yai, disongidila Bakristu ya babakala, ya bankento, mpi bana, zolaka kuvanda ti mfunu ya madya ya kimpeve mpi nde bo gungula bo mbote-mbote. Dyaka, sambu Yezu kupesaka balongoki na yandi yonso mukumba ya kulonga bankaka mpi ya kukumisa bantu balongoki, konso muntu ya mpa yina kekuma dimeme na yandi zolaka kuvanda ti mfunu nde bo longa yandi mutindu ya kulungisa mukumba yai ya mekatukaka na Nzambi.​—Matayo 28:19, 20.

6. Inki bangidika bo bakaka na “dibundu ya Nzambi” yina kusalamaka ntama mingi ve?

⁶ Ntangu bo salaka “dibundu ya Nzambi,” bantu na yo vandaka kuvukana mbala na mbala sambu na kubaka malongi mpi kupesana kikesa: “Bo vandaka kutula ngolo sambu na kuwa malongi ya bantumwa, na kuzinga na kimpangi, na kudia na kimvuka na Mesa ya Mfumu ti na kusamba Nzambi.” (Bisalu 2:42, 46, 47) Dyambu yankaka ya mfunu na disolo yai kele nde bo ponaka babakala yankaka, yina kulungisaka mambu ya Biblia kelombaka, sambu na kulungisa mikumba yankaka ya sikisiki. Bo vandaka kupona bo ve sambu bo tangaka mingi, to na kutadila mayele na bo. Babakala yango vandaka ya kufuluka “na mpeve ya Nzambi” mpi “na mayele mingi.” Etiene kuvandaka na kati na bo, ebuna disolo ketuba nde yandi vandaka “ya kufuluka na mpeve ya Nzambi ti na lukwikilu mingi.” Sambu bo vandaka ya kuyidika na mabundu, “nsangu ya Nzambi vandaka kwenda ndambu na ndambu. Ntalu ya bakristo vandaka kwisa mingi na Yeruzalemi.”​—Bisalu 6:1-7.

Babakala ya Nzambi Kusadilaka

7, 8. (a) Inki kuvandaka mukumba ya bantumwa ti bambuta ya dibundu ya Yeruzalemi na kati ya Bakristu ya ntete? (b) Inki kusalamaka ntangu bo pesaka bantuma na nzila ya mabundu?

⁷ Bantumwa bantu vandaka kubaka kisika ya ntete na dibundu ya mvu-nkama ya ntete, kansi bo vandaka ve bo mosi. Bisalu 14:27 ketuba nde ntangu Polo ti banduku na yandi kuvutukaka “na Antioshe, bo bingaka bantu yonso ya dibundu, ebuna bo zabisaka bo mambu yonso ya Nzambi salaka” na nzila na bo. Ntangu bo vandaka ti bampangi ya dibundu yina, ngyufula ya kusosa kuzaba kana yo vandaka kulomba nde Bakristu yina kuvandaka ve Bayuda fwete baka luyotisu kubasikaka. Sambu na kuyidika dyambu yina, bo tindaka Polo ti Barnabasi “na Yeruzalemi” na kisika ya ‘bantumwa ti bambuta ya dibundu,’ yina kusalaka nto-kimvuka.​—Bisalu 15:1-3.

⁸ Yakobo, yina kuvandaka nkuluntu mpi mpangi ya Yezu na kimama, kansi yina kuvandaka ve ntumwa, kutwadisaka lukutakanu yango ntangu “bantumwa ti bambuta kutanaka kisika mosi sambu na kutala mbote-mbote mambu yina.” (Bisalu 15:6) Na nima ya kusolula mpi ya kutadila mambu mbote-mbote, mpi na lusadisu ya mpeve santu, bo zengaka dyambu yango na mutindu yina kewakana ti Masonuku. Bo sonikaka desizio na bo na mukanda, ebuna bo tindaka yo na mabundu yonso. (Bisalu 15:22-32) Bantu yina kuzwaka nsangu yai kundimaka yo mpi kusadilaka yo. Inki mbuma yo butaka? Bampangi ya babakala ti ya bankento kukumaka ngolo mpi kubakaka kikesa. Biblia ketuba nde: “Mpidina lukwikilu ya bantu ya badibundu vandaka kukuma ngolo, konso kilumbu ntalu ya bakristo vandaka kutombuka.”​—Bisalu 16:5.

9. Inki mikumba Biblia kemonisa sambu na babakala ya Bakristu yina mefwana?

⁹ Kansi, inki mutindu mambu zolaka kusalama na mabundu konso kilumbu? Beto baka mbandu ya mabundu ya vandaka na kisanga ya Kreta. Ata bantu mingi ya vandaka kuzinga kuna kuvandaka ti bikalulu ya mbi, bankaka kusobaka mpi kukumaka Bakristu ya kyeleka. (Tito 1:10-12; 2:2, 3) Bo vandaka kuzinga na bambanza ya kuswaswana, mpi bo yonso vandaka ntama ti nto-kimvuka ya vandaka na Yeruzalemi. Kansi, yo vandaka ve dyambu ya mpasi, sambu bo ponaka “bambuta” ya vandaka ti eksperiansi na mutindu ya kusadila Yehowa na konso dibundu ya Kreta, mutindu bo salaka na bisika yonso yankaka. Babakala yina kulungisaka mambu yina beto kekuta na Biblia. Bo ponaka bo bonso bankuluntu, to bankengi, sambu na kupesa bantu yankaka “kikesa” na “lusadisu ya malongi ya kieleka” mpi “kusonga bifu ya bantu ke buyaka malongi yina.” (Tito 1:5-9; 1 Timoteo 3:1-7) Babakala yankaka kulungisaka mambu ya Biblia kelombaka sambu na kusala bonso bansadi na kisalu, to badiakre.​—1 Timoteo 3:8-10, 12, 13.

10. Na kutadila Matayo 18:15-17, inki mutindu bo vandaka kuyidika makambu ya nene?

¹⁰ Yezu kumonisaka nde ngidika ya mutindu yai zolaka kuvanda na dibundu. Yibuka disolo ya kele na Matayo 18:15-17, kisika yandi tubaka nde bantangu yankaka matata lenda basika na kati ya bansadi zole ya Nzambi, disongidila nsadi mosi lenda sadila nsadi yankaka disumu na mutindu mosi buna. Yo vandaka kulomba nde muntu yina bo salaka mbi kubinga mpangi yina yankaka mpi “kusonga yandi mbi yina ya yandi me sala” na kingenga, kisika bo kele kaka bo zole mpamba. Kana kitambi yai kuyidika ve mambu, bo lendaka kubinga muntu mosi to bantu zole ya mezaba dyambu yango sambu na kusadisa bo. Ebuna kana bo kuka ve kuyidika dyambu yango? Yezu kutubaka nde: “Kana yandi ke zola kuwila bo ve, ntangu yai, kwenda kuzabisa mambu yina yonso na dibundu. Ebuna kana yandi ke zola kuwila dibundu mpi ve, beno sala yandi mutindu beno ke salaka bamimpani to bakalaki ya mpaku.” Ntangu Yezu kutubaka mambu yina, Bayuda kuvandaka kaka “dibundu ya Nzambi,” yo yina bangogo na yandi vandaka kutadila ntete bo.a Kansi, ntangu dibundu ya Bukristu kusalamaka, bangogo ya Yezu kumaka kutadila dibundu yango. Yai kele nzikisa yankaka ya kemonisa nde bansadi ya Nzambi zolaka kuvanda ya kuyidika na mabundu sambu na kupesa konso Mukristu ngolo mpi lutwadisu.

11. Inki mukumba bankuluntu kuvandaka na yo na yina metala kuyidika makambu?

¹¹ Yo yina, bambuta-bantu, to bankengi, zolaka kuvanda mimonisi ya dibundu na yina metala kutadila to kuyidika makambu to kutadila mambu ya metala masumu. Dyambu yai kewakana ti mambu yina bankuluntu fwete lungisa mutindu Tito 1:9 ketubila yo. Yo ke pwelele nde, bankuluntu ya mabundu kuvandaka bantu ya kukonda kukuka, bonso Tito, yina Polo kutindaka na mabundu sambu na “kuyidika mambu yonso yina” vandaka kukwendila ve mbote. (Tito 1:4, 5) Bubu yai, bantu yina bo kepesaka bazina na bo sambu bo kuma bankuluntu fwete vanda bantu yina memonisaka lukwikilu mpi kudipesa na bo na nsungi mosi buna ya ntangu na ntwala nde bo pona bo. Yo yina, bantu yankaka na dibundu kele ti kikuma ya kutula ntima na lutwadisu yina kepesamaka na nzila ya ngidika yai.

12. Inki mukumba bankuluntu kele na yo na dibundu?

¹² Polo kusonikilaka bankuluntu ya Efezo nde: “Beno keba beno mosi, beno keba mbote-mbote mameme yina ya mpeve ya Nzambi me pesaka beno na kutala. Beno keba mbote-mbote dibundu yina ya Nzambi bakaka na menga ya mwana na yandi mpenza.” (Bisalu 20:28) Yo kele mpi kyeleka bubu yai nde bo keponaka bankuluntu sambu na kugungula to ‘kukeba mbote-mbote dibundu ya Nzambi.’ Bo fwete sala yo na zola yonso, kansi ve na kuyalaka mameme na ngolo. (1 Piere 5:2, 3) Bankengi fwete sala ngolo na kutunga mpi na kusadisa “mameme” yonso.

Bikala ya Kukangama ti Dibundu

13. Bantangu yankaka, inki lenda salama na dibundu mosi, mpi sambu na inki?

¹³ Bankuluntu ti bampangi yonso yankaka kele bantu ya kukonda kukuka, yo yina bantangu yankaka makambu kebasikaka na dibundu mutindu yo vandaka kubasika na mvu-nkama ya ntete ntangu bantumwa kuvandaka na luzingu. (Filipi 4:2, 3) Nkengi mosi to mpangi yankaka lenda tuba dyambu mosi ya kemonana nde yo kele ya nku, ya kukonda zola, to ya kyeleka mpenza ve. To beto lenda yindula nde dyambu mosi ya kewakana ve ti Biblia ke na kusalama, mpi yo kemonana nde bankuluntu mezaba yo kansi bo kesala ve ata kima mosi sambu na kuyidika yo. Ya kyeleka, yo lenda vanda nde bo meyidikaka to bo ke na kuyidika dyambu yango na kutadila Biblia mpi mambu yina beto mezaba ve. Kansi ata ntangu dyambu mosi ya kewakana ve ti Biblia ke na kusalama, tadila mbandu yai: Na nsungi mosi buna, disumu mosi ya nene kuvandaka na dibundu ya Korinto, dibundu yina Nzambi vandaka kutudila dikebi. Na nima, bo tadilaka dyambu yango mpi bo yidikaka yo na mutindu ya mbote kibeni. (1 Korinto 5:1, 5, 9-11) Beto lenda kudiyula nde, ‘Kana mu vandaka na Korinto na ntangu yina, nkadilu na mono zolaka kuvanda nki mutindu na ntangu bo yidikaka ntete ve dyambu yina?’

14, 15. Sambu na nki bantu yankaka kuyambulaka kulanda Yezu, mpi nki dilongi yo kepesa beto?

¹⁴ Beto tadila dyambu yankaka ya lenda basika na dibundu. Yindula nde muntu mosi kekuka ve kubakisa mpi kundima dilongi mosi ya Biblia. Yo lenda vanda nde yandi salaka bansosa na Biblia ti na mikanda yina kele na dibundu mpi yandi sosaka lusadisu ya Bakristu ya kuyela, nkutu ata ya bankuluntu. Kansi, yandi kekuka kaka ve kubakisa to kundima dilongi yango. Inki yandi lenda sala? Dyambu ya kiteso mosi kusalamaka kiteso ya mvula mosi na ntwala ya lufwa ya Yezu. Yandi tubaka nde yandi vandaka “mampa yina ke pesaka moyo” mpi nde sambu na kuzinga mvula na mvula bantu fwete “dia nitu ya Mwana-muntu” mpi ‘kunwa menga na yandi.’ Mambu yina kuyitukisaka balongoki na yandi yankaka mpi kupesaka bo mpasi na ntima. Na kisika ya kusosa ntendula to kukanga ntima mpi kuvingila, balongoki mingi vandaka ‘kukwenda diaka ve ti Yezu.’ (Yoane 6:35, 41-66) Dyaka, kana beto vandaka pana, beto zolaka kusala inki?

¹⁵ Na bilumbu na beto, bantu yankaka meyambulaka kuvukana ti dibundu, mpi bo ketubaka nde bo tasadilaka Nzambi kaka bo mosi. Bo lenda tuba nde yo kele sambu dyambu mosi kupesaka bo mpasi mingi, bo keyindula nde bo keyidika ve dyambu mosi ya mbi, to nde bo lenda ndima ve malongi yankaka. Keti kusala mutindu yina kele mbote? Ata yo kele kyeleka nde konso Mukristu fwete vanda ti bangwisana na yandi mosi ti Nzambi, beto lenda buya ve nde Nzambi ke na kusadila dibundu ya ntoto ya mvimba, mutindu yandi salaka na bilumbu ya bantumwa. Dyaka, Yehowa kusadilaka mpi kundimaka mabundu ya mvu-nkama ya ntete, mpi yandi salaka ngidika ya bankuluntu ti ya bansadi na kisalu sambu na mambote ya mabundu. Yo kele mpi kyeleka bubu yai.

16. Kana muntu mewa mpukumuna ya kuyambula dibundu, yandi fwete yindula inki?

¹⁶ Kana Mukristu mosi keyindula nde yandi lenda tula ntima kaka na bangwisana na yandi ti Nzambi kukonda kuvukana ti dibundu, pana yandi kelosa ngidika yina Nzambi mendimaka, disongidila ngidika ya dibundu ya ntoto ya mvimba mpi ya mabundu ya kuswaswana ya bansadi na yandi. Kana muntu mosi kesambila Nzambi na mutindu na yandi mosi to kevukana kaka ti mwa bantu fyoti, na ntangu yina, ngidika ya bankuluntu ya dibundu ti ya bansadi na kisalu kele na wapi? Ntangu Polo kusonikilaka dibundu ya Kolosai mpi kulombaka nde bo tanga mpi mukanda yango na Laodisea, yandi tubaka nde Kristu fwete simba bo “mutindu misisa ke simbaka nti, mutindu fondasio ke simbaka nzo.” Bantu zolaka kubaka mambote ya dyambu yai kuvandaka bantu yina kuvandaka na mabundu yango, kansi ve bayina kudikabulaka na mabundu.​—Kolosai 2:6, 7; 4:16.

Yo Kesimbaka Mambu ya Kyeleka Mutindu Dikunzi Kesimbaka Nzo

17. Mukanda ya 1 Timoteo 3:15 kelonga beto nki na yina metala dibundu?

¹⁷ Na mukanda ya ntete ya ntumwa Polo kusonikilaka Timote, yina vandaka nkuluntu, yandi tubilaka mambu yina bankuluntu mpi bansadi na kisalu fwete lungisa. Mbala mosi na nima na yo, yandi tubilaka “dibundu ya Nzambi ya moyo,” mpi yandi tubaka nde yo “ke simbaka mambu ya kieleka mutindu dikunzi ke simbaka nzo.” (1 Timoteo 3:15) Yo kemonana pwelele nde na mvu-nkama ya ntete, dibundu ya mvimba ya Bakristu ya kupakulama kuvandaka dikunzi ya mutindu yai. Mpi yo ke kyeleka nde konso Mukristu lendaka kubaka kyeleka ya mutindu yai ntetentete na nzila ya dibundu. Yina kisika bo vandaka kulonga kyeleka ya Biblia mpi kukotila yo, kisika konso Mukristu lendaka kubaka ngolo.

18. Sambu na nki balukutakanu ya dibundu kele mfunu?

¹⁸ Mutindu mosi, dibundu ya Bukristu ya ntoto ya mvimba kele nzo to fami ya Nzambi, yo “ke simbaka mambu ya kieleka mutindu dikunzi ke simbaka nzo.” Kukwenda mpi kuvukana mbala na mbala na balukutakanu ya dibundu kele mutindu ya nene ya beto kekumisaka ngolo bangwisana na beto ti Nzambi, mpi yo keyidikaka beto na kusala luzolo na yandi. Ntangu Polo kusonikilaka dibundu ya Korinto, yandi tulaka dikebi na mambu yina bo vandaka kutuba na balukutakanu ya mutindu yina. Yandi sonikaka nde yandi vandaka kuzola nde mambu yina bo vandaka kutuba na balukutakanu na bo kuvanda pwelele mpi bawi kubakisa yo sambu yo “sadisa” bo. (1 Korinto 14:12, 17-19) Bubu yai, beto lenda baka lusadisu yai kana beto kendima nde Yehowa Nzambi kendimaka ngidika ya mabundu mpi kepesaka yo maboko.

19. Sambu na nki nge kemonaka nde nge kele na mfuka ya dibundu na beno?

¹⁹ Ya kyeleka, kana beto kezola kubaka lusadisu yina, beto fwete bikala na kati ya dibundu. Banda ntama, yo kemonanaka nde yo ketaninaka beto na malongi ya luvunu, mpi Nzambi kesadilaka yo sambu bantu kuzabisa nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Mesia na yandi na nsi-ntoto ya mvimba. Ntembe kele ve nde, Nzambi mesalaka mambu mingi na nzila ya dibundu ya Bukristu.​—Efezo 3:9, 10.

[Noti na nsi ya lutiti]

Keti Nge Keyibuka?

• Sambu na nki beto fwete vingila nde Nzambi kusadila mabundu na nsi-ntoto?

• Inki mambu bankuluntu, ata bo kele bantu ya kukonda kukuka, kesalaka sambu na dibundu?

• Inki mutindu nge kebakaka lusadisu na nzila ya dibundu?

[Kifwanisu ya kele na lutiti 15]

Bantumwa ti bambuta-bantu ya Yeruzalemi vandaka kusala bonso nto-kimvuka

[Kifwanisu ya kele na lutiti 16]

Bankuluntu ti bansadi na kisalu kebakaka formasio sambu bo lungisa mikumba na bo na dibundu